«Τα γηρατειά δεν είναι μάχη, είναι σφαγή» γράφει στον Καθένα ο Φίλιπ Ροθ, ο οποίος στα 83 του, εκτός των άλλων δεινών, πρέπει να παρακολουθεί κάθε χρόνο που περνά και τους στοιχηματζήδες να τον μοστράρουν στα ακλόνητα, αιώνια φαβορί (με χαμηλή απόδοση δηλαδή) για το επόμενο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Η μαμά μου –τη γράφω όπως τη φωνάζω, ούτε μάνα ούτε μητέρα– βρίσκεται στην ίδια ακριβώς ηλικία και θα επιβεβαίωνε του λόγου το αληθές έτσι κι αλλιώς, ειδικότερα όμως από τη στιγμή πλέον που έχει αποχαιρετήσει όλους σχεδόν τους άμεσα οικείους της αυτό τον κωλο-αιώνα. Το τελευταίο πλήγμα είναι πολύ πρόσφατο κι ακόμα η διαχείριση βρίσκεται στο στάδιο της παραλυτικής δυσπιστίας, συναίσθημα που μπορώ κι εγώ να συμμεριστώ από το κατώφλι της μέσης ηλικίας (Πότε ξεκινά είπαμε; Α, έχει ξεκινήσει τεχνικά; Προ πολλού κιόλας; Έλεος). Η μνήμη μου συνεπώς δεν είναι αυτή που ήταν, μου σκάνε όμως με τη μορφή φευγαλέας φλασιάς πολύ συγκεκριμένα αποσπάσματα από ταινίες και βιβλία που έχω αγαπήσει και μου μοιάζουν απόκοσμα ταιριαστά στις εκάστοτε έντονες και δύσκολες περιστάσεις. Ακόμα κι αν εκ πρώτης όψεως φαίνονται εντελώς άσχετα, κάτι σε σπρώχνει υπνωτικά στο συγκεκριμένο ράφι μιας εντελώς ατακτοποίητης βιβλιοθήκης. Εννοώ, εν προκειμένω, το βιβλίο του μεγαλοπρεπούς «ροκ» γραφιά Nick Tosches με τίτλο Dino: Living high in the dirty business of dreams, σε πρώτο επίπεδο μια εξονυχιστικού ρεπορτάζ συναρπαστική βιογραφία του μέγιστου γκουρού του ζαμανφουτισμού Ντιν Μάρτιν, σε όλα τα άλλα επίπεδα όμως μια απόκοσμης πρόζας πραγματεία για την ελαφρότητα, το βάρος, τη ματαιότητα, τη χαρά, τη λάμψη και τη θολούρα της ύπαρξης με σκηνικό το παράλληλο σύμπαν της σόουμπιζ.
Η μνήμη μου δεν είναι αυτή που ήταν, μου σκάνε όμως με τη μορφή φευγαλέας φλασιάς πολύ συγκεκριμένα αποσπάσματα από ταινίες και βιβλία που έχω αγαπήσει και μου μοιάζουν απόκοσμα ταιριαστά στις εκάστοτε έντονες και δύσκολες περιστάσεις.
Ιδού μια απόπειρα απόδοσης του αποσπάσματος που επανέρχεται στο μυαλό μου όλο και πιο τακτικά, και είναι η πρώτη παράγραφος στο προοίμιο του βιβλίου, όπου ο συγγραφέας φαντάζεται τον «ήρωά» του να κυριεύεται από το «κουφάρι των γηρατειών», ως μεσήλικας ακόμα, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων ενός ακόμα ρουτινιάρικου γουέστερν στην έρημο του Νιου Μέξικο: «Είναι αυτό που έλεγαν κάποτε οι δικοί του από την άλλη πλευρά: La vecchiaia è una carogna. Δίκιο είχαν: τα γηρατειά είναι ένα κουφάρι, μια καριόλα. Ήταν μόνο πενήντα τέσσερα. Θα έκλεινε τα πενήντα πέντε σ' έναν μήνα ακριβώς. Αλλά ένιωθε σαν γέρος, σαν το κουφάρι για το οποίο μιλούσαν οι παλιοί τις μέρες εκείνες της σκιάς και του ήλιου. Ένιωθε σαν να έχει παραμονεύσει, σκοντάψει και δρασκελίσει τρεις ολόκληρες ζωές, που τον είχαν αφήσει διαλυμένο και κενό. Κάποιες φορές εκείνες οι μέρες της σκιάς και του ήλιου επέστρεφαν σ' αυτόν, μεταφέροντας μια ψυχρή ηρεμία, σαν νυχτερινό νερό λίμνης πλάι στο δάσος ενός ονείρου. Μαζί επέστρεφαν και οι φωνές των γέρων από εκείνες τις μέρες, σαν στοιχειωμένη αύρα που κάνει τα νερά της ονειρικής λίμνης να ρυτιδώνουν. Πιο συχνά όμως, καθώς περνούσαν τα χρόνια, τίποτα δεν ερχόταν, τίποτα δεν επέστρεφε σ' αυτόν, και η ψυχρή ηρεμία και η στοιχειωμένη αύρα, σιωπηρές και άφωνες, έμοιαζαν να αναδύονται όχι τόσο από τον παλιό καιρό, από τη σκιά και τις ηλιαχτίδες της μνήμης, αλλά από κάποιο απόμακρο μέρος, εκεί πέρα όπου οι σκιές βαθαίνουν και το φως του ήλιου σιγοσβήνει. Από κάποιο απειλητικό αλλά μαγευτικό πράγμα, από κάποια οριστική σκοτεινή αποπλάνηση: ένας τρόμος, μια υποψία θανάτου, τυλιγμένα με το πέπλο νανουρίσματος. Μπορούσε να το νιώσει τώρα, καθώς στεκόταν εκεί μόνος, χωρίς τίποτα μέσα του. Μουρμούρισε φωναχτά τα λόγια: "La vecchiaia è una carogna". Μισοκλείνοντας τα μάτια, ανασήκωσε το βλέμμα προς τον ουρανό της ερήμου, που δεν είχε χρώμα και δεν ήταν παρά μια απέραντη, κενή λάμψη. Από το στόμα του ξεφύσησε το φάντασμα ένα ζοφερού, πικρού γέλιου...».
Διάβασα πρόσφατα ότι ο Αϊνστάιν είχε γράψει κάποτε, σε μια συλλυπητήρια επιστολή προς τη χήρα ενός συναδέλφου και φίλου: «Τώρα αναχώρησε από αυτό τον παράξενο κόσμο λίγο πριν από μένα. Αυτό δεν σημαίνει τίποτα. Οι άνθρωποι σαν κι εμάς, που πιστεύουν στη Φυσική, γνωρίζουν ότι ο διαχωρισμός μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος δεν είναι παρά μια ξεροκέφαλη, επίμονη ψευδαίσθηση». Ωραίος, αλλά δεν είμαστε όλοι Αϊνστάιν. Και κάποιοι από μας ήταν εντελώς σκράπες στη Φυσική.
σχόλια