Υποψήφιοι «δικτάτορες» αναζητούν εξουσία. Πρόθυμοι «βασανιστές» αναζητούν καθοδηγητή. Μια μέρα παύεις να ελέγχεις στη ζωή σου και φυτρώνει το κακό. Ο καπιταλισμός μπορεί να είναι καλός και η δημοκρατία δυσάρεστη (;). (Ο καπιταλισμός μπορεί να είναι τέρας και η δημοκρατία αντιδημοκρατική). Η Λίζα Μάρκλουντ, η πιο επιτυχημένη σκανδιναβή συγγραφέας αστυνομικού, μιλά στο LIFO.GR.
Ανάμεσα στις ερωτήσεις παρατίθενται αποσπάσματα από το τελευταίο της βιβλίο «Παράδεισος» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
_______________
«Η βία είναι δύναμη, κατά τον ίδιο τρόπο που είναι και το χρήμα ή η εξουσία. […] Μια στενή σχέση με τη βία έχει και το τίμημά της. Πρέπει να αφήσεις την ψυχή σου ως εγγύηση. Και, φυσικά, σ’ αυτό το σημείο οι όροι της συμφωνίας ποικίλλουν. […] Το κενό που μένει αναπληρώνεται στη συνέχεια από τις προϋποθέσεις για τη βία. Η κακία είναι μια απ’ αυτές, η απελπισία μια άλλη. Η εκδίκηση, η οργή, και, σε ορισμένες νοσηρές περιπτώσεις, η απόλαυση».
_______________
Πότε εμφανίζεται η βία;
Όταν κάποιος νιώθει ότι δεν έχει εξουσία ή καλύτερα όταν αισθάνεται ένα έλλειμμα εξουσίας. Ένας «υποψήφιος» δικτάτορας, για παράδειγμα, αισθάνεται ότι θα έπρεπε να έχει περισσότερη εξουσία. Προκειμένου να την αποκτήσει, είναι διατεθειμένος να κάνει οτιδήποτε. Ακόμη και να σκοτώσει. Πολλές φορές πρέπει να κάνεις «διαβολικά» πράγματα, προκειμένου να αποκτήσεις εξουσία. Αν κάποιος συγκεντρώσει υπερβολικά μεγάλη εξουσία, αυτό ταυτόχρονα σημαίνει ότι κάποιος άλλος δεν έχει καθόλου εξουσία. Αυτή η ανισορροπία είναι που προκαλεί το κακό, το διαβολικό, το βίαιο. Γι’ αυτό πρέπει όλοι να έχουν εξουσία επάνω στη ζωή τους.
Πράγμα που φυσικά δεν συμβαίνει…
Όχι, δεν συμβαίνει. Κάποιος άλλος ελέγχει τις ζωές μας, κάποιοι από εμάς απογοητεύονται κι έτσι, ξυπνάει το κακό. Αν όμως είχαμε όλοι περισσότερες ευκαιρίες… Φυσικά, είναι αδύνατο να δώσεις στον καθένα την εξουσία που επιθυμεί.
Στο τελευταίο σας βιβλίο σημειώνετε πως «όποιος διαλέγει τη βία ως εργαλείο, δεν είναι απαραίτητα κακός»…
Κατά τη δεκαετία του ’60, στο Στάνφορντ έγιναν ορισμένα πειράματα. Φοιτητές ιατρικής κλήθηκαν να «βασανίσουν» ανθρώπους. Οι φοιτητές σε ποσοστό 65% ήταν πρόθυμοι να το κάνουν, κάτω από ορισμένες συνθήκες. Τα πειράματα αυτά αποδεικνύουν ότι οι άνθρωποι είναι ικανοί να κάνουν κακό, παρότι δεν είναι κακοί. Αρκεί να υπάρχει κάποιος ανώτερος, κάποιος ηγέτης που να τους λέει να το κάνουν. Που να τους καθησυχάζει ότι κάνουν το σωστό.
_______________
«Καπιταλισμός… Ν’ αναλαμβάνεις την ευθύνη του εαυτού σου. Ιδιωτικοποίηση. Να είναι αυτή άραγε η απάντηση;».
_______________
Υποθέτω πως δεν είναι αυτή η απάντηση...
Στη Σουηδία, κάποια στιγμή οι κυβερνήσεις προχώρησαν στην ιδιωτικοποίηση του δημοσίου τομέα. Ήταν πραγματικά μεγάλο λάθος. Τα σχολεία έγιναν ιδιωτικά και στη συνέχεια χρεοκόπησαν, με τους καπιταλιστές να έχουν μετέφερει τα χρήματά τους σε φορολογικούς παραδείσους. Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου τομέα είναι πολύ κακή ιδέα. Είμαι απόλυτη σ’ αυτό. Οι καπιταλιστές διέλυσαν τα πάντα. Ο καπιταλισμός μπορεί -μέχρι ένα σημείο- να είναι καλός. Το ίδιο και η ελεύθερη αγορά. Το να μπορείς να δημιουργήσεις μια επιχείρηση και να απασχολείς ανθρώπους είναι καλό. Αλλά ως εκεί. Ο καπιταλισμός χωρίς έλεγχο είναι ένα τέρας. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να τον ελέγχουμε.
Μπορούμε όμως να τον ελέγξουμε; Ακούγεται ουτοπικό.
Δεν είναι. Στη Σουηδία βιώσαμε έναν «καλό» καπιταλισμό μέχρι που η κυβέρνηση αποφάσισε να ξεπουλήσει τα πάντα.
Είναι η αστυνομική λογοτεχνία ένα σχόλιο (σας) επάνω στην κοινωνικο-οικονομική και πολιτική πραγματικότητα;
Ναι. Στις δικτατορίες απαγορεύεται η έκδοση αστυνομικών μυθιστορημάτων. Το ίδιο και κατά τη διάρκεια ενός πολέμου. Μονάχα σε δημοκρατικές και ευημερούσες κοινωνίες κυκλοφορούν αστυνομικά. Όταν ζεις μέσα στη βία, δεν σε ενδιαφέρει να διαβάσεις γι’ αυτήν. Το γεγονός ότι κυκλοφορούν αστυνομικά μυθιστορήματα φανερώνει ότι ζούμε σε συνθήκες δημοκρατίας.
Αλήθεια πιστεύετε ότι σήμερα ζούμε μακριά από τη βία;
Νομίζω πως η Ευρώπη έχει αλλάξει προς το καλύτερο. Σαφώς γνωρίζω πως διανύουμε μια περίοδο κρίσης. Ζω στην Ανδαλουσία, την πιο χτυπημένη από την κρίση, περιοχή της Ισπανίας. Πάρα πολλοί έχουν χάσει τις δουλειές τους και είναι αδύνατο να βρουν νέες. Παρόλα αυτά, νομίζω πως σήμερα η ζωή στην Ευρώπη είναι καλύτερη σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Δεν βιώνουμε κάποιον πόλεμο. Φυσικά, δεν είναι απόλυτο αυτό που λέω. Δεν πρόκειται για μια ευθεία γραμμή. Γίνονται βήματα, πότε προς τα εμπρός, πότε προς τα πίσω. Γενικά, νομίζω πως απολαμβάνουμε περισσότερη και ισχυρότερη δημοκρατία σε σχέση με δεκαπέντε χρόνια πριν. Υπάρχουν δημοκρατίες που εξελίσσονται και σταθεροποιούνται χρόνο με το χρόνο.
Δηλαδή θεωρείτε ότι τα αυστηρά μέτρα λιτότητας που προωθούνται σε μια σειρά ευρωπαϊκών κρατών συμβαδίζουν με τη δημοκρατία;
Θεωρώ ότι λιτότητα δεν σημαίνει λιγότερη δημοκρατία αλλά δυσάρεστη δημοκρατία. Η δημοκρατία δε μπορεί να είναι πάντα αρεστή σε όλους. Δε μπορούν όλοι ταυτόχρονα να κάνουν το δικό τους. Θα ήταν πολύ εύκολο να ήμουν ο δικτάτορας του κόσμου και να έκανα ό, τι ήθελα. Θεωρώ ότι αυτό που περνούν ορισμένες χώρες της Ευρώπης είναι πάρα-πάρα πολύ σκληρό. Δεν παύουν όμως να λειτουργούν δημοκρατικά. Πρόκειται για τη δυσάρεστη πλευρά της δημοκρατίας για την οποία μιλούσα πριν. Για την στιγμή εκείνη που δεν μπορούμε να κάνουμε το δικό μας. Στην Σουηδία έχουμε μια δεξιά κυβέρνηση, πράγμα που δεν μου αρέσει καθόλου. Επίσης, δεν μου αρέσει καθόλου που ένα ρατσιστικό κόμμα έχει μπει στη Βουλή. Αλλά έχουμε δημοκρατία. Κάποιοι τα επέλεξαν όλα αυτά. Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να αντιπαρατίθεμαι μαζί τους. Να τους λέω πως κάνουν λάθος. Αυτή είναι η δημοκρατία.
_______________
«Κανείς δεν γλιτώνει απ’ τις ενοχές. [..] Τα αισθήματα ενοχής, ωστόσο, δεν διανέμονται σωστά. […] Αυτός που θα ‘πρεπε κανονικά να νιώθει περισσότερες τύψεις συνήθως καταφέρνει να τις αποφύγει, αφήνοντας ένα απάνθρωπα βαρύ φορτίο για να το επωμιστούν αυτοί που έχουν τον μεγαλύτερο βαθμό ενσυναίσθησης».
_______________
Δεν γλιτώνει κανείς;
Μάλλον όχι. Το θέμα για μένα είναι να καταλάβει κανείς ποια είναι η ευθύνη του απέναντι στον εαυτό του και ποια απέναντι στους άλλους. Δυστυχώς δεν υπάρχει απλή απάντηση σ’ αυτό.
_______________
«Δεν υπάρχει έλεος στη ντροπή. Όλα τα άλλα μπορούν να συγχωρεθούν- η βία, η μοχθηρία, η αδικία, η ενοχή. Όμως για τα πιο επονείδιστα εγκλήματα δεν υπάρχει άφεση. Η άφεση δεν χορηγείται στη ντροπή».
_______________
Πού μπορεί να σε οδηγήσει η ντροπή;
Μπορεί να σε σακατέψει. Να σε αφήσει ανάπηρο. Υπάρχει όμως ένα μυστικό. Αν τη μοιραστείς, εξαφανίζεται.
σχόλια