Στην προακρόαση των εννέα τραγουδιών που περιλαμβάνονται στον νέο δίσκο της Ελευθερίας Αρβανιτάκη με τίτλο «Τα μεγάλα ταξίδια» ένιωσα πως πρόκειται για ένα αυθύπαρκτο κεφάλαιο στη δισκογραφική της ιστορία. Τέσσερις δεκαετίες μετά το ντεμπούτο της με την Οπισθοδρομική Κομπανία και τέσσερα χρόνια μετά την προηγούμενη δισκογραφική της δουλειά, η αγαπημένη καλλιτέχνις συνεργάζεται εκ νέου με τον Θέμη Καραμουρατίδη στη σύνθεση και τη Λήδα Ρουμάνη στους στίχους, οι οποίοι υπογράφουν εξολοκλήρου το νέο άλμπουμ. Οι «Μνήμες», που ήδη έχουν κυκλοφορήσει ως προπομπός, του δίνουν τον τόνο. Στη συζήτηση που είχαμε, η κ. Αρβανιτάκη, εμφανώς μετρημένη στην αρχή, αλλά με εξομολογητική διάθεση στη συνέχεια, εξηγεί γιατί εμπιστεύεται νέους ανθρώπους, σχολιάζει το τοπίο της ελληνικής δισκογραφίας και μιλά για τον φασισμό, την κλιματική αλλαγή και τους προσωπικούς της φόβους.
— Έχετε μόλις επιστρέψει από το Λονδίνο, από τη συναυλία στο Barbican, έναν χώρο που σας έχει αγκαλιάσει και στο παρελθόν. Όταν προετοιμάζεστε για μια εμφάνιση σαν αυτή, πώς επιλέγετε τη setlist των τραγουδιών που θα ερμηνεύσετε, μέσα από τόσο μεγάλη δισκογραφία;
Επειδή στο Λονδίνο πήγα και πριν από δύο χρόνια, τώρα έπρεπε να γίνει ένα πρόγραμμα εντελώς διαφορετικό. Τα τραγούδια που επιλέχθηκαν, εκτός από κάποια στάνταρ, ήταν άλλα. Επίσης, στη συναυλία αυτήν είχα πάρει μαζί μου τον Παναγιώτη Λάμπουρα, που παίζει βιολί, τραγουδάει και ήταν εξαιρετικός. Η αγωνία μου όλη είναι να ξεχωρίζει ρεπερτοριακά η κάθε εμφάνιση.
— Ωστόσο, υπάρχει κάποια σαφής διαφοροποίηση ανάμεσα στις συναυλίες σας στο εξωτερικό και σε μια μεγάλη συναυλία που θα δώσετε π.χ. στην Τεχνόπολη;
Είναι αλλιώς. Σε συναυλίες σαν του Λονδίνου απευθύνομαι κυρίως σε Έλληνες. Το ενδιαφέρον είναι όταν δεν απευθύνεσαι σε Έλληνες, όπως στα διάφορα φεστιβάλ όπου με καλούν και από κάτω δεν έχω κοινό που ξέρει ελληνικά.
Με ένα CD απλώς συστήνεσαι ξανά. Δεν περιμένεις τις πωλήσεις και τα δικαιώματά του, είναι μηδαμινά. Κρατάς καταρχήν την επιθυμία σου να το κάνεις και να συνεργαστείς. Η τεχνολογία έχει αλλάξει όλο το τοπίο.
— Ενδεχομένως να έχετε κοινό που δεν σας έχει ξανακούσει ποτέ.
Ακριβώς.
— Τι κρατάτε ως απολογισμό από τους προηγούμενους μήνες συνεργασίας με τον Γιάννη Κότσιρα;
Εξαιρετικός συνεργάτης. Εξαιρετική φωνή. Προσόντα πολλά. Ένας καλλιτέχνης που δεν τον έχω δει στιγμή να μην ασχολείται με την τέχνη του. Περάσαμε πολύ ωραίο χειμώνα παρέα και θα ξαναπεράσουμε, γιατί ανεβαίνουμε Θεσσαλονίκη από τις 9 Νοεμβρίου, για δύο μήνες. Γιορτές θα κάνουμε πάνω. Πήγε τόσο καλά αυτή η συνεργασία.
— Το κοινό της Θεσσαλονίκης πώς θα το χαρακτηρίζατε;
Γλεντζέδικο. Έχει και μια αδυναμία μεγαλύτερη σε αυτό που λέμε λαϊκό τραγούδι.
— Ποια είναι τα στοιχεία που χτίζουν μια καλή χημεία στις live συνεργασίες σας;
Δεν υπάρχει μυστικό. Ή προκύπτει ή δεν προκύπτει. Έχω κάνει συνεργασίες που δεν λειτούργησαν όπως θα ήθελα και άλλες που ήταν λες και μιλάγαμε χθες το βράδυ παρέα. Κοίταξε, με τον Γιάννη, επειδή έχει ξεκινήσει από μένα, έχουμε τελικά έναν κώδικα επικοινωνίας πολύ ακριβή.
— Στον νέο σας δίσκο συνεργάζεστε ξανά με τον Θέμη Καραμουρατίδη και τη Λήδα Ρουμάνη στους στίχους. Μεσολάβησε μία τετραετία από την προηγούμενη δουλειά σας.
Είχαμε ένα χρονικό περιθώριο μεγαλύτερο για να συζητηθεί το άλμπουμ. Είχαμε τον χρόνο να προετοιμαστούμε για να κάνουμε έναν δίσκο με έναν συνθέτη και έναν στιχουργό, πράγμα που έχω να κάνω πολύ καιρό. Είναι και η σχέση μου με τη Λήδα αυτή που είναι, μια και είμαστε συνεργάτες 20 χρόνια, και με τον Θέμη υπήρξε χημεία απίστευτη. Το υλικό το επεξεργαζόμασταν όχι με τρελούς ρυθμούς. Μπαίναμε να ψάξουμε τι θα έρθει μετά, το παρατάγαμε για λίγο καιρό, ξαναμπαίναμε σε αυτή την κουβέντα. Πήγε πολύ χαλαρά. Τους έχω μεγάλη εμπιστοσύνη, οπότε πολλά από τα πράγματα που αφορούν το πώς θα βγει ένας δίσκος τα είχα αφήσει πάνω τους.
— Παραχώρηση από την πλευρά σας;
Μεγάλη! Τον έλεγχο της παραγωγής τον είχα βέβαια, τον κάναμε μαζί με τον Θέμη, σε άλλο επίπεδο ο καθένας.
— Τελικά, είναι σημαντικό να εμπιστεύεστε νέους ανθρώπους;
Εγώ το κάνω, εδώ και χρόνια, και το ψάχνω κιόλας. Υπάρχει πολλή δημιουργικότητα στα παιδιά που ξεκινάνε τώρα. Δεν μιλάω για τον Θέμη, γιατί έχει πατήσει το πόδι του πολύ καλά στην ελληνική δισκογραφία, αλλά δεν παύει να είναι πιτσιρίκι.
— Τι ήταν αυτό που είδατε στην προηγούμενη συνεργασία σας και σας έκανε να πείτε «πάμε και για το επόμενο»;
Το επόμενο μου το ζήτησε ο ίδιος, να κάνουμε έναν ολόκληρο δίσκο παρέα. Του είπα αυθόρμητα «ναι».
— Τα «Μεγάλα Ταξίδια» είναι ένα άλμπουμ με εννέα τραγούδια. Αυστηρή επιλογή, διαφορετικοί ρυθμοί. Εσείς, όταν ακούτε ένα νέο τραγούδι που σας έχουν παραδώσει έτοιμο, γραμμένο, πώς το επεξεργάζεστε, με το μυαλό, το συναίσθημα και την αισθητική σας; Θα δώσετε μεγαλύτερη βάση στον στίχο ή στη μουσική;
Δίνω ελαφρώς μεγαλύτερη βάση στον στίχο. Και μουσικά και στιχουργικά μπορώ να επέμβω και να κάνω αλλαγές με τους συνεργάτες μου. Αλλά το πρώτο πράγμα όπου στέκεται το αυτί μου είναι λίγο παραπάνω ο στίχος.
— Πότε δημιουργείται για εσάς η ανάγκη να προχωρήσετε σε ένα νέο δισκογραφικό βήμα, μια νέα μουσική ιστορία;
Ήδη έχω στο μυαλό μου τι θέλω να είναι ο επόμενος δίσκος. Δεν ξέρω αν θα υλοποιηθεί. Θέλω επίσης να παρουσιάσω τα «Μεγάλα Ταξίδια» αυτούσια στην Αθήνα. Θα γίνει τον Μάρτιο.
Ελευθερία Αρβανιτάκη - Μνήμες
— Δισκογραφικά ανήκετε πλέον στην Panik, μία από τις πιο ισχυρές –αν όχι η πιο ισχυρή– εταιρείες στην Ελλάδα, με πολύ νεανικό ρεπερτόριο στο δυναμικό της. Είχατε δεύτερες σκέψεις σχετικά με το να ενταχθείτε σε αυτήν;
Όχι. Καταρχάς ήξερα τον διευθυντή, τον Γιώργο Αρσενάκο, και η πρόταση ήταν πολύ δελεαστική. Είπα το «ναι» πολύ γρήγορα. Είναι μια εταιρεία που έχει ανοίξει τα φτερά της και στο έντεχνο και σε πιο πειραματικά πράγματα, μια πολύ υγιής δισκογραφική που διαφημίζει και προσέχει πολύ τους καλλιτέχνες της.
— Είναι πλέον σπάνιο να βλέπουμε στην ελληνική δισκογραφία ολοκληρωμένους δίσκους, όπως αυτός που παρουσιάζετε. Το Διαδίκτυο έχει επηρεάσει καθοριστικά τον τρόπο που ακούμε μουσική πια. Πώς το βλέπετε;
Είναι άλλα χρόνια πια. Έχω αρχίσει να συμβιβάζομαι με όλο αυτό. Δεν μπορείς να κάνεις κάτι, ιδέες χρειάζεται να έχεις, για να μπορείς να διατηρείς την επαφή με το κοινό. Όπως ξέρεις, με ένα CD απλώς συστήνεσαι ξανά. Δεν περιμένεις τις πωλήσεις και τα δικαιώματά του, είναι μηδαμινά. Κρατάς καταρχήν την επιθυμία σου να το κάνεις και να συνεργαστείς. Η τεχνολογία έχει αλλάξει όλο το τοπίο.
— Η δική σας σχέση με την τεχνολογία πώς είναι;
Συμπαθητική.
— Ασχολείστε με το YouTube ή με τις streaming πλατφόρμες;
Όχι φανατικά. Στο Spotify φτιάχνω τις λίστες μου. Είμαι μέσα στην τεχνολογία, αλλά όχι τόσο πολύ. Πιο πολύ είναι οι συνεργάτες μου και μέσω αυτών κατανοώ πώς εξελίσσεται κάτι και τι μέλλον θα έχει. Συνεργάζομαι με ανθρώπους που ξέρουν να τη χειρίζονται κι έχω έναν έλεγχο.
— Κοιτούσα σήμερα το προφίλ σας στο Apple Music. Δεύτερο πιο δημοφιλές τραγούδι σας –μετά το «Δυνατά»– στις αναζητήσεις των χρηστών είναι το «Φοβάμαι», η συνεργασία του 2005 με τις Ρόδες, που είναι και προσωπικό αγαπημένο, προφανώς επειδή είναι ραπ κομμάτι.
Αλήθεια; Αυτό είναι έκπληξη. Ήταν πολύ ωραίος δίσκος αυτός. Η ραπ σκηνή έχει ανέβει πάρα πολύ στην Ελλάδα. Καταρχήν θα σου πω ότι ραπάρει ο γιος μου, που είναι 23. Δεν μου τα βάζει να τα ακούω, ντρέπεται. Είναι μια σκηνή που έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Μου έκανε εντύπωση το sold out στο Piraeus Academy που έκαναν οι Social Waste για τα 20 χρόνια τους. Έχουν καταπληκτικό στίχο, έγινε χαμός.
Ρόδες & Ελευθερία Αρβανιτάκη - Φοβάμαι
— Πώς βλέπετε το μέλλον στα είδη που εκπροσωπείτε εσείς;
Τι εκπροσωπώ;
— Θα μπορούσαμε να πούμε γενικά αυτό που λέγεται world μουσική.
Θεωρώ ότι θα έπρεπε περισσότεροι Έλληνες να είναι έξω. Σε αυτό φταίει η πολιτεία, που δεν ενισχύει και δεν εξάγει το πολιτιστικό προϊόν.
— Έχετε κάνει, λοιπόν, τόσες συναυλίες σε όλο τον κόσμο. Ποιες στιγμές σάς έρχονται συχνότερα στο μυαλό;
Μου μιλάς τη στιγμή που μόλις εξαφάνισα τις βαλίτσες μου. Δεν θέλω ούτε να τις βλέπω. Έχω κουραστεί, ήταν πολλές οι φετινές συναυλίες, χωρίς στρωτό δρομολόγιο. Ήταν και ο δίσκος μέσα σε όλα αυτά.
Τι να σου πρωτοπώ; Το Carnegie Hall, το Sydney Opera House; Έχει δημιουργηθεί πια και μια σχέση με την Ισπανία, πηγαίνω κάθε χρόνο μία ή δύο φορές. Είμαι τόσο χορτάτη, ευτυχής και ευγνώμων.
— Ένα μέρος της γης όπου θα θέλατε να κάνετε live και δεν έχει προκύψει ακόμη;
Η Νότια Αμερική. Δεν έχω πάει. Μέχρι το Μεξικό έχω πάει τρεις φορές. Αγαπώ πολύ το τάνγκο.
— Στην Ισπανία τι πιστεύετε ότι κάνει τόσο μεγάλο γκελ από τη μουσική σας;
Θεωρώ ότι ταιριάζουμε πολύ. Στην κατάλληλη στιγμή, μπήκα στο σωστό βαγόνι. Μου έγινε μια πρόσκληση το '98, από το φεστιβάλ του Πίτερ Γκάμπριελ, το WOMAD. Έκτοτε απέκτησα παραγωγούς στο εξωτερικό, ξένους διοργανωτές συναυλιών που ξέρουν την Ευρώπη καλύτερα απ' ό,τι εμείς. Από την αρχή, πάντως, στην Ισπανία υπήρχε κάτι το διθυραμβικό. Μέχρι πρότινος κυκλοφορούσαν και οι δίσκοι μου στη Universal. Είναι σαν δεύτερη χώρα μου, παρόλο που δεν έχω μάθει ισπανικά – αλλά καταλαβαίνω.
— Και η εκφορά του λόγου στην Ισπανία είναι παρόμοια με τη δική μας.
Και στο εξωτερικό, δημοσιογράφοι που δεν με ξέρουν με περνάνε για Ισπανίδα.
Eleftheria Arvanitaki & Buika -Mirame
— Όταν ερμηνεύετε μπροστά σε ένα τόσο μεγάλο κοινό, τι σκέφτεστε;
Είμαι πλήρως αφοσιωμένη στο τι λέω.
— Στο νόημα του κάθε τραγουδιού.
Ξέρεις, αν φύγει το μυαλό, φεύγεις από την παράσταση. Ενώ αν είσαι πάνω στον στίχο, έχεις ερμηνεία διαφορετική.
— Πριν από οκτώ χρόνια εμφανιστήκατε στο Athens Pride. Ήσασταν η πρώτη ερμηνεύτρια τόσο μεγάλου βεληνεκούς που στηρίξε τον θεσμό, ο οποίος τότε ήταν ακόμη σε πρώιμο στάδιο.
Ήταν μεγάλη η χαρά μου. Την εμφάνιση είχε σκηνοθετήσει ο Κωνσταντίνος Ρήγος, με τον οποίο είμαστε φίλοι και συνοδοιπόροι εδώ και πολλά χρόνια. Νομίζω ότι εγώ έκανα την αρχή και μετά πήγαν κι άλλα μεγάλα ονόματα.
— Της ποπ σκηνής, κυρίως – αν εξαιρέσουμε τη Νατάσσα Μποφίλιου, που όμως είναι πολύ νεότερη. Νιώσατε ότι ρισκάρατε τότε;
Καθόλου! Η ζωή του καθενός είναι δική του και πορεύεται όπως θέλει. Ήταν απόλυτα φυσικό για μένα. Όταν με πήρε τηλέφωνο ο Κωνσταντίνος, δεν το σκέφτηκα δεύτερη φορά. Ήταν πολύ ωραία εμπειρία και θα το ξανάκανα, εννοείται.
— Η συζήτηση για την κλιματική αλλαγή σάς προκαλεί αγωνία για το μέλλον;
Έχω περάσει τέτοιες περιόδους, που ξαφνικά με κατακλύζει μεγάλο άγχος. Η καταστροφή είναι μεγάλη. Στην Ελλάδα έχουμε ακόμα τις τέσσερις εποχές μας, έχουμε κάποια ακραία φαινόμενα, αλλά δεν το έχουμε νιώσει ακόμη. Στην Ευρώπη, όμως, αυτή η κουβέντα είναι πολύ σοβαρή και εξελιγμένη, και στα υψηλά κλιμάκια. Αυτή η πιτσιρίκα, η Γκρέτα Τούνμπεργκ, είναι ένα πλάσμα που έρχεται και σου κουνάει το μυαλό. Από την άλλη, έχω πίστη και στον άνθρωπο, νομίζω ότι κάτι θα γίνει και τα πράγματα θα πάνε καλύτερα.
— Είστε φύσει αισιόδοξη δηλαδή;
Ναι, έχοντας δύο παιδιά. Κάνεις παιδιά αν δεν είσαι αισιόδοξος άνθρωπος;
— Τι φοβάστε;
Τα γηρατειά και τον θάνατο, όπως όλοι. Λέω ότι ευτυχώς μεγαλώνουμε, για να μην είμαστε και αχάριστοι, αλλά η σκέψη ότι φτάνεις σε μια μεγάλη ηλικία, άρα το επόμενο πράγμα που περιμένεις είναι να πεθάνεις, με σοκάρει. Τον τελευταίο καιρό το σκέφτομαι πολύ. Και είναι λογικό για τη δική μου την ηλικία. Αν δεν το σκέφτεσαι, είσαι αφελής.
— Από την άλλη, τι σας γεμίζει ελπίδα σε καθημερινή βάση;
Η μουσική, η τέχνη μου, τα παιδιά μου, οι φίλοι μου.
— Έχετε κάνει ισχυρές φιλίες όλα αυτά τα χρόνια στον χώρο;
Ο πιο καλός μου φίλος είναι ο Χρήστος Νικολόπουλος, με τον οποίο μιλάμε συχνά. Είναι εξαιρετικός άνθρωπος, εξαιρετικό παιδί. Έχουμε έρθει πολύ κοντά, αλλά έχουμε χαθεί τα τελευταία χρόνια, και με τον Αλκίνοο Ιωαννίδη. Ο Γιάννης Κότσιρας επίσης, η Χαρούλα Αλεξίου. Είναι άνθρωποι με τους οποίους έχω να πω και να εμπιστευτώ πράγματα. Μακάρι να βλεπόμασταν συχνότερα!
— Τη ματαιοδοξία του καλλιτέχνη την έχετε βάλει κάτω;
Όχι.
— Την έχετε ενσωματώσει;
Μετά από τόσα χρόνια, δεν ξέρω αν είναι ματαιοδοξία. Μόνο με την έννοια ότι είναι όλα μάταια, αλλά εγώ είμαι αισιόδοξη.
— Στην Ικαρία πηγαίνετε;
Έχω να πάω δυο-τρία χρόνια λόγω των περιοδειών, αλλά είναι σαν να είμαι εκεί. Έχω κι άλλη καταγωγή, είμαι και από τους Παξούς. Νομίζω ότι κατάγομαι από τα δύο ομορφότερα νησιά της Ελλάδας. Στην Ικαρία με συγκινεί το θέμα των πανηγυριών. Βελτιώνεται η εικόνα των χωριών, συγκεντρώνονται χρήματα που επενδύονται σε έργα. Κι έχει τόση νεολαία τα τελευταία χρόνια. Έχει μια ελαφράδα το νησί και οι ντόπιοι είναι φιλόξενοι.
— Τι σας εξοργίζει σήμερα;
Οτιδήποτε έχει να κάνει με τον φασισμό. Αλλά, πέραν του σεισμού της Χρυσής Αυγής, μιλάω και για τον φασισμό στις ανθρώπινες σχέσεις, αυτόν που αντιμετωπίζουμε στην καθημερινότητα.
— Φαντάζομαι ότι για εσάς, που κατάγεστε από αριστερή οικογένεια, το σοκ της εισόδου της Χρυσής Αυγής στη Βουλή ήταν τεράστιο.
Διαλύονται, ευτυχώς. Να δούμε πώς θα τελειώσει και η δίκη του Φύσσα. Με έχει συγκινήσει τόσο πολύ η μητέρα του. Είναι ηρωίδα. Ψύχραιμη, παθιασμένη.
— Νιώθετε ότι λάβαμε ένα μάθημα ως Έλληνες ή «άλλαξε ο Μανωλιός κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς»;
Ξέρεις, δεν μπορώ να το βρω αυτό. Είμαστε ελεγχόμενοι από την Ευρώπη και αυτό θα κρατήσει για χρόνια. Αισθάνομαι ότι πολλά απ' όσα κάνουν οι πρωθυπουργοί και οι κυβερνήσεις, τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ όσο και η ΝΔ, είναι προδιαγεγραμμένα. Τίποτα δεν μπορεί να γίνει χωρίς την εύνοια της Γερμανίας – όχι της Ευρώπης, της Γερμανίας, γιατί εκεί είναι όλη η ιστορία. Είναι θλιβερό, γιατί η κρίση δεν έχει ξεπεραστεί, είναι εδώ και είναι παντού, απλώς είναι σαν να την έχουμε συνηθίσει.
— Ποιο είναι το τελευταίο πράγμα που κάνετε πριν κοιμηθείτε και ποιο όταν ξυπνάτε;
Πριν κοιμηθώ θα διαβάσω ή θα δω Netflix. Όταν ξυπνήσω, θα φάω τα αγαπημένα μου φρούτα και θα ξεκινήσει έτσι η μέρα μου. Αυτή την περίοδο τρώω σύκα. Και, βεβαίως, πριν σηκωθώ, διαβάζω πώς πάει η μέρα.
— Τι διαβάζετε τώρα από λογοτεχνία;
Το «Υπουργείο της υπέρτατης ευτυχίας» της Αρουντάτι Ρόι.
— Θυμάστε κάποιο όνειρο που είδατε πρόσφατα;
Την τελευταία περίοδο, όχι. Αλλά συνέχεια βλέπω σπίτια στον ύπνο μου. Τι να σημαίνει άραγε; Εδώ μπαίνει η ψυχανάλυση.
— Έχετε κάνει;
Ψυχοθεραπεία. Ανακουφιστικά λειτουργεί. Πολλές φορές γίνεται καθρέφτης κι εκεί έχεις να λύσεις πράγματα με τον εαυτό σου που δεν τα έχεις πάρει χαμπάρι. Νομίζω ότι είναι πολύ υγιές για κάποιον να κάνει ψυχοθεραπεία. Σου ανοίγει πόρτες που είχες κλείσει και ξαφνικά βλέπεις τι γίνεται και πράττεις ανάλογα. Δεν μπορεί να σε βοηθήσει κανείς στα προβλήματα που έχεις, πρέπει να τα λύσεις μόνος σου.
— Μόνοι μας είμαστε.
Και μόνοι μας φεύγουμε.
Info
Ο νέος δίσκος της Ελευθερίας Αρβανιτάκη με τίτλο «Τα μεγάλα ταξίδια» κυκλοφορεί στις 17 Οκτωβρίου από την Panik Records.
Τον Μάρτιο του 2020 και για λίγες παραστάσεις «Τα μεγάλα ταξίδια» θα παρουσιαστούν live στην Πειραιώς 131, με καλεσμένο της Ελευθερίας τον Θέμη Καραμουρατίδη επί σκηνής.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
