Η εξωτική του γεύση και η ευωδιά του θυμίζουν μάνγκο, αλλά ο λωτός είναι φρούτο σαφώς φθηνότερο και όχι απαραίτητα εισαγόμενο, μια και η Ελλάδα, όπως και οι άλλες μεσογειακές χώρες, παράγουν άφθονους λωτούς κάθε φθινόπωρο, όταν το δέντρο χάνει όλα του τα φύλλα και κρατάει μόνο τους λαμπερούς καρπούς του. Ο λωτός μεγαλώνει από αρχαιοτάτων χρόνων στην Κίνα, στην Κορέα και στην Ιαπωνία (χώρες στις οποίες θεωρείται σύμβολο υγείας, πλούτου και χαράς), ακόμα και στη νότια Μ. Βρετανία.
Κάποιοι πρωτακούσαμε να γίνεται λόγος γι' αυτόν στα ομηρικά έπη, κάποιοι και στα ποιήματα του Σεφέρη («Πού πήγε η μέρα η δίκοπη που είχε τα πάντα αλλάξει; Δε θα βρεθεί ένας ποταμός να 'ναι για μας πλωτός; Δε θα βρεθεί ένας ουρανός τη δρόσο να σταλάξει για την ψυχή που νάρκωσε κι ανάθρεψε ο λωτός;...»), πάντα σε σχέση με τη νάρκωση και τη λησμονιά που δήθεν φέρνει (στη Χώρα των Λωτοφάγων ο Οδυσσέας πάσχιζε να πείσει τους συντρόφους του να μη φάνε λωτούς, γιατί θα τους έφερναν λησμονιά και θα τους εμπόδιζαν να φτάσουν στην Ιθάκη, αν και ερευνητές υποστηρίζουν ότι δεν έτρωγαν το φρούτο αλλά το λουλούδι του λωτού/νούφαρου, που έχει παραισθησιογόνες ουσίες*).
Πάντως, ακόμα και το ξύλο του δέντρου του λωτού φημίζεται για τη χρήση του: τα καλύτερα μπαστούνια γκόλφ γίνονται από αυτό!
Έχει τα κόλπα και τα μυστικά του ο λωτός και είναι χρήσιμο να τα γνωρίζουμε όταν τους αγοράζουμε, αλλιώς η πρώτη γευστική εμπειρία από αυτόν μπορεί να καταλήξει σε τραγωδία.
Έχει τα κόλπα και τα μυστικά του ο λωτός και είναι χρήσιμο να τα γνωρίζουμε όταν τους αγοράζουμε, αλλιώς η πρώτη γευστική εμπειρία από αυτόν μπορεί να καταλήξει σε τραγωδία: μια ποικιλία λωτών (η πιο συνηθισμένη στην ελληνική αγορά), η hachiya (είναι πιο έντονα πορτοκαλί και έχουν σχήμα ντομάτας, είναι δηλαδή κάπως πεπιεσμένοι στο κοτσάνι), όταν δεν είναι ώριμη, στεγνώνει εντελώς για λίγα λεπτά το στόμα και μουδιάζει τη γλώσσα! Εξού και είναι οι λωτοί που προτιμάμε ή να φάμε ωμούς, όμως μόνο όταν είναι καλά γινωμένοι (τότε χάνουν εντελώς την ενοχλητική τους ιδιότητα και γίνονται γλυκείς και απολαυστικοί) ή να ασχοληθούμε μαζί τους πιο δημιουργικά, φτιάχνοντας μαρμελάδες, σορμπέ και κέικ.
Πώς καταλαβαίνουμε ότι αυτοί οι λωτοί είναι έτοιμοι; Η φλούδα τους γίνεται σχεδόν διαφανής, σαν να ξεχωρίζει από τη σάρκα του φρούτου, και όταν τους πιέζουμε ελαφρά βουλιάζει και σκίζεται εύκολα. Τότε μπορούμε να κόψουμε οριζόντια το πάνω μέρος τους, αφήνοντας το κοτσάνι, και να τους βάλουμε στην κατάψυξη για ένα δροσερό σορμπέ! Όταν έχουν παγώσει, τους σερβίρουμε με κουταλάκι, απλώς αφαιρώντας το «καπάκι» τους. Οι λωτοί της ποικιλίας hachiya τρώγονται, λοιπόν, μόλις μαλακώσουν καλά και δεν κρατούν πολύ καιρό εκτός ψυγείου.
Αντίθετα, οι λωτοί της ποικιλίας fuyu είναι πιο κιτρινωποί και τρώγονται όπως το μήλο, ακόμα και με τη λεπτή τους φλούδα (προτιμήστε βιολογικούς λωτούς, που δεν είναι ραντισμένοι, αλλιώς, αν θέλετε να τους φάτε με τη φλούδα, ξεπλύντε τους καλά με κρύο νερό). Η ποικιλία αυτή κρατάει περισσότερες μέρες σε δροσερό μέρος. Ωριμάζει πολύ αργά, άρα δεν χρειάζεται ψυγείο. Είναι απίστευτα αρωματικοί, ακόμα και όταν τους προσθέτουμε σε χειμωνιάτικες πράσινες ή ανάμεικτες σαλάτες με μια έντονη βινεγκρέτ, ξηρούς καρπούς ή αποξηραμένα φρούτα.
Μαζί με τον γλυκό λωτό στις σαλάτες μπορούμε να συμπληρώσουμε πικρότερα ψιλοκομένα λαχανικά, όπως τα τσίκορι, η ρόκα και τα φύλλα μουστάρδας, για μια πολυσύνθετη γεύση. Οι λωτοί fuyu, κομμένοι σαν φέτες μήλου, διπλώνουν ταιριαστά γύρω από φέτες προσούτο, σπεκ ή καπνιστού ζαμπόν και κομμένοι σε κομματάκια ακουμπούν σε κύβους από καπνιστό ηπειρώτικο τυρί μετσοβόνε. Αυτοί οι συνδυασμοί είναι πρωτότυπα καλωσορίσματα πριν από το γιορτινό τραπέζι, με το πρώτο ποτήρι ροζέ ή λευκό ξηρό ελληνικό αφρώδες. Η δροσερή γεύση των λωτών fuyu ταιριάζει με πέστροφα ή καπνιστό σολομό, δηλαδή με οποιοδήποτε λιπαρό ψαρικό, και κομμένοι σε κυβάκια χρωματίζουν και αρωματίζουν τις φυλλώδεις χειμωνιάτικες πράσινες σαλάτες.
Οι λωτοί είναι φρούτα αρωματικά και απολαυστικά, θρεπτικά και τονωτικά. Η σάρκα τους περιέχει πολύτιμες φυτικές ίνες σε διπλή ποσότητα από το μήλο μάλιστα (όταν ακούμε φυτικές ίνες, αυτό σημαίνει καλύτερη λειτουργία του πεπτικού συστήματος), όπως και φαινόλες (ουσίες βοηθητικές για το κυκλοφορικό), μαγνήσιο, κάλιο, σίδηρο και καροτίνη. Με την αρωματική σάρκα τους γίνονται κάθε χρόνο ολοένα και πιο δημοφιλείς και γεμίζουν τους πάγκους στα σούπερ μάρκετ και στις λαϊκές αγορές. Εκεί θα βρείτε τους καλύτερους μη συσκευασμένους, επιλέγοντας την ποικιλία που προτιμάτε, ανάλογα με τη χρήση που έχετε κατά νου. Σίγουρα, πάντως, αν βρείτε τους ώριμους hachiya, δοκιμάστε να φτιάξετε αυτό το πανεύκολο κέικ :
Χειμωνιάτικο κέικ με λωτούς hachiya και ξηρούς καρπούς
(για δύο κέικ σε μακρουλές ή στρογγυλές φόρμες 23 εκατοστών)
3½ φλιτζάνια του τσαγιού κοσκινισμένο αλεύρι για όλες τις χρήσεις
1½ κουταλάκι του γλυκού αλάτι
2 κουταλάκια του γλυκού μαγειρική σόδα
1 κουταλάκι του γλυκού μοσχοκάρυδο τριμμένο
2-2 1/4 φλιτζάνια του τσαγιού ζάχαρη
1 φλιτζάνι του τσαγιού λιωμένο βούτυρο, σε θερμοκρασία δωματίου
4 μεγάλα αυγά, ελαφρά χτυπημένα
2/3 φλιτζανιού του τσαγιού κονιάκ
2 φλιτζάνια του τσαγιού πουρέ από 4 πολύ ώριμους λωτούς hachiya, χωρίς τη φλούδα
2 φλιτζάνια του τσαγιού καρύδια σπασμένα (180 γραμμάρια)
2 φλιτζάνια του τσαγιού σταφίδες (ή ανάμεικτες με αποξηραμένα κράνμπερι και χουρμάδες)
Εκτέλεση
Βουτυρώνουμε καλά τις δύο φόρμες, τις αλευρώνουμε και τις βάζουμε στην κατάψυξη για 5 λεπτά (αυτό βοηθάει τα κέικ να βγαίνουν πιο εύκολα από τη φόρμα όταν τα αναποδογυρίζουμε, αλλιώς χρησιμοποιούμε λαδόκολλα).
Ζεσταίνουμε τον φούρνο στους 180 βαθμούς.
Αναμειγνύουμε τα πέντε πρώτα στερεά υλικά σε ένα μεγάλο μπολ.
Κάνουμε μια λακκούβα στη μέση και προσθέτουμε το βούτυρο, τα χτυπημένα αυγά, το κονιάκ, τον πουρέ των λωτών, τα καρύδια και τις σταφίδες και ανακατεύουμε.
Ψήνουμε για περίπου μία ώρα.
Αφήνουμε να κρυώσει και τότε αναποδογυρίζουμε τις φόρμες σε μακρουλή πιατέλα.
(Το κέικ αυτό διατηρείται και στην κατάψυξη για έναν μήνα).
Η συνταγή είναι από το βιβλίο «Beard on Bread» του διάσημου Αμερικανού σεφ James Beard, στη μνήμη του οποίου καθιερώθηκαν και τα ομώνυμα βραβεία που κάθε χρόνο απονέμονται σε καινοτόμους σεφ, συγγραφείς και δημοσιογράφους γεύσης.
*Από την ιστοσελίδα της Φαρμακευτικής Εταιρείας Ελλάδας πληροφορούμαστε τα εξής:
«Ο Όμηρος στην Ι Ραψωδία της "Οδύσσειας" αναφέρει τον καρπό ενός δέντρου ως το σύμβολο του ναρκωμένου νου, της λησμονιάς και του λήθαργου. Πρόκειται για τον λωτό, ζουμερό και γλυκό καρπό που τρώνε οι σύντροφοι του Οδυσσέα στη χώρα των ειρηνικών Λωτοφάγων και ξεχνούν την επιστροφή στην πατρίδα. Η λέξη "λωτός" συναντάται και στην "Ιλιάδα". Και στα δύο έπη αυτός ο λωτός δεν έχει τίποτα κοινό με τον λωτό-καρπό. Πρόκειται για τα φυτά Melilotus officinalis και Melilotus alba, το γνωστό τριφύλλι, συνηθισμένη ζωοτροφή αλλά και πηγή του αντιπηκτικού κουμαρίνη.
Όταν ο Οδυσσέας συναντά τον Αλκίνοο, καθώς αφηγείται τις ταλαιπωρίες του, δίνει την ενδιαφέρουσα πληροφορία ότι οι Λωτοφάγοι τρώνε άνθη:
Μέρες εννιά παράδερνα μ' ανάποδους ανέμους στο ψαροθρόφο πέλαγο.
Τη δέκατη πια μέρα στους Λωτοφάγους πήγαμε, που 'χουν τροφή λουλούδια.
("Οδύσσεια", Ι)
Τι συμβαίνει στ' αλήθεια; Οι Λωτοφάγοι τρώνε άνθη λωτού, ενώ φιλεύουν με τον μελωμένο καρπό τους ξένους. Πρόκειται για δύο διαφορετικά είδη, το ένα είναι νούφαρο υδρόβιο, η Νymphea caerulea, της οποίας τα άνθη περιέχουν απομορφίνη, ουσία με ψυχοτρόπους ιδιότητες. Το άλλο είδος είναι δέντρο που ανήκει στο γένος Diospyrus, με πιο γνωστό το D. lotus, έχει γλυκό καρπό χωρίς νευροτρόπο ή ψυχοτρόπο δράση. Αυτός ο καρπός πρέπει να ήταν το δόλωμα για να πειστούν οι σύντροφοι να δοκιμάσουν και άνθη του λωτού-νούφαρου, δεδομένου ότι η περιεχόμενη στον γλυκό λωτό φρουκτόζη θα επικάλυπτε την πικρή γεύση της απομορφίνης. Είναι, δε, η απομορφίνη παράγωγο της μορφίνης, η οποία πρώτα διεγείρει και μετά παραλύει το ΚΝΣ (κεντρικό νευρικό σύστημα).
Είναι λογικό να αγωνιά ο Οδυσσέας και να θέλει να αποτρέψει τους συντρόφους από τη βρώση των ανθέων του λωτού, που συνοδεύεται από τη μελένια γλύκα των καρπών, επειδή ξέρει πως «όποιος λησμονεί δεν θυμάται πια· και τότε πώς θα γυρίσουν στην Ιθάκη;».
σχόλια