Περίπου το 7-8% του ελληνικού πληθυσμού υπολογίζεται ότι αντιμετωπίζει κάποιου είδους διατροφική διαταραχή, ενώ ειδικότερα η ανορεξία είναι σε μεγάλη έξαρση τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα.
Ενόψει της εβδομάδας ευαισθητοποίησης γύρω από τις διατροφικές διαταραχές, που διοργανώνει για δεύτερη χρονιά το Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών, η πρόεδρος του Κέντρου, Μαρία Τσιάκα, μιλά στο Lifo.gr για τα χαρακτηριστικά και τη δυνατότητα ίασης της νόσου.
Μεταξύ άλλων, επισημαίνει πως μέσω ερευνών τα τελευταία χρόνια έχει διαπιστωθεί πως οι διατροφικές διαταραχές είναι μία νόσος βιολογική εγκεφαλική, που μετά έχει ψυχολογικές και κοινωνικές προεκτάσεις, και όχι το αντίστροφο. «Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ανορεξία είναι ο ανάλογος διαβήτης του εγκέφαλου», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Τα τελευταία 11 χρόνια που λειτουργεί το Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών, έχει δεχθεί 2.215 ασθενείς και τις οικογένειες τους.
Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι από το 2007-2011, τo 70% των ασθενών είχε διαγνωσθεί με ψυχογενή βουλιμία και το υπόλοιπο 30% με ανορεξία, εκ των οποίων το 90% των ασθενών ήταν γυναίκες με μέσο όρο ηλικίας 32 ετών και μέσο όρο διάρκειας νόσου τα 9 χρόνια.
Ο υπέρ-προστατευτισμός, η πλάνη ότι είναι φάση της εφηβείας και θα περάσει, ο φόβος να μην συγκρουστούν με τον ασθενή, καθώς και η απόγνωση, κάνουν τους συγγενείς ανίσχυρους να ξεχωρίσουν τη νόσο από τον ασθενή, και έχει ως συνέπεια την διατήρηση της νόσου.
Από το 2011 μέχρι σήμερα, αντιστράφηκε αυτή η τάση, καθώς το 85% των ασθενών που απευθύνθηκαν στο Κέντρο νοσεί από ψυχογενή ανορεξία, ενώ το 15% από ψυχογενή βουλιμία.
Ο μέσος όρος διάρκειας της νόσου στους ασθενείς με ανορεξία ξεπερνά τα 6 χρόνια, ενώ στη βουλιμία είναι πάνω από 15 χρόνια. Επίσης, πάνω από το 50% των ασθενών έχριζαν εντατικής θεραπείας με παρέμβαση στην διαδικασία της σίτισης, και από αυτό το ποσοστό το 30% έχριζε εσωτερικής νοσηλείας.
«Τα παραπάνω ποσοστά με απλά λόγια μας οδηγούν σε δύο σημαντικά συμπεράσματα», όπως αναφέρει η κ. Τσιάκα, διευκρινίζοντας:
«Πρώτον, η αναζήτηση βοήθειας από οικογένειες και ασθενείς με ανορεξία αυξήθηκε κατακόρυφα τα τελευταία 5 χρόνια, περίπου στο 300%, ενώ μειώθηκε σε ασθενείς με ψυχογενή βουλιμία. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι η ανορεξία είναι σε μεγάλη έξαρση τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, οπότε η αναζήτηση εξειδικευμένης βοήθειας είναι πιο επιτακτική, αφού όλο και περισσότεροι ειδικοί υγείας και ψυχικής υγείας αναγνωρίζουν το πρόβλημα.
»Δεύτερον, οι περισσότεροι ασθενείς που απευθύνθηκαν στο κέντρο μας, θεωρούνται χρόνιοι στην νόσο αφού ξεπερνούν τα 5 έτη παραμονής στη διατροφική διαταραχή. Αυτό το στοιχείο έχει πολλαπλές αναγνώσεις. Μια από αυτές, είναι ότι οι ασθενείς αργούν να αναζητήσουν βοήθεια, αν και αυτό είναι αναμενόμενο μέσα στην ανορεξία. Το θέμα είναι ότι στο ίδιο μήκος κύματος λειτουργούν και οι οικογένειες, αφού αναπόφευκτα οργανώνονται γύρω από την ανορεξία. Η έλλειψη πληροφορίας και διαχείρισης της νόσου, αποδυναμώνει την οικογένεια κυριολεκτικά. Ο υπέρ-προστατευτισμός, η πλάνη ότι είναι φάση της εφηβείας και θα περάσει, ο φόβος να μην συγκρουστούν με τον ασθενή, καθώς και η απόγνωση, κάνουν τους συγγενείς ανίσχυρους να ξεχωρίσουν τη νόσο από τον ασθενή, και έχει ως συνέπεια την διατήρηση της νόσου».
«Η ανορεξία είναι ο ανάλογος διαβήτης του εγκέφαλου»
«Αν ρωτήσουμε αυτή την στιγμή 100 άτομα να ορίσουν τι είναι οι διατροφικές διαταραχές, οι περισσότεροι θα απαντήσουν ότι πρόκειται για μια ψυχολογική νόσο με κοινωνικές προεκτάσεις, ενώ αν ρωτήσουμε για τον διαβήτη όλοι αυτομάτως θα απαντήσουν ότι είναι βιολογική νόσος η οποία συνδέεται με την δυσλειτουργία του πάγκρεας», επισημαίνει η Μαρία Τσιάκα.
Ωστόσο, όπως εξηγεί, «οι έρευνες τα τελευταία χρόνια μέσω απεικονίσεων του εγκέφαλου σε άτομα που νοσούν από ανορεξία, αποδεικνύουν ότι 8 περιοχές του εγκέφαλου (που έχουν πλέον χαρτογραφηθεί) πλήττονται εξαιτίας του υποσιτισμού. Οπότε επίσημα οι διατροφικές διαταραχές έχουν ορισθεί ως βιολογική εγκεφαλική ψυχική νόσος. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ανορεξία είναι ο ανάλογος διαβήτης του εγκέφαλου».
Ειδικότερα, για να γίνει αυτό πιο σαφές, σημειώνει πως «το πάνω μέρος του εγκεφάλου βρίσκεται σε υπερδιέγερση και το κάτω υπολειτουργεί ή είναι απενεργοποιημένο. Μπορείτε να φανταστείτε τη λειτουργία του εγκέφαλου σαν ένα διώροφο σπίτι που το ισόγειο είναι 50 τετραγωνικά και ο πρώτος 200. Την ίδια στιγμή, οι νευρώνες λόγω έλλειψης γλυκόζης, σεροτονίνης και ντοπαμίνης δεν μεταδίδουν επαρκώς τα μηνύματα προς τον εγκέφαλο. Με λίγα λόγια, το σύστημα βραχυκυκλώνει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μη φτάνει το μήνυμα της πείνας, του κορεσμού, της γεύσης και του πόνου στο εγκέφαλο. Πώς, λοιπόν, περιμένουμε ο ασθενής να είναι λειτουργικός και να μπορεί να αντιμετωπίσει μόνος του την νόσο;».
«Πολλοί θα αναρωτηθούν ποιοι είναι αυτοί οι παράγοντες που οδηγούν στην ανάπτυξη της νόσου και τελικά πως βγαίνουν οι ασθενείς από αυτό. Στην περίπτωση της νευρικής ανορεξίας είναι τα γονιδιακά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας όπως η τελειομανία, το άγχος, η έμφαση στο λάθος, ο ανταγωνισμός, η αποφευκτικότητα και ο ιδεοψυχαναγκασμός, σε συνδυασμό με το κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον που προωθεί μέσω των προτύπων την ισχνότητα του σώματος με οποιοδήποτε κόστος. Αυτό αποτελεί το εκρηκτικό μείγμα για νοσήσει ένα κορίτσι ακριβώς στην φάση που οι ορμόνες (γοναδοτροπίνες) οδηγούν στην εφηβεία», υπογραμμίζει η ψυχολόγος και υποψήφια διδάκτωρ στο τμήμα Ψυχολογικής Ιατρικής και Ψυχιατρικής του Institute of Psychiatry, King's College London.
Αυτό που είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς, όπως προσθέτει, «είναι ότι χωρίς περιορισμό τροφής ή υποσιτισμό ακραίο, η νόσος δεν θα εμφανιστεί. Βασική προϋπόθεση για την εμφάνιση της νόσου είναι η δίαιτα. Δυστυχώς όμως, εκατομμύρια έφηβοι πέφτουν σε αυτή την παγίδα για τη βελτίωση της εικόνας του σώματος τους, ως αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι να νοσούν. Επίσης, η επιστημονική κοινότητα κρούει τον κώδωνα του κίνδυνου ότι η πολύχρονη παραμονή στη νόσο μπορεί να προκαλέσει μόνιμες και μη αναστρέψιμες βλάβες στον εγκέφαλο (διάφορα μέρη του εγκέφαλου είναι τυφλά) καθώς και στα λοιπά όργανα, οδηγώντας πολύ συχνά και στον θάνατο».
Η διαδικασία ανάρρωσης από ανορεξία και βουλιμία είναι χρονοβόρα και ενεργοβόρα, «ιδίως στις περιπτώσεις που νοσούν πάνω από τρία χρόνια δηλ. είναι χρόνιες», τονίζει η κ. Τσιάκα.
«Αυτό φυσικά δεν σημαίνει πως η ίαση είναι ανέφικτη. Αντίθετα μάλιστα, όταν ο ασθενής ενταχθεί σε προγράμματα θεραπευτικά που η επανεκπαίδευση του εγκέφαλου κατά την διάρκεια της σίτισης και γενικότερα της έκθεσης στην τροφή είναι προτεραιότητα, σε συνδυασμό με την αναδόμηση των βασικών σκέψεων της ανορεξίας (ή αλλιώς της ανορεκτικής φωνής) τότε οι πιθανότητες για άμεση ίαση, αυξάνονται κατά πολύ».
Η περίπτωση της ανορεξίας
Η κ. Τσιάκα εξηγεί ειδικότερα τι συμβαίνει όταν ένας ασθενής πάσχει από ανορεξία:
«Όταν η ανορεξία έρχεται στη ζωή του ασθενή, οι αρχικές αντιδράσεις των οικείων είναι θετικές και συνοδεύονται από αισθήματα θαυμασμού. Όμως στην πορεία, όταν ο υποσιτισμός συνεχίζεται, τότε η βιοχημεία του εγκέφαλου επηρεάζεται καθολικά. Η τροφή γίνεται απειλητική καθώς κάθε φόρα που πρέπει να φάνε κάτι που θεωρείται παχυντικό, ο "θόρυβος" που προέρχεται από τον καταιγισμό των απαξιώτικων σκέψεων είναι τόσο έντονος, που σταματά μόνο όταν απέχουν από την τροφή. Και μόνο στη θέα της τροφής, οι ασθενείς μπαίνουν σε κατάσταση πανικού, ακριβώς όπως όταν κάποιος για παράδειγμα δέχεται επίθεση από φίδι.
Υπάρχουν πολύ σοβαροί και αποδεδειγμένοι λόγοι που η ίαση της ανορεξίας είναι δύσκολη, γιατί στην ουσία είναι σαν να προσπαθείς να πας κόντρα στον ίδιο σου τον εγκέφαλο. Αυτό όμως πλέον δεν είναι ακατόρθωτο με τη βοήθεια της οικογένειας και των ειδικών.
»Μέσα στο πλαίσιο της αποφυγής της τροφής, η ασθένεια εξελίσσεται βάζοντας τον ασθενή σε καταστροφικές συμπεριφορές που είναι άκρως εθιστικές βιολογικά, αλλά τους κάνουν να νιώθουν καλά. Με απλά λόγια, πολλές συμπεριφορές της ανορεξίας συνδέονται με την απελευθέρωση των ενδορφινών, πχ η υπεράσκηση, που ενώ είναι καταστροφική για έναν οργανισμό υποσιτισμένο παρόλα αυτά το σώμα εκκρίνει ενδορφίνες. Το ίδιο συμβαίνει και στις περιπτώσεις που ο ασθενής προκαλεί εμετούς, όπου εκκρίνεται μια αντιδιουρητική ορμόνη, η οποία λειτουργεί ακριβώς όπως η μορφίνη, με αποτέλεσμα η πρόκληση εμετών να είναι μια εθιστική διαδικασία. Αυτός είναι και ο λόγος που οι ασθενείς δεν μπορούν να απέχουν από αυτές. Πώς να κόψεις κάτι που σε κάνει να νιώθεις καλά; Και κυρίως όταν όλες αυτές οι ενέργειες είναι καταγεγραμμένες στη μνήμη του εγκεφάλου, όλα γίνονται αυτόματα.
»Υπάρχουν πολύ σοβαροί και αποδεδειγμένοι λόγοι που η ίαση της ανορεξίας είναι δύσκολη, γιατί στην ουσία είναι σαν να προσπαθείς να πας κόντρα στον ίδιο σου τον εγκέφαλο. Αυτό όμως πλέον δεν είναι ακατόρθωτο με τη βοήθεια της οικογένειας και των ειδικών. Αντιθέτως, νέες καινοτομικές παρεμβάσεις δίνουν ελπίδα και σε πολλούς ασθενείς και τις οικογένειες τους».
Καινοτόμες τεχνικές ανάρρωσης - Η «εγκεφαλική προσέγγιση» της νόσου
Το Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών χρησιμοποιεί καινοτόμες και αποτελεσματικές τεχνικές άμεσης ανάρρωσης από τις διατροφικές διαταραχές, σύμφωνα με την κ. Τσιάκα.
«Λαμβάνοντας όλα τα παραπάνω υπόψη, δηλαδή τι συμβαίνει στον εγκέφαλο, από τον Οκτώβριο του 2017 στα προγράμματα θεραπείας χρησιμοποιούμε μια πρωτοποριακή μέθοδο που εστιάζει στη νευροβιολογία του εγκεφάλου και στη σχέση της με την εμφάνιση, εξέλιξη αλλά και αντιμετώπιση της νευρικής ανορεξίας που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια στην Αμερική, συγκεκριμένα στο Οχάιο και το Σαν Ντιέγκο.
»Παράλληλα εφαρμόζουμε τη θεραπευτική παρέμβαση "Brain Based Family Eating Disorders Treatment", διάρκειας 32 ωρών, η οποία εφαρμόζεται σε ασθενείς-εφήβους και ενήλικες, καθώς και στις οικογένειές τους, με εξαιρετικά αποτελέσματα».
Η συγκεκριμένη θεραπευτική παρέμβαση αποτελείται από τέσσερις ενότητες, οι οποίες ουσιαστικά στοχεύουν στην αναδόμηση των χαρακτηριστικών εκείνων που πυροδοτούν αλλά και διευκολύνουν την εξέλιξη και τη διατήρηση της νευρικής ανορεξίας.
Κάθε ενότητα παρέχει:
- Διαδραστική νευροβιολογική ψυχοεκπαίδευση.
- Χρήση εργαλείων που βασίζονται αποκλειστικά στη νευροβιολογική λειτουργία του εγκέφαλου, με απώτερο σκοπό την αντιστάθμιση των ελλειμμάτων της εγκεφαλικής λειτουργίας αλλά και την εφαρμογή εποικοδομητικών μεθόδων ενάντια στην νόσο.
- Υποστήριξη στρατηγικών διαχείρισης.
- Βιωματική εκμάθηση στην εφαρμογή των θεραπευτικών εργαλείων με στόχο να εξελιχθούν σε θεραπευτικές δεξιότητες από τους ασθενείς και τις οικογένειες τους.
- Αναβάθμιση του ρόλου της τροφής σε δοσολογημένο φάρμακο που αποκαθιστά σταδιακά τη λειτουργία του εγκέφαλου.
Διημερίδα ευαισθητοποίησης
Η φετινή διημερίδα, στο πλαίσιο της εβδομάδας ευαισθητοποίησης γύρω από τις διατροφικές διαταραχές, με κεντρική θεματική «Πουθενά σαν το σπίτι μας», θα φιλοξενηθεί στο Ζάππειο Μέγαρο, το Σάββατο 3 και την Κυριακή 4 Μαρτίου, από τις 17:00 έως και τις 22:00.
Οι ειδικοί θα εστιάσουν στον καθοριστικό ρόλο της οικογένειας στην εξέλιξη, καθώς και την αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών. Επίσης, θα δοθεί βήμα στους πραγματικούς πρωταγωνιστές, δηλαδή στους ασθενείς και τις οικογένειές τους.
Η διοργάνωση πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του παγκοσμίου οργανισμού F.E.A.S.T (Families Empowered and Supporting Treatment of Eating Disorders) και με την υποστήριξη του New York College. Η είσοδος για το κοινό θα είναι ελεύθερη.
Μπορείτε να δείτε αναλυτικά το πρόγραμμα ΕΔΩ.
σχόλια