ΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ «μονοπώλησαν» σχεδόν το τελευταίο διάστημα οι γαλλικές εκλογές, όμως μια εξίσου κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση έλαβε χώρα την προηγούμενη Πέμπτη και στη Βρετανία.
«Τρία πρώτα γενικά συμπεράσματα είναι η επιστροφή των Εργατικών στην κυβέρνηση μετά από 14 χρόνια, η χειρότερη συντριβή των Συντηρητικών εδώ και δύο αιώνες και η δεύτερη χαμηλότερη συμμετοχή από το 1885. Όμως τα αποτελέσματα των βρετανικών εκλογών κουβαλούν πιο πολύπλοκες δυναμικές οι οποίες υπογραμμίζουν αυτό που οι αναλυτές παρατηρούμε ήδη εδώ και μερικά χρόνια, ότι δηλαδή η επιστροφή των πολιτικών του λεγόμενου κέντρου δεν είναι τόσο δημοφιλής και ότι το βρετανικό πολιτικό σύστημα βρίσκεται εν μέσω βουβής κρίσης», λέει ο συνομιλητής μου, Στέλιος Φωτεινόπουλος, πολιτικός αναλυτής σε θέματα ευρωπαϊκής και δημόσιας πολιτικής στο Λονδίνο.
— Ποια είναι η σχέση μεταξύ νέας κυβέρνησης και ψηφοφόρων;
Eίναι περίπλοκη. Ο Κιρ Στάρμερ δεν είναι κάτι παραπάνω από μια περίπτωση μετριοπαθούς πολιτικού που συνδυάζει τον ρεαλισμό του κέντρου με παραδοσιακά αιτήματα της σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας. Έτσι, στο ίδιο πρόγραμμα βρίσκει κάποιος δεσμεύσεις για τη συνεργασία του NHS, του βρετανικού ΕΣΥ, με τον ιδιωτικό τομέα, περισσότερη πράσινη ενέργεια αλλά ταυτόχρονη εγκατάλειψη του μεγάλου σχεδίου δημοσίων πράσινων επενδύσεων ύψους 28 δισ. λιρών, δημοσιονομική πειθαρχία, αυστηρότερη φύλαξη των συνόρων για σκληρότερο έλεγχο των μεταναστευτικών ροών αλλά και ισχυρότερη παρουσία της αστυνομίας στους δρόμους των πόλεων. Ο νέος πρωθυπουργός δεν είναι ιδιαίτερα χαρισματικός. Σε δημοσκόπηση της YouGov, το 63% πιστεύει ότι θα είναι μέτριος ή κακός στη διακυβέρνηση, ενώ στη λίστα δημοφιλίας του κόμματός του τερματίζει 13ος!
Η πρόσφατη ήττα της βρετανικής δεξιάς αναμένεται να αναφερθεί τόσο στο αμερικανικό ντιμπέιτ τους επόμενους μήνες όσο και στον Κοινοπολιτειακό Καναδά, όπου οι εκλογές που θα πραγματοποιηθούν σε περίπου 15 μήνες από σήμερα δείχνουν τους εκεί Συντηρητικούς να επιχειρούν να επιστρέψουν στην κυβέρνηση για πρώτη φορά από το 2010.
— Πώς, όμως, κατάφερε ο Στάρμερ μια τέτοια σαρωτική νίκη έναντι των αντιπάλων του;
Η απάντηση κρύβεται αφενός στην ιδιαιτερότητα του βρετανικού πολιτικού συστήματος, αφετέρου στην κούραση του εκλογικού σώματος από τις αλλεπάλληλες εναλλαγές συντηρητικών κυβερνήσεων. Ειδικότερα, το βρετανικό πολιτικό σύστημα με τις 650 μονοεδρικές περιφέρειες αδιαφορεί για τον εθνικό μέσο όρο του κάθε κόμματος και δίνει την έδρα σε όποιον υποψήφιο ή υποψήφια τερματίσει πρώτος σε κάθε μία εξ αυτών.
πολιτικός αναλυτής σε θέματα ευρωπαϊκής και δημόσιας πολιτικής στο Λονδίνο
Ο Στάρμερ ήξερε ότι από το 2020, όταν και διαδέχτηκε τον Τζέρεμι Κόρμπιν, αυτό που έπρεπε να κάνει ήταν όχι τόσο να αυξήσει το ποσοστό των ψήφων του Εργατικού Κόμματος, αλλά να εστιάσει στις οριακές περιφέρειες στις οποίες το κόμμα μπορούσε να πετύχει ανατροπές έναντι των Συντηρητικών. Έτσι οι Εργατικοί μπορεί να διπλασίασαν τις έδρες τους σε 412, όμως είδαν τον αριθμό των ψήφων τους να μειώνεται κατά μισό εκατομμύριο από το 2019 και κατά 3 εκατομμύρια ψήφους από το 2017, όταν στην ηγεσία τους βρισκόταν ο Κόρμπιν. Ακόμη και στην Ουαλία έχασαν 4 ποσοστιαίες μονάδες, παρότι κέρδισαν τις περισσότερες έδρες.
Aυτό καθιστά την εν λόγω νίκη την πιο αδύναμη που είχε ποτέ κόμμα που κέρδισε την κυβέρνηση εδώ και περίπου εκατό χρόνια. Ο Στάρμερ γνώριζε πως οι πολίτες έχουν κουραστεί, γι’ αυτό και δεν υποσχέθηκε βαθιές μεταρρυθμίσεις αλλά καλύτερη διαχείριση. Δεν είναι τυχαίο ότι μόλις πέρυσι ο Στάρμερ σε άρθρο του στην «Daily Telegraph» είχε αναφερθεί στην κληρονομιά της Μάργκαρετ Θάτσερ ως θετικό παράδειγμα πολιτικής μεταρρύθμισης, ενώ μία από τις προεκλογικές του προτεραιότητες ήταν η διασφάλιση της στήριξης από τις μεγάλες επιχειρήσεις και τα μιντιακά συγκροτήματα.
Για να πετύχει αυτή την αλλαγή εικόνας, ο Στάρμερ έπρεπε να εγκαταλείψει όλες τις φιλόδοξες υποσχέσεις που τον είχαν φέρει στην αρχηγία του κόμματος, προκειμένου να στείλει κυρίως σήμα σταθερότητας στους πολίτες και λιγότερο μήνυμα μεγάλων αλλαγών. Πάνω από όλα, όμως, έπρεπε να αλλάξει τον χαρακτήρα του κόμματος…
— Σε τι αλλαγές προέβη;
Από ένα κόμμα πολυσυλλεκτικό, με πολιτικά και ιδεολογικά ρεύματα που ιστορικά εκφράζονταν στο εσωτερικό του (Εργατικοί και Συντηρητικοί ονομάζονται διαχρονικά «broad church», υπονοώντας πως είναι ανοιχτοί σε όλες τις φωνές, σαν εκκλησία), σε ένα κόμμα-μηχανή, προσανατολισμένο απόλυτα στην υλοποίηση της προσωπικής του στρατηγικής.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο ηγέτης των Εργατικών προχώρησε σε διαγραφές αριστερών μελών, στελεχών και βουλευτών, μεταξύ των οποίων και ο πρώην ηγέτης του κόμματος, Τζέρεμι Κόρμπιν, ο οποίος, αφού διαγράφτηκε από την Κ.Ο., κατέβηκε στις πρόσφατες εκλογές κερδίζοντάς τες και αφήνοντας τον υποψήφιο των Εργατικών δεύτερο με 7 χιλιάδες ψήφους διαφορά. Τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η διοικούσα επιτροπή του κόμματος δείχνουν 23 χιλιάδες λιγότερα μέλη μόλις μέσα σε λίγους μήνες, εξαιτίας της στάσης που κράτησε το κόμμα στο ζήτημα της Γάζας αλλά και της εγκατάλειψης των θέσεων για την επείγουσα αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, ενώ τα μέλη που έχουν φύγει ή διαγραφεί από την περίοδο Κόρμπιν αγγίζουν τις 200 χιλιάδες.
— Με δεδομένη τη σημαντική άνοδο της ακροδεξιάς πανευρωπαϊκά, έχει σίγουρα ενδιαφέρον πώς τα πήγε στα βρετανικά νησιά.
Ένας εκ των νικητών της βραδιάς ήταν το νέο ακροδεξιό κόμμα Reform του γνωστού ακροδεξιού γυρολόγου Νάιτζελ Φάρατζ. Οι περίπου 4 εκατ. ψήφοι που κέρδισε το κόμμα του μεταφράζονται στο 14% των συνολικών ψήφων και στην τρίτη θέση, αλλά μόνο στο 1% των εδρών της Βουλής των Κοινοτήτων, λόγω του συστήματος των μονοεδρικών που προανέφερα.
Φαίνεται ωστόσο πως σε πολλές περιφέρειες, σε περισσότερες από όσες αρχικά αναμέναμε, ο Φάρατζ αναδεικνύεται σε αξιωματική αντιπολίτευση, με την ψήφο των Συντηρητικών να καταρρέει. Αυτή είναι μια αρχική παρατήρηση. Η δεύτερη είναι πως οι διεργασίες μέσα στους Συντηρητικούς δυσκολεύουν μετά την άνοδο του Reform, αφού η αντιευρωπαϊκή λαϊκιστική τάση των Τόρις κρίνει ότι το κόμμα έκανε λάθος στρεφόμενο προς το κέντρο και αφήνοντας κενό στα δεξιά του, ενώ οι πιο μετριοπαθείς κεντροδεξιοί απαντούν πως το κόμμα δεν πρέπει να ταυτιστεί με την ψήφο διαμαρτυρίας της ακροδεξιάς.
Ας μην ξεχνάμε πως το ποσοστό του δικομματισμού αθροιστικά αποτελεί λιγότερο από το 60% των συνολικών ψήφων, το χαμηλότερο από το 1923. Το βρετανικό πολιτικό σύστημα μπαίνει συνολικά σε μια νέα ολισθηρή περίοδο: οι πιέσεις που θα δεχτεί η νέα κυβέρνηση θα είναι μεγάλες, τόσο από μια συμπαγή συγχορδία ακραίων στα δεξιά της όσο και από το παραδοσιακό αριστερό της ακροατήριο, το οποίο ο Στάρμερ εξώθησε εκτός κόμματος και το οποίο έχει ήδη αρχίσει να κάνει αισθητή την παρουσία του (εκλογή ανεξάρτητων αριστερών βουλευτών όπως οι Κόρμπιν, Moχάμαντ, Άνταμ κ.ά.).
— Πώς διαμορφώνεται, επομένως, ο νέος πολιτικός χάρτης στη Γηραιά Αλβιώνα;
Το πρώτο στοιχείο που ξεχωρίζω αφορά την επούλωση του σχίσματος που προκάλεσε το Brexit. Η νίκη του Στάρμερ επανέφερε μεταξύ άλλων τους χαμένους ψηφοφόρους του «κόκκινου τείχους», όπως ονομάζονται oι κεντρικές και βόρειες περιοχές που διαχρονικά υποστήριζαν την κεντροαριστερά. Οι περιοχές αυτές είχαν μετακινηθεί προς τους Συντηρητικούς από την περίοδο που το ερώτημα του Βrexit ήταν ακόμη φρέσκο και οι ελπίδες για έναν νέο πατριωτισμό ακόμη νωπές.
Το δεύτερο στοιχείο αφορά τον αναδυόμενο σεχταρισμό της πολιτικής ζωής. Αντίθετα με ό,τι ίσχυε στο παρελθόν, εισερχόμαστε πλέον σε έναν νέο κύκλο sectarian politics, όπου η αντιπαράθεση δεν θα αφορά απλώς τα δύο μεγάλα κόμματα. Αναβαθμισμένο ρόλο στην πολιτική διαδικασία θα έχουν επίσης οι Φιλελεύθεροι (οι οποίοι πήγαν ανέλπιστα καλά), οι ακροδεξιοί του Φάρατζ, οι ανεξάρτητοι βουλευτές που έχουν σοσιαλιστικό προφίλ και έντονες θέσεις κατά του πολέμου που διεξάγει το Ισραήλ στη Γάζα αλλά και οι Πράσινοι, που τετραπλασίασαν τις έδρες τους (από μία σε τέσσερις).
Με το 2024 να είναι εκλογική χρονιά και στις ΗΠΑ, η πρόσφατη ήττα της βρετανικής δεξιάς αναμένεται να αναφερθεί τόσο στο αμερικανικό ντιμπέιτ τους επόμενους μήνες όσο και στον Κοινοπολιτειακό Καναδά, όπου οι εκλογές που θα πραγματοποιηθούν σε περίπου 15 μήνες από σήμερα δείχνουν τους εκεί Συντηρητικούς να επιχειρούν να επιστρέψουν στην κυβέρνηση για πρώτη φορά από το 2010.
