Διαβάζοντας την αυτοβιογραφία της Μαρίνα Αμπράμοβιτς: Σώμα, αίμα, θάνατος-και ΤΕΧΝΗ

Διαβάζοντας την αυτοβιογραφία της Μαρίνα Αμπράμοβιτς: Σώμα, αίμα, θάνατος-και ΤΕΧΝΗ Facebook Twitter
0

«Τα γενέθλια μου ήταν θλιβερές περιστάσεις, όχι χαρούμενες. Πρώτον, ποτέ δεν έπαιρνα ωραία δώρα, δεύτερον, η οικογένειά μου ποτέ δεν ήταν πραγματικά ενωμένη. Ποτέ δεν υπήρχε χαρά. Θυμάμαι ότι στα δέκατα έκτα γενέθλια μου έκλαιγα με λυγμούς, επειδή κατάλαβα για πρώτη φορά πως κάποια μέρα θα πέθαινα. Δεν ένιωθα καμιά αγάπη, αισθανόμουν απόλυτα εγκαταλειμμένη απ’όλους. Άκουγα ξανά και ξανά το Κοντσέρτο για πιάνο αρ.21 του Μότσαρτ. Υπήρχε κάτι σ’εκείνη τη μουσική που έκανε την ψυχή μου να αιμορραγεί. Τότε ήταν που έκοψα τις φλέβες μου κι έτρεξε τόσο αίμα που νόμισα πως θα πέθαινα. Όντως το κόψιμο ήταν βαθύ αλλά δεν είχε πειράξει την κερκιδική αρτηρία που είναι ζωτικής σημασίας. Η γιαγιά μου με πήγε στο νοσοκομείο και εκεί μου έκαναν τέσσερα ράμματα. Ποτέ δεν μίλησε γι αυτό στη μητέρα μου». Το κορίτσι, που αφηγείται με τρόπο σπαρακτικό μια τραυματική εφηβεία γεμάτη οικογενειακούς καυγάδες και εσωστρέφεια στη μεταπολεμική Γιουγκοσλαβία του Τίτο, έμελε να γίνει μια από τις πιο γνωστές εικαστικούς στην ιστορία μετατρέποντας κυριολεκτικά τον σωματικό πόνο σε ζωντανό πρότζεκτ.

Η Μαρίνα Αμπράμοβιτς περιγράφει τις βασικές αρχές της τέχνης της μέσα από όσα τραυμάτισαν τη ζωή της και έγιναν κομμάτια μιας ανελέητης αυτοβιογραφίας που κυκλοφορεί, μετά τον ντόρο που προκάλεσε έξω, και στα ελληνικά με τον τίτλο «Περνώντας από τοίχους» με ghost writer τον James Kaplan (μετάφραση Αφροδίτης Γεωργαλιού από τις εκδόσεις Ροπή). Κάθε καλλιτεχνικό πρότζεκτ, που εξηγείται αναλυτικά στη βιογραφία, θαρρείς ότι σημαίνει συναγερμό και απανωτές εκρήξεις σε έναν άνθρωπο που ανάσαινε σχεδόν ψυχαναγκαστικά τον όλεθρο. Βιογραφία και τέχνη γίνονται έτσι ένα. Η σκληρότητα δυο γονιών που έγιναν ήρωες στον πόλεμο και δεν δέχτηκαν ποτέ τίποτα λιγότερο από την ατολμία είναι εκεί. Ο πανταχού παρών έρωτας που έγινε αχαλίνωτο σεξ και ψυχική παράκρουση-όπως στον έρωτα με τον Ουλάι-είναι εκεί. Τα φραγκμέντα των εξοντωτικών πειραματισμών που φλέρταραν μονίμως με τον θάνατο είναι εκεί. Εκεί επίσης είναι και η μοναδική εικόνα μιας γυναίκας που ξεπέρασε τα όρια αλλά δεν νίκησε ποτέ τη μοναξιά.

Όσο όμως και αν διαφωνείς με την Αμπράμοβιτς και να εντοπίζεις στην τέχνη της την ναρκισσιστική επιβολή ενός ασυγκράτητου εγώ, δεν μπορείς να μην αφεθείς στην αλήθεια των εξομολογήσεων που, αν μη τι άλλο, αποκαλύπτουν μια αυθεντική καλλιτέχνη. Κάτι φαίνεται να έψαχνε από την γη που να μην είναι ανθρώπινα καμωμένο, κάτι ήθελε απόλυτα απογυμνωμένο από ιδέες που να την ανυψώνει και να την εκμηδενίζει, που να στύβει τα μύχια και να την πετά στο σκοτάδι.

Όσο όμως και αν διαφωνείς με την Αμπράμοβιτς και να εντοπίζεις στην τέχνη της την ναρκισσιστική επιβολή ενός ασυγκράτητου εγώ, δεν μπορείς να μην αφεθείς στην αλήθεια των εξομολογήσεων που, αν μη τι άλλο, αποκαλύπτουν μια αυθεντική καλλιτέχνη. Κάτι φαίνεται να έψαχνε από την γη που να μην είναι ανθρώπινα καμωμένο, κάτι ήθελε απόλυτα απογυμνωμένο από ιδέες που να την ανυψώνει και να την εκμηδενίζει, που να στύβει τα μύχια και να την πετά στο σκοτάδι. Δεν είναι τυχαίοι οι πειραματισμοί της με τη σειρά των Ρυθμών-μια σειρά από performances τις οποίες περιγράφει αναλυτικά στο βιβλίο-από την πρώτη της ιστορική εμφάνιση όπου μετέτρεπε τα δάχτυλα της σε ρώσικη ρουλέτα καρφώνοντας ανάμεσα τους μαχαίρια έως τα δυο αστέρια που φλέγονταν συμβολίζοντας ταυτόχρονα τον κομμουνισμό και την ιερή αρχαία πεντάλφα. Στο κέντρο τους εκείνη έκοβε τα νύχια των χεριών της και τα μαλλιά της με ψαλίδι και τα έριχνε στις φλόγες (και όλα αυτά μόλις το 1974 όπου η έννοια περφόρμανς ήταν παντελώς άγνωστη).

Διαβάζοντας την αυτοβιογραφία της Μαρίνα Αμπράμοβιτς: Σώμα, αίμα, θάνατος-και ΤΕΧΝΗ Facebook Twitter
Marina Abramovic, Ulay Impoderabilia, 1977

Το απόγειο αυτής της σειράς των πειραματισμών που πήραν τον τίτλο Ρυθμοί ήλθε με το Rhrythm 0 στο Studio Morra στη Νάπολή όπου οι θεατές μπορούσαν να χρησιμοποιούσαν πάνω της ελεύθερα όποιο από τα αντικείμενα ήθελαν: «Σφυρί. Πριόνι. Ένα φτερό. Ένα πιρούνι. Ένα μπουκάλι άρωμα. Ένα πομπέ καπέλο. Τσεκούρι. Ένα τριαντάφυλλο. Ένα κουδούνι. Ψαλίδι. Βελόνες. Στιλό. Μέλι. Ένα αρνίσιο κόκαλο. Ένα μαχαίρι. Έναν καθρέφτη. Μια εφημερίδα. Ένα σάλι. Καρφίτσες. Κραγιόν. Ζάχαρη. Μια μηχανή Polaroid. Διάφορα άλλα αντικείμενα, μεταξύ των οποίων ένα πιστόλι και δίπλα του μια σφαίρα».  Το κοινό τελικά παρεκτράπηκε σκίζοντας της τα ρούχα, μπήγοντας της καρφίτσες στο σώμα, ένα μαχαίρι κοντά στο καβάλο ενώ κάποιος έγραψε πάνω της Sono Libero και ένας άλλος την χαράκωσε το λαιμό και ρούφηξε το αίμα της. Ωστόσο όπως επισημαίνει και η ίδια «Όπως και σε άλλες περφόρμανς μου, στο Rhythm 0 αναπαρέστησα αυτούς τους φόβους για το κοινό, χρησιμοποιώντας την ενέργεια του κόσμου για να ωθήσω το σώμα μου όσο το δυνατόν πιο μακριά. Κατά τη διάρκεια απελευθερώθηκα από τους φόβους μου και μόλις συνέβη αυτό, έγινα ο καθρέφτης του κοινού: αφού το έκανα εγώ, μπορούσαν να το κάνουν και εκείνοι».

Τα όρια ξεπεράστηκαν πολλές φορές σωματικά και εγκεφαλικά. Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 70 η Μαρίνα Αμπράμοβιτς άρχισε να ταξιδεύει αναζητώντας μεταφυσικές εμπειρίες στα πέρατα του πλανήτη έχοντας στο πλευρό της ως καλλιτεχνικό της ‘συνένοχο’ τον μεγάλο της έρωτα τον Ουλάι: «Η έντονη σεξουαλική χημεία μεταξύ μας ήταν μόνο η αρχή και το γεγονός ότι είχαμε ίδια μέρα γενέθλια δεν ήταν απλή σύμπτωση. Από την πρώτη στιγμή αναπνέαμε τον ίδιο αέρα, οι καρδιές μας χτυπούσαν σαν μια. Ολοκληρώναμε ο ένας την πρόταση του άλλου, ξέραμε ακριβώς τι είχε ο άλλος στο μυαλό του, ακόμα και στον ύπνο μας. Συζητούσαμε στα όνειρα μας, ή σε αυτή την ενδιάμεση κατάσταση που δεν κοιμάσαι τελείως, και μετά ξυπνούσαμε και συνεχίζαμε την κουβέντα. Όταν τραυματιζόταν το δάχτυλό μου αριστερά, το δικό του πληγωνόταν δεξιά». Μαζί γύρισαν με ένα citroen βαν διαφορετικές πόλεις του κόσμου δίνοντας περφόρμανς-από τη Μπολόνια έως τη Νέα Υόρκη όπου βρέθηκαν καλεσμένοι του Μουσείου του Μπρούκλιν. Τα σεξουαλικά κρεσέντο μαζί με ένα διαρκές θέριευμα όλων των αισθήσεων διαπερνούσαν κάθε πτυχή της τέχνης και της σχέση τους. Παράδοξη και η σχέση της αμετανόητης Βαλκάνιας με τον εσωτερισμό και τη μεταφυσική: τα μέντιουμ εμφανίζονται διαρκώς στη ζωή της και τα ενεργειακά κύματα καθορίζουν πολλές από τις εμφανίσεις. Μαζί με τον Ουλάι έφτασαν να ζουν και δίπλα στους Αβορίγινες ενώ η ίδια δήλωνε και μεγάλο ενδιαφέρον για τον Σαμανισμό. Σε όλα αυτά όμως επανέρχεται η παρουσία της πατρίδας και της μάνας η οποία εμφανίζεται σαν Αμλετικό φάντασμα, ακόμα και εν ζωή, για να υπενθυμίσει τον εφιάλτη του τραγικού: η αυστηρή μάνα δεν θα την αφήσει ποτέ να είναι ευτυχισμένη και η παιδική ηλικία που βιωνόταν ως πένθος θα είναι πάντοτε καθοριστικά εσωτερικευμένη. Κάποια στιγμή η σχέση με τον Ουλάι φτάνει στο τέλος-το 1988- με το «Μεγάλο Περπάτημα»-όταν αποφάσισαν να διασχίσουν μαζί το Σινικό Τείχος και να συναντηθούν κάπου στη μέση και τελικά να σημάνουν εκεί το τέλος του ερωτικού και του καλλιτεχνικού τους κύκλου. Πρέπει να μεσολαβήσουν πολλές δεκαετίες-έως εκείνη την συγκλονιστική, σχεδόν τυχαία, επανένωση τους στο πλαίσιο της αναδρομικής της στη MoMa το 2010, για να ξαναθυμηθούμε το μεγάλο έρωτα και τη μοιραία καλλιτεχνική σύμπραξη που κράτησε δώδεκα περίπου χρόνια.

Διαβάζοντας την αυτοβιογραφία της Μαρίνα Αμπράμοβιτς: Σώμα, αίμα, θάνατος-και ΤΕΧΝΗ Facebook Twitter
Το απόγειο αυτής της σειράς των πειραματισμών που πήραν τον τίτλο Ρυθμοί ήλθε με το Rhrythm 0 στο Studio Morra στη Νάπολή όπου οι θεατές μπορούσαν να χρησιμοποιούσαν πάνω της ελεύθερα όποιο από τα αντικείμενα ήθελαν
Μαρίνα Αμπράμοβιτς, Περνώντας από τοίχους. Εκδόσεις Ροπή

 

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Σπύρος A. Ευαγγελάτος: Μια μεγάλη διαδρομή

Πέθανε Σαν Σήμερα / Σπύρος A. Ευαγγελάτος: Μια μεγάλη διαδρομή στο ελληνικό θέατρο

Το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης κυκλοφόρησε έναν τόμο 535 σελίδων, αφιερωμένο στον σπουδαίο σκηνοθέτη, φιλόλογο, συγγραφέα και ακαδημαϊκό που άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στην ιστορία του ελληνικού θεάτρου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μέριλιν Γιάλομ: «H ιστορία της συζύγου»

Το Πίσω Ράφι / H ιστορία της συζύγου από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα

Η φεμινίστρια συγγραφέας και ιστορικός Μέριλιν Γιάλομ εξερευνά τη διαδρομή της συζυγικής ταυτότητας, αποκαλύπτοντας πώς η έννοια του γάμου μεταλλάχθηκε από θρησκευτικό καθήκον σε πεδίο συναισθηματικής ελευθερίας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο γενναιόδωρα οργισμένος Τζορτζ Όργουελ

Βιβλίο / Ο γενναιόδωρα οργισμένος Τζορτζ Όργουελ

Η έκδοση με τα κριτικά κείμενα του Τζορτζ Όργουελ για τη λογοτεχνία και την πολιτική με τον τίτλο «Ό,τι μου κάνει κέφι» μας φέρνει ενώπιον ενός τρομερά οξυδερκούς και ενίοτε γενναιόδωρα οργισμένου στοχαστή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το βιβλιοπωλείο Κάουφμαν και η ανεκτίμητη προσφορά του στην πνευματική ζωή της Αθήνας

Βιβλίο / Το βιβλιοπωλείο Κάουφμαν και η ανεκτίμητη προσφορά του στην πνευματική ζωή της Αθήνας

Μέσα από αφηγήσεις, φωτογραφίες και ντοκουμέντα μιας νέας έκδοσης ζωντανεύει το βιβλιοπωλείο που συνδέθηκε με τις μνήμες χιλιάδων Αθηναίων και έπαιξε ρόλο στην πολιτιστική διαμόρφωση και καλλιέργεια πολλών γενεών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Κάποια στιγμή έμαθα να βάζω στον λόγο μου ένα "ίσως", ένα "ενδεχομένως"»

Οι Αθηναίοι / «Κάποια στιγμή έμαθα να βάζω στον λόγο μου ένα "ίσως", ένα "ενδεχομένως"»

Στην Α’ Δημοτικού τη μάγεψε η φράση «Η Ντόρα έφερε μπαμπακιές». Διαμορφώθηκε με Προυστ, Βιρτζίνια Γουλφ, Γιώργο Ιωάννου και Κοσμά Πολίτη. Ως συγγραφέα την κινεί η περιέργεια για τις ανθρώπινες σχέσεις. Η Αγγέλα Καστρινάκη είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μπρους Τσάτουιν: Ένας αεικίνητος ταξιδιώτης

Πέθανε Σαν Σήμερα / Μπρους Τσάτουιν: Ένας αεικίνητος ταξιδιώτης

Ο αιώνιος ταξιδευτής, μυθιστοριογράφος και ταξιδιωτικός συγγραφέας περιπλανήθηκε στα πιο άβατα σημεία του κόσμου αναζητώντας το DNA των νομάδων και έζησε μια μυθιστορηματική ζωή που υπερβαίνει αυτήν που κατέγραψε στα βιβλία του.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
10 σημαντικά βιβλία που θα κυκλοφορήσουν το πρώτο τρίμηνο του 2025

Βιβλίο / Δέκα σημαντικά βιβλία που θα κυκλοφορήσουν το πρώτο τρίμηνο του 2025

Το πιο πρόσφατο Booker, επανεκδόσεις μυθιστορημάτων με θέμα τον Εμφύλιο, το τελευταίο βιβλίο του Μάριο Βάργκας Λιόσα, η νέα Αμάντα Μιχαλοπούλου και μια συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του Αργύρη Χιόνη είναι μερικές μόνο από τις πολυαναμενόμενες προσεχέις εκδόσεις.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Ο Διονύσης Σαββόπουλος: σύζυγος, πατέρας, τραγουδοποιός

Βιβλίο / Ο Διονύσης Σαββόπουλος: σύζυγος, πατέρας, τραγουδοποιός

Στην πιο de profundis στιγμή της ζωής του ο συνθέτης γράφει το αυτοβιογραφικό «Γιατί τα χρόνια τρέχουν χύμα», αποκαλύπτοντας σαν σε προσευχή τις πιο προσωπικές, τρωτές στιγμές του, ζητώντας συγγνώμη από τους οικείους του και ομολογώντας ότι η έμπνευση συμπορεύεται με τη θνητότητα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Μαριάννα Κορομηλά «Η Μαρία των Μογγόλων»

Το Πίσω Ράφι / Για όλες τις Μαρίες που «δωρίστηκαν» σε βαρβάρους και άξεστους

Ψάχνοντας και γράφοντας για τη Μαρία των Μογγόλων, η Μαριάννα Κορομηλά ήρθε αντιμέτωπη με όλες εκείνες τις παραγνωρισμένες γυναικείες μορφές της Ιστορίας. Το αποτέλεσμα ήταν ένα ανένταχτο και φεμινιστικό βιβλίο που συζητήθηκε έντονα μόλις κυκλοφόρησε.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
«O Γιάννης Χρήστου δεν είναι ο "αναρχικός" που νόμιζαν κάποιοι κάποτε»

Βιβλίο / «O Γιάννης Χρήστου δεν είναι ο "αναρχικός" που νόμιζαν κάποιοι κάποτε»

Ο ιδιοφυής μουσικός έφυγε αναπάντεχα στα 44 του, αφήνοντας πίσω του ανεκπλήρωτα σχέδια. Ο Αλέξανδρος Αδαμόπουλος, ο οποίος ουσιαστικά δεν τον γνώρισε ποτέ, αλλά η ζωή τα έφερε έτσι ώστε να παίξει καθοριστικό ρόλο στη διάσωση του έργου του, υπογράφει σήμερα το πιο ενημερωμένο βιβλίο για εκείνον.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η Ιωάννα Μπουραζοπούλου γράφει έργα του φανταστικού για τους ακραία ρεαλιστικούς καιρούς μας

Portraits 2025 / Η Ιωάννα Μπουραζοπούλου γράφει έργα του φανταστικού για τους ακραία ρεαλιστικούς καιρούς μας

Η ολοκλήρωση της περίφημης «Τριλογίας του Δράκου της Πρέσπας» αποδεικνύει ότι πρόκειται για μια από τις πιο απρόβλεπτες, ουσιαστικές και συνεπείς συγγραφείς μας.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
CHECK GIA 3/1 εκδόσεις δωμα

Portraits 2025 / Εκδόσεις Δώμα: «Θέλαμε να δούμε αν το κοινό μας θα ανταποκριθεί σε πιο βαριά πράγματα ή αν θα μας γυρίσει την πλάτη»

Μετά από εφτά χρόνια λειτουργίας και εξήντα προσεκτικά επιλεγμένους τίτλους, η Μαριλένα Καραμολέγκου και ο Θάνος Σαμαρτζής εξακολουθούν να πειραματίζονται, σαν να προτείνουν βιβλία σε φίλους.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Claude Pujade-Renaud

Το Πίσω Ράφι / «Οι γυναίκες του λαθροθήρα»: Μια εντελώς διαφορετική οπτική σε ένα θρυλικό ερωτικό τρίγωνο

Η Claude Pujade-Renaud ανατέμνει την ιστορία της σχέσης του Τεντ Χιουζ με τη Σίλβια Πλαθ και την Άσια Ουέβιλ δημιουργώντας ένα ερεθιστικό ψηφιδωτό από δεκάδες διαφορετικές αφηγήσεις.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ