Μεγάλωσα στη Νέα Σμύρνη. Ο πατέρας μου είναι Αθηναίος από τον Βύρωνα και η μητέρα μου Πόντια. Κάνω από παιδάκι πυγμαχία.
Η εφηβεία μου ήταν περίεργη και επειδή ήμουν άτακτος πήγα σε διάφορα σχολεία, κάνοντας μια μεγάλη βόλτα, από το Αρσάκειο και το δημόσιο στη Βούλα μέχρι το 5ο Λύκειο Νέας Σμύρνης, όπου και τελείωσα. Έχω μεγαλώσει στην πλατεία, στην Πυραμίδα, στον Γαλαξία, τον οίκο του τυροπιτά, στον Πανιώνιο.
• Δεν είχα καμία σχέση με το θέατρο και ποτέ δεν είχα σκεφτεί να ασχοληθώ με αυτό, παρ' ότι ο πατέρας μου είναι εκδότης. Ήμουν ένα αγοράκι που πήγαινε στο γήπεδο και αγαπούσε πολύ τα σκυλιά.
Μεγάλωσα με ζώα και σκεφτόμουν πώς μπορώ να έχω μια επαφή μαζί τους, οπότε αποφάσισα να σπουδάσω Βιολογία ή Κτηνιατρική. Παρόλο που ήμουν πάντα κακός μαθητής, στην τελευταία τάξη έγινα πολύ καλός, έτσι πέρασα στη Βιολογία στην Αθήνα.
Ένας πολύ σοβαρός τραυματισμός που είχα όταν ήμουν 18 –διαλύθηκε το πόδι μου– ήταν καθοριστικός για την εξέλιξή μου, γιατί έβαλα σίδερα και έμεινα πολύ καιρό off από τις προπονήσεις, έτσι έμεινα στο σπίτι και διάβασα, κι άρχισα να έχω επαφή με το θέατρο και το σινεμά.
Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου είχα έναν πολύ καλό φίλο που ασχολούνταν με το θέατρο. Πήγα μαζί του σε ένα θεατρικό εργαστήρι, τη Μαύρη Σφαίρα, και από κει στο Εθνικό. Στη Βιολογία έφτασα μέχρι την πτυχιακή, αλλά είχε πολλά εργαστήρια και τότε είχα μπει για τα καλά στο θέατρο, έτσι την παράτησα.
Στην αρχή είχα πολλές ενοχές που δεν πήρα το πτυχίο, πίεση από τους γονείς – είναι και η κοινωνία που σου περνάει το μήνυμα «ό,τι αρχίζει πρέπει και να τελειώνει», αλλά μετά αποχωρίστηκα αυτή την αίσθηση σε σχέση με το τι «πρέπει» να κάνω.
Ο πιο μεγάλος μου φόβος είναι μήπως δεν μπορέσω να αγαπήσω. Για μένα, η όποια δημιουργία, η όποια τεχνική, είναι σχεδόν μια ερώτηση για το αν μπορώ να αγαπήσω, και δεν μπορεί να μου απαντηθεί.
• Πυγμαχία κάνω ακόμα, μου αρέσει τρελά να παίζω, κι αν έχω ελεύθερη μια μέρα ολόκληρη μπορεί να πάω στο Legacy στη Συγγρού, που έχει ανοίξει ένας συναθλητής μου, να κάνω προπόνηση και μετά να κάθομαι να βλέπω τους άλλους που παίζουν. Στα 33 μου θεωρούμαι μεγάλος για πυγμάχος –ένας επαγγελματίας πυγμάχος τότε παίζει τους τελευταίους του αγώνες–, αλλά συνεχίζω.
Έχω παίξει πολλούς αγώνες από τότε που ξεκίνησα να παίζω στο θέατρο κι έχω πάει σε πολλές παραστάσεις μπλε από το ξύλο – χρειάστηκα μακιγιάζ για να βγω στη σκηνή. Είναι κάτι θεμελιώδες, δεν είναι απλώς μια εκτόνωση για μένα, είναι από τα πράγματα που κάνεις σε όλη σου τη ζωή και μετά σε «κάνουν» αυτά.
Μου αρέσει επίσης να αράζω με τους φίλους μου και να πίνω, να περπατάω, να στέκομαι κάτω από το καυτό νερό στο ντους για πολλή ώρα.
• Η πρώτη παράσταση που θυμάμαι ότι μου άρεσε πολύ ήταν ο Πουπουλένιος του Μοσχόπουλου στο πατάρι του Αμόρε. Θυμάμαι τον Κώστα Μπερικόπουλο, που τον είχα δει και είχα πάθει πλάκα. Αργότερα, που τον συνάντησα και παίξαμε μαζί, του είπα ότι ήταν το θαύμα μου. Τον θεωρώ σπουδαίο ηθοποιό.
Η πρώτη παράσταση που έπαιξα ήταν ο Επιστάτης του Πίντερ. Ο Δημήτρης Καταλειφός ήταν δάσκαλός μου και με το που βγήκα από τη σχολή με πρότεινε στον Αντύπα. Υπήρξαν κάποιες συναντήσεις, π.χ. με τον Ακύλλα Καραζήση, τον Νίκο Μαστοράκη, τον Μαρμαρινό, τη Μάρθα Φριντζήλα, τον Λευτέρη Βογιατζή, που ήταν καθοριστικές.
• Μου αρέσει πολύ που δουλεύω με την ομάδα Kursk, με συγκεκριμένους ηθοποιούς. Δεν σκέφτομαι «αχ, θα ήθελα να δουλέψω πολύ μ' αυτόν» ή «θα ήθελα να δουλέψω πολύ με τον άλλον», μου αρέσουν όλοι το ίδιο και δεν υπάρχει κανένας σκηνοθέτης που να μην έχω δουλέψει ξανά μαζί του. Ο μόνος με τον οποίο έχω δουλέψει μόνο μία φορά είναι ο Μοσχόπουλος, αλλά θα ξανασυνεργαστούμε τώρα.
Πιστεύω πολύ σε αυτού του είδους τη συναναστροφή, στην επιμονή σε ένα πράγμα. Και με την πυγμαχία είναι το ίδιο, κάνω ξανά και ξανά προπόνηση. Δεν κάνω πολλά πράγματα στη ζωή μου, κάνω λίγα και πολύ.
Η ζωή που κάνω είναι όντως συντηρητική, έχει και κάποια πράγματα ακραία, αλλά κάνω τα ίδια και τα ίδια. Όσες συνεργασίες έχω κάνει τις έχω κάνει με τα ίδια πρόσωπα και προσπαθώ όσο μπορώ να πλουτίσω με αυτούς, δεν θα πω «θέλω και κάποιον άλλον». Θα μπορούσα να δουλεύω μόνο με αυτούς και να είμαι πολύ καλά, αν μπορώ να κάνω τα δικά μου.
• Η σχέση με τον χρόνο έχει σημασία για μένα. Θεωρούμε ότι ο χρόνος λειτουργεί γραμμικά, αλλά δεν είναι έτσι, η σχέση που έχουμε μαζί του σήμερα είναι νευρωτική, θέλουμε γρήγορα να καταλαβαίνουμε κάτι, γρήγορα να συνεννοούμαστε. Άλλο χρόνο θέλει, όμως, η συνεννόηση και άλλο η επικοινωνία.
• Οτιδήποτε κάνεις και σου προσφέρει, μετά σου ζητάει κι αυτό κάτι. Μπορεί να άρχισα το θέατρο για να ξεφύγω απ' ό,τι με βασάνιζε, για να βρω κάπου ένα φως, λίγο αέρα, αλλά μετά άρχισε κι αυτό να ζητάει, αναγκαστικά. Τότε ή το παρατάς ή το πλουτίζεις.
Όταν για να παίξεις πρέπει να αποχωριστείς ό,τι νιώθεις, όταν για να χορέψεις, ενώ δεν έχεις όρεξη, πρέπει να αποχωριστείς τη διάθεσή σου, όταν εσύ μιλάς και κουνάς τα χέρια σου, αλλά αυτός που υποδύεσαι δεν θα το έκανε ποτέ, έτσι λέει η ψυχή του ρόλου, πρέπει να αποχωριστείς αυτόν τον τρόπο σου.
Δημιουργείται η ανάγκη αποχωρισμού πολλών πραγμάτων για να το υπηρετήσεις και ο αποχωρισμός για μένα είναι το μόνο και αναγκαστικό μέσο για να πλουτίσεις. Αν αφεθείς στη διάθεσή σου και το κάνεις μία, δύο, τρεις, πέντε φορές, τελείωσες. Κάνεις κάτι με το ζόρι.
• Αυτό το «με το ζόρι» σε μια δημοκρατία, σε περιβάλλον ελεύθερης έκφρασης και φασισμού της γνώμης και της διάθεσης που υπάρχει πια, η ιδιοσυγκρασία που διακρίνει πάρα πολύ τη χώρα, το «έλα, μωρέ αδελφέ, τώρα έχει ήλιο έξω και να μη γίνουν και όλα σωστά, σιγά...», όλη αυτή η λειτουργία έχει φέρει το πράγμα εδώ που το έχει φέρει.
Η αντίθετη λειτουργία, κάτι δικό σου που θα γίνει επειδή θα πεις «ας γίνει επειδή πρέπει», είναι ο μόνος τρόπος για να πλουτίσεις, κι αυτό ενέχει έναν αποχωρισμό του αισθήματος και της διάθεσής σου. Και από τη στιγμή που αρχίζει αυτός ο αποχωρισμός, αρχίζει και μια ταπεινότητα που σε κάνει πλούσιο άνθρωπο. Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό.
• Αυτό που δίνει πολλά στον ηθοποιό μπορεί να είναι μόνο το κόστος. Το να εκφράζεσαι είναι μια εκτόνωση, δεν τρέχει τίποτα, απ' όταν αρχίσει το κόστος και μετά μπορείς να πάρεις κάτι. Εκεί αρχίζει το πράγμα. Κι αυτό είναι αθλητικό και ευγνωμονώ τον αθλητισμό που το έχω μάθει. Υπήρξε προπονητής που όταν εγώ κατέβασα τα χέρια και είπα «τέλος», μου είπε «από δω και πέρα αρχίζει η προπόνηση». Και είχε δίκιο.
• Μερικά πράγματα είναι μαγικά και δεν τα αλλάζω για όλα τα λεφτά και όλη την εμπορική επιτυχία του κόσμου. Την αγάπη του φίλου μου, αυτό που συμβαίνει στο Θέατρο Αλλαγών, όπου κάνω μάθημα.
Έχουν έρθει κάποια παιδιά από το Πολυτεχνείο, χημικοί, μερικές μεγάλες σε ηλικία γυναίκες, που ήταν όλοι μόνοι τους, άνθρωποι που εξωτερικά μπορεί να μην τους βοηθάει η εμφάνισή τους, για μια συναναστροφή, γιατί σε αυτόν τον κωλοκόσμο ζούμε. Κι εδώ έχουν βρει οικογένεια, κάνουν γνωριμίες, βγαίνουν κάθε μέρα μαζί, μαθαίνουν μέσα από τα κείμενα, κι αυτό είναι υπέροχο.
Βλέπω ότι μέσα από το μάθημα δυναμώνουν, μπορούν να κοιτάξουν τους άλλους δίπλα τους, μπορούν να μιλήσουν, μπορούν να χορέψουν, άνθρωποι που ντρέπονταν να διαβάσουν ένα ποίημα δυνατά, τώρα ξεδιπλώνονται και το διαβάζουν. Αυτό το κουβαλάς στη ζωή σου και δεν συγκρίνεται με τίποτα.
• Είναι δύσκολο να κάνεις πυρήνες πια, όπως παλιά, γιατί δεν υπάρχουν οι δομές για να το στηρίξουν αυτό. Για την παραγωγή του Οθέλλου πήραμε 17 χιλιάρικα επιχορήγηση, με αυτά το κάναμε, και το αρχικό budget ήταν 60 χιλιάρικα – είναι αστεία τα ποσά που έχουμε.
Έκανα το Lenz, πριν από δύο χρόνια, χωρίς να πληρωθεί κανείς, και στον Οθέλλο για τη σκηνοθεσία, τη δραματουργία, τις πρόβες, για όλη μου τη δουλειά, που ακόμα συνεχίζεται, άσε την προεργασία που έχω κάνει για έναν χρόνο, πήρα 1.000 ευρώ. Για να μπορούν οι ηθοποιοί να έχουν κάτι πολύ λίγο, αλλά αξιοπρεπές. Δεν γίνεται όμως να δουλεύω έναν χρόνο για να πάρω ένα χιλιάρικο. Δεν μπορώ να το ξανακάνω.
Έχω φτάσει 33, δεν είμαι ένας νέος ηθοποιός που τώρα βγήκε. Στην πρώτη σου παράσταση, στα 20 και στα 25, φυσικά και το κάνεις, αλλά πόσο θα αντέχεις να παίρνεις ένα χιλιάρικο όταν κάνεις μια σκηνοθεσία κάθε δύο χρόνια; Χρειάζεται χρόνο η προετοιμασία μιας παράστασης, μελέτη.
Κάναμε την Προσευχή, κάναμε τον Άρντεν, τον Woyzeck, τον Lenz, τον Οθέλλο, συναντιόμαστε με τα παιδιά επειδή θέλουμε αέρα, δεν το κάνουμε για τα λεφτά – ποια λεφτά; Ίσα-ίσα που μας ζημιώνει οικονομικά αυτό που κάνουμε.
• Ο πόλος είναι ένα σύνολο πραγμάτων. Δεν μπορεί ξαφνικά να δημιουργηθεί ένας πόλος, είτε στο θέατρο, είτε στην κοινωνία, είτε στην πολιτική. Δεν βγήκε ξαφνικά η Χρυσή Αυγή, δεν έτυχε να γεννηθούν δέκα παιδάκια που θα γίνουν χρυσαυγίτες, δεν γίνονται έτσι αυτά.
Για να δεις τι σημαίνει αυτό πρέπει να πας αντίθετα, να δεις τι σημαίνει αριστερά, να δεις την έλλειψη έμπνευσης, θέσης, χρώματος, ιδεών, αγάπης, που συμβαίνει. Το να πεις «θα τσακίσουμε τους χρυσαυγίτες» δηλώνει έλλειψη υπαρξιακού κόπου. Είναι στενή πολιτική. Πήγαινε, δες αντίθετα τι γίνεται, για να δεις γιατί βγαίνει αυτό.
Έριξε σφαλιάρα ο Κασιδιάρης στην Κανέλλη και όσους ακούγαμε τότε στα πάνελ, στις συζητήσεις, στέκονταν στη σφαλιάρα και όχι σε όσους που από μέσα τους έλεγαν «καλά της έκανε». Το «καλά της έκανε» είναι το πρόβλημα. Αυτό υπάρχει σε όλα τα επίπεδα. Πού ήταν οι ψηφοφόροι της Χρυσής Αυγής τόσα χρόνια, δεν ήταν στο ΠΑΣΟΚ;
Ζούμε την ίδια κατάσταση που ζούσε η Γερμανία στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπάρχει η ίδια ηθική κατάπτωση και ισχυρή πίεση δυνάμεων που δημιουργεί έναν τρόπο σκέψης του τύπου «πρέπει να πας εκεί, γιατί αλλιώς τι θα κάνεις;». Άμα δεν κάνεις τον κόπο να σκεφτείς από πριν, μετά θα σου έρθει μαζεμένος, όταν γίνει πόλεμος. Γιατί μετά πας στον πόλεμο.
• Πρέπει να φαντάζεσαι. Υπάρχει μια ολόκληρη δυτική κοινωνία όπου κάθε τρεις και λίγο γίνεται τρομοκρατική επίθεση και εκπλήσσεται. Δεν είναι υποκρισία αυτό; Φαντάσου, ρε φίλε.
Είτε η Χρυσή Αυγή, είτε η έλλειψη πόλων στο θέατρο, είτε οι τρομοκρατικές επιθέσεις, είναι έλλειψη φαντασίας του δυτικού πολιτισμού. Αυτό δημιουργεί αυτά τα τερατουργήματα.
Πρέπει να φαντάζεσαι τι μπορεί να φτιάξει ένα παιδί που κάνει όνειρα μια ζωή κι εσύ του τα στερείς, ότι μπορεί να κάνει καμιά τρέλα, γιατί έλλειψη φαντασίας είναι να μην μπορείς να φανταστείς τη ζωή του άλλου, να φανταστείς εσύ, ρε μαλάκα, που τρως ότι κάποιος πεινάει. Άμα φανταστείς ότι κάποιος δεν βλέπει φως και είναι σε ένα υπόγειο, θα το νιώσεις κι εσύ, κι αν το νιώσεις, μετά θα είσαι άλλος άνθρωπος.
Αυτό είναι το θέατρο, να φαντάζεσαι τις ζωές αλλωνών και αυτό σε σώζει και σε πλουτίζει. Αν κάνεις μια ζωή κατά τη διάρκεια της οποίας δεν φαντάζεσαι τίποτα, θα γίνουν εγκλήματα.
Ο χρυσαυγίτης είναι η κατεξοχήν περίπτωση ενός ανθρώπου χωρίς φαντασία, γι' αυτό φοβερά επικίνδυνου, γιατί δεν μπορεί να φανταστεί καν ότι μπορεί να πάει φυλακή, δεν μπορεί να φανταστεί τίποτα πέρα απ' τη στιγμή.
Είναι απόλυτα στο τώρα, οπότε είναι ζώο. Δεν αμφιβάλλει. Γιατί η αμφιβολία έχει φαντασία. Και μας πλημμυρίζουν με εικόνες και χάπια για να μην μπορούμε να φανταζόμαστε κι έτσι να περνάνε ό,τι θέλουν.
• Ο πιο μεγάλος μου φόβος είναι μήπως δεν μπορέσω να αγαπήσω. Για μένα, η όποια δημιουργία, η όποια τεχνική, είναι σχεδόν μια ερώτηση για το αν μπορώ να αγαπήσω, και δεν μπορεί να μου απαντηθεί.
• Το πιο μεγάλο μου όφελος, στ' αλήθεια, από αυτό που κάνω είναι ότι δεν μπορώ να κάνω ό,τι θέλω. Πιστεύω ότι εάν έκανα ό,τι ήθελα, δεν θα ήμουν εδώ που είμαι.
Δεν εννοώ απαραίτητα ότι θα ήμουν πρεζάκι στην Ομόνοια ή αλκοολικός, που κι αυτά υπήρχε πολύ σοβαρή πιθανότητα να συμβούν, ή ότι θα είχα πεθάνει, αλλά το ότι δεν μπορώ να κάνω ό,τι θέλω, επειδή η φύση της δουλειάς είναι κάτι πολύ ψυχωφελές λόγω της μη επιβολής του εαυτού μου στον εαυτό μου.
Από κει και πέρα, υπάρχουν πρακτικά πράγματα πολύ συγκεκριμένα, έχω γνωρίσει τον Λευτέρη τον Βογιατζή, τον Μιχαήλ Μαρμαρινό, έχω γνωρίσει υπέροχους ανθρώπους, υπέροχους χώρους, έχω πάει πολύ ωραία ταξίδια, Ιταλία, Γερμανία, Βερολίνο, Νέα Υόρκη.
• Η γενιά μου έχει φάει πολύ ξύλο, και οικονομικό και επαγγελματικό και ερωτικό, που δημιουργεί κενά. Αυτό που σκέφτεται είναι «δεν μου γαμιέστε;». Βλέπω ανθρώπους 20άρηδες που έρχονται στο θέατρο και λένε «ναι, ρε», όχι χωρίς κόστος, και είναι πολύ συγκινητικό αυτό.
Οι γύρω στα 25 και οι ακόμα μικρότεροι έχουν κάτι πολύ συγκινητικό και τσαμπουκαλεμένο. Απλώς, αν αυτό το τσαμπουκαλεμένο δεν συνοδευτεί από τη λογοτεχνία και την αμφιβολία της ποίησης, αυτό το θαυμαστό, μετά θα πάψει να είναι τσαμπουκαλεμένο. Γιατί ο χρόνος της τσογλανιάς είναι περιορισμένος, ενώ της λογοτεχνίας ευρύς. Το υλικό όμως είναι ελπιδοφόρο, γιατί είναι αμόλυντο από σοβαροφάνεια, φόβο και ζήλια. Έχει μια αλητεία που χρειάζεται και σώζει.
• Είναι ένα μεγάλο θέμα σε ποιον πρέπει να δίνει λόγο ένας καλλιτέχνης, γιατί άμα είναι να δίνει στους ζωντανούς, άσ' το. Ούτως ή άλλως, δηλαδή, ένας καλλιτέχνης δίνει λόγο στους νεκρούς,
Τον όρο «καλλιτέχνης» δεν τον θέλω. Ο αγαπημένος μου Σεφέρης, που είναι ένα πρόσωπο που με έχει πολύ επηρεάσει, αποκαλούσε τον καλλιτέχνη «τεχνίτη». Το «καλλιτέχνης» με πηγαίνει σε πιο ιδιοσυγκρασιακά και ταπεραμέντου πράγματα, ενώ το «τεχνίτης» είναι πιο ακριβές, πιο συγκινητικό και πιο συνδεδεμένο με τη ζωή.
• Τα λεφτά που παίρνουμε είναι της πλάκας. Μια καλή συνθήκη είναι ένα 500άρι στις πρόβες (μιλάω για μένα και όχι για ένα παιδί που μόλις τελείωσε τη σχολή, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που δεν παίζει φράγκο στις πρόβες). Μπορείς να ζήσεις 3 μήνες με 500 ευρώ; Για την παράσταση παίρνω ένα χιλιάρικο τον μήνα. Δεν μπορείς με τίποτα να μη δουλέψεις.
Φέτος έκανα τη μόντα να πέσει το ένα έργο πάνω στο άλλο και παίρνω δύο μισθούς, έτσι για πρώτη φορά στη ζωή μου θα κάνω δύο μήνες διακοπές. Είναι η πρώτη φορά από τότε που βγήκα στο θέατρο που δεν έχω Επίδαυρο ή Φεστιβάλ και θα κάνω τόσο μεγάλες διακοπές.
Η συνθήκη υπό την οποία δουλεύουμε είναι για γέλια και κατηγορούμαστε και γι' αυτό. Έχουν βγει κι έχουν πει για μένα «αυτός ο Φραγκούλης τι γίνεται, πώς κάνει τόσο πολλά;».
• Ο Οθέλλος είναι η εμφάνιση του τρυφερού μου μυστικού κι αυτό έχει κάτι επώδυνο μέσα, όταν εμφανίζεις κάτι τόσο τρυφερό. Παίρνω όμως δύναμη από τα άτομα με τα οποία συνεργαζόμαστε, γιατί το έργο έχει κάτι πολεμικό.
Η ποίηση που έχει, αλλά και το ότι έχει τόσο αίμα, είναι κάτι το συγκλονιστικό, και για να μπορέσω να δω αυτή την ομορφιά και την οδύνη που έχει, έπρεπε να περάσει καιρός.
Πάντα έρχομαι αντιμέτωπος με το αν μπορώ να διαχειριστώ αυτό το έργο. Ακόμα και τώρα, που είναι ανεβασμένο και συνεχίζουμε να κάνουμε πρόβες, αλλάζουμε πράγματα. Έτσι κι αλλιώς τον Σαίξπηρ τον θεωρώ τεράστιο αλήτη και ποιητή.
Έχει σημασία και το Θέατρο Τέχνης, γιατί πάντα, όταν το διάβαζα το έργο αυτό, ήταν σαν ένα μνημόσυνο σε ένα καμπαρέ και το Υπόγειο του Τέχνης είναι σαν ένα μνημόσυνο σε καμπαρέ.
• Η ζωή με έχει μάθει να μην είμαι Ολυμπιακός. Δεν μου έχει μάθει όσα θα ήθελα, δεν μου έχει μάθει ότι αν παρακάνεις κάτι τη γάμησες, κι ελπίζω να έχω ακόμα πολλά να μάθω...
Info
Ο Χάρης Φραγκούλης εμφανίζεται στον «Γυάλινο Κόσμο» του Τενεσί Ουίλιαμς στο Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας (μέχρι τις 21/4), σκηνοθετεί τον «Οθέλλο» του Σαίξπηρ στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης (μέχρι τις 23/4) και θα πρωταγωνιστήσει στον «Κύκλο του έρωτα» του Άρθουρ Σνίτσλερ που σκηνοθετεί ο Θωμάς Μοσχόπουλος στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (από 3/5).
