Ο Φαέθων, γιος του Ήλιου και της Κλημένης, της κόρης του Ωκεανού, παίρνει την άδεια του πατέρα του να οδηγήσει το Ηλιακό άρμα του. Όμως ενώ οδηγεί, αντικρύζει τον Σκορπιό στον ουρανό και τρομάζει τόσο πολύ που χάνει τον έλεγχο και αφήνει τα ηνία του άρματος. Τα άλογα αφηνιάζουν, ο Ήλιος αρχίζει να ανεβοκατεβαίνει, το άρμα του πλησιάζει τόσο πολύ τη Γη που φωτιές ξεσπούν και τα ποτάμια αρχίζουν να ξεραίνονται. Ο Δίας, θέλοντας να προλάβει χειρότερες καταστροφές, κατακεραυνώνει τον Φαέθονα στον Ηριδανό ποταμό. Οι Ηλιάδες, οι αδελφές του, θρηνούν, απαρηγόρητες για τον θάνατο του αδερφού τους. Το Θέατρο της Οδού Κυκλάδων – Λευτέρης Βογιατζής στα πλαίσια του νέου κύκλου της ζωής που ξεκίνησε με τους νέους δημιουργούς κάλεσε τον Δημήτρη Καραντζά, να σκηνοθετήσει τον Φαέθωντα του Δημήτρη Δημητριάδη που ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Πρεμιέρα, την Πέμπτη 19 Φεβρουαρίου 2015.
Μια καθωσπρέπει οικογένεια με μια καθημερινότητα, όπως κάθε οικογένειας. Πίστη θρησκευτική στο έπακρο και οργανωμένη κατάσταση από το α μέχρι το ω, από το πρωί μέχρι το βράδυ. Ένα καθεστώς σχεδόν στρατιωτικό. Πολύ καλά δομημένο. Aυτό είναι το σκηνικό στο οποίο εκτυλίσσεται η τραγωδία του Δημήτρη Δημητριάδη
Στα ίχνη του μυθικού Φαέθονα, η πολυεπίπεδη και διακειμενική προσέγγιση του Δημήτρη Δημητριάδη έχει σαν επίκεντρο μια ζοφερή οικογενειακή τραγωδία με οικουμενικές διαστάσεις. Η παράσταση του Δημήτρη Καραντζά παρακολουθεί τον φυσικό χρόνο της νύχτας μιας οικογένειας – και εκτείνεται σε όλους τους χώρους του θεάτρου. Ο Φαέθων είναι παραβολή για την πάλη του ανθρώπου με το θείο και τη ζωτική ανάγκη της υπέρβασης, της αντίδρασης στην όποια άνωθεν επιβολή. Όσα επιβάλλει ο Χάμνετ Λομ στα μέλη τής οικογένειάς του», σημειώνει ο συγγραφέας του έργου Δημήτρης Δημητριάδης, «σε παράλληλη συνάρτηση προς τις ατέρμονες διακηρύξεις του υπέρ τού χριστιανικού δόγματος και της ευαγγελικής πορείας, αποτελούν τη σύμμετρη και ολική καταδίκη του.
Το θέατρο, αυτός ο εμπράγματος τρόπος αναπαράστασης τού ανθρώπινου γίγνεσθαι, προσφέρει, στην περίπτωση ενός έργου όπως ο «Φαέθων», τη δυνατότητα να καταστεί ορατή η συγκαλυπτική λειτουργία του προτάγματος, δηλαδή το υποκρίνεσθαι, το αποκρύβειν και το αποκρύπτεσθαι, το εξαπατάν και το χειραγωγείν, το προσωπείο ως κατ’ εξοχήν έμβλημα του φαίνεσθαι, με κατάληξη το αποκαλύπτειν μέσω σκηνικών και δραματουργικών μηχανισμών – το στήσιμο της ποντικοπαγίδας στον «Άμλετ». Ο Χάμνετ Λομ, φορέας και εφαρμοστής του χριστιανικού προτάγματος, μισαλλόδοξος υποστηρικτής του και φανατικός απόστολός του, γίνεται ο αντιστροφέας του. Ως παράφορος λειτουργός του, αποκαλύπτει την πλαστότητά του και την ανεδαφικότητά του, την αντίθετη στην ανθρώπινη ύφανση υφή του. Επιπλέον, καταδεικνύει, ωμά και απροκάλυπτα, τη χριστιανική σωτηριολογία ως ρητορικό προκάλυμμα μιας κολάσιμης πρακτικής την οποία με τα λόγια αρνείται και με τις πράξεις συντηρεί».
Ένα από τα πρόσωπα του μύθου, ένα από τα πρόσωπα του δράματος, η μια κόρη της οικογένειας, Εύη Σαουλίδου μας μιλά για τον ρόλο της σε αυτό το ζοφερό οικογενειακό ψηφιδωτό.
Θα μπορούσες να μας περιγράψεις το κέλυφος αυτής της οικογένειας; Τι βλέπουμε απέξω;
Μια καθωσπρέπει οικογένεια με μια καθημερινότητα, όπως κάθε οικογένειας. Πίστη θρησκευτική στο έπακρο και οργανωμένη κατάσταση από το α μέχρι το ω, από το πρωί μέχρι το βράδυ. Ένα καθεστώς σχεδόν στρατιωτικό. Πολύ καλά δομημένο.
Και όταν μπούμε πιο μέσα;
Είναι το θέατρο μέσα στο θέατρο. Σπας το κέλυφος και πίσω από κάθε πόρτα και παράθυρο δεν ξέρουμε τι κρύβεται. Κρύβεται μια εντελώς ξεχωριστή ιστορία. Μια τέτοια ιστορία είναι ο Φαέθων. Κρύβεται πίσω από την πόρτα της μια πολύ βαθιά αρρωστημένη οικογενειακή σχέση. Είναι ένα σύνηθες φαινόμενο. Άλλοτε λίγο, άλλοτε πολύ. Απλώς εδώ τυχαίνει να είναι και σεξουαλικά άρρωστο αυτό το σύνολο. Καλυμμένο βέβαια, πίσω από την πρόφαση της θρησκείας, πίσω από το ότι αυτό που συμβαίνει είναι μια τελετή. Γιατί ο πατέρας έχει φτιάξει έναν κόσμο τελετουργίας βασισμένο στην πίστη. Με τον κόσμο αυτό που έπλασε δικαιολογεί τα αδικαιολόγητα.
Στο έργο είσαι η μία από τις δυο αδερφές, το ένα από τα τρία παιδιά. Τι ρόλο παίζουν αυτές οι γυναίκες;
Ακούνε περισσότερο παρά πράττουν . Μεγαλώνουν σε ένα σύνολο –από τη βρεφική τους ηλικία- και μαθαίνουν να ζουν με τους κανόνες του. Μπορεί να ρωτήσεις τα παιδιά αυτής της οικογένειας και να σου πουν «τον αγαπώ, είναι ο πατέρας μου». Έτσι έμαθαν να ζουν και δε μπορούν να ξεχωρίσουν το υγιές από το άρρωστο. Μεγαλώνεις σε αυτό το περιβάλλον. Θα φάμε, θα πάει ο πατέρας να ετοιμαστεί και θα κοιμηθούμε μαζί του, δίνοντας την ευχαρίστηση που θέλει η σάρκα του και την οποία ταυτίζει με κάτι άλλο γιατί και εκείνος αλλιώς δε μπορεί να το δεχτεί. Είναι μέρος μιας καθημερινότητας. Θεωρώ ότι τα κορίτσια βοηθάνε στην εκτέλεση αυτής της καθημερινότητας και είναι και λίγο υπερήφανα επειδή συμβάλλουν στο να μη διαταραχτεί αυτή η ρουτίνα. Η οικογενειακή γαλήνη.
Έχουν ελπίδα να συνεχίσουν μετά το θάνατο του πατέρα τους, να αλλάξουν;
Όχι πολύ μεγάλη. Ελπίδα για μένα σημαίνει να μπορείς να συγκρούεσαι με αυτά που ζεις και με αυτά που έρχονται μπροστά σου. Με αυτή την έννοια έχουν μια ελπίδα γιατί θα συγκρουστούν λίγο ή πολύ με τα γεγονότα της ζωής.
Επαναστατούν καθόλου στη διάρκεια αυτού του έργου;
Συγκρούονται. Αλλά με ένα τρόπο που δεν φαίνεται. Αυτό είναι το πολύ ενδιαφέρον για μένα. Συγκρούονται χωρίς αυτό να βγαίνει στην επιφάνεια. Φανερώνουν την αντίθεσή τους με την ελαχιστοποίηση της συμβολής τους σε αυτό που συμβαίνει. Η αντίρρηση είναι η επανάσταση τους.
Κακοποίηση για μένα δεν είναι μόνο η σεξουαλική. Νομίζω εδώ στη χώρα, στην Ελλάδα πάσχουμε από ένα άλλο είδος κακοποίησης. Την ψυχολογική. Πάσχουμε πολύ από το σύνδρομο του μπαμπά, του μπάρμπα και της μαμάς. Και πολύ δύσκολα από αυτό θα μπορέσουμε να αποκολληθούμε.
Η βία στο έργο με ποιο τρόπο διατυπώνεται;
Είναι γραμμένο έτσι το έργο και η παράσταση το αναδεικνύει που μοιάζει σαν αρχαία τραγωδία. Δε βλέπουμε το φονικό, δε βλέπουμε το αίμα, δε βλέπουμε αυτό που συμβαίνει. Είναι σαν το κέντρο της σκηνής, -εκεί που υπάρχει η δράση- να είναι πάντα καθαρό. Όλα συμβαίνουν μέσα, σε ένα αόρατο εσωτερικό. Όταν το κέντρο αρχίζει να βρωμίζει και οι κανόνες αρχίζουν να αντιστρέφονται, εκεί τα κορίτσια προβαίνουν και σε μια κίνηση.
Με αφορμή αυτό το ρόλο τι έχεις σκεφτεί για την κακοποίηση;
Κακοποίηση για μένα δεν είναι μόνο η σεξουαλική. Νομίζω εδώ στη χώρα, στην Ελλάδα πάσχουμε από ένα άλλο είδος κακοποίησης. Την ψυχολογική. Πάσχουμε πολύ από το σύνδρομο του μπαμπά, του μπάρμπα και της μαμάς. Και πολύ δύσκολα από αυτό θα μπορέσουμε να αποκολληθούμε. Αυτό μπορεί κάποιος πολύ εύκολα να το μπερδέψει με την βοήθεια που μας προσφέρουν, που συνήθως είναι μια βοήθεια που μας χειραγωγεί. Αυτό είναι πολύ δύσκολο να το αποτινάξεις. Για την σεξουαλική κακοποίηση νομίζω ότι είναι ένα πολύ συχνό φαινόμενο και εδώ, στα μικρά μέρη, ένα φαινόμενο που δεν ομολογείται και δε θα ομολογηθεί ποτέ. Για μένα η ψυχική κακοποίηση προέχει πάντα.
Πως αμύνονται αυτά τα παιδιά στον πατέρα;
Τους συνδέει πρώτα από όλα η μη σύνδεση. Είναι σαν απρόσωπα. Θα μπορούσαν να φορούν τα ίδια ρούχα, πέρα από το φύλο τους και ο πατέρας εξάλλου τα αντιμετωπίζει με τον ίδιο τρόπο. Σαν εργαλεία. Είναι τα όργανα με τα οποία εκτελείται η καθημερινότητα. Αυτό που προέρχεται από την πατρική φιγούρα είναι τόσο καθεστωτικό και συγκεντρωτικό που δε μπορεί να ευνοήσει καμία σύνδεση. Κάνουν απόπειρες να επικοινωνήσουν αλλά αυτό δε μπορεί να συμβεί γιατί ο καθένας έχει τους δικούς του φόβους σε σχέση με αυτό που συμβαίνει. Για να συνδεθείς πρέπει να έρθεις και να μου προσθέσεις σε αυτό που έχω χτίσει. Αν δεν έχω χτίσει τίποτα δε μπορείς να έρθεις και να μου προσθέσεις τίποτα επί της ουσίας. Δεν θα επικοινωνήσουν ποτέ. Δε μιλούν ποτέ ευθέως.
Ποιό είναι το πιο σκληρό σημείο αυτού του έργου;
Το ότι δεν έχεις το περιθώριο να σου δημιουργηθούν ερωτηματικά. Αμφιβολίες. Τα πρόσωπα είναι περίκλειστα. Ακόμα και η μάνα η οποία συνειδητοποιεί τι συμβαίνει, συνεχίζει κανονικά. Και δεν έχεις χώρο να σου δημιουργηθεί μια αμφιβολία, μια απορία. Μήπως αυτό όλο δεν είναι σωστό. Η Μπεθ λέει «αυτό θα γίνεται μέχρι να πεθάνουμε». Σημαίνει ότι αυτό είναι η πραγματικότητα. Αν καταφέρουμε να τρυπήσουμε την κουρτίνα είναι ένα άλλο θέμα, κάτι άλλο.
Το έχεις νοιώσει αυτό στην αληθινή ζωή; Εννοώ τα ερωτήματα που υπάρχουν στην αφάνεια.
Το νιώθω καμιά φορά τώρα, στην πολιτική για παράδειγμα. Αρχίζω να αντιμετωπίζω και να βλέπω ερωτήματα που είχα στην αφάνεια γιατί δεν υπήρχε χώρος να εκφραστούν να εμφανίζονται. Μικρά πράγματα, το πώς ορκίζεσαι, ή αν πληρώνεις 5 ευρώ στο νοσοκομείο. Δε τα είχα σκεφτεί. Ξαφνικά βλέπω ότι υπάρχει χώρος για απορίες και ερωτηματικά που δε τα είχα συμπεριλάβει στις σκέψεις μου. Χωρίς να σημαίνει αυτό ότι περιμένω να τα λύσουν άλλοι. Καμία σχέση. Αλλά αυτό που συμβαίνει με τα απλά είναι ότι κάποια στιγμή ανοίγεται ένας χώρος που δεν τον είχες σκεφτεί. Αυτό είναι για μένα τρομακτικό. Να έχεις συνηθίσει να ζεις μέσα σε ένα χώρο συγκεκριμένο και να έχεις αποκλείσει δεκάδες ερωτηματικά, αντιθέσεις και ενδεχομένως απαντήσεις, λιγότερο ή περισσότερο πολύπλοκες.
Εικόνες και λόγια από την παράσταση
Info:
Φαέθων
ΘΕΑΤΡΟ ΟΔΟΥ ΚΥΚΛΑΔΩΝ
«Λευτέρης Βογιατζής»
Κυκλάδων 11 & Κεφαλληνίας, Κυψέλη, τηλ 2108217877
Από 19 Φεβρουαρίου 2015
Πέμπτη έως Κυριακή
ώρα έναρξης: 21.00
(Κυριακή: 19:00)
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς
Σκηνικά: Ελένη Μανωλοπούλου
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Ηχητική δραματουργία: Δημήτρης Καμαρωτός
Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου
Βοηθοί σκηνοθέτη: Ευδοξία Ανδρουλιδάκη, Ιωάννα Πιατά
Ερμηνεύουν: Περικλής Μουστάκης, Άρης Μπαλής, Ανέζα Παπαδοπούλου, Εύη Σαουλίδου, Σταυρούλα Σιάμου
σχόλια