Πόσα εγκώμια δεν γράφτηκαν για τον αργό χρόνο! Γι' αυτό τον χρόνο που δεν βγάζει βία και υστερία αλλά αφήνει, λένε, το κάθε πράγμα να ξετυλιχτεί, «δίνοντας τόπο». Είναι αυτός ο γενναιόδωρος χρόνος που έχει γίνει ο πιο σπάνιος πόρος στην οικονομία των σύγχρονων τρόπων ζωής.
Η βραδύτητα λοιπόν. Γι' αυτήν έγραψε ο Νούτσιο Όρντινε τη «χρησιμότητα του άχρηστου». Στην ίδια ξεχασμένη θεότητα αφιερώνεται και η αινιγματική φράση του Χάιντεγκερ για το «επείγον του ανώφελου».
Δεν είναι, άλλωστε, παράξενο που το εγκώμιο της βραδύτητας εμφανίστηκε την εποχή κατά την οποία αποθεώθηκαν οι ακραίες ταχύτητες και οι μετασχηματισμοί τους. Γύρω από το slow πλέχτηκαν από γαστρονομικές επικρίσεις στο πρόχειρο φαγητό μέχρι την ηθική αποκήρυξη των γκόλντεν μπόις και τις συμβουλές για τις συχνές κρίσεις πανικού. Μια εκλαϊκευμένη ηθική φιλοσοφία για το πελαγωμένο μεσοαστικό κοινό ανακάλυψε μια αξιοσέβαστη αναφορά.
Ο αργός χρόνος στην πολιτική είναι μια αδράνεια που κατακάθεται πάνω στους ανθρώπους αυτής της χώρας, ασχημαίνοντας τη ζωή τους. Δεν έχει καμιά σχέση με την περίσκεψη, την αυτοκριτική, μια διάθεση αναθεώρησης. Δεν επουλώνει τις πληγές από τις αστόχαστες αποφάσεις, παρά μόνο μπλοκάρει τις αποφάσεις. Είναι καθαρή οπισθοδρόμηση.
Στην Ελλάδα, φυσικά, τα φαινόμενα αποκτούν και μιαν άλλη διάσταση. Οι κριτικές στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο θα πορευτούν ιδίως στα γνωστά, κληρονομημένα σχήματα: το να μιλάς για τα ελαττώματα των Δυτικών είναι υπόθεση ρουτίνας. Και πάντα θα βρεθεί κάποια πατερική ρήση ή άλλη φιλολογική πηγή για να στηρίξει το κατηγορώ. Το εγκώμιο της βραδύτητας δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Θα το συναντήσουμε και στις παρέες ως απολογία της χαλαρότητας. Το θέμα του αργού χρόνου θα συνενώσει την προσευχή του χριστιανού, την ανάγνωση του παλιάς κοπής βιβλιόφιλου και τον καφέ των πολλών στην ίδια δημοκρατική διαφορά. Υπενθυμίζοντας την ανάγκη για άπλετο χρόνο συζήτησης στον δημόσιο χώρο: την εικόνα ανθρώπων που δεν βιάζονται και δεν θέλουν να τρέχουν σαν τρελοί, «όπως οι Βόρειοι».
Mπορεί κάτι να γίνεται κοινότοπο και, παρ' όλα αυτά, να διατηρεί τη γοητεία του. Έτσι έχει συμβεί με όλον αυτό τον έπαινο στη βραδύτητα και στη χαμένη δόξα της. Στο κάτω-κάτω, κάθε κουρασμένο σώμα ανυπομονεί να τυλιχτεί απ' τους ζεστούς ατμούς έπειτα από μια δύσκολη μέρα. Και η ίδια η αποσύνδεση ως διακοπή της «επικοινωνίας» έχει γίνει το πιο κοινό στιγμιαίο όνειρο: φευγαλέα σκέψη μιας ελευθερίας ως αποκοπής από τη φορτικότητα των υποθέσεων που μας μαυρίζουν την ημέρα.
Άλλο, όμως, οι προσωπικοί καημοί και άλλο τα δημόσια διλήμματα. Το εγκώμιο στους αργούς χρόνους είναι μια φιλοσοφία για τον ιδιωτικό μας κήπο, μια ήπια διαιτητική για τις τοξίνες της σύγχρονης ζωής. Το πολιτικό πρόβλημα της χώρας είναι το αντίθετο: ότι οι κώδικες της τρέχουσας πολιτικής βρίσκονται πίσω από τα γεγονότα. Οι πολιτικές ρητορικές μιμούνται κάτι που ούτε το κατανοούν, ούτε το σέβονται. Όπως έγινε με την κακότυχη λέξη «πρόοδος» στην Αριστερά ή με κάποιες φιλελεύθερες αναφορές στη Δεξιά. Ο αργός χρόνος στην πολιτική είναι μια αδράνεια που κατακάθεται πάνω στους ανθρώπους αυτής της χώρας, ασχημαίνοντας τη ζωή τους. Δεν έχει καμιά σχέση με την περίσκεψη, την αυτοκριτική, μια διάθεση αναθεώρησης. Δεν επουλώνει τις πληγές από τις αστόχαστες αποφάσεις, παρά μόνο μπλοκάρει τις αποφάσεις. Είναι καθαρή οπισθοδρόμηση.
Πολιτικά, λοιπόν, το πρόβλημά μας είναι η αδυναμία παρέμβασης στο επείγον. Στον μετριασμό του κακού, έστω, όπως τώρα με το προσφυγικό. Και όσο για το εγκώμιο της βραδύτητας, και αυτό κινδυνεύει να γίνει ένας ευφημισμός για την αποκοπή από την πραγματικότητα. Ένας κακοχωνεμένος ρομαντισμός που όλα αυτά τα χρόνια στρέφεται εύκολα σε εθνικισμό. Στον γνωστό, ερημοκέφαλο εθνικισμό που μετατρέπει με μαγικό τρόπο τη φτώχεια σε αρχοντιά και όμορφη εξαίρεση.
σχόλια