» Ακόμηκι ένας ερασιτέχνης καταλαβαίνει πόσοαποκαλυπτική είναι για τον δημιουργόη αρχή, η στιγμή που επιβιβάζεται στηνπειραματική νύχτα με όπλο το φοβερό τουπαρελθόν, παντελώς ανέτοιμος νασυνειδητοποιήσει ποιοι και πόσοι θαείναι οι σπόροι που θα μαζέψει από τηναισθητική περιπέτεια του έργου του 50χρόνια αργότερα. Λένε πως η ικανοποίησησκοτώνει την επιθυμία, άρα να υποθέσουμεότι στην περίπτωση του Ρομάν Πολάνσκιη τρομερή του περιέργεια δεν έχειξεδιψάσει ακόμη. Το μεγάλο του ταλέντοείναι να «ανακρίνει» τις πηγές του έργουτου, να μην καταγγέλλει ή να καταδίδει- επηρεαζόμενος από τη στρατοκρατούμενηΠολωνία όπου μεγάλωσε, απέρριψε τιςπρακτικές που απεχθανόταν και ανέπτυξετην τάση προς αναζήτηση. Συχνάζονταςσε μια βιβλιοθήκη όπου κάποιες από τιςαπαγορευτικές ντιρεκτίβες τουκομμουνιστικού καθεστώτος είχανατονήσει, εντρύφησε στα λατρεμένα τουθέματα, τον αποκρυφισμό, το παράλογο,το σουρεαλισμό και το φανταστικό,δείχνοντας ιδιαίτερη αδυναμία στονΚάφκα. «Η γραμμή που χωρίζει τηνπραγματικότητα από τη φαντασία ήτανγια μένα πάντοτε απίθανα ασαφής» ξεκινάτην αυτοβιογραφία του, συνεχίζοντας«έφαγα σχεδόν τη ζωή μου μέχρι νασυνειδητοποιήσω πως αυτό είναι το κλειδίτης ίδιας μου της ύπαρξης, ένα κλειδίπου μου έφερε πολύ πόνο, πολλέςαπογοητεύσεις, καταστροφές καισυγκρούσεις, αλλά άνοιξε επίσης μπροστάμου πόρτες που χωρίς αυτό θα έμεναν γιαπάντα κλειστές». Του δίνει συγχωροχάρτιη συγκεκριμένη θολούρα για πράξεις πουοι ηθικολόγοι εχθροί του τον κυνηγούνακόμη ή μιλάει αποκλειστικά για τη χώρατης φαντασίας, την ποίηση;
»Έναςσύγχρονος Οιδίποδας χωρίς τη μυθικήδιάσταση, ο Πολάνσκι δεν επιδίωξε ποτέτις φασαρίες, απλά διότι οι συμφορέςτον έβρισκαν πρώτες. Σφηνωμένος ανάμεσαστον καθολικισμό και το μαρξισμό, ανκαι Εβραίος, ο Ρόμεκ, όπως τον φώναζαν,δεν κραύγαζε ποτέ την καταγωγή του,πόζαρε ως χριστιανός όποτε τον βόλευεκαι καλλιέργησε το σπόρο της επιτακτικήςανάγκης για προσωπική ελευθερία. Έχασετη μάνα του, κατέληξε σε συμμορίες τουδρόμου από τα παιδικά του χρόνια, επέζησετου Ολοκαυτώματος αναγκασμένος νααποχωριστεί την οικογένειά του καιαναδύθηκε από αυτή την παγκόσμια τραγωδίαασθενικός, ευάλωτος αλλά πεπεισμένοςότι θα έδινε σάρκα και οστά στονεξωπραγματικό του κόσμο με την«ηλεκτρισμένη διαύγεια ενός παιδιού».Ένας νταής ονόματι Τζιούμπα παραλίγονα τον σκοτώσει στο ξύλο, προσπαθώνταςνα του κλέψει το πορτοφόλι και το ρολόιπου του είχε χαρίσει ο πατέρας του, ενώο Ρομάν έκανε αμέριμνος βόλτα με τοποδήλατό του. Ο κακοποιός συνελήφθηλίγο αργότερα και εκτελέσθηκε δι'απαγχονισμού μετά από τρεις ημέρες -καταζητούνταν για τριπλή ανθρωποκτονία!Ο Πολάνσκι χρωστάει στο περίεργοπεπρωμένο του τη ζωή του και στον Τζιούμπατην πρώτη του ταινία, το ημιτελέςΠοδήλατο, το 1955. Σινεμά έμαθε στο δρόμο,όπως υποστηρίζει, αλλά την τεχνική τουκατάρτιση την απέκτησε στο Λοτζ. ΟΠολίτης Κέιν και το Ρασομόν τονεντυπωσίασαν και μέσω των Olvidados τουΜπουνιουέλ μυήθηκε στο σουρεαλισμό.Στη σταλινική Πολωνία, όπου κυριαρχούσανο παραλογισμός, τα σύμβολα και οισημειολογικές αναφορές, του φάνηκανχρήσιμα στην προσπάθειά του να παρακάμψειτο ερμητικά κλειστό σοσιαλιστικόπεριβάλλον. Όπως ο Αριστοτέλης πιστεύειπως κάποιες ανθρώπινες αλήθειες χάθηκανανεπιστρεπτί, έτσι και ο Πολάνσκισυνδύασε τις τεχνικές που θα του επέτρεπαννα ξετρυπώσει την ανθρωπιά και τηνκαλοσύνη μέσα από τα πιο απίθανα μέρη.Για τον εαυτό του πάντοτε επεφύλασσεμια συγκεκριμένη θέση μπροστά στηνκάμερα, απαλλαγμένος από τη ματαιοδοξίατης περιωπής. Παιδί ακόμη, αιχμαλώτισετην προσοχή των φίλων του στην κατασκήνωση,όταν διηγήθηκε την ιστορία ενός αγρότηπου χάνει το βιος του. Διασκέδαζε τουςπάντες, κάνοντας τον παλιάτσο, καισυνέχισε στις ταινίες του να «βλέπει»τον Πολάνσκι ως έναν φτωχοδιάβολο πουβρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα, πουκυνηγά επίμονα την ευτυχία αλλά κανείςδεν τον παίρνει στα σοβαρά. Ως Εβραίοςτου Ολοκαυτώματος, δεν θα μπορούσε νααγνοεί την πλευρά εκείνη του χιούμορπου φλερτάρει με την καθημερινή, άμεσηαπειλή του θανάτου, γι' αυτό και τουαρέσει το μπουρλέσκ. Ο αστειούληςπαλουκομπήχτης στο Χορό των βρικολάκων,ο ασθμαίνων, απορημένος Τρελκόφσκι στονΈνοικο, ο νευρικός κακοποιός που χαρακώνειτη μύτη του Νίκολσον στο Τσάιναταουναλλά και ο Μότσαρτ στο Αμαντέους και τοέντομο στην Μεταμόρφωση του Κάφκα (δύοθεατρικές του επιτυχίες στο Παρίσι)είναι συγγενείς πλευρές του τραγικωμικούπροσώπου ενός ανθρώπου διωγμένου, πουαντιλαμβάνεται τη ζωή ως θείο κουκλοθέατρο,μια μακάβρια παρωδία. Στην αρχή τουέργου του μπορούμε εύκολα να εντοπίσουμετις ανησυχίες, τις επιρροές, τις φοβίεςαλλά και τον κεντρικό χαρακτήρα στονοποίο επέστρεψε ευκρινώς στις τρειςτελευταίες του ταινίες. Θυμηθείτε τησκηνή στην αδίκως παραγνωρισμένη ΈνατηΠύλη, όπου ο πλανημένος από τη μέθη τηςσατανιστικής δύναμης Φρανκ Λαντζέλαεπιχειρεί να νικήσει τη φωτιά και σχεδόνπατάει τον κακομοίρη Τζόνι Ντεπ, ο οποίοςκρέμεται από ετοιμόρροπες σανίδες καιτον παρατηρεί με δέος, σαν να μην ξέρειτι ακριβώς του συμβαίνει. Στοναριστουργηματικό Πιανίστα, ο ΈιντριενΜπρόουντι έχει καταφέρει να επιζήσειστο γκέτο όταν οι Ρώσοι τον ανακαλύπτουν,αποστεωμένο και περιδεή, και ετοιμάζονταινα τον πυροβολήσουν επειδή φοράει τηχλαίνη που δανείστηκε από τον Γερμανόαξιωματικό. «Τη φόρεσα γιατί κρύωνα»ψέλλισε ο Σπίλμαν-πιανίστας για ναδικαιολογηθεί. Στον Όλιβερ Τουίστ ομικρός πέφτει συνεχώς θύμα παρεξηγήσεωνμέχρι να αποδειχθεί ότι τον άνθρωπο πουπραγματικά πόνεσε και για τον οποίοέκλαψε ήταν ο φιλάργυρος δυνάστηςΦάγκιν, ο οποίος έχασε τα λογικά τουστην προοπτική ενός άδικου θανάτου. Όπως ο Πολάνσκι, έτσι και οι ήρωές τουδεν φανερώνονται, παρά μόνο διαμέσουτον άλλων. Σαν τα κουλούρια με την τρύπαστη μέση, μεγαλώνουν οργανικά σε ένανκήπο γεμάτο αδικία και κακία, παρεξηγούνται,χάνουν πολλές και κρίσιμες ευκαιρίεςνα αυτοπροσδιοριστούν (άλλο παράδειγμαο Τζ. Τζ. Γκίτις στην αξεπέραστηΤσάιναταουν) και στο τέλος παρακολουθούναποκαμωμένοι την κάθαρση που τουςδικαιώνει πικρά, σε μια ελάχισταεντυπωσιακή επίδειξη τραγικής ειρωνείας.Η απόστασή του από τη θρησκεία, ευλογημένοςπαράγων στις επιλογές ενός δημιουργού,τον οδήγησε σε αριστουργήματα. ΣτονΠιανίστα, για πρώτη φορά παρακολουθούμετο Shoah με τη ματιά ενός άθεου. Επειδή δενπιστεύει στο Θεό, άρα ούτε και στοδιάβολο, ο Πολάνσκι διατηρεί ακέραιακαι ακόρεστη την επιθυμία να ερευνήσειτο δαιμονικό με όπλο όχι την πίστη ή μιαεξυπνακίστικη έλξη-άπωση προς το δόγμααλλά την αμφιβολία. Οι αρχιτεκτονικέςτου προσλαμβάνουσες είναι γοτθικές, ηδιάθεσή του ήπια εξπρεσιονιστική, τοαφηγηματικό του γούστο κλασικό και ηπορεία του, μετά την αναγνώριση τουορμητικού ντεμπούτου του Μαχαίρι στονερό στο Φεστιβάλ Βενετίας και τα Όσκαρ,περιπετειώδης, σχεδόν μυθιστορηματική.
»Στηδεκαετία του ‘60, το Χόλιγουντ συνάντησεστο ενθουσιώδες του πρόσωπο το τέλειουβρίδιο του ταλαντούχου μετανάστη, τουδημιουργού που θαμπώνεται από τη χρυσήευκαιρία της αμερικανικής καριέρας,του πρόθυμου και μοδάτου σκηνοθέτη, τουπλέιμποϊ auteur, κάτι σαν Όστιν Πάουερς μεσοβαρές προδιαγραφές. Ο Πολάνσκι,προερχόμενος από την ανέχεια και τημίζερη λογοκρισία, αγάπησε τις νέεςδυνατότητες και τη Σάρον Τέιτ, τηνανερχόμενη καλλονή από την Κοιλάδα μετις κούκλες. Όταν έφτασε στις Κάννεςκατά τη διάρκεια του μπαρουτοκαπνισμένουφεστιβάλ του ‘68, με την κόκκινη Φεράρικαι την Σάρον αγκαζέ, όλοι οι «νεοκυματικοί»στράβωσαν με την επιμονή του δικού τουςΡομάν να συνεχιστεί κανονικά η γιορτήτου σινεμά. Δεν μπορούσαν να υποψιαστούνότι ο γεννημένος στο Παρίσι Πολωνός θαπρόδιδε τα ιδανικά της γενιάς του γιατην ντόλτσε βίτα με τους σταρ - ο Πολάνσκιπίστευε ανέκαθεν ότι το σινεμά χρειάζεταικαι τις παράτες και το γκλάμορ. Αν λοιπόνοι πρώην συναγωνιστές ήταν πλέον σίγουροιότι πούλησε την ψυχή του στο διάβολο,σύντομα ολόκληρη η Αμερική θα συμφωνούσεμαζί τους. Μετά τους ειδεχθείς φόνουςτης οκτώ μηνών εγκύου Τέιτ και τεσσάρωνφίλων τους στο σπίτι του ζεύγους στοΛος Άντζελες από τον Μάνσον και τηνπαρανοϊκή του παρέα (ο Πολάνσκι έλειπεστο Λονδίνο), οι δημοσιογράφοι έκανανπάρτι. Αφού αρχικά υπήρξαν υπόνοιες ότιμπορεί να ενέχεται και ο ίδιος στοπολλαπλό φονικό, τα media συνέδεσαν τογεγονός με τελετές μαύρης μαγείας καισεξουαλικά όργια. Ο Πολάνσκι δεν αποτίναξεποτέ τη ρετσινιά του «ανώμαλου» σταμάτια της αμερικανικής κοινής γνώμης,γι' αυτό και η ετυμηγορία, μετά τηντρυφηλή φωτογράφιση της περπατημένης13χρονης λολίτας Σαμάνθα Γκάιμερ στοσπίτι του απόντος παλιόφιλου Τζακ, τηνάνοιξη του 1977, ήταν ομόφωνη: να σαπίσειο σοδομιστής παιδεραστής! Ο Πολάνσκικατάφερε να περιορίσει τις έξι βαριέςαρχικές κατηγορίες σε μία και καλή,αυτήν της παράνομης σεξουαλικής επαφής,και παραδέχθηκε δημοσίως ότι ναι μενέκανε έρωτα αλλά σε ένα κορίτσι πουφαινόταν μεγαλύτερο και σίγουρασυναινούσε τη δεδομένη στιγμή. Μπήκεστη φυλακή για 43 ημέρες, πληρώνονταςπροσωρινά τα μαύρα φεγγάρια του έρωτα,αλλά κατάλαβε ότι ήταν χαμένος από χέρι.Έφυγε και δεν έχει ακόμη επιστρέψει,ούτε για να γυρίσει ταινία, ούτε για ναπαραλάβει το Όσκαρ Σκηνοθεσίας για τονΠιανίστα, ούτε για να δει τους λίγουςφίλους που του απέμειναν. Αμέσως αντέδρασεκαλλιτεχνικά με ένα φόρο τιμής στηνπολύπλοκη κοριτσίστικη ομορφιά - το Τεςφιλοξενεί την ανήλικη αγαπημένη τουεκείνη την περίοδο Ναστάζια Κίνσκι.
»ΣτοΠαρίσι έφτιαξε τη ζωή του σχεδόν απότην αρχή, έφτιαξε οικογένεια με τηνΕμανουέλ Σενιέ, έφτιαξε ταινίες καιπολύ πρόσφατα έφτιαξε (ή μάλλον μπάλωσε)ένα μικρό κομμάτι από τη ραγισμένη τουυπόληψη. Χωρίς να παραστεί στη δίκη στοΛονδίνο, φοβούμενος ότι οι ΒρετανικέςΑρχές θα τον εκδώσουν στις ΗΠΑ, κέρδισετο «Vanity Fair» που ανέφερε σ' ένα παλιότεροάρθρο ότι λίγες ημέρες μετά τη δολοφονίατης γυναίκας του, καμάκωσε αριστοτεχνικάμια Σκανδιναβή καλλονή στη Νέα Υόρκηκαι της υποσχέθηκε ότι θα την κάνει τηνεπόμενη Σάρον Τέιτ. Λεπτομέρεια; Στοσπίτι του κρεμασμένου η ακρίβεια σε μιαπαράμετρο της συνολικής τραγικής εικόναςκάνει τη διαφορά. Άλλωστε και στο έργοτου, ο Πολάνσκι απεχθάνεται τις ασάφειες.Αν πιστεύει στο πεπρωμένο, τότε θα πρέπεινα πληρώνει την αιρετική του αντίληψηπερί θεραπευτικού σεξ σε μια κοινωνίασκεπτική με το θέμα και μονίμως αρνητικήμε την ανάμειξη ανηλίκων με μεγαλύτερους.Η αόριστη ηθική αμφιβολία για το ποιόντου Πολάνσκι έχει μετατραπεί σε έναγραφικό νομικίστικο κρυφτούλι που σετίποτα δεν μειώνει την τεράστιακαλλιτεχνική του αξία. Η περιέργειά τουγια τον άνθρωπο και ο ενθουσιασμός τουγια το σινεμά τον κρατάνε ζωντανό. Τοσκηνοθετικό του σφρίγος σε συνδυασμόμε την υποβλητικότητα των εικόνων τουπαραπέμπουν σε νεανική ματιά, επιρρεπήστην ανατροπή και στην ουσία που βρίσκεταικάτω από την αρχική πραγματικότητα. ΤοΤσάιναταουν φιλτράρει τις ιδέες καιτις αρχές του μοναδικά. Ένας ντετέκτιβερευνά άθελα του την αρχετυπική αμαρτίατης αιμομιξίας, μέσα από τα ψέματα, τηνσκοπιμότητα και την ατελείωτη βία. Ηιστορία του Ρομάν Πολάνσκι, κατά κάποιοντρόπο.
σχόλια