ΚΑΜΙΑ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ δεν έχει προσελκύσει τόσα χρήματα και τέτοιου μεγέθους διαφημιστική εκστρατεία την τελευταία δεκαετία όσο τα ψυχεδελικά φάρμακα. Οι αναφορές στα εκπληκτικά αποτελέσματα των ουσιών αυτών –όπως στην καταπολέμηση της κατάθλιψης και στην διακοπή του καπνίσματος μετά από λίγες μόνο δόσει – έχουν κατακλύσει τα media. Οι οργανισμοί που ερευνούν τα ψυχεδελικά συγκέντρωσαν εκατομμύρια δολάρια, προωθώντας την προβολή τους ως ένα λαμπρό «νέο παράδειγμα» στη φροντίδα της ψυχικής υγείας. Το βιβλίο του Michael Pollan για τα ψυχεδελικά με τίτλο How to Change Your Mind που κυκλοφόρησε το 2018 έγινε μπεστ σέλερ και στη συνέχεια ντοκιμαντέρ του Netflix. Τα ψυχεδελικά παρουσιάστηκαν ως μια ασφαλής λύση για τα πιο δύσκολα προβλήματα ψυχικής υγείας.
Φαίνεται όμως ότι η φούσκα έχει αρχίσει να σκάει. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ήταν μια κακή χρονιά για τους οπαδούς των ψυχεδελικών. Πριν από λίγους μήνες, εμφανίστηκαν δύο άρθρα, ένα στους New York Times και ένα στο Business Insider, που παρουσίαζαν σημαντικές προσωπικότητες της έρευνας για τα ψυχεδελικά ως ευαγγελιστές των οποίων ο ενθουσιασμός για τα ναρκωτικά έθετε σε κίνδυνο την ακεραιότητα των ευρημάτων τους.
Τον Αύγουστο, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) στις ΗΠΑ απέρριψε την πρώτη αίτηση για θεραπεία υποστηριζόμενη από το MDMA, την ουσία που είναι ευρέως γνωστή ως ecstasy, λέγοντας ότι «δεν μπορεί να εγκριθεί με βάση τα δεδομένα που έχουν υποβληθεί μέχρι σήμερα». Συγχρόνως, πέντε άτομα, μεταξύ των οποίων δύο γιατροί, κατηγορήθηκαν πρόσφατα για τον θάνατο του Μάθιου Πέρι, ο οποίος βρέθηκε αναίσθητος στην πισίνα του αφού πήρε μεγάλες δόσεις κεταμίνης, μια ψυχεδελική ουσία που επίσης χρησιμοποιείται κατά κόρον εσχάτως ως εναλλακτική επιλογή αντί των αντικαταθλιπτικών και άλλων ψυχιατρικών φαρμάκων..
Για διάφορους λόγους, τα ψυχεδελικά φάρμακα είναι από τη φύση τους δύσκολη υπόθεση σε ό,τι αφορά την έρευνα και για χρόνια, η επιστημονική χρηματοδότηση στον χώρο ήταν ελάχιστη ενώ πολλές θεμελιώδεις μελέτες ψυχεδελικών προέκυψαν από δείγματα που αριθμούσαν μόλις μερικές δεκάδες συμμετεχόντων.
Τα περιστατικά αυτά, παρότι άσχετα μεταξύ τους, υποδεικνύουν ένα κρίσιμο πρόβλημα για την έρευνα στα ψυχεδελικά: Πολλές από τις μελέτες που υποστηρίζουν τις θεραπευτικές δυνάμεις αυτών των ουσιών μοιάζουν αδύναμες επιστημονικά και συχνά αμαυρώνονται από τη νοοτροπία οπαδού ή γκουρού που διακρίνει κάποιους από τους ερευνητές, με αποτέλεσμα να μην δηλώνονται πλήρως οι ανεπιθύμητες παρενέργειες, γεγονός που απειλεί να υπονομεύσει ένα κατά τα άλλα λαμπρό μέτωπο στη θεραπεία της ψυχικής υγείας. Για διάφορους λόγους, τα ψυχεδελικά φάρμακα είναι από τη φύση τους δύσκολη υπόθεση σε ό,τι αφορά την έρευνα και για χρόνια, η επιστημονική χρηματοδότηση στον χώρο ήταν ελάχιστη ενώ πολλές θεμελιώδεις μελέτες ψυχεδελικών προέκυψαν από δείγματα που αριθμούσαν μόλις μερικές δεκάδες συμμετεχόντων.
Ο τομέας προσελκύει επίσης εκκεντρικούς ζηλωτές οι οποίοι, αντί να διεξάγουν έρευνα με κλινική απόσταση, τείνουν να προτάσσουν την αποδοχή των ψυχεδελικών από την κοινωνία. «Υπήρξε πραγματικά αυτό το ουτοπικό όραμα που μοιάζει με αίρεση και το οποίο καθοδηγούσε τα πράγματα», δηλώνει στο Atlantic ο Μάθιου Τζόνσον, εξέχων ερευνητής ψυχεδελικών στο Sheppard Pratt, ένα νοσοκομείο ψυχικής υγείας στη Βαλτιμόρη. Ο Τζόνσον, ο οποίος έχει δημοσιεύσει πολλές μελέτες για την ψιλοκυβίνη, τη δραστική ουσία των μαγικών μανιταριών, εγκατέλειψε πρόσφατα το εργαστήριό του στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins μετά από μια διαμάχη του με τον Ρόλαντ Γκρίφιθς, έναν ερευνητή με τον οποίο συνεργαζόταν στενά.
Ο Γκρίφιθς, ο οποίος πέθανε πέρυσι, δήλωνε σε συνομιλίες ότι τα ψυχεδελικά μπορεί να είναι «κρίσιμα για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους». Συμπεριφερόταν επίσης σαν «πνευματικός ηγέτης», σύμφωνα με καταγγελία του Τζόνσον που δημοσιεύτηκε στους New York Times, και διηύθυνε «τις ψυχεδελικές μελέτες του περισσότερο σαν new age θέρετρο, συνιστώντας συγκεκριμένη λογοτεχνία καθώς και ασκήσεις διαλογισμού στους συμμετέχοντες στην έρευνα, κατευθύνοντάς τους, με τη μεταφυσική του προσέγγιση, στα αποτελέσματα που ο ίδιος επιθυμούσε.
Τον περασμένο μήνα, η Wall Street Journal ανέφερε ότι αρκετοί συμμετέχοντες σε έρευνες για τα ψυχεδελικά δήλωσαν ότι αισθάνονταν πιεσμένοι να αναφέρουν μόνο καλά αποτελέσματα. Τρεις από αυτούς δήλωσαν ότι οι σκέψεις αυτοκτονίας τους επιδεινώθηκαν μετά τη λήψη MDMA, αλλά ότι αυτές οι επιδεινώσεις δεν αποτυπώθηκαν στα αποτελέσματα της μελέτης. Η ελλιπής δήλωση των ανεπιθύμητων συμβάντων και ο υπερτονισμός «χλιαρών» δεδομένων φαίνεται να είναι ευρέως διαδεδομένη στην ψυχεδελική έρευνα. Μια πρόσφατη ανασκόπηση κατέληγε στο συμπέρασμα ότι σε πολλές μελέτες ψυχεδελικών, τα ανεπιθύμητα συμβάντα «δεν αξιολογήθηκαν συστηματικά».
Και παρότι η εσκεταμίνη (ένα ρινικό σπρέι που λειτουργεί ως παράγωγο ή υποκατάστατο της κεταμίνης) εγκρίθηκε από τον FDA το 2019, μια ανασκόπηση του 2021 σημείωνε ότι υπάρχει «ανεπάρκεια δεδομένων σχετικά με τη μακροπρόθεσμη ασφάλεια» τόσο της κεταμίνης και της εσκεταμίνης και μια ανασκόπηση του 2023 διαπίστωνε ότι οι αρνητικές παρενέργειες της εσκεταμίνης έχουν συστηματικά υποεκτιμηθεί σε άρθρα περιοδικών. Ορισμένοι ερευνητές υπερεκτιμούν τα οφέλη της κεταμίνης και υποβαθμίζουν τους κινδύνους της.
Πολλοί άνθρωποι που λαμβάνουν κεταμίνη για θέματα ψυχικής υγείας χρησιμοποιούν το φάρμακο επανειλημμένα για εβδομάδες ή μήνες, αλλά υπάρχουν ελάχιστα δεδομένα για τη μακροπρόθεσμη ασφάλεια του φαρμάκου, λέει ο Μπόρις Χέιφετς, καθηγητής αναισθησιολογίας και ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Για ορισμένους, οι επιδράσεις του φαρμάκου μπορεί να γίνουν εθιστικές – ο Μάθιου Πέρι χτυπούσε ενέσεις κεταμίνης έξι έως οκτώ φορές την ημέρα ξοδεύοντας 55.000 δολάρια μόνο για τον μήνα πριν τον θάνατό του.
Τίποτα από τα παραπάνω όμως δεν φαίνεται να μειώνει τον ενθουσιασμό για τα ψυχεδελικά. Εκατοντάδες κλινικές που χορηγούν κεταμίνη σε όλη τη χώρα ισχυρίζονται ότι θεραπεύουν ένα ευρύτατο γκάμα ασθενειών, από το άγχος μέχρι τους χρόνιους πόνους, ενώ πλήθος από διαδικτυακές υπηρεσίες στέλνουν καθημερινά κεταμίνη στα σπίτια των ανθρώπων. Μια πρωτοβουλία για τη νομιμοποίηση των ψυχεδελικών ουσιών θα τεθεί στο τοπικό κοινοβούλιο της Μασαχουσέτης τον Νοέμβριο ενώ διάφοροι φορείς ζητούν τη νομιμοποίηση των ψυχεδελικών θεραπειών.
Αυτό είναι κατανοητό, διότι τα φάρμακα αυτά είναι πράγματι πολλά υποσχόμενα, ιδίως για τη θεραπεία της κατάθλιψης, της διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD), καθώς και ορισμένων τύπων εθισμού. Οι εναλλακτικές, συμβατικές λύσεις είναι ζοφερές και απογοητεύουν πολλούς απελπισμένους ανθρώπους. Εδώ και δύο δεκαετίες δεν έχουν εγκριθεί νέες θεραπείες για το PTSD και αρκετοί άνθρωποι έχουν πραγματικά θεραπευτεί από τις ασθένειές τους με τακτικές, ελεγχόμενες δόσεις ψυχεδελικών.
Όμως, το έντονο ενδιαφέρον για τα ψυχεδελικά καθιστά ακόμη πιο σημαντική την αυστηρή επιστημονική έρευνα πίσω από αυτά, που δεν επηρεάζεται από τις προσωπικές απόψεις ή την ατζέντα των ερευνητών. Η προτροπή στο κοινό να σταματήσει τα «συμβατικά» φάρμακα προκειμένου να δοκιμάσει MDMA ή ψιλοκυβίνη είναι επικίνδυνη, εκτός εάν τα φάρμακα αυτά υποστηρίζονται από αδιάσειστα στοιχεία. Και όταν έχουν να κάνουν με ψυχολογικά ευάλωτους ανθρώπους, οι ερευνητές καλό θα είναι να ευθυγραμμίζουν τις προσδοκίες τους με το τι μπορούν να επιτύχουν τα ψυχεδελικά φάρμακα στην πραγματικότητα.
Με στοιχεία από The Atlantic
