Άδειασε τη στέρνα για να πιάσεις το ψάρι
Αποφθέγματα από το σημειωματάριο του Ρομπέρ Μπρεσόν
Οι «Σημειώσεις για τον κινηματογραφιστή» είναι ένα μικρό βιβλίο με σκέψεις και αποφθέγματα που ο Ρομπέρ Μπρενσόν κατέγραφε ευκαιριακά στο ημερολόγιο του. Η ειλικρίνεια, η οικονομία και ακρίβεια που υπάρχουν στις ταινίες του, χαρακτηρίζουν και το γράψιμο του. Τίποτα το εγκεφαλικό δεν θολώνει τις εκφράσεις του, που φέρνουν στο μυαλό, συχνά, ποιήματα και ζωγραφιές του Ζεν. Έτσι, το μικρό αυτό τετράδιο εργασίας δίνει τα κλειδιά της ιδιότυπης κινηματογραφικής μεθόδου του (δίχως ηθοποιούς, καθόλου μουσική, αποσπασματική αφήγηση), αλλά και χρονογραφεί ποιητικά την καθημερινή προσπάθεια του να πλησιάσει το ιδανικό της τέχνης του.
Από την αγγλική έκδοση του βιβλίου, μεταφράζω σήμερα ορισμένα λόγια:
≈
Τα πράγματα που μπορεί κανείς να εκφράσει με το χέρι, με το κεφάλι, με τους ώμους... Πόσες άχρηστες και φορτικές λέξεις εξαφανίζονται τότε! Τι οικονομία!
Τα πράγματα που ανακαλύπτουμε τυχαία –τι δύναμη που έχουν!
Η ταινία σου: άσε τους ανθρώπους να νιώσουν εκεί την ψυχή και την καρδιά, αλλά άσε τους να το κάνουν σαν δουλειά των χεριών.
Το 9/10 των κινήσεων μας υπακούουν στη συνήθεια και τον αυτοματισμό. Είναι εναντίον της φύσης να τις υποτάσσουμε στη θέληση και στη σκέψη.
Ένα μικρό θέμα μπορεί να δώσει υλικό για πολλούς στοχαστικούς συνδυασμούς. Απόφυγε τα θέματα που είναι τεράστια είτε πολύ σχολαστικά- στα οποία τίποτα δεν σε προειδοποιεί όταν πας να ξεφύγεις. Διαφορετικά, πάρε απ’ αυτά μόνον εκείνα που μπορείς να συνδυάσεις με τη ζωή σου και την εμπειρία σου.
Εικόνες και ήχοι σαν άνθρωποι που γνωρίζονται σε μια εκδρομή και μετά δεν μπορούν να χωρίσουν.
Κρύψε τις ιδέες, αλλ΄ όσο χρειάζεται για να τις βρουν οι άνθρωποι. Οι πιο σπουδαίες θα ‘ναι οι πιο καλά κρυμμένες.
ΟΥΤΕ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ, ΟΥΤΕ ΣΕΝΑΡΙΟΓΡΑΦΟΣ. ΞΕΧΝΑ ΠΩΣ ΦΤΙΑΧΝΕΙΣ ΜΙΑ ΤΑΙΝΙΑ.
Αν το μάτι είναι τελείως «κερδισμένο», μη δώσεις τίποτα ή σχεδόν τίποτα στο αυτί (και αντιστρόφως). Κανείς δεν μπορεί να είναι συγχρόνως όλος μάτια κι όλος αυτιά.
Το στιλ: όλα όσα δεν είναι τεχνική.
Κάτι παλιό γίνεται καινούργιο, αν το αποσπάσεις απ’ όσα συνήθως το περιβάλλουν.
Να μεταφράζεις τον αόρατο αέρα με το νερό που ρυτιδώνεται στο πέρασμα του.
Όλα δραπετεύουν και σκορπίζονται. Φέρνε τα πίσω, διαρκώς, στο Ένα.
Η μουσική. Αποξενώνει την ταινία σου απ΄ τη ζωή της ταινίας σου (μουσική τέρψη). Προσδιορίζει με τρόπο έντονο κι, επιπλέον, καταστρέφει το πραγματικό σαν αλκοολ ή ναρκωτικό.
Το αληθινό είναι αμίμητο, το σφαλερό αναλλοίωτο.
Αυτές οι φριχτές μέρες –όταν το γύρισμα με αηδιάζει, όταν εξαντλούμαι, αδύναμος μπροστά σε τόσα εμπόδια –είναι μέρος της μεθόδου εργασίας μου.
Όχι ψυχολογία (του είδους που αποκαλύπτει μόνον ό,τι μπορεί να ερμηνεύσει)
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
«Μια πόλη, μια εξοχή, από απόσταση ιδωμένα είναι μια πόλη, μια εξοχή! Αλλά καθώς πλησιάζεις, βλέπεις πως είναι σπίτια, δέντρα, κεραμίδια, φύλλα, χόρτα, μυρμήγκια, πόδια μυρμηγκιών –επ’ άπειρον» (Πασκάλ).
Ρετουσάρισε λίγο πραγματικό με λίγο πραγματικό.
Ούτε να ωραιοποιείς, ούτε να ασκημαίνεις: Να μη νοθεύεις.
Προκάλεσε το απροσδόκητο. Προσδόκησε το.
Πράγματα πολύ ατημέλητα, είτε πολύ επιμελημένα γίνονται τέλος ίδια –κανείς πια δεν τα ξεχωρίζει. Γεννούν αδιαφορία και πλήξη.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ.
Ο Ρακίνας (στο γιο του Λουί): "Ξέρω τόσο καλά το γραφικό σου χαρακτήρα, που δε χρειάζεται να υπογράφεις".
Το μέλλον της κινηματογραφίας ανήκει σε μια νέα ράτσα μεμονωμένων νεαρών που θα γυρίσουν ταινίες βάζοντας και την τελευταία τους δεκάρα, χωρίς να αφήνουν τον εαυτό τους να παρασυρθεί από τις υλικές ρουτίνες του εμπορίου.
Ο νεωτερισμός δεν είναι γνησιότητα ούτε μοντερνισμός.
Στο πάθος σου για την αλήθεια, οι άνθρωποι μπορεί να μη δουν παρά μια λόξα.
Γίνε τόσο ανίδεος γι΄αυτό που πας να πιάσεις, όσο ένας ψαράς για ό,τι βρίσκεται στην άκρη του αγκιστριού του (το ψάρι που βγαίνει από το πουθενά).
Είναι επειδή τραγουδάει πάντα τον ίδιο σκοπό που θαυμάζουμε τόσο το αηδόνι;
