Πριν από 239 χρόνια ακριβώς, την 21η Νοεμβρίου 1777, μια λίαν ενδιαφέρουσα προσωπικότητα έκανε την εμφάνιση της στην αυλή των Βερσαλλιών, άρτι αφιχθείσα από την Αγγλία. Έπειτα από τέσσερις ώρες μακιγιάζ, πουδραρισμένη, με περίτεχνη κόμμωση και ντυμένη από την κορυφή ως τα νύχια με δημιουργίες της ίδιας της μοδίστρας της Μαρίας Αντουανέτας, παρουσιάστηκε στον Λουδοβίκο ΙΣΤ' και τους αυλικούς του, οι οποίοι δεν παρέλειψαν να σημειώσουν πως δεν τη έβρισκαν καθόλου ελκυστική γυναίκα.
Ίσως έφταιγε το γεγονός πως ο Ιππότης ντ' Εόν είχε γεννηθεί άνδρας.
Το πλήρες όνομά του ήταν Κάρολος Ζενεβιέβ Λουδοβίκος Αύγουστος Ανδρέας Τιμόθεος ντ' Εόν ντε Μπωμόν και κατά τη διάρκεια της μυθιστορηματικής του ζωής υπήρξε διπλωμάτης, κατάσκοπος, ελευθεροτέκτονας και στρατιώτης που πολέμησε στον Επταετή Πόλεμο. Γεννηθείς το 1728 στην Τονέρ της Βουργουνδίας από γονείς που ανήκαν σε ήσσονος σημασίας οικογένειες ευγενών, ο ντ' Εόν απόλαυσε μια ανέφελη παιδική ηλικία. Υπήρξε λαμπρός μαθητής και στην ηλικία των 21 ετών εγκατέλειψε την Τονέρ για να σπουδάσει Νομικά στο Παρίσι, στο Κολέγιο Μαζαρέν, όπου επίσης διακρίθηκε. Το πνεύμα του, σε συνδυασμό με τις οικογενειακές του διασυνδέσεις, εξασφαλίζουν αρχικά στον νεαρό ευγενή τη θέση του γραμματέα του διευθυντή του φορολογικού τομέα. Σύντομα, επί Μαλέρμπ, προάγεται σε βασιλικό λογοκριτή για θέματα Ιστορίας και Λογοτεχνίας.
Κυκλοφορούσαν φήμες πως ο ντ' Εόν αγόραζε κορσέδες και εμφανιζόταν σε χορούς ντυμένος γυναίκα ήδη από την εποχή της διαμονής του στη Ρωσία. Μάλιστα, το 1771 είχε δημιουργηθεί στο Λονδίνο ένα συλλογικό στοίχημα με αρχική απόδοση 3:2 ότι ο Ιππότης στην πραγματικότητα ήταν γυναίκα. Ο ίδιος ο ντ' Εόν φρόντιζε να καλλιεργεί το μυστήριο, απαντώντας σε όσους επέμεναν πως δεν θα δεχόταν ποτέ να υποβληθεί σε εξέταση.
Οι θέσεις αυτές φαντάζουν ό,τι πιο βαρετό και γραφειοκρατικό, στην περίπτωσή του όμως εξυπηρετούσαν έναν άλλο σκοπό: λειτουργούσαν ως προκάλυμμα για την πραγματική ιδιότητα του ντ' Εόν, που ήταν εκείνη του κατασκόπου. Την πολυτάραχη εκείνη περίοδο ο Λουδοβίκος ΙΕ' προσπαθούσε διακαώς να διευρύνει τη σφαίρα επιρροής της Γαλλίας με πλείστους τρόπους. Όταν θέλησε, λοιπόν, να αναβιβάσει στον πολωνικό θρόνο τον εξάδελφό του Λουδοβίκο Φραγκίσκο Α' και Πρίγκηπα του Κοντί για να εξασφαλίσει πως η Πολωνία θα αποτελούσε δορυφόρο της Γαλλίας, δημιούργησε ένα δίκτυο κατασκόπων, το «Μυστικό του Βασιλέως» («Secret du roi»). Επρόκειτο για μια οργάνωση υπόλογη αποκλειστικά και μόνο στον ίδιο τον Λουδοβίκο ΙΕ', η οποία δρούσε σε απόλυτη μυστικότητα, συχνά μάλιστα ενάντια στα συμφέροντα που στήριζε το γαλλικό υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο δεν γνώριζε τίποτα για τις δραστηριότητές της. Το 1756, λοιπόν, το «Μυστικό» στρατολογεί τον φέρελπι ντ' Εόν.
Η πρώτη σημαντική επιχείρηση του «Μυστικού» ήταν συνάμα και η πρώτη σημαντική αποστολή του ντ' Εόν. Ο Λουδοβίκος ΙΕ' επιθυμούσε να προσεγγίσει τη Ρωσία της αυτοκράτειρας Ελισάβετ, όμως ο καγκελάριός της Αλεξέι Μπεστούζεβ-Ριούμιν ήταν αφοσιωμένος στην Πρωσσία και στην Αγγλία, το αντίπαλο δέος της Γαλλίας στη διεθνή πολιτική σκηνή. Εξαιτίας αυτού οι Γάλλοι γνώριζαν πως θα ήταν αδύνατον να πλησιάσουν την αυτοκράτειρα διά της ευθείας οδού. Εκμεταλλευόμενος τη συμπάθεια του Ριούμιν προς τους Άγγλους, ο εξάδελφος του βασιλιά πρότεινε το εξής σχέδιο: να στείλουν στη Ρωσία κάποιον που να υποδύεται τον Σκωτσέζο ευγενή σε ταξίδι αναψυχής, συνοδευόμενο από την ανιψιά του. Ο Ιακωβίτης Ντάγκλας-Μακένζι, βαρώνος του Κίλντιν, ήταν στην υπηρεσία της Γαλλίας και μπορούσε να ενσαρκώσει ιδανικά τον αγγλόφωνο ευγενή. Ο έτερος πράκτορας που επιλέχθηκε για να τον πλαισιώσει στην αποστολή αυτή ήταν ο ντ' Εόν – ως ανιψιά! Η αποστολή που τους είχε ανατεθεί ήταν εξίσου τρελή. Οι διαταγές τους ήταν να κατορθώσουν να αποσπάσουν για τον Πρίγκιπα του Κοντί είτε το χέρι της ίδιας της Ελισάβετ είτε την ηγεσία του ρωσικού στρατού ή, ακόμα-ακόμα, και το πριγκιπάτο της Κουρλάνδης!
Όταν το ντουέτο πρακτόρων «θείος-ανιψιά» φτάνει στα σύνορα, οι Ρώσοι αποδεικνύονται καχύποπτοι. Τελικά, συλλαμβάνουν τον Μακένζι, ενώ η «ανιψιά» του περνάει τα σύνορα απαρατήρητη και τα πράγματα εξελίσσονται καλά για τον νεαρό κατάσκοπο. Ο φιλογάλλος αντικαγκελάριος Βορόνζεφ τη συστήνει στην αυτοκράτειρα ως Λέα ντε Μπωμόν και την τοποθετεί στην αυλή της ως δεσποινίδα επί των τιμών. Η θέση αυτή της επιτρέπει να παραδώσει στην τσαρίνα μια επιστολή του βασιλιά της Γαλλίας που ειχε κρύψει στο εξώφυλλο του «Πνεύματος των Νόμων» του Μοντεσκιέ. Ως απάντηση στην επιστολή του η Ελισάβετ ζητά από τον Λουδοβίκο ΙΕ' να στείλει επίσημα πρέσβεις στην αυλή της. Έτσι, ο Μακένζι, μαζί με τον ντ' Εόν, αυτήν τη φορά ως άνδρα, επιστρέφουν στη Ρωσία για να διευκολύνουν τη μυστική αλληλογραφία του βασιλιά της Γαλλίας με την τσαρίνα.
Ο ντ' Εόν παραμένει στη θέση του γραμματέα της Γαλλικής Πρεσβείας στη Ρωσία από το 1756 έως το 1760, όπου και αποδεικνύει για άλλη μια φορά πόσο εργατικός, έξυπνος, γοητευτικός και ικανός είναι. Εγκαταλείπει τη θέση του εκεί προκειμένου να συμμετάσχει ως δραγόνος (οι δραγόνοι ήταν έφιππο τάγμα στρατού) στις τελευταίες μάχες του Επταετούς Πολέμου. Μετά τον τραυματισμό του στο πεδίο της μάχης διορίζεται γραμματέας του Γάλλου πρέσβη στο Λονδίνο. Γι' άλλη μια φορά υπηρετεί την πατρίδα του, συμμετέχοντας στις διαπραγματεύσεις για τη Συνθήκη των Παρισίων (1763), η οποία βάζει τέλος στις εχθροπραξίες μεταξύ Γαλλίας και Αγγλίας και ρίχνει την αυλαία του Επταετούς Πολέμου.
Επιστρέφοντας από το Λονδίνο, του αποδίδεται ο τίτλος του Ιππότη του Τάγματος του Αγίου Λουδοβίκου (προδρόμου της Λεγεώνας της Τιμής), μια μεγάλη τιμή για έναν άνδρα μόλις 35 ετών.Τον Απρίλιο του 1763 ο Ιππότης ντ' Εόν διατάσσεται να επιστρέψει στο Λονδίνο φέροντας τον τίτλο του «Έκτακτου και με πλήρεις αρμοδιότητες πρεσβευτή» για να υπηρετήσει ξανά τους σκοπούς του «Μυστικού του Βασιλιά». Την επαύριο της Συνθήκης των Παρισίων η Γαλλία είχε συσσωρεύσει υπέρογκα χρέη, είχε απολέσει τις βορειοαμερικανικές αποικίες της και ο Λουδοβίκος ΙΕ' επιθυμούσε διακαώς να εκδικηθεί τους Άγγλους. Προκειμένου να προετοιμάσει την εισβολή του στη Βρετανία, ζητάει από τον πολύτιμο πράκτορά του να καλλιεργήσει σχέσεις με την αντιπολίτευση και να αναζητήσει την ιδανική τοποθεσία για την απόβαση του γαλλικού στρατού.
Η σταδιοδρομία του πολυτάλαντου Ντ' Εόν δείχνει να απογειώνεται, όμως σύντομα όλα θα καταρρεύσουν. Οι προκλητικές σπατάλες του σε μια περίοδο που το κρατικό ταμείο είναι μείον τον ρίχνουν σε δυσμένεια, ενώ τον Οκτώβριο καταφθάνει στο Λονδίνο ο πραγματικός πρέσβης, ο κόμης Ντε Γκερσί. Πρόκειται για έναν αντιπαθή, καθόλου ικανό και με μηδενική διπλωματική εμπειρία άνδρα. Η μεταξύ τους έχθρα εντείνεται από το γεγονός πως ο Ντ' Εόν μπορεί να είναι επισήμως υφιστάμενος του Ντε Γκερσί, αλλά στην πραγματικότητα είναι ανώτερός του ως πράκτορας του «Μυστικού», και μάλιστα το έργο του αντιβαίνει στις ενέργειες του πρέσβη. Η κατάσταση σύντομα γίνεται αφόρητη και ο Ντ' Εόν διαμαρτύρεται εντόνως και πολλάκις στις επιστολές του. Μόλις έξι μήνες αφού πήρε τη θέση απολύεται και διατάσσεται να επιστρέψει στη Γαλλία πάραυτα. Φοβούμενος πως θα καταλήξει στη Βαστίλλη, ο Ντ Εόν δεν υπακούει και ζητά καταφύγιο στην Αγγλία, η οποία απαντά αρνητικά στην αίτηση απέλασης που υποβάλλει η γαλλική κυβέρνηση.
Έπειτα από κάποιες αποτυχημένες απόπειρες απαγωγής και σύλληψής του από Γάλλους πράκτορες, αντιλαμβάνεται πως με όσα γνωρίζει δεν υπάρχει καμία περίπτωση να τον αφήσουν ήσυχο. Έτσι, αποφασίζει να ενημερώσει τους ανωτέρους του στο «Μυστικό του Βασιλιά» πως θα αποκαλύψει τα πάντα. Για να καταστήσει σαφείς τις προθέσεις του δημοσιεύει τον Μάρτιο του 1764 ένα βιβλίο με όλη την αλληλογραφία του ως έκτακτου πρεσβευτή. Ο Ιππότης ντ' Εόν γίνεται διάσημος εν μια νυκτί όχι μόνο στους πολιτικούς κύκλους αλλά και στο σύνολο της βρετανικής κοινωνίας. Το όνομά του συζητιέται τόσο στα σαλόνια των ευγενών όσο και στα χαμαιτυπεία του Λονδίνου και απολαμβάνει την προστασία της αγγλικής κοινής γνώμης. Ο εκβιασμός αυτός του αποφέρει μια διά βίου αποζημίωση 12.000 λιβρών ετησίως από τον Λουδοβίκο ΙΕ', ο οποίος του ζητά να εκμεταλλευτεί τη λαοφιλία του στην Γηραιά Αλβιώνα ώστε να συντάσσει αναφορές για την πολιτική ζωή εκεί, και φυσικά να παραδώσει ό,τι στοιχεία και επιστολές διαθέτει που αναφέρονται στο «Μυστικό». Ο Ντ' Εόν μένει για άλλα δέκα χρόνια ως αυτόεξοριστος στην Αγγλία, υπηρετώντας στην πραγματικοτητα τον βασιλιά του.
Με την άνοδο του Λουδοβίκου ΙΣΤ' στην εξουσία όμως, ο οποίος καταργεί το «Μυστικό του Βασιλιά» και θέλει να εξαλείψει κάθε ίχνος του, ο Ιππότης ντ' Εόν θεωρείται για άλλη μια φορά απειλή. Ο μετέπειτα συγγραφέας των «Γάμων του Φίγκαρο», ο Μπωμαρσαί, καλείται να διαπραγματευθεί την επάνοδό του στη Γαλλία και την παράδοση τυχόν ενοχοποιητικών επιστολών που είχαν παραμείνει στην κυριότητά του. Έπειτα από πολύμηνες συζητήσεις και σκληρές διαπραγματεύσεις από την πλευρά του Ιππότη ντ' Εόν επιτυγχάνεται μια συμφωνία που όριζε πως ο βασιλιάς θα πλήρωνε μέρος των χρεών του και θα του κατέβαλλε ένα ετήσιο εισόδημα, ενώ εκείνος θα παρέδιδε όλα του τα έγγραφα και θα επέστρεφε στην Γαλλία πάραυτα. Ως γυναίκα.
Κυκλοφορούσαν φήμες πως ο ντ' Εόν αγόραζε κορσέδες και εμφανιζόταν σε χορούς ντυμένος ως γυναίκα ήδη από την εποχή της διαμονής του στη Ρωσία. Μάλιστα, το 1771 στο Λονδίνο είχε δημιουργηθεί ένα συλλογικό στοίχημα με αρχική απόδοση 3:2 ότι ο Ιππότης στην πραγματικότητα ήταν γυναίκα. Ο ίδιος ο ντ' Εόν φρόντιζε να καλλιεργεί το μυστήριο, απαντώντας σε όσους επέμεναν πως δεν θα δεχόταν ποτέ να υποβληθεί σε εξέταση, γιατί όποια κι αν ήταν η έκβασή της, το αποτέλεσμα για εκείνον θα ήταν ταπεινωτικό. Με τον καιρό δημιούργησε την ιστορία πως γεννήθηκε μεν κορίτσι αλλά ο πατέρας του, που για κληρονομικούς λόγους χρειαζόταν άρρενα απόγονο, τον ανάγκασε να ντύνεται και να συμπεριφέρεται ως αγόρι. Η εκδοχή αυτή από πολλούς θεωρείται μια έξυπνη και συνειδητή επιλογή προκειμένου κάποτε να κατορθώσει να επιστρέψει στην πατρίδα του όχι ως δολοπλόκος αλλά ως ηρωίδα που αναγκάστηκε να παραστήσει τον άνδρα για να υπηρετήσει τον βασιλιά της.
Υπάρχει όμως και μια αντίθετη ανάγνωση του παράξενου αυτού όρου. Εύκολα μπορεί κανείς να θεωρήσει πως η αναγνώριση του προσώπου αυτού ως γυναίκα είναι ο ιδιοφυής πολιτικός ευνουχισμός ενός λαλίστατου αντιπάλου και ικανού πράκτορα. Δεν είναι τυχαία, εξάλλου, η διατύπωση της ακόλουθης εντολής που λαμβάνει: «Κατ' εντολή του βασιλιά: η Σαρλ Ζενεβιέβ Λουίζ Αυγούστα Αντρέ Τιμοθέα ντ' Εόν ντε Μπωμόν διατάσσεται να εγκαταλείψει τη στολή των δραγόνων που φοράει και να ντύνεται σύμφωνα με το φύλο της».
Εφεξής η Ντ' Εόν διάγει τον βίο της ως γυναίκα, ωστόσο δεν συμπεριφέρεται ποτέ πραγματικά ως αριστοκράτισσα αλλά ως αμαζόνα, κάτι που δεν ενοχλεί την κοινή γνώμη που την έχει αποδεχθεί ως μια νέα Ζαν ντ' Αρκ. Ωστόσο η κυβέρνηση δεν θα της επιτρέψει να εκφραστεί ποτέ ξανά πολιτικά. Όταν η Γαλλία ενεπλάκη στον αμερικανικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, όχι μόνο της αρνήθηκαν να συμμετάσχει με τους δραγόνους αλλά την πίεσαν είτε να κλειστεί σε μοναστήρι είτε να παντρευτεί. Όταν συνέχισε να πιέζει για να πολεμήσει, τη συνέλαβαν και την έκλεισαν σε ένα μπουντρούμι του Κάστρου της Ντιζόν. Η κυβέρνηση απέρριπτε σταθερά κάθε πολιτικό ή πατριωτικό της αίτημα και εν τέλει την ανάγκασε να αποσυρθέι στα οικογενειακά της κτήματα στην Τονέρ.
Απογοητευμένη, το 1785 εγκαταλείπει για πάντα τη Γαλλία και μετακομίζει ξανά στην Αγγλία. Με το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης παύει να λαμβάνει το ετήσιο επίδομά της και για να βιοποριστεί αρχίζει να συμμετάσχει σε επιδείξεις ξιφασκίας επί πληρωμή. Εξακολουθεί να θεωρείται σελέμπριτι, και μάλιστα το 1792 την απαθανατίζει ο ζωγράφος Τόμας Στιούαρτ σε ένα διάσημο πορτρέτο, όπου φοράει το επαναστατικό καπέλο και τον σταυρό του Αγίου Λουδοβίκου – το πορτρέτο αυτό ανήκει στη συλλογή της National Portrait Gallery.
Έπειτα από έναν σοβαρό τραυματισμό σε τουρνουά ξιφασκίας το 1796 αναγκάζεται να αποσυρθεί και βρίσκεται σε κατάσταση απόλυτης ένδειας. Αναγκάζεται να συγκατοικήσει με μια άλλη γυναίκα και ζει ως το τέλος της ζωής της έγκλειστη στο διαμέρισμά της. Όταν πεθαίνει, στις 21 Μαΐου 1810, στην ηλικία των 81 ετών, η κ. Κόουλ δοκιμάζει μια αναπάντεχη έκπληξη, καθώς ανακαλύπτει πως η γηραιά και φανατική καθολική πιστή συγκάτοικός της είναι στην πραγματικότητα άνδρας.
Ο Ιππότης ντ' Εόν, δύο αιώνες μετά τον θάνατό του, εξακολουθεί να είναι μια αινιγματική φιγούρα και τα κίνητρα για την αλλαγή ταυτότητάς του παραμένουν μυστηριώδη. Επρόκειτο για μια λύση επιβίωσης ή για βαθιά επιθυμία ενός άνδρα που ένιωθε γυναίκα; Ήταν η ζωντανή απόδειξη ότι οι γυναίκες μπορούσαν να κλέψουν την εξουσία, όπως υποστήριζε η πρωτοπόρος φεμινίστρια Μαίρη Γουόλστονκραφτ, ή η παρένδυσή του ήταν ένα τέχνασμα για να ξελογιάζει παντρεμένες γυναίκες, όπως έγραψε ένας βιογράφος του 9ου αιώνα; Μπορεί να μην έχουμε απαντήσεις γι' αυτό, αλλά η αλήθεια είναι ότι το όνομά του συνδέθηκε άρρηκτα με την παρενδυσία. Στον 21ο αιώνα χρησιμοποιήθηκε ο όρος «εονισμός» για την παρενδυσία, ενώ μια οργάνωση υποστήριξης διεμφυλικών, η Beaumont Society, επέλεξε το δεύτερο επίθετό του ως μέρος του τίτλου της.
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 21.11.2016
σχόλια