Μεγάλη πρόοδο καταγράφει η πατρίδα μας στις μεταμοσχεύσεις και στη δωρεά οργάνων τα τελευταία χρόνια

H μεταμόσχευση οργάνων είναι μια πολύπλοκη διαδικασία η οποία γίνεται εφικτή από τη δωρεά οργάνων από ζωντανό ή πτωματικό δότη. Η χώρα μας σ’ αυτόν τον τομέα ήταν για πολλά χρόνια ουραγός στην Ευρώπη λόγω της έλλειψης μοσχευμάτων αλλά και πολλών λειτουργικών προβλημάτων στο επίπεδο του νοσοκομειακού συντονισμού.

Όσο μεγαλοπρεπής, ανιδιοτελής και θαυμαστή είναι η ιδέα της δωρεάς οργάνων, τόσο πολύπλοκη είναι η διαδικασία και πρέπει να υπάρχει συνεννόηση πολλών μεμονωμένων τμημάτων στα νοσοκομεία και άριστη συνεργασία με τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ) για να μπορέσει αυτή η ιδέα να γίνει πράξη. Όπως επισημαίνει ο πρόεδρος του ΕΟΜ, καθηγητής Ιατρικής στο ΕΚΠΑ, διευθυντής της Πανεπιστημιακής Γαστρεντερολογικής Κλινικής και διευθυντής της Μονάδας Μεταμόσχευσης Ήπατος στο Λαϊκό Νοσοκομείο, Γιώργος Παπαθεοδωρίδης, η Ελλάδα κατέγραψε μεγάλη πρόοδο ειδικά στους τομείς του συντονισμού και της διαλειτουργικότητας, ενώ οι Έλληνες εδώ και αρκετά χρόνια είναι πολύ πιο δεκτικοί στη δωρεά οργάνων.

«Η ανιδιοτελής προσφορά οργάνων σε έναν απόλυτα άγνωστο λήπτη μετουσιώνει τον πόνο της απώλειας σε ζωή και από το απόλυτα κακό προκύπτει το απόλυτα καλό».

Η ανιδιοτελής προσφορά οργάνων σε έναν απόλυτα άγνωστο λήπτη μετουσιώνει τον πόνο της απώλειας σε ζωή και από το απόλυτα κακό προκύπτει το απόλυτα καλό, λέει χαρακτηριστικά ο Ηρακλής Τσαγκάρης, διευθυντής Β’ Κλινικής Εντατικής Θεραπείας στο νοσοκομείο «Αττικόν» και επιστημονικός υπεύθυνος του Προγράμματος Μεταμόσχευσης Πνευμόνων. Τα τελευταία χρόνια η πατρίδα μας άνοιξε βήμα και έφτασε το 2024 να καταγράψει ιστορικό ρεκόρ στη δωρεά οργάνων και στις μεταμοσχεύσεις. Οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί: από 111 πτωματικούς δότες, δηλαδή ανθρώπους που έμειναν εγκεφαλικά νεκροί, έγιναν 243 μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων, ενώ αντίστοιχος αριθμός ανθρώπων έλαβε ένα όργανο από 106 ζώντες δότες, συνηθέστερα νεφρό, συνεχίζει ο Ηρακλής Τσαγκάρης. 

Το Ωνάσειο Εθνικό Μεταμοσχευτικό Κέντρο (ΩΕΜΕΚ), με την ολοκλήρωσή του, θα διαδραματίσει κομβικό ρόλο στην πορεία και στο μέλλον των μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα. Θα είναι ένα υπερσύγχρονο κατασκευαστικό έργο συνολικού προϋπολογισμού 100.000.000 ευρώ, εξοπλισμένο με τεχνολογία αιχμής αξίας άνω των 30.000. Η δημιουργία του θα δώσει άλλη πνοή στις μεταμοσχεύσεις, που πλέον θα γίνονται όλες στην Ελλάδα. Θυμίζουμε ότι η χώρα μας δεν πραγματοποιεί μεταμοσχεύσεις πνευμόνων σε παιδιά και πως οι μεταμοσχεύσεις πνεύμονα σε ενηλίκους ξεκίνησαν ξανά το 2020. Όπως εξηγεί ο Ηρακλής Τσαγκάρης, στην πατρίδα μας έχουμε πλέον πέντε προγράμματα για μεταμόσχευση νεφρών, δύο για μεταμόσχευση ήπατος και ένα για μεταμόσχευση πνευμόνων και καρδιάς· όλα εδράζονται στο Ωνάσειο.

Οι άνθρωποι που έχουν ανεπάρκεια ενός οργάνου και πρέπει να μεταμοσχευθούν για να μπορέσουν να ζήσουν εντάσσονται σε μια λίστα υπό αυστηρές προϋποθέσεις που σχετίζονται με την ιατρική τους κατάσταση. Στην πατρίδα μας έχουμε περισσότερα από 8.000 άτομα τα οποία κάνουν αιμοκάθαρση, δηλαδή έχουν νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου. Απ’ αυτούς, οι 1.200 ασθενείς βρίσκονται σε λίστα για μεταμόσχευση νεφρού και κάθε χρόνο γίνονται περίπου 250 μεταμοσχεύσεις νεφρού. Στη μεταμόσχευση ισχύει αυτό που επιβάλλει και η κοινή λογική, ότι τα παιδικά όργανα δίνονται σε παιδιά και εφήβους και τα όργανα των ηλικιωμένων δίνονται κυρίως σε ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας. Η ηλικία του δότη και του λήπτη πρέπει να είναι κάπως συναφής για να είναι καλύτερη η έκβαση. Η μεταμόρφωση της Ελλάδας στον τομέα των μεταμοσχεύσεων έχει τη σφραγίδα του ΕΟΜ, στο site του οποίου μπορεί οποιοσδήποτε το επιθυμεί να μπει με τους κωδικούς Τaxis και να δηλώσει την πρόθεσή του να γίνει δωρητής οργάνων. Η διαδικασία είναι απλή.

Οι μεταμοσχεύσεις στην Ελλάδα ξεκίνησαν πριν από 57 χρόνια. Η πρώτη μεταμόσχευση νεφρού από πτωματικό δότη έγινε το 1968 στη Θεσσαλονίκη και ακολούθησε αντίστοιχη επέμβαση στην Αθήνα το 1971. Το 1989 έγινε η πρώτη διπλή μεταμόσχευση νεφρού και παγκρέατος, ακολούθησε το 1990 η πρώτη μεταμόσχευση ήπατος και την ίδια χρονιά έγινε στο νοσοκομείο «Υγεία» η πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς από τον καθηγητή Γρηγόρη Σκαλκέα. Την ίδια χρονιά δημιουργήθηκε στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» το πρώτο πρόγραμμα μεταμοσχεύσεων καρδιάς. Το 1992 έγινε η πρώτη μεταμόσχευση πνεύμονα και την ίδια χρονιά έγινε η πρώτη διπλή μεταμόσχευση καρδιάς και πνεύμονα. Από εκεί και πέρα, συντελέστηκε ταχύτατη επιστημονική πρόοδος. Το 1992 έγινε επίσης η πρώτη διπλή μεταμόσχευση ήπατος και νεφρών, το 1993 η πρώτη διπλή μεταμόσχευση ήπατος και παγκρέατος.

Οι διπλές μεταμοσχεύσεις είναι ακόμα πιο σύνθετες διαδικασίες και οι μεταμοσχεύσεις καρδιάς και πνευμόνων είναι από τις πιο λεπτές επεμβάσεις γιατί η αποτυχία τους οδηγεί στον θάνατο του ασθενούς (αντίθετα, στην περίπτωση του νεφρού υπάρχει η εναλλακτική της Μονάδας Τεχνητού Νεφρού). Η Ιατρική άνοιξε βηματισμό στις μεταμοσχεύσεις όταν ανακαλύφθηκε η ανοσοκατασταλτική ιδιότητα της κυκλοσπορίνης Α που είναι αναστολέας της καλσινευρίνης και αποτελεί ισχυρό ανοσοκατασταλτικό. Φάρμακα σαν αυτό καταστέλλουν με διαφόρους μηχανισμούς τις ανεπιθύμητες ανοσολογικές αντιδράσεις όπως η απόρριψη μοσχευμάτων, γι’ αυτό όλοι οι μεταμοσχευμένοι ασθενείς είναι εξ ορισμού ανοσοκατεσταλμένα άτομα που πρέπει να εμβολιάζονται προληπτικά (π.χ. με το αντιγριπικό εμβόλιο, το εμβόλιο για τον κορωνοϊό, τον πνευμονιόκοκκο κ.λπ.), ακριβώς επειδή το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι εξασθενημένο.