Μια ολική έκλειψη ηλίου που είδαν εκατομμύρια άνθρωποι, μια χαμένη πόλη της ζούγκλας που ανακαλύφθηκε τυχαία και ελπίδα για τον σχεδόν εξαφανισμένο λευκό ρινόκερο - η επιστήμη μάς έδωσε πολλά για να ενθουσιαστούμε το 2024.
Μια από τις μεγαλύτερες ειδήσεις από τον χώρο της επιστήμης αφορούσε τη φθηνότερη και ευκολότερη πραγματοποίηση διαστημικών ταξιδιών, με το Starship του Έλον Μασκ να κάνει ένα τεράστιο βήμα προς το να αποκτήσει η ανθρωπότητα έναν επαναχρησιμοποιήσιμο πύραυλο.
Φυσικά δεν ήταν όλα θετικά. Στα άσχημα νέα για τον πλανήτη, για παράδειγμα, είναι πλέον σχεδόν βέβαιο ότι το 2024 θα είναι η θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί ποτέ στον κόσμο. Αλλά υπήρξαν και πολλοί λόγοι για να γιορτάσουμε. Ακολουθούν επτά από τις πιο ενθαρρυντικές επιστημονικές ιστορίες της χρονιάς, όπως τις ξεχώρισε το BBC.
Το Starship του Έλον Μασκ
Τον Οκτώβριο, το Starship του Έλον Μασκ ολοκλήρωσε μια παγκόσμια πρωτοτυπία, αφού μέρος του καταγράφηκε κατά την επιστροφή του στην εξέδρα εκτόξευσης. Ο κατώτερος πύραυλος εκτόξευσης του οχήματος της SpaceX πέταξε πίσω στον πύργο εκτόξευσης, αντί να πέσει στη θάλασσα. Πιάστηκε από ένα γιγαντιαίο ζεύγος μηχανικών βραχιόνων στο πλαίσιο της πέμπτης δοκιμαστικής πτήσης του.
Αυτό έφερε τη φιλοδοξία της SpaceX να αναπτύξει έναν πλήρως επαναχρησιμοποιήσιμο και ταχέως αναπτύξιμο πύραυλο για να πάει στη Σελήνη και ίσως ακόμη και στον Άρη ένα μεγάλο βήμα πιο κοντά. «Μια μέρα για τα βιβλία της ιστορίας», δήλωσαν οι μηχανικοί της SpaceX καθώς ο προωθητικός πύραυλος προσγειώθηκε με ασφάλεια.
Χαρτογράφηση του εγκεφάλου της μύγας
Μπορούν να περπατούν, να αιωρούνται και τα αρσενικά μπορούν ακόμη και να τραγουδούν ερωτικά για να προσελκύσουν συντρόφους - όλα αυτά με έναν εγκέφαλο που είναι μικρότερος από ένα κεφάλι καρφίτσας. Αλλά μόλις τον Οκτώβριο οι επιστήμονες που μελέτησαν τον εγκέφαλο μιας φρουτόμυγας χαρτογράφησαν τη θέση, το σχήμα και τις συνδέσεις κάθε ενός από τα 130.000 κύτταρα και τις 50 εκατομμύρια συνδέσεις του.
Ήταν η πιο λεπτομερής ανάλυση του εγκεφάλου ενός ενήλικου ζώου που έγινε ποτέ, και ένας κορυφαίος ειδικός στον εγκέφαλο περιέγραψε την ανακάλυψη ως «τεράστιο άλμα» στην κατανόηση του δικού μας εγκεφάλου. Ένας από τους επικεφαλής της έρευνας δήλωσε ότι θα ρίξει νέο φως στον «μηχανισμό της σκέψης».
H χαμένη πόλη των Μάγια που ανακαλύφθηκε τυχαία
Μια τεράστια πόλη των Μάγια που είχε χαθεί για αιώνες κάτω από την πυκνή βλάστηση της ζούγκλας, ανακαλύφθηκε στο νοτιοανατολικό Μεξικό.
Αρχαιολόγοι εντόπισαν την πόλη Valeriana, στην οποία βρέθηκαν πυραμίδες, γήπεδα, αμφιθέατρα και πλατείες. Η ανακάλυψη έγινε μέσω της τεχνολογίας Lidar, ενός συστήματος λέιζερ που χαρτογραφεί κρυφές δομές κάτω από τη βλάστηση.
Το σύμπλεγμα πιστεύεται ότι είναι δεύτερο σε έκταση μετά το διάσημο Καλάκμουλ, που θεωρείται η μεγαλύτερη τοποθεσία των Μάγια στην αρχαία Λατινική Αμερική. Η πόλη μπορεί να είχε φιλοξενήσει 30-50.000 κατοίκους κατά την περίοδο της ακμής της, από το 750 έως το 850 μ.Χ., περισσότερους από τους κατοίκους που ζουν σήμερα στην περιοχή.
Η Valeriana φαίνεται να έχει τα χαρακτηριστικά μιας πρωτεύουσας των Μάγια, με κεντρικές πλατείες, ναούς και χώρους λατρείας, καθώς και μια ειδικά διαμορφωμένη αυλή για το αρχαίο παιχνίδι με μπάλα των Μάγια.
Η πρώτη εγκυμοσύνη ρινόκερου με εξωσωματική γονιμοποίηση στην ιστορία
Έχουν απομείνει μόνο δύο βόρειοι λευκοί ρινόκεροι στον κόσμο, αλλά αναφερθήκαμε σε μια σημαντική ανακάλυψη γονιμότητας που δίνει ελπίδες για τη διάσωση του είδους.
Οι επιστήμονες πέτυχαν την πρώτη εγκυμοσύνη ρινόκερου με εξωσωματική γονιμοποίηση στον κόσμο, μεταφέροντας με επιτυχία ένα έμβρυο ρινόκερου που δημιουργήθηκε στο εργαστήριο σε μια παρένθετη μητέρα.
Η διαδικασία πραγματοποιήθηκε με νότιους λευκούς ρινόκερους, ένα στενά συγγενικό υποείδος των βόρειων λευκών ρινόκερων που εξακολουθούν να αριθμούν χιλιάδες, και χρειάστηκαν 13 προσπάθειες για να επιτευχθεί.
Η μητέρα πέθανε τελικά από μόλυνση, αλλά η μεταθανάτια εξέταση αποκάλυψε ότι το αρσενικό έμβρυο των 6,5 εκατοστών αναπτυσσόταν καλά και είχε 95% πιθανότητα να γεννηθεί ζωντανό, δείχνοντας ότι μια βιώσιμη εγκυμοσύνη μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης ρινόκερου είναι δυνατή.
Υπάρχουν 30 πολύτιμα έμβρυα βόρειου λευκού ρινόκερου και το επόμενο βήμα είναι να δοκιμαστεί η εξωσωματική γονιμοποίηση με αυτά.
«Αχτίδα φωτός» για την προστασία των απειλούμενων ζώων και φυτών
Με την ανθρώπινη δραστηριότητα να οδηγεί σε αυτό που η φιλανθρωπική οργάνωση για τη διατήρηση της φύσης World Wide Fund for Nature (WWF) αποκαλεί «καταστροφική» απώλεια ειδών, μπορεί μερικές φορές να νιώθουμε ότι δεν ακούμε πολλά καλά νέα για τη φύση. Αλλά μια δεκαετής μελέτη έδειξε ότι οι δράσεις διατήρησης είναι αποτελεσματικές στη μείωση της παγκόσμιας απώλειας της βιοποικιλότητας.
Επιστήμονες από δεκάδες ερευνητικά ινστιτούτα εξέτασαν 665 δοκιμές μέτρων διατήρησης σε διάφορες χώρες και ωκεανούς και διαπίστωσαν ότι είχαν θετικό αποτέλεσμα σε δύο στις τρεις περιπτώσεις. Τα μέτρα κυμαίνονταν από την εκκόλαψη σολομών Chinook μέχρι την εξάλειψη χωροκατακτητικών φυκών και οι συντάκτες της μελέτης δήλωσαν ότι τα ευρήματά τους προσφέρουν μια «αχτίδα φωτός» για όσους εργάζονται για την προστασία των απειλούμενων ζώων και φυτών.
Η ηλιακή έκλειψη που άφησε έκπληκτους εκατομμύρια ανθρώπους
Δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι στο Μεξικό, τις ΗΠΑ και τον Καναδά είδαν μια ολική ηλιακή έκλειψη. Αυτό συμβαίνει όταν η Σελήνη κινείται μεταξύ της Γης και του Ήλιου, σβήνοντας το φως του.
Μια ολική ηλιακή έκλειψη συμβαίνει κάπου στη Γη περίπου κάθε 18 μήνες, αλλά συνήθως είναι ορατή από ακατοίκητες περιοχές.
Η διαδρομή της ολικότητας - η περιοχή όπου οι άνθρωποι μπορούσαν να δουν τη Σελήνη να μπλοκάρει εντελώς τον Ήλιο - ήταν επίσης πολύ ευρύτερη φέτος από ό,τι ήταν κατά τη διάρκεια της θεαματικής ολικής ηλιακής έκλειψης του 2017.
Νέα ζωή από το αγαπημένο δέντρο Sycamore Gap, του «Ρομπέν των Δασών»
Εκατομμύρια άνθρωποι επισκέφθηκαν κάποτε το Sycamore Gap, τον περίφημο πλάτανο ηλικίας 300 ετών που βρισκόταν σε ένα κενό στο τείχος του Αδριανού. Όταν λοιπόν κόπηκε το 2023, όπως ήταν φυσικό, ακολούθησε μια εθνική έκρηξη σοκ και αποτροπιασμού.
Τον Μάρτιο όμως, νέα ζωή ξεπήδησε από τους διασωθέντες σπόρους και τα κλαδιά του δέντρου, δίνοντας ελπίδα ότι το εμβληματικό δέντρο έχει μέλλον.
Το BBC News είδε τους νέους βλαστούς σε μια σπάνια επίσκεψη στο μυστικό κέντρο του National Trust που προστατεύει τα δενδρύλλια. Τα νεαρά κλαδιά και οι σπόροι που πετάχτηκαν στο έδαφος όταν το δέντρο έπεσε διασώθηκαν από το National Trust, το οποίο φροντίζει την περιοχή μαζί με την Αρχή του Εθνικού Πάρκου Northumberland. Τα δενδρύλλια δίνονται τώρα σε φιλανθρωπικά ιδρύματα, ομάδες και ιδιώτες ως «δέντρα ελπίδας».
Με πληροφορίες από BBC
