«Το πιο ψηλό δέντρο που θα βρεις στη Λήμνο είναι ο μαϊντανός» μου είπε ένας φίλος πριν πάω στο νησί. Αυτή ήταν η βασική πληροφορία που είχα. Ήξερα, βέβαια, για τα μεγάλα κύματα και τους γητευτές τους που έρχονται απ' όλο τον κόσμο. Μου είπαν πως θα έχει πολύ αέρα, αλλά νόμιζα πως ήταν υπερβολές − δεν ήταν. Αυτό θα το ανακάλυπτα λίγο μετά, όταν ο αέρας θα έπαιρνε το καπέλο μου ξανά και ξανά.
Κοιτούσα τον χάρτη στο καράβι καθώς φτάναμε στο νησί κι έβλεπα ονόματα από περιοχές της Λήμνου που θα μπορούσαν να είναι χαρακτήρες παραμυθιού: Φαρακλό, Ρεπανίδι, Μούδρος, Τηγάνι, Κουκονήσι, Φακός, Μούρτζουφλος.
Φτάσαμε βράδυ στην πρωτεύουσα της Λήμνου, τη Μύρινα. Με μια γρήγορη βόλτα στα στενά σοκάκια, η αρχιτεκτονική των σπιτιών με βάζει να σκέφτομαι καράβια, εμπόρους, κοσμοπολίτες, εύπορους Λημνιώτες μετανάστες που οικοδόμησαν εδώ τις κατοικίες τους για να κρατήσουν επαφή με το νησί.
Το πρωί ξύπνησα από τη φωνή μιας νησιώτισσας γιαγιάς που έλεγε σε έναν άντρα πως πρέπει να παντρευτεί: «Παντρέψου, βρε, να έχεις μια γυναίκα να σου μαγειρεύει». «Δεν θέλω, ξέρω να μαγειρεύω και μόνος μου, ρε θεία». «Ναι, αλλά θα σε χαϊδεύει κιόλας». Είμαι σε νησί!
Οι παιδικές χαρές είναι γεμάτες παιδιά, οι κούνιες κατειλημμένες και οι τσουλήθρες εν αναμονή. Αφήσαμε τη Μύρινα και κινήσαμε προς την Καλλιθέα, το χωριό όπου θα μέναμε. Καμιά δεκαριά γιαγιάδες κάθονται σε ένα κεντρικό παγκάκι, κάνοντας περισσότερη φασαρία από τα εγγόνια τους που παίζουν παραδίπλα. Τις γιαγιάδες αυτές τις ονομάζω «επί παντός επιστητού», γιατί ό,τι ερώτηση και να τους κάνεις θα σ' την απαντήσουν.
«Καλώς ήρθατε, από πού είστε, καλές διακοπές! Καφέ θα βρείτε εδώ δίπλα, πρωινό θα πάρετε από τον τάδε και το μπακάλικο είναι σε αυτό το στενό». Απλά πράγματα.
Το πρωί ξύπνησα από τη φωνή μιας νησιώτισσας γιαγιάς που έλεγε σε έναν άντρα πως πρέπει να παντρευτεί: «Παντρέψου, βρε, να έχεις μια γυναίκα να σου μαγειρεύει». «Δεν θέλω, ξέρω να μαγειρεύω και μόνος μου, ρε θεία». «Ναι, αλλά θα σε χαϊδεύει κιόλας». Είμαι σε νησί!
Σηκώθηκα και πήγα να πάρω καφέ. Όσο περπατάω, άγνωστοι άνθρωποι με χαιρετούν από τις αυλές τους. Περνάω από το μπακάλικο κι έξω κάθονται ντόπιοι, πίνουν τον καφέ τους κάτω από μια κληματαριά με λαχανί, τροφαντά σταφύλια. Κάνουν τη ζωή να φαίνεται εύκολη.
Στο μπακάλικο βρίσκεις τα πάντα, μια και αυτός είναι ο σκοπός του –λίγο απ' όλα. Η μπακάλισσα, που έμενε στην Αθήνα και μετακόμισε εδώ, μου είπε ότι πριν από λίγες μέρες είχε ένα θέμα υγείας και μεταφέρθηκε από τη Λήμνο στη Θεσσαλονίκη με ένα C-130. Πληρώνω αυτά που αγόρασα και καταλαβαίνω ότι της λείπουν οι ευκολίες της Αθήνας.
Ξεκινήσαμε, λοιπόν, περάσαμε χωράφια, προσπεράσαμε πρόβατα που έπιναν νερό στις μπανιέρες τους και φτάσαμε στην αυτοσχέδια πόρτα που έλεγε: «Υπάρχει τυρί στο απάνω μαντρί». Ήμασταν σχεδόν μόνοι μας σε μια παραλία που έμοιαζε με θαλασσογραφία.
Όσο πλησιάζει η ώρα της βουτιάς, τόσο δυσκολότερο είναι το να διαλέξεις παραλία στη Λήμνο. Αν θέλεις κύματα και θαλάσσια σπορ, θα πας στο Κέρος και στο Γομάτι. Οργανωμένες και καθαρές παραλίες είναι το Θάνος, το Μεγάλο και το Μικρό Φαναράκι, η Χαβούλη και πολλές άλλες που θα τις βρεις μόνος σου.
Οι καλύτερες, όμως, είναι αυτές που προϋποθέτουν λίγη παραπάνω προσπάθεια. Αφενός για να τις βρεις, αφετέρου για να καταφέρεις να φτάσεις. Μία από αυτές είναι ο Κοκκινόβραχος. Στον δρόμο ρωτήσαμε έναν παππού που με το ένα του χέρι οδηγούσε το μηχανάκι και με το άλλο κρατούσε την γκλίτσα του.
Αφού ακολουθήσαμε έναν χωματόδρομο, φτάσαμε μπροστά σε μια στάνη. Πάνω σε ένα ντιβάνι καθόταν ένας βοσκός με την παρέα του και έτρωγαν για μεσημέρι. Μάλλον ήρθαμε σε λάθος μέρος. Κατεβήκαμε να τον ρωτήσουμε: «Όχι, σωστά ήρθατε, έχει λίγο περπάτημα, αλλά αξίζει. Προσοχή στα φίδια και μόλις δείτε μια ξύλινη πόρτα, μπείτε».
Ξεκινήσαμε, λοιπόν, περάσαμε χωράφια, προσπεράσαμε πρόβατα που έπιναν νερό στις μπανιέρες τους και φτάσαμε στην αυτοσχέδια πόρτα που έλεγε: «Υπάρχει τυρί στο απάνω μαντρί». Ήμασταν σχεδόν μόνοι μας σε μια παραλία που έμοιαζε με θαλασσογραφία. Θέλαμε να στήσουμε την ομπρέλα, αλλά ο αέρας δεν συμφώνησε ποτέ. Και πέτρες βάλαμε, και την ομπρέλα σε βάθος γεώτρησης μπας και σταθεί, αλλά τίποτα.
Είχε όμως ένα άνοιγμα με βράχους ικανούς να σου προσφέρουν σκιά μέχρι τα γόνατα. Οι ώρες περνούν. Λίγο με βουτιές, λίγο με μουσική και λίγο κοιτώντας τις βάρκες που ταξιδεύουν κόντρα στο φως, χάνοντας τις διαστάσεις τους. Για εικοστή φορά, καθώς φεύγουμε, ο αέρας παίρνει το καπέλο μου και το κυνηγώ.
Θα πάμε να φάμε στο Διαπόρι, σε έναν ισθμό που ενώνει τη χερσόνησο του Φακού με την υπόλοιπη Λήμνο. Στάμπαρα από μακριά το Ουζερί του Μενελάου, χωμένο ανάμεσα σε ακακίες, μουριές και ασβεστωμένους κορμούς δέντρων, μπροστά στη λιμνοθάλασσα.
Η ιστορία πάει 120 χρόνια πίσω, όταν ο κυρ-Μενέλαος κληρονόμησε το μαγαζί από τον πατέρα του και σέρβιρε ούζο στους ψαράδες. Τώρα θα βρείτε εκεί τον κύριο Σταύρο με τη γυναίκα του Τζίνα. Πιάτα ημέρας, τοπικές συνταγές, λαχανικά από το μποστάνι και ό,τι ψάρι φέρει η βάρκα μπορεί να συνοψίσει τη φιλοσοφία τους.
Οι μέρες περνούν και αυτό που μου λείπει είναι οι ιστορίες ανθρώπων που άλλαξαν με τον τρόπο τους το νησί. Σ' εκείνο το σημείο συναντήσαμε τυχαία τον Κώστα Ζαφειρίου που μας μίλησε για ένα μικρό πολιτιστικό θαύμα που συμβαίνει στο χωριό όπου μένει, το Ρεπανίδι.
Είναι συγγραφέας παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας και γράφει από 7 χρονών. Πρώτη του έμπνευση ήταν τα νέα του Χρηματιστηρίου και πρώτη του ιστορία ο δράκος με το φράκο που ήθελε να ανοίξει χρηματιστήριο στη Δρακακεία.
Το άλλο πρωί είχαμε ραντεβού στην πλατεία του χωριού. Ο Κώστας μαζί με μια παρέα ανθρώπων γύρω στα 30 έχουν αναλάβει τον πολιτιστικό σύλλογο του χωριού. Οι παλιοί κρέμασαν τα παπούτσια τους και τους παρέδωσαν τα κλειδιά. Ένα παλιό καφενείο έγινε βιβλιοθήκη και φιλοξενεί εργαστήρια κεραμικής, ζωγραφικής, ρομποτικής, σεμινάρια αστρονομίας, εκθέσεις βιβλίου, θεατρικά έργα, κινηματογραφικές βραδιές.
Πλέον τον σταματάνε γιαγιάδες στο χωριό και του λένε: «Bρε παιδί μου, όλα καλά, μόνο αυτό τον Ιονέσκο δεν κατάλαβα».
«Όταν μπήκαμε, δεν είχε τίποτα. Μόνο τα κάδρα και τα έπιπλα. Φτιάξαμε σαλόνι, ραφιέρες, βιβλιοστάσια. Το 2015 είχαμε ράφια, αλλά όχι βιβλία. Κάτι έπρεπε να κάνουμε για να φέρουμε βιβλία στο χωριό. Γράφω, λοιπόν, ένα κείμενο που έγινε viral, αναδημοσιεύτηκε και στη LiFO, και από τον Σεπτέμβρη του '15 μέχρι και του '18 δεν έχουν σταματήσει να μας στέλνουν βιβλία.
Στο ταχυδρομείο μάς έλεγαν ότι δεν αντέχουν να κουβαλούν άλλες κούτες. Ήρθαν βιβλία απ' όλο τον κόσμο, φτάσαμε σε σημείο να μην ξέρουμε πού να τα βάλουμε. Αυτό που έγινε το θεωρούμε ένα μικρό, ορθολογιστικό θαύμα. Θέλουμε να κάνουμε τον πολιτισμό αναγκαιότητα όχι μόνο στη ραστώνη και στο θέρος, κατά την τουριστική περίοδο.
Θέλουμε οι δράσεις μας να είναι περισσότερες τον χειμώνα, γιατί τον χειμώνα μάς έχουν ανάγκη οι ντόπιοι. Το καλοκαίρι είναι ένα στιγμιότυπου του χρόνου − ελάτε να δείτε πώς είναι εδώ το Γενάρη. Για τα 12 παιδιά που είναι εδώ τον χειμώνα αυτό το μέρος είναι σανίδα σωτηρίας.
Με το ένα πόδι στη νεωτερικότητα και με το άλλο στον τάφο, προσπαθήσαμε να φέρουμε την πολιτιστική άνοιξη στο Ρεπανίδι και τα καταφέραμε. Μας σταματάνε γονείς και μας λένε: "Διαβάζει βιβλία, δεν το έχει κάνει ποτέ".
Μια φορά, με τα παιδιά του Γυμνασίου κάναμε ένα σεμινάριο για την ιστορία του video game, με κάποια επιλεγμένα παιχνίδια, όπως το "Witcher". Εκεί κατάλαβαν πως δεν μπαίνεις σε play zone αποκλειστικά για να αποφύγεις την γκρίνια της μάνας σου αλλά μπορείς να δεις και μια φοβερή αναπαράσταση ενός μεσαιωνικού κάστρου.
Πριν από χρόνια έβγαζα το τηλεσκόπιό μου και πηγαίναμε σε μέρη κάνοντας βραδιές αστροπαρατήρησης με τα παιδιά. Δεν μπορούσα να φανταστώ ότι θα με έβρισκε παιδί που μεγάλωσε με αυτές τις αφηγήσεις και θα μου έλεγε ότι μετά πήρε τηλεσκόπιο και διάβασε και, για να μη σας τα πολυλογώ, τώρα κάνει έρευνα στους εξωπλανήτες.
Κάναμε πρόσφατα ένα επιστημονικό camp. Από αυτά τα παιδιά, ένα ή δύο θα γίνουν Φυσικοί και το πιστεύουμε, γι' αυτό συνεχίζουμε. Φαντασία, κριτική σκέψη και ανεκτικότητα είναι αυτά για τα οποία προσπαθούμε. Έχουμε παιδιά από την Αλβανία, από τον Άγιο Δομίνικο, ομοφυλόφιλα παιδιά και παιδιά από κακοποιητικές οικογένειες. Κάνουμε αυτά που είναι αυτονόητα».
Φεύγοντας, δανείστηκα ένα παραμύθι του Κώστα που το έγραψε παρέα με τον Γιώργο Τυρίκο-Εργά: «Αυλητής και Παππουλάνθρωπος. Μαγεμένες ιστορίες απ' τη Λέσβο και τη Λήμνο». Το διάβασα απνευστί ένα μεσημέρι στον Κέρο, με την αιώρα μου να πηγαίνει πέρα δώθε από τον αέρα κι εμένα να νομίζω πως έχει βγει ο γίγαντας Κούκωνας του Μούδρου από το παραμύθι και με κουνάει.
Επόμενη στάση το Κέρος, που έχει μπει στον παγκόσμιο χάρτη του surfing και είναι γεμάτο ανθρώπους που έρχονται για τα κύματα. Είναι ίσως το πιο κατάλληλο μέρος για camping, αφού έχει δίπλα μαγαζιά για τα απαραίτητα και ο αέρας είναι διαχειρίσιμος. Κατά μήκος της ακτής υπάρχουν γειτονιές με βανάκια που έχουν χωριστεί σε εθνικότητες.
Απ' έξω έχουν τις σανίδες τους και στεγνώνουν. Λουόμενοι κόβουν ρίγανη και την κάνουν επιστήθιο κολιέ. Χαζεύω κάτι που δεν έχω ξαναδεί, τα κρινάκια της θάλασσας που απλώνονται στην άμμο και μοσχοβολάνε. Παρέες ακούνε μουσική και περιμένουν ανυπόμονα τα κύματα, μπας και γίνουν πιο άγρια για τις σανίδες τους.
Λουόμενοι κόβουν ρίγανη και την κάνουν επιστήθιο κολιέ. Χαζεύω κάτι που δεν έχω ξαναδεί, τα κρινάκια της θάλασσας που απλώνονται στην άμμο και μοσχοβολάνε. Παρέες ακούνε μουσική και περιμένουν ανυπόμονα τα κύματα, μπας και γίνουν πιο άγρια για τις σανίδες τους.
«Νερό και αέρας, μόνο αυτό σκέφτονται» μας είπε ένας δάσκαλος του windsurf, προερχόμενος από τη Βιέννη. Το επόμενο πρωί σηκωθήκαμε ξημερώματα για να δούμε την ανατολή από τη λίμνη Αλυκή, την αρμυρή λιμνοθάλασσα. Ακούγεται ένα ωραίο «κρακ» όταν πατάς το αλάτι. Ίσως ο Ρίτσος, όταν ήταν εξόριστος εδώ, κάτι τέτοιο να είχε κατά νου όταν έγραφε για τα λιγνά κορίτσια:
«Λιγνά κορίτσια στο γιαλό μαζεύουνε τ' αλάτι σκυφτά πολύ, πικρά πολύ − το πέλαο δεν το βλέπουν».
Στο Café Pezoula, στον Μούδρο, βρεθήκαμε τυχαία καθώς ψάχναμε ένα μαγαζί με WiFi και ωραίο πρωινό με παλιές συνταγές που ξαναμαγειρεύονται στο σήμερα. Ο Αλέξανδρος Αλεξάνδρου, εκτός από ιδιοκτήτης του μαγαζιού, έχει ξεκινήσει το «Taste Lemnos», μια δράση που προσφέρει στους ταξιδιώτες βιωματικές εμπειρίες, με έμφαση στη γαστρονομία − καμία σχέση δεν έχουν με όσα προτείνουν οι τουριστικοί οδηγοί.
Αφού βγάλαμε χάρτη στο τραπέζι, μας κύκλωσε τα μέρη που πρέπει να δούμε. «Να πάτε να γνωρίσετε την κεραμίστριά μας στο Κοντοπούλι και να της πείτε να σας μιλήσει για τη Λημνία Γη».
Το απόγευμα μας βρήκε στο Κοντοπούλι, ένα χωριό γεμάτο ζωή. Περπατώντας, πέφτουμε πάνω στο αποστακτήριο «Καζάνι», της οικογένειας Παράσχου Λυριστή. Το αποστακτήριο λειτουργεί από το 1941.
Μαθαίνουμε τη διαδικασία από το αμπέλι μέχρι το ποτήρι. Τη μισή σεζόν ασχολούνται με τη δική τους παραγωγή και την άλλη μισή έρχονται άνθρωποι που παίρνουν τους μεζέδες τους, τη μουσική τους και την παρέα τους κι έρχονται εδώ για να βγάλουν το δικό τους τσίπουρο.
Τα σταφύλια είναι της ποικιλίας Μοσχάτο Αλεξανδρείας, τα οποία ευδοκιμούν στο νησί. Άλλωστε, κρασί και τσίπουρο έχουν την τιμητική τους στο νησί.
Φεύγουμε γιατί λίγο πιο κάτω μας περιμένει στην αυλή της η κυρία Κωνσταντίνα Δεσποτέρη με σύκα και μια πίτα που μοσχοβολούσε μάραθο. Θα μιλήσουμε για κεραμική.
Τους χειμώνες φεύγω από το νησί γιατί μου αρέσουν οι πόλεις, τα απρόοπτα, η ανωνυμία και τα free press περιοδικά. Το καλοκαίρι είμαι εγκλωβισμένη στο ωράριο. Παρότι οι χειμώνες είναι μονότονοι στο νησί, αποκτάς μια ωραία επαφή με το μέσα σου, γιατί δεν υπάρχουν αντιπερισπασμοί.
«Όλα ξεκίνησαν στη Λήμνο όταν ήμουν 16 χρονών και ζήτησα από τον αρχαιοφύλακα να πηγαίνω μαζί του στις ανασκαφές. "Να έρχεσαι" μου είπε. Και, ξαφνικά, την ώρα της ανασκαφής βρήκαν ένα λυχνάρι κι εγώ ανακάλυψα τι θέλω να κάνω στη ζωή μου. Ήθελα να φτιάξω κι εγώ ένα λυχνάρι.
Έτσι, αποφάσισα να πάω στη Σχολή Κεραμικής της Θεσσαλονίκης. Το εργαστήρι το έχω από το '92 κι έχω δουλέψει τόνους πηλού. Θεωρώ ότι η τέχνη είναι ροπή και όχι επιλογή. Ήμουν από αγροτική οικογένεια, οι γονείς μου ήταν όλη μέρα στο χωράφι. Γεννήθηκα το '62 σε μια Λήμνο που δεν είχε ερεθίσματα. Να όμως που δημιουργούνται χωρίς να το καταλάβεις.
Τους χειμώνες φεύγω από το νησί γιατί μου αρέσουν οι πόλεις, τα απρόοπτα, η ανωνυμία και τα free press περιοδικά. Το καλοκαίρι είμαι εγκλωβισμένη στο ωράριο. Παρότι οι χειμώνες είναι μονότονοι στο νησί, αποκτάς μια ωραία επαφή με το μέσα σου, γιατί δεν υπάρχουν αντιπερισπασμοί.
Με γοητεύει ο πηλός και όταν δουλεύω γίνομαι ένα μαζί του. Νιώθω το σώμα μου να δίνεται σαν αντίδωρο στον πηλό. Έπειτα, με γοητεύουν και οι γέφυρες που χτίζονται με το παρελθόν. Τότε που οι άνθρωποι έπρεπε να αποθηκεύσουν το κρασί τους, το λάδι τους και να έχουν τελετουργικά σκεύη».
Αφού μας ξεναγεί στους φούρνους της, μπαίνουν πελάτες. Τους εξυπηρετεί και μας λέει τι είναι η Λήμνος για εκείνην: «Είναι η καταγωγή μου και είναι πεπρωμένο. Είμαι δεμένη με τη γη της Λήμνου, και συναισθηματικά και επαγγελματικά».
Η Λημνία Γη είναι το αγαπημένο της θέμα και θα μας πει την ιστορία της: «Η Λημνία Γη αναφέρεται από τα αρχαία χρόνια ως υλικό με διάφορες θεραπευτικές ιδιότητες και για πρώτη φορά γίνεται μνεία σε αυτήν από τον Ηρόδοτο. Πρόκειται για το πρώτο φάρμακο παγκοσμίως που έφερε σφραγίδα. Εξορυσσόταν με τελετουργικό τρόπο μία φορά τον χρόνο, στις 6 Αυγούστου, από ένα συγκεκριμένο σημείο του νησιού.
Η απόχρωσή της ονομάζεται "μέτριο κοκκινωπό καφέ" και έχει οριστεί ως το νούμερο 43 του παγκόσμιου άτλαντα χρωμάτων με την ονομασία "Terra Lemnia"».
Κατά τον μύθο, όταν ο Φιλοκτήτης εγκαταλείφθηκε από τους συμπολεμιστές του λόγω της ατυχίας του να δαγκωθεί από φίδι, γιατρεύτηκε με Λημνία Γη. Έμεινε δέκα χρόνια σε μια σπηλιά της Λήμνου και η εκστρατεία στην Τροία συνεχίστηκε χωρίς αυτόν, αφού η πληγή του είχε ανυπόφορη οσμή.
Την άλλη μέρα κάναμε βουτιά στη Σπηλιά του Φιλοκτήτη, που βρίσκεται πολύ κοντά στην αρχαία Ηφαιστεία. Πάνω στη βουτιά χάσαμε και την GoPro μας. Άλλος ένας στίχος που θα μπορούσε να προστεθεί στην τραγωδία του Σοφοκλή για τον Φιλοκτήτη.
Επειδή συνήθως η περιπέτεια ξεκινά όταν αποφασίσεις να στήσεις κάπου τη σκηνή σου, ξεκινήσαμε να πάμε στη βόρεια πλευρά του νησιού, εκεί όπου είναι το Φαρακλό και οι περιβόητες Αμμοθίνες. Αφού περάσουμε το χωριό Προπούλι, φτάνουμε στο Φαρακλό.
Έχω έναν εθισμό με το χρυσοκίτρινο και αυτό το μέρος είναι ωδή στο χρυσοκίτρινο. Οι ηφαιστειογενείς σχηματισμοί του Φαρακλού λέγεται ότι δημιουργήθηκαν όταν η λάβα συνάντησε το νερό. Τα σφαιρικά σχήματα −ή τα «φραγκοκέφαλα», όπως τα λένε οι ντόπιοι− είναι λες και τα πέταξε από τον ουρανό κάποιος θεός που εξασκούνταν στο άθλημα της σφαιροβολίας.
Λίγο πριν πέσει το φως, φεύγουμε και πηγαίνουμε να στήσουμε τη σκηνή μας στο Γομάτι, κοντά στη θάλασσα, σε ένα μέρος της παραλίας όπου κατασκηνώνουν οι surfers. Αυτή η ιδέα δεν ήταν καλή. Αφού στήσαμε με τα χίλια ζόρια τη σκηνή και ανακαλύψαμε ότι μας λείπουν πασσαλάκια, μπήκαμε μέσα να δούμε πώς θα ήταν ένας υποθετικός ύπνος.
Ο λωλονοτιάς με έκανε να φτιάξω ένα αυτοσχέδιο ξόρκι υπέρ ευκρασίας ανέμων, αλλά δεν δούλεψε. Ο αέρας ταρακουνούσε τη σκηνή. Αφού δεν υπήρχε περίπτωση να μπορέσουμε να κοιμηθούμε, φύγαμε όπως-όπως.
Αρκετά κοντά μας ήταν μια ταβέρνα που μας είχαν πει να πάμε. Ήταν τα μόνα ανοιχτά φώτα τριγύρω. Πήγαμε να ρωτήσουμε αν υπάρχει κάποιο μέρος όπου να κόβει ο αέρας. Εκεί γνωρίσαμε τη Μάλαμα, την ιδιοκτήτρια του μαγαζιού «Φλωμάρι».
«Στήστε εδώ τη σκηνή» μας είπε. «Κάτι δεν θα κατάλαβα σωστά» σκέφτηκα. «Εδώ, εδώ στο μαγαζί. Δεν φυσάει καθόλου, πού να τρέχετε τώρα, θα μας κάνετε και παρέα». Εκείνο το σουρεαλιστικό βράδυ η Μάλαμα μου έκανε μια ερώτηση που γυρνάει στο μυαλό μου: «Εσύ δεν θα το έκανες σε αντίστοιχη περίπτωση; Ε, αφού θα το έκανες, τότε, λοιπόν, τι συζητάμε!».
Στο δίπλα τραπέζι έχει ξεμείνει και ο Ρίκι, ένας windsurfer. Αφού έκλεισε το μαγαζί, στήσαμε τη σκηνή και πιάσαμε κουβέντα με τον Ρίκι. Έσπασε η σανίδα του και περίμενε στο μαγαζί να έρθει ένας φίλος του να του φέρει καινούργια, γιατί το πρωί θα είχε ωραία κύματα και δεν ήθελε να τα χάσει.
«Θα τον περιμένω μέχρι να έρθει» είπε ο Ρίκι και τον καληνυχτίσαμε. Δύο ώρες μετά, γύρω στις 3 τη νύχτα, άκουσα τον Ρίκι να σκίζει με μανία το περιτύλιγμα της καινούργιας του σανίδας και να βγάζει ένα επιφώνημα: «ουάου».
Το πρωί ανοίγω τα μάτια μου και βλέπω δεκάδες surfers πάνω στις σανίδες τους να πλέουν σαν θαλασσοκράτορες. Επωδή! Λίγο μετά έρχεται η Μάλαμα να ετοιμάσει τα πιάτα της και μας λέει για το νησί και την ιδέα της να ανοίξει αυτό το μαγαζί στον τόπο της με παραδοσιακές, ντόπιες συνταγές.
Χειμώνες στην Αθήνα, καλοκαίρια στη Λήμνο. Η ενέργειά της κυκλοφορεί σε όλο το μαγαζί και θες να δεις αν το χαμόγελό της είναι μεταδοτικό, τρώγοντας τα φαγητά της. Για πρωινό φάγαμε ντάκο, για μεσημέρι φλωμάρια με κόκορα. Θες να φας τρεις φορές το ίδιο πιάτο. Μία για να δοκιμάσεις, μία για να φας και μία για να χαρεί η μαγείρισσα.
Το αμάξι έχει τυλιχτεί από ένα πέπλο άμμου και το αναγνωρίζουμε με δυσκολία. Είναι η ώρα για τις Αμμοθίνες. Περίεργο πόσο αλλάζει η μορφολογία του εδάφους από μέρος σε μέρος σ' αυτό το νησί. Στις Αμμοθίνες θέλεις να παίξεις, να κατρακυλήσεις, να κάνεις βουτιά στις βυθισμένες φλέβες της άμμου.
Το μεσημέρι, όμως, η άμμος καίει, γι' αυτό σκεφτήκαμε πως θα ήταν ωραίο να έρθουμε και το βράδυ. Θρίλερ! Η σκόνη από τον δρόμο εμφανιζόταν μπροστά στο τζάμι σαν πνεύμα από άμμο. Θυσανωτές ουρές κουνελιών πετάγονταν μες απ' το σκοτάδι και η άμμος έπαιζε μουσική τσίρκου.
Μόλις φτάσαμε, ήταν κάτι παραπάνω από τρομακτικά. Δοκίμασα να βάλω το πόδι μου στην άμμο, αλλά ήταν παγωμένη και δεν το θεώρησα καλό οιωνό. Φύγαμε, ήταν όμως ένα βράδυ που δύσκολα θα ξεχάσω.
Τελευταία μέρα, πηγαίνοντας προς τη Μύρινα, κάναμε μια στάση στην Παναγιά την Κακαβιώτισσα, τη μοναδική εκκλησία χωρίς σκεπή. Χαθήκαμε σε κάτι μαντριά βοσκών, με πόρτες που έπρεπε να ανοιγοκλείνουμε και με πρόβατα που μας είχαν περικυκλώσει. Μετά από λίγη πεζοπορία φτάσαμε και το τοπίο άξιζε τη συνδιαλλαγή με τα κοπάδια προβάτων.
Δεν θα πάψω ποτέ να αναρωτιέμαι ποιο είναι το κίνητρο των ανθρώπων που κάνουν τόσο κόπο για να φτάσουν σε ένα μέρος και καταλήγουν να γράφουν στους βράχους: Μαρία + Τάκης = L.F.E.
Όσο ξημερώνει, σκέφτομαι τα κύματα, τους αέρηδες, το φαγητό, το κρασί, το αλάτι και την άμμο. Εκείνους που προσπαθούν να αλλάξουν τον τόπο τους, εκείνους που γύρισαν από την Αθήνα για να μείνουν στη Λήμνο και όσους δεν έφυγαν ποτέ. Όλους αυτούς που «έπαθαν Λήμνο».
Στις Σαρδές σταματήσαμε για να φάμε στην ταβέρνα του Μαν-Τέλλα, γνωστή για τα ψητά και μαγειρευτά φαγητά. Το μαγαζί ήταν γεμάτο και οι μερίδες γενναίες. Όταν μπήκα στο μαγαζί, είδα με χαρά ότι είχε στηθεί μια ανοιχτή κουζίνα, με τις μαγείρισσες να κόβουν live τα υλικά τους. Το φαγητό στη Λήμνο ήταν κάθε μέρα μια ευχάριστη έκπληξη. Όσο για το από πού βγαίνει το «Μαν-Τέλλα», αν τους ρωτήσετε θα μάθετε.
Το καράβι φεύγει αργά το βράδυ κι έχουμε λίγο χρόνο για μια βόλτα στο κάστρο της Μύρινας. Ένας φίλος μάς ξεναγεί στο κέντρο. Μας λέει ιστορίες για την απελευθέρωση της Λήμνου και μας πάει μπροστά από το ξύλινο τζαμί της Αγοράς:
«Την ημερομηνία 9-9-1939 τη γνωρίζουν όλοι στο νησί. Την πρώτη βραδιά της λειτουργίας του ως κινηματογράφου "Αττικόν" κάηκε ολοσχερώς από ανάφλεξη της μηχανής προβολής. Στο εσωτερικό του εγκλωβίστηκαν 63 άτομα απ' όλες τις αρχοντικές οικογένειες της Μύρινας».
Έφτασε η ώρα για το πλοίο και τρέχουμε να το προλάβουμε. Μας περιμένουν οι παρκαδόροι, οι άνθρωποι που τους λες «γεια σας» και σου απαντάνε «κόψ' το όλο δεξιά». Αφού ξεκινά το πλοίο, αρχίζουν όλοι να κοιμούνται σε πατώματα, καρέκλες και αιώρες, ενώ παράλληλα στις οθόνες του πλοίου παίζουν τα «Σαγόνια του Καρχαρία».
Όσο ξημερώνει, σκέφτομαι τα κύματα, τους αέρηδες, το φαγητό, το κρασί, το αλάτι και την άμμο. Εκείνους που προσπαθούν να αλλάξουν τον τόπο τους, εκείνους που γύρισαν από την Αθήνα για να μείνουν στη Λήμνο και όσους δεν έφυγαν ποτέ. Όλους αυτούς που «έπαθαν Λήμνο».
σχόλια