Ζωή ενδιαφέρουσα, μοιρασμένη σε μουσική, θέατρο, κινηματογράφο, ποίηση, φιλοσοφία, συντροφικότητα. Ζωή ένθεη, επίσης, εξ αποκαλύψεως κιόλας, όπως μου εξομολογήθηκε.
Η Φένια Παπαδόδημα ήρθε περιποιημένη και ορεξάτη στο ραντεβού μας, αν και εμφανώς κουρασμένη από τις πρόβες για τα δύο πρότζεκτ που τρέχει αυτό τον καιρό.
Το σκηνικό μας ήταν το στέκι των μουσικών, το «γο-γο-tasty-bar», με τον Σταυρό του Νότου απέναντι και τις αφίσες του Θηβαίου, της Νέγκα, της Τσανακλίδου και του Ζερβουδάκη.
Έριξε μια ματιά και η συζήτησή μας ξεκίνησε με την ακόλουθη ατάκα της: Πο, πο, αισθάνομαι λίγο σαν από άλλο κόσμο!
— Με όλα αυτά που κάνεις, τα πιο ψαγμένα ή, αν θες, τα πιο πειραματικά, δεν νιώθεις κάπως σαν μοναχικός και ξέγνοιαστος καβαλάρης;
Ποτέ δεν το σκέφτηκα έτσι, ούτε στόχευα σε μια ελιτίστικη προσέγγιση του «ειδικού» κοινού ‒ καθόλου, και ούτε πρόκειται! Απλώς είναι διαφορετικές οι επιρροές που με συγκινούν, μαζί με τα διαφορετικά ακούσματα, τα ερεθίσματα, τα βιώματα και την παιδεία που έχω.
«Διαφορετικά» εννοώ σε σχέση με τον μέσο όρο. Τυχαίνει, όμως, να αντιμετωπίζω όλους τους ανθρώπους σαν παιδιά και να μη μου αρέσουν οι κατηγοριοποιήσεις. Θέλω να απευθύνομαι στον οποιοδήποτε, ακόμα και στον πλέον άσχετο μ' αυτό που κάνω.
— Πιστεύεις ότι υπάρχει κοινό για τα πάντα;
Πιστεύω σε ένα κοινό ανθρώπων που ξεφεύγουν απ' αυτό το «να βγούμε για να ξεσκάσουμε» ή «για να εκτονωθούμε» και που θέλουν να βάλουν ερωτήματα στον εαυτό τους, να ελέγξουν τα όριά τους, να ακούσουν καινούργια πράγματα, να εκπλαγούν, στην τελική.
Το βλέπω το κοινό αυτό και στο θέατρο και στη μουσική, αν και σίγουρα είναι μικρό. Είμαστε εδώ για να το κάνουμε μεγαλύτερο!
— Γι' αυτό πασχίζουμε όλοι.
Φυσικά, γι' αυτό! Δεν μπορώ να είμαι σε πάρτι μεταμφιεσμένων με το να κάνω τη λαϊκή τραγουδίστρια. Είναι κάτι που θαυμάζω και σέβομαι τους λαϊκούς τραγουδιστές με τις μεγάλες φωνές, απλώς δεν μπορώ να το κάνω εγώ, όπως δεν μπορώ να είμαι δρομέας ή αθλήτρια.
Προέρχομαι από οικογένεια γιατρών, κομμουνιστών και άθεων κι έτσι δεν περίμενα να μου παρουσιαστεί ο Ιησούς Χριστός, και μάλιστα σε μια πολύ ιδιαίτερη περίοδο της ζωής μου. Έπαθα φοβερό σοκ, ευρισκόμενη στο Παρίσι κιόλας. Είναι σαν να συναντάω εσένα και να ξέρω ότι είσαι ο Αντώνης, για τέτοιο πράγμα μιλάω! Δεν μου ξανασυνέβη έκτοτε...
— Σίγουρα είσαι μια πολυσχιδής καλλιτέχνις. Θυμάμαι τώρα πως η πρώτη φορά που άκουσα το όνομά σου ήταν στις αρχές του '90, σε μια σουρεαλιστική μικρού μήκους ταινία. Γιατί τον άφησες τον κινηματογράφο;
Έχω κάνει πέντε μικρού μήκους ταινίες και τώρα ετοιμάζω ένα ντοκιμαντέρ και, επιτέλους, μια μεγάλου μήκους. Εγώ πίστευα πως η δουλειά μου θα έχει ξεχαστεί, αλλά συναντώ κι άλλους κινηματογραφιστές που τη θυμούνται. Πρόσφατα πήγα στην προβολή της ταινίας του Αθανίτη, ο οποίος μου τα 'ψαλε: «Γιατί σταμάτησες εσύ;». Οι άνθρωποι που κάνουν ταινίες ή γενικά αγαπούν την τέχνη θυμούνται! Συλλογική μνήμη δεν είναι η τέχνη άλλωστε; Δεν υπάρχει ταινία ΣΟΥ ή ποίημα ΜΟΥ, η τέχνη είναι ένας κοινός τόπος όπου συναντιόμαστε.
— Μένω στον κινηματογράφο, ενθυμούμενος κάποια ασπρόμαυρα φιλμάκια του Γιώργου Κορδέλλα από τα '80s. Είσαι κι εσύ μέσα σ' αυτά, μικρό κορίτσι, μαζί με την Κατερίνα Γώγου και την κόρη της, τη Μυρτώ.
Ήμουν 15 ετών τότε. Άκουγα ροκ μουσική και μου άρεσε να πηγαίνω στην πλατεία Εξαρχείων, η οποία καμία σχέση δεν είχε με τη σημερινή. Είχα μαλλί κοντό σαν αγοράκι, που αν μάκραινε μισό πόντο, το θεωρούσα εξωφρενικά μακρύ και το ξανάκοβα.
Έρχεται μια μέρα στην πλατεία ο Κορδέλλας, μου προσφέρει λουλούδια και μου ζητάει να παίξω στην ταινία «Fragile» του Πάνου Καρκανεβάτου.
Ήταν μια περίοδος που διάβαζα ποίηση, φιλοσοφία, άκουγα πολύ περίεργα πράγματα. Ήμουν αυτό που λένε «φεύγα» και, μάλιστα, χωρίς να παίρνω ουσίες. Ευτυχώς, δηλαδή, γιατί αυτό θα με είχε καταστρέψει.
Είπα «ναι» στον Κορδέλλα, μην έχοντας ιδέα από σινεμά. Θυμάμαι ότι είχαμε γύρισμα στις 7 το πρωί και ξεχνιόμουν, με αποτέλεσμα να χτυπάει ο Κορδέλλας τα κουδούνια στο σπίτι μου. «Έχουμε όρντινο» είπε ένα πρωί στον πατέρα μου, που του άνοιξε. «Τι έχετε;» τον ρωτάει. «Τι είναι όρντινο;» (γέλια)
Έτσι αρχίσαμε να κάνουμε παρέα όλοι μαζί και είχε μεγάλη πλάκα, πέραν μιας παθογένειας που υπήρχε σίγουρα. Ήταν ο Τάσιος και ο Κιμούλης νεότατος, πριν ακόμα κάνουν το «Νοκ άουτ».
Έζησα εκ των έσω το όνειρό τους γι' αυτή την ταινία. Πήγαινα στο περίφημο σπίτι της Γώγου στην 3η Σεπτεμβρίου, όπου γνώρισα τον Παύλο Σιδηρόπουλο και άλλα, μυθικά σήμερα, πρόσωπα.
Δεν ξέρω πώς να το περιγράψω, αλλά ξαφνικά ξέφυγα απ' τον κλοιό της οικογένειας και της κανονικότητας και βρέθηκα με άτομα ενός περιβάλλοντος εξωπραγματικού. Ωστόσο, αυτό που με συνέδεε με τα συγκεκριμένα άτομα ήταν η τέχνη!
— Πώς θυμάσαι τη Μυρτώ Τάσιου;
Ήταν μικρούλα τότε. Δεν είχε εισέλθει στη μαύρη περίοδο, κατά την οποία εγώ είχα απομακρυνθεί. Άλλωστε, η φάση που περιέγραψα πριν, άντε να κράτησε μερικούς μήνες μόνο. Ξέκοψα, γιατί, από ένα σημείο και μετά, δεν μπορούσα να συντονιστώ με τις ουσίες και το αλκοόλ.
Εγώ τότε μελετούσα κλασικό πιάνο, ήθελα καθαρό το μυαλό μου, δεν μπορούσα να μπω πολύ μέσα σε όλα όσα έκαναν. Με ενοχλούσε το νοσηρό στοιχείο μαζί τον βαυκαλισμό που υπήρχε! Γινόταν κακή μανιέρα και ενστικτωδώς, ως παιδάκι κι εγώ, βαρέθηκα.
Για τον θάνατο της Μυρτώς στενοχωρήθηκα όσο δεν φαντάζεσαι... Το ίδιο και για την Κατερίνα, που το έμαθα από κοινούς φίλους. Δεν θα ξεχάσω την τελευταία φορά που τη συνάντησα: ήταν πάλι στο σπίτι της 3ης Σεπτεμβρίου, έγραφε και άκουγε κλασική μουσική πάρα πολύ δυνατά! Χτυπούσα για ώρα την πόρτα! Δεν είχε μπει ακόμα στην απόλυτη decadence φάση με τη Μυρτώ και όσα τράβηξαν. Η παθογένειά τους ήταν έντονη και οφειλόταν αποκλειστικά στις ουσίες.
Επειδή είχα κι έναν κολλητό που πέθανε νεότατος από την πρέζα ‒μιλάω για τον σπουδαίο ζωγράφο Φαίδωνα Αναστασιάδη‒, κατάλαβα πόσο επικίνδυνη είναι η φάση αυτή.
— Ενδεχομένως η επαφή σου τότε με φευγάτα άτομα να σε ωθεί σήμερα στα φευγάτα που κάνεις.
Είναι σωστή η παρατήρησή σου. Απρόοπτες σχέσεις και χωρίς κανένα κουτάκι γύρω τους. Τελικά, ήταν μια άσκηση για μένα, να μη με φάει το μαύρο σκοτάδι ή να μη φύγω σε περίεργες συνθήκες και πριν την ώρα μου.
Είχα και έχω τη δική μου ευαισθησία και το δικό μου νευρικό σύστημα. Έπειτα, βοηθήθηκα να είμαι ο εαυτός μου με έναν τρόπο που δεν ήξερα και έπρεπε να τον επινοήσω. Απέκτησα μοιραία έναν τσαμπουκά και μια δύναμη να τολμήσω, να πω και να κάνω ό,τι μου 'ρθει!
— Στήριγμά σου είναι, όμως, εδώ και χρόνια, ο μουσικός Γιώργος Παλαμιώτης, που έχει συνεργαστεί στη σκηνή και στη δισκογραφία με καλλιτέχνες πρωτοκλασάτους. Πόσο σημαντικό είναι το μοίρασμα με έναν σύντροφο στη ζωή και στην τέχνη;
Πολύ περισσότερο απ' ό,τι μπορώ εγώ να αντιληφθώ! Παντρευτήκαμε το 2010, αλλά είμαστε μαζί από το 2001 περίπου. Δεν ήταν καθόλου εύκολο, ειδικά τα πρώτα χρόνια.
Ήμασταν ασυμβίβαστοι ως καλλιτέχνες και ως νεότεροι ‒ όχι ότι τώρα δεν είμαστε, απλώς ξέρουμε πλέον να το διαπραγματευόμαστε καλύτερα.
Πέραν της ερωτικής σχέσης, ταιριάξαμε πολύ εξαρχής, έχοντας κάτι διαφορετικό: η αντίληψη που έχει για τον ρυθμό, το groove και τη ροή του χρόνου είναι πολύ διαφορετική απ' τη δική μου, αλλά και πολύ συμπληρωματική. Εξελιχθήκαμε μέσα από τη σχέση μας που κρατάει ακόμα κι έχει περάσει σε ένα άλλο επίπεδο πια!
— Σε λίγες εβδομάδες παρουσιάζετε το έργο «Νέκυια» και σε λίγες μέρες στην Εθνική Λυρική Σκηνή ένα άλλο πρότζεκτ. Μίλησέ μου λίγο γι' αυτό.
Στη Λυρική Σκηνή παρουσιάζουμε τον «Ξεπεσμένο Δερβίση», το ωραιότερο αθηναϊκό διήγημα του Παπαδιαμάντη, με έναν ιδιαίτερο τρόπο, χωρίς νέι, αλλά με τον Ντέιβιντ Λιντς στα πνευστά, τον Πολυζωγόπουλο στην τρομπέτα, τον Κωστόπουλο στα τύμπανα και τον Γιώργο, φυσικά, στο μπάσο.
Ο Παπαδιαμάντης εμπεριέχει τον Όμηρο, τον Ντοστογιέφσκι, τις ορφικές επικλήσεις ‒ αν δεις τον ρυθμό στα ονόματα που χρησιμοποιεί, είναι 100% επηρεασμένος απ' την αρχαιοελληνική υμνογραφία. Δεν αντηχεί εύκολα ο Παπαδιαμάντης! Πρέπει να περάσει πολλές ώρες μαζί του, είναι σαν τη βυζαντινή μουσική.
— Που επίσης εμπεριέχεται στη δική σου μουσική για τη «Νέκυια».
Στο Παρίσι κάναμε πολλά πράγματα με τον Γιώργο και Αφρικανούς μουσικούς, μαθαίνοντας την αφρικανική άρπα ή διαβάζοντας βιβλία για τη σχέση των αρχέγονων πολιτισμών με το τελετουργικό.
Ο σημερινός griot θα είναι ο ραψωδός των ομηρικών επών για όσο κρατήσει η κοινωνία του και δεν δυτικοποιηθεί.
Ο ραψωδός δεν είναι καλλιτέχνης, έχει κάτι από τον Ιερέα ή, κατ' αυτούς, από τον Μάγο. Κρατάει τα «secrets», τα «μυστικά», όπως λένε οι φίλοι μας οι Αφρικανοί, συνδέοντας τους προγόνους με τους ζωντανούς. Το πνεύμα του griot, που δύναται να αποκαλύψει αρχέγονα μυστικά, λέγεται «ραπ». Σκέψου τον ιερό χαρακτήρα αυτής της trance κατάστασης, που οδηγεί στη δική μας κάθαρση.
— Δύσκολο το εγχείρημά σας.
Πολύ! Ακούς τον λόγο του Μαρωνίτη, αλλά δεν είναι εύκολο να αποδοθεί σε μια θεατρική σκηνή. Μην έχοντας σχέση με την Αφρική, ένωσα το τελετουργικό της με την ελληνική και τη βυζαντινή μουσική μέσω της δικής μου πνευματικότητας.
Έβαλα βυζαντινούς ρυθμούς και μελωδίες πάνω στην αφρικανική άρπα, έχοντας επίσης υπ' όψιν ότι για μένα η κατάβαση του Οδυσσέα στον Άδη είναι το «προ Χριστού».
Ο Οδυσσέας, όπως ο Θησέας και ο Ορφέας, κατέβηκαν, είδαν, έφεραν την πληροφορία και κατά έναν τρόπο εμπεριέχονται στους στίχους του Ρωμανού Μελωδού: «Άδη, πού είναι η νίκη σου, πού πήγε η δύναμη σου, βαθιά σε πίκρανε ο Χριστός με την Ανάσταση»!
Πρόκειται για τη συγκλονιστική νίκη της ζωής επί του θανάτου κι εδώ πιστεύω ότι η αρχαία ελληνική θρησκεία προετοίμασε την έλευση του Χριστού.
Στα Ελευσίνια Μυστήρια, τα οποία, ως γνωστόν, ίδρυσαν οι Μίνωες, υπήρχε η έννοια της Θείας Κοινωνίας. Κοινωνούσαν σε ένα ειδικό σκεύος, όχι φυσικά Σώμα και Αίμα Κυρίου, αλλά μερικές σταγόνες από το αίμα του ταύρου που είχαν θυσιάσει.
Συμφωνώ με τον Καμπούρογλου που έλεγε ότι η θεά Αθηνά ήταν η προαποτύπωση της Παναγίας και δεν συμφωνώ καθόλου με τους χριστιανοτζιχάντ που επιτίθενται στην αρχαιοελληνική θρησκεία.
— Ο Χριστός ήταν ιστορικό πρόσωπο ή ο Θεάνθρωπος;
Παραδέχομαι την ύπαρξή του ως Θεανθρώπου. Είμαι βαθύτατα χριστιανή!
— Από πρώτο χέρι, που λένε;
Εξ αποκαλύψεως! Προέρχομαι από οικογένεια γιατρών, κομμουνιστών και άθεων κι έτσι δεν περίμενα να μου παρουσιαστεί ο Ιησούς Χριστός, και μάλιστα σε μια πολύ ιδιαίτερη περίοδο της ζωής μου. Έπαθα φοβερό σοκ, ευρισκόμενη στο Παρίσι κιόλας. Είναι σαν να συναντάω εσένα και να ξέρω ότι είσαι ο Αντώνης, για τέτοιο πράγμα μιλάω! Δεν μου ξανασυνέβη έκτοτε...
— Δεν είναι για χόρταση τα θαύματα.
Ναι, αλλά ξέρεις ποιο ήταν το παράδοξο; Ένιωσα μια απέραντη ευτυχία και απελευθέρωση από τα πάντα! Από τη στιγμή που υπάρχει Αυτός, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα!
Για τουλάχιστον δύο εβδομάδες ένιωθα αυτό που λένε «φώτιση» και είχα ένα μόνιμο χαμόγελο. Δεν μπορούσα να το αγνοήσω, όρισα τη ζωή μου πριν και μετά απ' αυτό το γεγονός!
Κατάλαβα πως το βασικό δεν είναι τι θα κάνεις με τον εαυτό σου ή τη ζωή σου, αλλά τι θα γίνει άμα φύγεις απ' τον κόσμο αυτό. Η πρώτη βασική άσκηση είναι η Μνήμη Θανάτου, όπως λένε οι ασκητές. Όταν, έστω για ένα κλάσμα δευτερολέπτου, ανοίγει μια χαραμάδα και μπαίνει το φως, το πλάσμα το θυμάται και ξέρει να συγκρίνει το Καλό με το Κακό.
— Θέλω δυο λόγια και για τη συμμετοχή του MC Yinca στο πρότζεκτ.
Ο MC Yinca ή Μανώλης είναι ένας άξιος συνεχιστής των ράπερ griots που λέγαμε. Θεωρώ τρομερά ενδιαφέρον το να βλέπεις έναν μαύρο να ενσαρκώνει τον Οδυσσέα. Του άρεσε πάρα πολύ το πρότζεκτ και μάλιστα θα ραπάρει αυτοσχεδιαστικά, κάτι που δεν έχουμε ξανακάνει.
— Ας γίνω ξενερωτικά υλιστής τώρα, ρωτώντας πώς την παλεύετε από οικονομικής άποψης.
(σ.σ. σκάει στα γέλια) Θαύμα, θαύμα, miracolo! Αν δεν παίρνεις μια ικανοποίηση απ' ό,τι κάνεις, δεν μπορείς να συνεχίσεις ή απλώς δεν το κάνεις, δεν μπαίνεις στον κόπο καν! Μπορούμε να κάνουμε δυο-τρεις πιο μεγάλες δουλειές για να μαζέψουμε χρήματα, αλλά διδάσκουμε, από δω κι από κει είμαστε.
Εγώ διδάσκω στον Νάκα, κάνω ιδιαίτερα, το ίδιο και ο Γιώργος. Σκέψου ότι για να είμαι τώρα εδώ και να μιλάμε, ακύρωσα ένα σωρό ιδιαίτερα μαθήματα. Από αύριο, ιδιαίτερα και σεμινάρια πάλι, τρεχάτε ποδαράκια μου!
Ιnfo:
Η παράσταση «Ο ξεπεσμένος δερβίσης» από το διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη κάνει πρεμιέρα στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στις 3 Απριλίου 2018 σε σύλληψη και μουσική σύνθεση της Φένιας Παπαδόδημα.
Η παράσταση «ΝΕΚΥΙΑ ΕΚ - ΣΤΑΣΗ» ανεβαίνει στο Tempus Verum Εν Αθήναις (Ιάκχου 17, Γκάζι) κάθε Τετάρτη και Πέμπτη, από τις 18 Απριλίου έως τις 10 Μαΐου.
σχόλια