ΤΟ THE END, η πρόσφατη ταινία του Τζόσουα Οπενχάιμερ με πρωταγωνίστρια την Τίλντα Σουίντον, διαδραματίζεται εξ ολοκλήρου σε ένα υπόγειο καταφύγιο μετά από μια περιβαλλοντική καταστροφή. Δεν είναι ένα συνηθισμένο καταφύγιο: είναι ένα πρώην ορυχείο αλατιού που μετατράπηκε σε υπόγειο υπερπολυτελές φρούριο και διαθέτει γκαλερί τέχνης, βιβλιοθήκη και εσωτερική πισίνα. Η ταινία μπορεί να φαίνεται εκ πρώτης όψεως πως ανήκει στο είδος της επιστημονικής φαντασίας (παρότι συγχρόνως είναι και μιούζικαλ), αλλά σε ορισμένες πτυχές της, η πραγματικότητα την έχει ήδη ξεπεράσει.
Τα καταφύγια (bunkers) και η λεγόμενη “prepper” κουλτούρα (της προετοιμασίας για την Αποκάλυψη) έχουν κατοχυρωθεί εδώ και καιρό στις ΗΠΑ, με αρκετές εταιρείες να χτίζουν τεράστιες εγκαταστάσεις σε πρώην σιλό πυραύλων και άλλων οπλικών συστημάτων εκατοντάδες μέτρα κάτω από τη γη.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα πολυτελή καταφύγια παραμένουν ακόμα μια πολύ εξειδικευμένη αγορά, αλλά η ζήτηση αυξάνεται – και οι ερμηνείες του bunker γίνονται όλο και πιο εκλεπτυσμένες. Για ορισμένους υποψήφιους αγοραστές υπάρχει μια στάνταρ λίστα με τα πράγματα που θέλουν να περιέχει: σάουνα, γυμναστήριο, πισίνα.
Η εταιρεία Strategically Armored & Fortified Environments, με έδρα τη Βιρτζίνια, ανακοίνωσε πρόσφατα σχέδια για ένα υπόγειο συγκρότημα 625 ατόμων με μονάδες που διατίθενται έως και 20 εκατ. δολάρια η καθεμία, το οποίο διαθέτει τοίχο αναρρίχησης, σουίτα ιατρικής περίθαλψης και ευεξίας και ένα συγκρότημα κολύμβησης με «διαδραστικούς» τοίχους που δίνουν την ψευδαίσθηση ότι βρίσκεσαι σε infinity πισίνα στον τελευταίο όροφο. Άλλα τέτοια συγκροτήματα ισχυρίζονται ότι διαθέτουν τα πάντα, από υδροπονικές φάρμες μέχρι νυχτερινά κέντρα και αίθουσες μπόουλινγκ. Η Νέα Ζηλανδία είναι επίσης ένα hotspot για δισεκατομμυριούχους που αγοράζουν απομακρυσμένες ιδιοκτησίες προκειμένου να προφυλαχτούν από τον Αρμαγεδδώνα.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα πολυτελή καταφύγια παραμένουν ακόμα μια πολύ εξειδικευμένη αγορά, αλλά η ζήτηση αυξάνεται – και οι ερμηνείες του bunker γίνονται όλο και πιο εκλεπτυσμένες. Για ορισμένους υποψήφιους αγοραστές υπάρχει μια στάνταρ λίστα με τα πράγματα που θέλουν να περιέχει: σάουνα, γυμναστήριο, πισίνα. Η ασφάλεια είναι επίσης σημαντική: «δωμάτια πανικού», χώροι ασφαλείας αλλά πλέον και πυρηνικά κρησφύγετα, όπως λέει ο Πολ Γουέλντον, ιδρυτής μια εταιρείας που ειδικεύεται σε τέτοιες υπηρεσίες και έχει την χαρακτηριστική ονομασία The Panic Room Company. Η εταιρεία του τοποθετεί πόρτες ασφαλείας, αλεξίσφαιρα παράθυρα, σχεδιάζει και εγκαθιστά δωμάτια πανικού με ανεξάρτητες παροχές ρεύματος. Ήταν όμως το 2017 όταν δέχτηκε ένα νέο αίτημα: θα μπορούσε να κατασκευάσει ένα πυρηνικό κρησφύγετο;
«Ήταν μια φυσική εξέλιξη», λέει ο ίδιος. Το αίτημα προήλθε από έναν «διεθνή» πελάτη που ανακαίνιζε το σπίτι του στο Λονδίνο. «Δεν μπορούσαν να βρουν κανέναν να το κάνει. Αφού κοιτάξαμε τις προδιαγραφές, του είπαμε ότι ναι, εμείς μπορούμε να το κάνουμε. Ήταν το πρώτο μας». Από τότε, ο Γουέλντον έχει γίνει, όπως λέει, «ένα είδος ειδικού» στα πυρηνικά καταφύγια. Έχουν σχεδιαστεί για να προσφέρουν προστασία τόσο από την έκρηξη όσο και από την ακτινοβολία και παρέχουν όχι μόνο κρησφύγετο αλλά και άνεση υψηλής ποιότητας για τέσσερις έως έξι εβδομάδες.
«Υπάρχει μια κατακόρυφη αύξηση του ενδιαφέροντος», λέει από τη μεριά του ο Μάικλ Ντάνκαν, ο οποίος διευθύνει την Gallery, μια εταιρεία που ανακαινίζει οικήματα. Το πρώτο αίτημα της Gallery για πυρηνικό καταφύγιο ήρθε το 2020: ένας Ρώσος πελάτης ήθελε ένα για το σπίτι του στο Γουίμπλεντον του Λονδίνου. Ο Ντάνκαν επικοινώνησε με την εταιρεία του Γουέλντον, την Panic Room Company, η οποία προμήθευσε ένα καταφύγιο με «πλήρεις πυρηνικές δυνατότητες και πυρηνικά φίλτρα», ένα ποδήλατο γυμναστικής για την παραγωγή ενέργειας, δορυφορικό τηλέφωνο και κέντρο ελέγχου για όλες τις υπηρεσίες του ακινήτου. Από τότε η Gallery έχει εγκαταστήσει καταφύγια σε τέσσερα ακόμη ακίνητα.
Η εταιρεία Thornhill Security, η οποία κατασκευάζει «υπερσύγχρονα πυρηνικά καταφύγια», αναφέρει επίσης έντονη αύξηση του ενδιαφέροντος, σύμφωνα όμως με τον εκπρόσωπό της, τα περισσότερα αιτήματα έχουν να κάνουν με διερεύνηση της αγοράς και σπανίως υλοποιούνται. Η Burrowed, μια εταιρεία που κατασκευάζει «καταλύματα σε στιλ χόμπιτ», έχει προσεγγιστεί πρόσφατα από πελάτες για την χρήση των κατασκευών της ως καταφύγια.
Ο Γουέλντον δηλώνει ότι είχε πέντε αιτήματα μέσα σε ένα μήνα και αυτή τη στιγμή εργάζεται σε τρία πυρηνικά καταφύγια ταυτόχρονα, κάτι που δεν έχει προηγούμενο. «Και δεν πρόκειται μόνο για δισεκατομμυριούχους», λέει. «Τα αιτήματα προέρχονται και από τη μεσαία τάξη». Στην Panic Room Company, το κόστος ξεκινά από περίπου 130.000 λίρες για ένα «βασικό» υπέργειο καταφύγιο, η τιμή όμως μπορεί να φτάσει μέχρι 3 εκατ. λίρες, ή και πολύ παραπάνω, ανάλογα με τις απαιτήσεις. «Υπάρχουν τα "βασικά" και τα "πρόσθετα"», εξηγεί. «Τα βασικά είναι ο καθαρός αέρας, άρα ένα σύστημα φιλτραρίσματος NBC [πυρηνικό, βιολογικό και χημικό], φρέσκο νερό, ενέργεια – γεννήτρια και ηλιακά πάνελ. Τα πρόσθετα είναι όταν ο χώρος διαθέτει αποθήκη, κελάρι κρασιών, αίθουσα κινηματογράφου, γυμναστήριο».
Το 2023 το περιοδικό Wired ανέφερε ότι ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ ξόδεψε περισσότερα από 270 εκατομμύρια δολάρια για ένα συγκρότημα 1.400 στρεμμάτων στη Χαβάη, με υπόγειο καταφύγιο 1.500 τετραγωνικών μέτρων και δικό του ενεργειακό και διατροφικό εφοδιασμό. Στην Oppidum, έναν προμηθευτή με έδρα την Ελβετία που πουλάει εκτεταμένα καταφύγια σχεδιασμένα από αρχιτέκτονες, οι τιμές για τη σειρά «L' Heritage» ξεκινούν από 60 εκατ. δολάρια. Οι εγκαταστάσεις αυτές εκτείνονται σε περίπου 4.000 τετραγωνικά μέτρα, με πέντε υπνοδωμάτια, εσωτερικούς κήπους, κινηματογράφους, πισίνες, σάουνες, γκαλερί τέχνης και γυμναστήρια.
Στο πολυτελές Mayfair του Λονδίνου, η κτηματομεσιτική Beauchamp Estates πουλάει μια έπαυλη 50 εκατ. λιρών με ένα πυρηνικό καταφύγιο βόμβας που «μοιάζει περισσότερο με σουίτα στο ξενοδοχείο Claridge's παρά με ζοφερό bunker», σύμφωνα με τον διευθυντή πωλήσεων της εταιρείας, Πολ Φιντς. Κατασκευασμένο από ενισχυμένο σκυρόδεμα, το καταφύγιο διαθέτει ανεξάρτητες παροχές ρεύματος και οξυγόνου, ενισχυμένες πόρτες και βιομετρικό σύστημα ασφαλείας, «σαν χρηματοκιβώτιο στο Φορτ Νοξ». Σε καθημερινή βάση, ωστόσο, λειτουργεί επίσης ως «πολυτελές άντρο εργένη», με σουίτα υπνοδωματίου, εγκαταστάσεις αναψυχής και ανέσεις γραφείου. Η εγκατάσταση κόστισε «πολλά εκατομμύρια» στον πελάτη από τη Μέση Ανατολή, ο οποίος επισκέπτεται το Λονδίνο μία ή δύο φορές το χρόνο. «Πριν από μερικά χρόνια, κανένας πελάτης δεν θα ζητούσε σπίτι με ενσωματωμένο πυρηνικό καταφύγιο», λέει ο Φιντς, «αλλά πλέον το ζητάνε περίπου οι δύο με τρεις πελάτες στους δέκα».
Με στοιχεία από The Financial Times
