Όταν είδα τις ψηφιακές προεπισκοπήσεις των έργων που παρουσίασε ο Νίκος Μόσχος στην SWAB, τη Διεθνή Φουάρ Σύγχρονης Τέχνης της Βαρκελώνης, μου δημιουργήθηκε ένα πνίξιμο, μια ανησυχία. Οι στα όρια του γκροτέσκ πίνακες της σειράς "Ο Γάμος της Σάρκας και της Μηχανής" απεικονίζουν ανθρώπινα μέλη να μπλέκονται με μηχανικά κατασκευάσματα κι εγώ, περιμένοντας τον Νίκο ο οποίος μόλις είχε επιστρέψει από την Ισπανία, είχα σχηματίσει μια εικόνα αντίστοιχα "φορτωμένη" για εκείνον. Αντ' αυτού, βρέθηκα να μιλώ με ένα πολύ προσγειωμένο παιδί που φορούσε ένα γκρι τζιν και μια "ήσυχη" μαρινιέρα.
Βασικός άξονας της δουλειάς μου είναι ο χρόνος που τα ισοπεδώνει και τα εξισώνει όλα. Τα πάντα μπορούν να λιώσουν και να τροποποιηθούν σε κάτι άλλο.
"Ήταν η πρώτη φορά που συμμετείχα σε φουάρ στη Βαρκελώνη και η πρώτη μου ατομική παρουσίαση στο εξωτερικό έπειτα από αρκετές μεμονωμένες συμμετοχές. Η SWAB έγινε σε έναν υπέροχο χώρο, το επίπεδο των συμμετοχών ήταν υψηλό και είδα πολλές ενδιαφέρουσες δουλειές. Γνώρισα κόσμο, συναδέλφους, γκαλερίστες, δημοσιογράφους, σκεπτόμενους ανθρώπους. Η δε πόλη είναι ένας παράδεισος! Από την πρώτη μέρα ήθελα να βάλω τα κλάματα γιατί έκανα διάφορες συγκρίσεις σε σχέση με την εγχώρια κατάσταση. Θα ήθελα τόσο πολύ να ζήσω περισσότερο εκεί. Έκανα σαν παιδί, δεν τη χόρταινα τη φάση γιατί πέρασα ζόρικο καλοκαίρι για να προετοιμαστώ".
Εν τω μεταξύ, για κάποιο λόγο θεωρούσα ότι η καταγωγή του Νίκου είναι από τα Τρίκαλα, μια και η γκαλερί Alma με την οποία συμμετείχε στην SWAB, εδρεύει στη θεσσαλική πόλη. Ο Νίκος όμως είναι Κρητικός. "Η Μαρία Αλμπάνη, μαζί με τον γιο της τον Νίκο, είναι οι άνθρωποι πίσω από την γκαλερί Alma. Η Μαρία, όταν επικοινώνησε μαζί μου και μου πρότεινε τη συνεργασία, με κατέκτησε αμέσως γιατί είναι ένας ευγενέστατος άνθρωπος με καλλιτεχνικό background. Ο Νίκος είναι και ο ίδιος καλλιτέχνης. Έχουν αισθητικό κριτήριο, σε αντίθεση με πολλούς Αθηναίους γκαλερίστες. Το είδα και σαν στοίχημα γιατί μου περιέγραψαν τι πόλεμο δέχονται, οπότε είπα γιατί όχι, μου αρέσουν τα νέα ξεκινήματα και οι συνεργασίες με φιλόδοξο κόσμο".
Ο Νίκος λοιπόν γεννήθηκε πριν 35 χρόνια και μεγάλωσε στο Ηράκλειο Κρήτης, όπως μου αφηγείται. "Το Ηράκλειο δυστυχώς είναι νεκρό εικαστικά, πέρα από κάποιες μεμονωμένες φιλότιμες προσπάθειες που άλλες είναι πετυχημένες κι άλλες όχι. Ήρθα στην Αθήνα στα 18 για να προετοιμαστώ για την Καλών Τεχνών. Τελικά πέρασα κι έμεινα 5 χρόνια μέχρι την αποφοίτησή μου. Έριξα αρκετή δουλειά εκεί και θεωρώ ότι αυτό που κέρδισα περισσότερο ήταν η επαφή μου με τους συμφοιτητές. Μπορείς να πάρεις πολλά περισσότερα παρατηρώντας τους συναδέλφους σου, παρά από το ίδιο το πρόγραμμα σπουδών και τους καθηγητές. Η ΑΣΚΤ διαθέτει μια φοβερή βιβλιοθήκη στην οποία πέρασα άπειρες ώρες, σε εποχές που ακόμα η θεωρητική γνώση απαιτούσε ψάξιμο σε βιβλία και δεν κερδιζόταν με ένα απλό Google search. Κάποια πράγματα μου πήγαν καλά όσο ήμουν ακόμα φοιτητής στη σχολή. Κάναμε τις ετήσιες εκθέσεις μας στο τέλος κάθε ακαδημαϊκού έτους και όταν ήμουν στο τρίτο έτος, για καλή μου τύχη, με "ανακάλυψε" ο Μάνος Στεφανίδης που τότε ήταν διευθυντής του Μουσείου Φρυσίρα. Του άρεσε η δουλειά μου και ύστερα από καναδυό μέρες με πήρε ο ίδιος ο Φρυσίρας, πέρασε από το εργαστήριο, αγόρασε κάποια έργα. Ήταν η πρώτη μου επαφή με το "οικονομικό" κομμάτι της δουλειάς, με την πώληση της τέχνης. Κάπως έτσι έμαθε για εμένα ο Άγγελος Δεληβοριάς που τότε προετοίμαζε το νέο κτίριο του Μουσείου Μπενάκη στην Πειραιώς. Με κάλεσαν να συμμετάσχω στην εναρκτήρια έκθεση - ήμουν ο μικρότερος καλλιτέχνης. Ήταν ένα πολύ δυναμικό ξεκίνημα, πριν ακόμα τελειώσω καλά καλά τη σχολή. Έτσι, όταν έκανα την πρώτη μου ατομική έκθεση στην Έκφραση της Γιάννας Γραμματοπούλου, με γνώριζε ήδη κάποιος κόσμος. Με τον καιρό απέκτησα και φανατικούς αγοραστές που με στηρίζουν ακόμα".
Τυχερός ο Νίκος στο ξεκίνημά του, αφού από τα λεγόμενά του, φαίνεται να βιοπορίζεσαι εξ αρχής μόνο από την τέχνη του και να μην έχει χρειαστεί να "αναλωθεί" κάνοντας άλλες δραστηριότητες για να βγάλει τα προς το ζην. Εξίσου σημαντικό επίσης είναι το γεγονός ότι η δουλειά του έχει μπει τόσο στα ελληνικά σπίτια όσο και σε μουσεία, γκαλερί και συλλογές του εξωτερικού. "Δεν πιστεύω γενικά στην τύχη, υπάρχουν όμως πολλοί αξιόλογοι συνάδελφοί μου που δυστυχώς δεν μπορούν να ζήσουν από τη δουλειά τους μόνο. Έτσι όπως κύλησαν τα πράγματα για μένα, δουλεύω εδώ και χρόνια συνεχώς, δεν έχω σταματήσει ποτέ να ζωγραφίζω, ακόμα και στις διακοπές μου, στα ταξίδια μου. Ο "Γάμος της Σάρκας και της Μηχανής" που παρουσίασα λοιπόν στη Βαρκελώνη είναι η εξέλιξη μιας ιδέας που ξεκίνησε το 2011. Βασικός άξονάς της είναι ο χρόνος που τα ισοπεδώνει και τα εξισώνει όλα. Τα πάντα μπορούν να λιώσουν και να τροποποιηθούν σε κάτι άλλο".
Σκέφτομαι το μότο του Γκασπαρ Νοέ για την ταινία Μη Αναστρέψιμος (Ο χρόνος καταστρέφει τα πάντα) και τον ρωτώ να μου εξηγήσει περισσότερα. "Αναφέρομαι αμιγώς στα υλικά. Η ύλη μετουσιώνεται. Αυτό το αντιλήφθηκα ως κολάζ πραγμάτων που καταλήγουν να δείχνουν σαν ένα μνημείο σε εξωτερικό χώρο. Θα μπορούσε να έχει όγκο το κόνσεπτ, να εξελιχθεί σε εγκατάσταση, σκέφτομαι να το μεταφέρω στην τρίτη διάσταση. Όσο προοδεύει η γνώση του ανθρώπου στον τεχνολογικό χώρο, ενώ γίνεται ένα με τη μηχανή, είναι ταυτόχρονα και πιο ευάλωτος. Τον κατακυριεύουν ανασφάλειες, του φυτεύονται ανύπαρκτες φοβίες που δεν θα έχουν κανένα νόημα όταν θα δει τη "μεγάλη εικόνα". Γι' αυτό χρησιμοποιώ στα έργα μου στοιχεία όπως UFOs ή το Blob, ένα πολύ γνωστό b-movie monster που πρωτοεμφανίστηκε το 1958 στην ομώνυμη ταινία με τον Στιβ Μακ Κουίν. Τότε όλοι τρόμαζαν στη θέα του, σήμερα βλέποντάς το κανείς γελάει. Χρησιμοποιώ ένα γελοίο τέρας για να το ταυτίσω με γελοίους φόβους. Οι φόβοι αυτοί έχουν δημιουργηθεί από εμάς τους ίδιους και από το κυνήγι του να είμαστε relevant, να τα προλάβουμε όλα. Βομβαρδιζόμαστε καθημερινά με έναν σκασμό πράγματα για το τι πρέπει να κάνουμε και πώς πρέπει να το κάνουμε. Είναι μια μορφή φασισμού, σε σφάζει με το μπαμπάκι. Αυτό είναι το νέο στοιχείο που εισήγαγα στα καινούρια έργα. Έχουν περισσότερο μαύρο χιούμορ σε σχέση με τα πρώτα της σειράς που παρουσίασα στην γκαλερί Xippas το 2012. Εκείνα ήταν λίγο πιο μαύρα γιατί παρήχθησαν σε καιρούς που δεν ήμουν στα καλύτερά μου, αντιμετώπιζα διάφορα προσωπικά θέματα. Μετά συνήλθα και σκέφτηκα, αφού έχω χιούμορ, γιατί να μην το βγάλω;
Ακούγοντας για μαύρο και μηδενιστικό χιούμορ, και διακρίνοντας πολλαπλά δάνεια στις δουλειές του που ξεκινούν από τον εξπρεσιονισμό και το ντάντα και φτάνουν μέχρι τα σύγχρονα κόμικς, του ζητώ να μου μιλήσει για τις επιρροές του. "Έχω μελετήσει διάφορες τεχνοτροπίες κάνοντας αντίγραφα από έργα παλιών δασκάλων. Μου αρέσουν άπειρα πράγματα, από τις τοιχογραφίες μέσα στα σπήλαια, τη ρομανική και τη μεσαιωνική τέχνη μέχρι το εντελώς σημερινό, τον Χόκνεϊ. Οι καλλιτέχνες της νέας αντικειμενικότητας από τη Γερμανία του Μεσοπολέμου με γοήτευσαν αμέσως με τη σκληρότητά τους γιατί έγινε αυτόματη σύνδεση του τότε με το τώρα μέσα μου, τους αισθάνθηκα πολύ οικείους. Παίζουν επίσης μεγάλο ρόλο τα κόμικς, τα b-movies τα οποία χαζεύω για άπειρες ώρες, το κιτς, που ως μορφή έκφρασης είναι ανεξάντλητο και είναι το τελευταίο πράγμα που θα πεθάνει στον μάταιο τούτο ντουνιά".
Τον ρωτώ αν η καθημερινότητά του έχει κιτς στοιχεία, αφού η εικόνα που βλέπω μπροστά μου κάθε άλλο παρά κιτς μπορεί να χαρακτηριστεί. "Μπορείς να τα αποφύγεις; Στην εμφάνισή μου είμαι διστακτικός και λίγο φοβητσιάρης. Το σπίτι μου όμως και το εργαστήριο μου τα έχω εμπλουτίσει με τέτοια στοιχεία, δεν τα υποτιμώ. Η κιτς ελληνική πραγματικότητα με εκπλήσσει με την ευρηματικότητά της! Από αφίσες στον δρόμο μέχρι στα τουριστικά μαγαζιά, είναι ανεξάντλητη.
Επιστρέφοντας στο καλλιτεχνικό του βλέμμα, ζητώ από τον Νίκο να μου περιγράψει πώς διαχειρίστηκε το βιογραφικό κομμάτι που ενθέτει στα έργα του με την πάροδο των χρόνων. "Ξεκίνησα με μελέτη αυστηρά ακαδημαϊκή και από ένα σημείο κι έπειτα άρχισε να μπαίνει ως προτεραιότητα ο εαυτός μου. Εννοώ ότι για ένα μεγάλο διάστημα, όσο διήρκεσε η μελέτη, έμπαινε η ζωγραφική πριν από εμένα. Τώρα θεωρώ ότι η ψυχοσύνθεσή μου έχει πάρει αμιγώς τα πρωτεία. Δεν μπορώ να ζωγραφίσω κάτι που δεν έχει λόγο ύπαρξης. Όσο περνάνε τα χρόνια, φυσικά κάποιος γνωρίζει καλύτερα τον εαυτό του. Ανατρέχω πολύ συχνά στο παρελθόν και συγκρίνω το τώρα με το τότε. Πώς λειτουργώ, τι προτιμώ, τι μου αρέσει να διαβάζω, τι απόψεις έχω, οι θέσεις μου έχουν μετατοπιστεί με τον καιρό σε πολλά ζητήματα".
Έτσι εξηγούνται και οι μακροσκελείς περιγραφικοί τίτλοι που επιλέγει να δίνει στα έργα του: "Τότε απομόνωνα στιγμές, λειτουργούσα περισσότερο σε έναν συγκεκριμένο χωροχρόνο. Πλέον για μένα οι έννοιες του παρελθόντος δεν έχουν καμία αξία, γιατί όταν βρίσκεσαι μπροστά σε ουσιώδη ζητήματα ζωής και θανάτου, όλα τα υπόλοιπα τα αγνοείς παντελώς. Σαφώς αναγνωρίζω και σέβομαι το παρελθόν αλλά προσπαθώ να βιώνω τις ακραίες εκφάνσεις της ζωής και του θανάτου σαν ένα ντοκιμαντέρ. Έχω βρεθεί μπροστά σε θάνατο δικού μου ανθρώπου και έχω ξεγεννήσει ο ίδιος τον σκύλο και τη γάτα μου. Όταν τα βλέπεις αυτά, αξιολογείς αλλιώς τα πράγματα, γίνεσαι άλλος άνθρωπος. Μπορείς να γίνεις πιο χρήσιμος, πράγμα απαραίτητο διότι ζούμε στην εποχή της μεγάλης έχθρας".
Μου αρέσουν άπειρα πράγματα, από τις τοιχογραφίες μέσα στα σπήλαια, τη ρομανική και τη μεσαιωνική τέχνη μέχρι το εντελώς σημερινό, τον Χόκνεϊ.
"Ποιους εχθρευόμαστε;" ρωτώ τον Νίκο. "Γινόμαστε ο ένας εχθρός του άλλου. Έτσι γαλουχηθήκαμε, η όραση και η κρίση μας δεν γυμνάστηκε σωστά, γίναμε κοντόφθαλμοι. Δεν έχουμε τα εφόδια να δούμε το μετά από εμάς. Ή ακόμα και το παραπέρα από εμάς που συμβαίνει τώρα. Νομίζω ότι με τη βοήθεια πλέον της τεχνολογίας που μας δίνει τη δυνατότητα να γνωρίζουμε τι ακριβώς γίνεται στον υπόλοιπο κόσμο, καλό είναι να μην εθελοτυφλούμε. Συμβαίνουν συγκλονιστικά πράγματα καθημερινά. Μόνο αν είσαι ένα πετσί σκέτο, ξύλο ή μέταλλο, μόνο τότε δεν θα λυγίσεις με όλα αυτά".
Ο Νίκος ωστόσο δεν έχει εισάγει την τεχνολογία στη ζωή του σε τέτοιο βαθμό ώστε να επηρεάζει τη δουλειά του. Δεν έχει ασχοληθεί καθόλου με Photoshop και σχετικά προγράμματα, αφού δεν το βρίσκει απαραίτητο. "Σαφώς και θα αλλοιωθεί το βλέμμα μου αν καταπιαστώ με αυτά, είναι σαν μια παρέμβαση στη δουλειά μου. Γνωρίζω τις άπειρες δυνατότητες που προσφέρουν, αλλά νιώθω ότι με κάποιο τρόπο θα κατευθύνουν τη σκέψη μου. Εννοείται ότι δεν κρίνω τη γενιά του tumblr που βασίζει την τέχνη της σε αυτά τα εργαλεία, έχουν κάνει σπουδαία πράγματα. Για εμένα απλά είναι περιττό. Άσε που πιθανότατα να μην μπορώ να το διαχειριστώ. Δεν μου αρέσουν οι πολλές λύσεις. Όταν μου παρουσιάζεις μια γκάμα από λύσεις, μπλοκάρω, θέλω να τις μελετήσω όλες. Θέλω είτε να τη βρω μόνος μου, είτε να με φτάσεις σε μια διχάλα και να μου πεις "είναι αυτό ή αυτό". Είναι πολύ συγκεκριμένα τα πράγματα στο μυαλό μου. Σε τέτοιες περιπτώσεις χάνεται η αρχική ενέργεια που με κινητοποιεί. Εγώ δουλεύω με πολλά προσχέδια οπότε σαφώς και δεν θα ήθελα σε καμιά περίπτωση να τιθασεύσω αυτό τον τρόπο δουλειάς. Με το Photoshop τα πράγματα γίνονται πλαστικά".
Λίγο πριν αποχαιρετιστούμε, ανοίγω πάλι κουβέντα για ταξίδια, για να τον επαναφέρω στην ενθουσιώδη διάθεση με την οποία ήρθε να με βρει. "Αγαπημένος μου προορισμός είναι η Κωνσταντινούπολη. Βρήκα φοβερό να κάθομαι στο γρασίδι κατά το Ραμαζάνι, με τόσο κόσμο με τον οποίον δεν ταυτίζομαι πουθενά, και να μου προσφέρουν τόσο ευγενικά να φάω ή να πιω νερό. Αισθάνθηκα μεγάλη οικειότητα. Εν αντιθέσει, δεν μου αρέσει καθόλου το Λονδίνο, το βρίσκω μίζερο και ψεύτικο χωρίς λόγο. Τα μουσεία και οι εκθέσεις παίζουν φυσικά σημαντικό ρόλο σε έναν τόπο που επισκέπτομαι. Το Istanbul Modern ας πούμε είναι εξαιρετικό! Ζουν και οι Τούρκοι σε μια κοχλάζουσα περίοδο που γεννάει ωραία πράγματα".
σχόλια