Μου είχαν ζητήσει να φωτογραφίσω τον Μιχάλη Δ. σε μια ανοιχτή και όχι θερμαινόμενη πισίνα, σε ένα ξενοδοχείο στη Βουλιαγμένη, καταχείμωνο. Όταν φτάσαμε, έβγαλε το πανωφόρι του και τα παπούτσια του πρώτα, μετά κοίταξε το νερό, απλώς το κοίταξε και μου είπε ότι δεν υπήρχε περίπτωση να μπει μέσα. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή πάτησα το κουμπί του κλείστρου της μηχανής. Ευτυχώς, τους άρεσε η φωτογραφία, την έκαναν εξώφυλλο.
• Δεν ξέρω αν η φωτογράφιση πορτρέτου είναι πρόκληση, είναι όμως μια δουλειά που μου αρέσει πολύ. Μια ευκαιρία να γνωρίσεις ανθρώπους, που μερικές φορές μπορεί και να θαυμάζεις, να μπεις στον προσωπικό τους χώρο και να χαζέψεις χωρίς παρεξήγηση, με μια πολύ καλή δικαιολογία. Η πρόκληση για μένα ίσως είναι ότι είμαι ντροπαλή στην πρώτη επαφή και, τραβώντας πορτρέτα, πας συνέχεια κόντρα σε αυτό. Αλλά είμαι και φοβερά περίεργη —με την καλή έννοια—, θέλω να γνωρίζω ανθρώπους, να βλέπω πώς ζουν, να ακούω τι έχουν να πουν. Είναι σαν να θέλεις να ταξιδέψεις, αλλά να φοβάσαι τα αεροπλάνα.
• Πάντα προτιμούσα να τους φωτογραφίζω με φυσικό φως στον προσωπικό τους χώρο, εκεί όπου ζουν ή δουλεύουν, αλλά πολλές φορές βρισκόμουν σε σκοτεινά δωμάτια. Ειδικά όταν πηγαίνεις σε έναν ζωγράφο, φαντάζεσαι ένα στούντιο με μεγάλα παράθυρα και πολύ φως και συνήθως βρίσκεις ένα σκοτεινό, κλειστό από παντού δωμάτιο, με έναν γλόμπο να κρέμεται από το ταβάνι. Όπως και να 'χει, όμως, λατρεύω το φυσικό φως. Επίσης, όχι styling, όχι επαγγελματικό μακιγιάζ, όχι photoshop.
Ένας-δύο με δυσκόλεψαν. Ο ένας βαριόταν και δεν έκανε καμιά προσπάθεια να συνεργαστεί. Τον ρώτησα αν βαριόταν, μου είπε «ναι» και του ζήτησα να συνεργαστεί μαζί μου για να τελειώσουμε γρηγορότερα.
• Πάντα φωτογραφίζω με φιλμ τα πορτρέτα. Μου αρέσει που δεν βλέπεις τι κάνεις την ώρα που φωτογραφίζεις. Είσαι ελεύθερος να κάνεις λάθη που μπορούν να σε πάνε κάπου όπου δεν έχεις φανταστεί. Λατρεύω τα λάθη. Στην ψηφιακή φωτογραφία η ιδέα του λάθους δεν υπάρχει — αν το δεις, θα το διορθώσεις. Επίσης, ασχολείσαι με αυτόν που έχεις μπροστά σου, όχι με τη φωτογραφία του. Αφού εμφανιστούν τα φιλμ, μπορείς να ασχοληθείς πια με τις φωτογραφίες.
• Ένα από τα πορτρέτα μου που μου αρέσουν πολύ είναι της Όλιας Λαζαρίδου. Πήγαμε βόλτα με τον σκύλο της στον Λυκαβηττό, ήταν χειμώνας, αλλά καταμεσήμερο, με πολύ έντονο φως. Πολλές φωτογραφίες στέκονταν, αλλά διαλέξαμε αυτήν που ήταν κόντρα στο φως. Είναι μια φωτογραφία που θα μπορούσα να 'χα βγάλει σε μια φίλη μου. Αυτό προσπαθούσα να πετύχω: φωτογραφίες που δεν ήταν στημένες, σαν snapshots, αναμνηστικές. Τα περισσότερα πρόσωπα που φωτογράφισα δεν είχαν κανένα πρόβλημα, η φωτογράφιση είναι μέρος της δουλειάς τους, κάτι που κάνουν συχνά.
• Η μηχανή μου βοηθούσε πολύ. Όλα τα πορτρέτα έχουν γίνει με μια Rolleiflex του '56, μια πολύ καλή μηχανή με ωραίο, μαλακό φακό, αλλά και ένα πολύ ωραίο αντικείμενο — έτσι διαλέγω τις φωτογραφικές μηχανές, πρέπει να 'ναι όμορφες (άλλο ένα πρόβλημα της ψηφιακής φωτογραφίας: δεν υπάρχουν όμορφες ψηφιακές μηχανές). Κανείς δεν περίμενε να δει αυτήν τη μηχανή. Χάζευαν και τα φιλμ που είναι διαφορετικά από τα συνηθισμένα και τον τρόπο που φορτώνει το φιλμ. Η μηχανή μου πάντα έσπαγε τον πάγο και λειτουργούσε σαν ηρεμιστικό.
• Ένας-δύο με δυσκόλεψαν. Ο ένας βαριόταν και δεν έκανε καμιά προσπάθεια να συνεργαστεί. Τον ρώτησα αν βαριόταν, μου είπε «ναι» και του ζήτησα να συνεργαστεί μαζί μου για να τελειώσουμε γρηγορότερα. Όταν τραβάς με φιλμ δεν θέλεις να πηγαίνουν χαμένα τα κλικ, γιατί στοιχίζουν πολύ ακριβά. Κάποιος άλλος μου είπε «φτάνει» στο δεύτερο κλικ, με το ζόρι κατάφερα να τραβήξω ένα φιλμ — το φιλμ της Rolleiflex έχει δώδεκα πόζες.
• Συνήθως η επιλογή των φωτογραφιών που θα δώσω δεν είναι δύσκολη, οι καλύτερες φωτογραφίες ξεπετάγονται ανάμεσα στις άλλες. Με τον τρόπο που τραβάω, είμαι τυχερή αν έχω περισσότερες από 3-4 φωτογραφίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν.
• Συνήθως οι διάσημοι είναι πιο εύκολοι, έχουν φωτογραφηθεί πολλές φορές, έχουν αυτοπεποίθηση και μεγάλη άνεση μπροστά στον φακό. Επίσης, όσο πιο διάσημος ήταν κάποιος, τόσο περισσότερο χρόνο μου έδινε, τόσο περισσότερο συνεργαζόταν μαζί μου. Κάθε φορά που φωτογραφίζω κάποιον είναι σαν να τον συναντάω για πρώτη φορά. Με κάποιους είναι σαν να τους ξέρεις χρόνια, με άλλους δεν υπάρχει καμία επαφή.
• Η ψηφιακή φωτογραφία άλλαξε πολύ τα πράγματα στην επαγγελματική φωτογραφία, μετά ήρθε η κρίση και τα αποτελείωσε. Δεν είμαι σίγουρη ότι η ψηφιακή φωτογραφία έκανε τα πράγματα πιο εύκολα. Οικονομικά είναι πιο εύκολα υποτίθεται, γλιτώνεις τα έξοδα του φιλμ, αλλά πρέπει να ανανεώνεις τις μηχανές σου όλη την ώρα και να 'χεις δίσκους, κι άλλους δίσκους, και γρήγορα κομπιούτερ με τα τελευταία προγράμματα κ.λπ. Από αυτή την άποψη, με δυσκόλεψε. Η αναλογική, η ψηφιακή, το κινητό, είναι η τεχνική πλευρά της φωτογραφίας, το μέσο για να βγάλεις μια φωτογραφία. Ο καθένας από μας διαλέγει αυτό που τον βολεύει για να βγάλει τις φωτογραφίες του. Αυτό που κάνει τη διαφορά είναι ο φωτογράφος, το μάτι του και ο τρόπος που βλέπει τον κόσμο γύρω του».
— Είναι διαφορετικό να βγάζεις κάποιον φωτογραφία για προσωπική ευχαρίστηση και διαφορετικό για δουλειά;
Η μόνη διαφορά είναι ότι στη δουλειά πρέπει, μέσα σε συγκεκριμένο χρόνο που σου δίνεται από τον φωτογραφιζόμενο, να βγάλεις κάποια φωτογραφία που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Όταν φωτογραφίζεις για προσωπική ευχαρίστηση, έχεις όσο χρόνο θέλεις και ατέλειωτο περιθώριο για λάθη. Αν δεν σου αρέσει κάτι, το πετάς και το ξανακάνεις, δεν έχεις κανένα άγχος.
Info
Οι Αθηναίοι της LiFO
Μουσείο Μπενάκη - Κτίριο Οδού Πειραιώς (Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, Γκάζι, 210 3453111)
Διάρκεια έκθεσης: 27/11/19 - 2/2/20
σχόλια