Η χώρα όπου δεν υπάρχουν σύνορα ανάμεσα στο όνειρο και τον εφιάλτη
Gilles Khoury
L' Orient le Jour - 15.04.2024
Είναι ένα βίντεο που έλαβα σε μια ομάδα WhatsApp τα ξημερώματα της Κυριακής, μετά από μια άυπνη νύχτα. Μια νύχτα με κομμένη την αναπνοή, με την καρδιά μου να τρέχει με χίλια, καθώς παρακολουθούσα στην οθόνη μου, λεπτό προς λεπτό, την τροχιά των πυραύλων και των drones που εκτόξευσε το Ιράν προς το Ισραήλ.
Στο εν λόγω βίντεο φαίνεται πρώτα ο ουρανός του Λιβάνου, η τέλεια νύχτα του Απρίλη, όπου οι πύραυλοι και τα drones, μόλις αναχαιτίζονται, εκρήγνυνται και εξατμίζονται στο μαύρο σκοτάδι, όπως ακριβώς κάνουν τα αστέρια όταν σβήνουν. Εικόνες που αψηφούν την επιστημονική φαντασία. Κι έπειτα, ξαφνικά, όταν η κάμερα αλλάζει γωνία, βρισκόμαστε σε ένα υπαίθριο νυχτερινό κέντρο της Βηρυτού, ένα από εκείνα που εγκαινιάζουν αυτή τη στιγμή την καλοκαιρινή τους σεζόν, κόντρα σε όλα και πάση θυσία. Ένας άντρας, του οποίου βλέπουμε την πλάτη, κρατάει ένα ποτήρι στο ένα χέρι και, με το άλλο, δείχνει ένα ιρανικό βλήμα που σκάει πάνω από το κεφάλι του. Λέει στους φίλους που χορεύουν και δεν αντιδρούν: "Κοιτάξτε, κοιτάξτε εκεί πάνω! Οι φίλοι τότε σηκώνουν τα μάτια τους προς τον ουρανό, βγάζουν όλοι μαζί ένα ουαου και μετά βάζουν τα γέλια. Οι εκρήξεις που ξερνούν τα μεγάφωνα του νυχτερινού κέντρου αναμειγνύονται με εκείνες των drones και των πυραύλων που εκρήγνυνται στον εναέριο χώρο μας. Σε τέτοιο βαθμό που δεν μπορείς πια να καταλάβεις ποια από τις εκρήξεις καλύπτει την άλλη, το μπαμ του πάρτι ή το μπαμ του κινδύνου, δεν μπορείς να καταλάβεις τι είναι τι, και τι συμβαίνει πραγματικά. Μαθαίνω από τον R. ότι η βραδιά συνεχίστηκε μέχρι το ξημέρωμα, σαν να μην συνέβαινε τίποτα. Προβάλλω το σύντομο βίντεο ξανά και ξανά. Αυτά τα δέκα δευτερόλεπτα είναι αρκετά για να σχηματίσουν ένα πορτρέτο του Λιβάνου και εμάς των Λιβανέζων. Στο τοπίο, όπως και πάνω στα πρόσωπα, τα πάντα μπλέκονται και όλα ξεβάφουν πάνω σε όλα. Το όνειρο και ο εφιάλτης, ο φόβος του θανάτου και ο φόβος ότι περνάς δίπλα από τη ζωή, και αυτή η σύμπραξη των αντιθέτων σχηματίζει ένα σύνολο που μόνο η τρέλα μπορεί να ενώσει. Πώς, ακόμη και στην άκρη του εφιάλτη, καταφέρνουμε να βρισκόμαστε, την ίδια στιγμή, στην καρδιά της χαράς;
Την Κυριακή το πρωί, έχοντας μόλις ξεχάσει αυτό που έμοιαζε, για μια νύχτα, να είναι το ξέσπασμα ενός τρίτου παγκόσμιου πολέμου, άρχισε να κυκλοφορεί αμέσως ένα αστείο. 'Ενα είδος παρωδίας της θρυλικής ρήσης που όλοι οι Λιβανέζοι έχουν διδαχθεί στα βιβλία ιστορίας: "Ο Λίβανος ξεχωρίζει λόγω της γεωγραφικής του θέσης". Χαχαχα. Όλοι το βρίσκουν πολύ αστείο. Αν εξαιρέσεις τον ανεξήγητο θαυμασμό που μου προξενεί πάντα αυτή η ικανότητά μας να γελάμε με τα πάντα, ακόμη και με τα πιο δυσοίωνα, αναρωτιέμαι σοβαρά πώς αυτή η πραγματικά ιδιαίτερη, πολύτιμη γεωγραφική θέση, πώς αυτό το δικό μας κομμάτι γης πλημμυρισμένο από "μέλι και γάλα" μπορεί ταυτόχρονα να είναι η μεγαλύτερη κατάρα μας. Είναι επειδή σήμερα όσο ποτέ άλλοτε η ομορφιά και η ασχήμια βρίσκονται συγκεκριμένα τόσο κοντά, και, στην πραγματικότη, τόσο μακριά. Κάθε φορά που αντικρίζω μια εικόνα του Νότου, ενός χωραφιού με ελαιόδεντρα διαλυμένα από οβίδες λευκού φωσφόρου, και μετά ανακαλύπτω, κάπου, πάντα, μια αχτίδα ηλίου που έρχεται να θεραπεύσει αυτό το τοπίο όπως όταν κολλάμε τα κομμάτια ενός ραγισμένου κεραμικού αντικειμένου με μια λεπτή χρυσή κλωστή, δεν καταλαβαίνω πώς η μαγεία τολμάει ακόμα να παρεισφρύει εδώ, στην καρδιά του θανάτου.
Την ημέρα των ιρανικών αντιποίνων, στις 13 Απριλίου, έτυχε συμπτωματικά να γιορτάζουμε την 49η επέτειο από την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στο Λίβανο. 13 Απριλίου, η ιστορία ενός Fargo bosta [λεωφορείο αμερικανικής κατασκευής -σ.σ.] της δεκαετίας του 1960, το οποίο ένας οδηγός με το καρό πουκάμισο ανοιχτό στο στήθος θα είχε αναμφίβολα γυαλίσει με το φτερό του το πρωί της 13ης Απριλίου 1975, όπως κάθε άλλο συνηθισμένο πρωινό, πριν παραλάβει μια ομάδα Παλαιστινίων για να τους μεταφέρει στον καταυλισμό Tall el-Zaatar.
Η ιστορία ενός bosta, της αστείας, γιορτινής εκδοχής μας των δημόσιων μέσων μεταφοράς, με την τόσο αναγνωρίσομη κόρνα, τα καθίσματα από δερματίνη και τους όρθιους επιβάτες που ξεχύνονται από τα παράθυρα, το οποίο και μετατράπηκε από μία σφαγή σε τραυματικό έμβλημα δεκαπέντε χρόνων πολέμου που ρήμαξαν τα πάντα στο πέρασμά τους. Όπως οι άνθρωποι που χορεύουν κάτω από τους πυραύλους που εκρήγνυνται πάνω από το κεφάλι τους, όπως το φως που πάντα θα βρίσκει τρόπο να ξανακολλάει τα κομμάτια του Λιβάνου, αυτό το Fargo bosta θα παραμείνει η απόλυτη μεταφορά για μια χώρα όπου δεν υπάρχουν σύνορα ανάμεσα στο ονείρο και στον εφιάλτη...
* Η "σφαγή του λεωφορείου (τύπου Fargo) της Βηρυτού" στάθηκε η αφορμή για τo ξέσπασμα του γενικευμένου εμφυλίου πολέμου στο Λίβανο. Ένα λεωφορείο της PLO που μετέφερε μέλη του Αραβικού Απελευθερωτικού Μετώπου της Παλαιστίνης και ανυποψίαστους Λιβανέζους υποστηρικτές (μεταξύ των οποίων γυναίκες και παιδιά) που επέστρεφαν από μια πολιτική συνάντηση στο Tel al-Zaatar που είχε οργανωθεί από τη Γενική Διοίκηση του Λαϊκού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης πέρασε από το Ain el-Rammaneh, στο δρόμο του προς τον προσφυγικό καταυλισμό Sabra. Καθώς το λεωφορείο διέσχιζε τα στενά δρομάκια, μια ομάδα πολιτοφυλάκων της Φάλαγγας KRF με επικεφαλής τον Bashir Gemayel, τον μικρότερο γιο του Pierre Gemayel, του έστησε ενέδρα. Οι Φαλαγγίτες άνοιξαν πυρ εναντίον του οχήματος, σκοτώνοντας 27 επιβάτες και τραυματίζοντας 19, ανάμεσα στους οποίους και τον οδηγό.
Το (ερωτικό) τραγούδι Al-Bosta (Το Λεωφορείο) από τη Λιβανέζα τραγουδίστρια Φεϊρούζ.
