Μικρή ανάμνηση από τα '80s: στο σπίτι γίνεται μικρός οικογενειακός χαμός με ντουέτο πυρών μητέρας - πατέρα προς θεία που (μου) τσίμπησε το μάγουλο. Δεν θυμάμαι πολλά, ωστόσο, στην πορεία έμαθα ότι η θεία -τι να γίνεται άραγε;- παραβίασε κάποια χρυσή οδηγία περί τσιμπήματος μάγουλου και σχολίων τύπου "κάνε μια στροφή να σε δούμε, τι φορεματάκι είναι αυτό" και κάπως έτσι αραίωσαν οι συναναστροφές κομψά και διακριτικά.
Στο σήμερα: τον περιμένεις τον σεξισμό στη δουλειά, είσαι σχεδόν προγραμματισμένη γι' αυτό. Οι άντρες συνάδελφοι κάνουν δουλειές, εσύ κάνεις "δουλίτσες". Τον περιμένεις στο Πανεπιστήμιο. Τα αγόρια είναι μυαλά, εσύ τα καταφέρνεις "καλούτσικα" και άλλωστε πόσο μακριά θα πας; Κάποια στιγμή θα γίνεις μάνα, οπότε δεν είσαι για να επενδύουν πάνω σου. Τον περιμένεις στον δρόμο, όταν παρκάρεις, όταν επιχειρείς προσπέραση, αν έχεις δίτροχο δε, ας πρόσεχες. Δεν είναι κλισέ το "πάνε (sic) μωρή να πλύνεις κανά πιάτο". Είναι data. Όταν το εκστομίζουν είναι κι αυτοί προγραμματισμένοι γι' αυτό.
Ήταν έκπληξη πριν από λίγους μήνες, όταν στο πλαίσιο σεμιναρίου άκουσα καθηγητή κοινωνιολογίας να αναφέρεται σε μηχανισμούς τροφοδοσίας και αφομοίωσης του σεξισμού, ήδη από τη νηπιακή ηλικία. Ως τέτοιος μηχανισμός αναφέρθηκαν και διόλου αθώα σχόλια τύπου "τι κουκλίτσα είσαι, κάνε μια στροφή να δούμε το φορεματάκι σου". Η θεωρητική και συνάμα εργαλειακή βάση της γυναίκας ως προϊόντος προς διάθεση, μέσω μίας φαινομενικά γλυκιάς κουβέντα από γενιά σε γενιά, περασμένη σχεδόν στο DNA μας. Θυμήθηκα και κάπως εξήγησα λίγο τον θυμό των γονιών μου -προς τη θεία-, αν και τον βρήκα υπερβολικό και λίγο πριν συγκινηθώ, η έκπληξη έγινε κατάπληξη. Ακριβώς, ο ίδιος καθηγητής ήταν που συνέχιζε τον συλλογισμό του, αναφέροντας ότι κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατον να συμβεί με έναν άντρα... Οι άντρες δεν κάνουν τέτοια, "γιατί δεν καταλαβαίνουν από εντολές, δεν 'μεταφράζουν τις εντολές'". Γι' αυτό και ο ίδιος, όπως χαρακτηριστικά εξομολογήθηκε, είχε προπονήσει (sic) την κόρη του καταλλήλως.
Ανάμεσα στη ψευτοσεμνοτυφία και το "μη με πουν πουτάνα" και στις χυδαίες υπερβολές, όπως αυτές της Dunham και των Pussy Riot (και πάει λέγοντας), ακόμη ψάχνουμε τη χρυσή τομή. Ή "ανάφτρα" ή "νταλίκα", πάντα στα άκρα, στα μισά του δρόμου δεν βρεθήκαμε ποτέ.
Η προπόνηση περιελάμβανε το εξής: επειδή γνώριζε σε τι κόσμο τη φέρνει (!), κάθε πρωί, εν είδει πνευματικής γυμναστικής, εννοούσε να της δένει ο ίδιος τα κορδόνια των παπουτσιών. Mόνο και μόνο για να βλέπει και να αφομοιώνει το μήνυμα ενός άντρα που γονατίζει μπροστά της. Μπερδευτήκατε; Προφανώς, όσο και το συγκεκριμένο κορίτσι, αλλά δεν είναι εκεί το θέμα. Αυτό βρίσκεται στον άρρητο, τον υπόγειο σεξισμό, αυτόν που ορθώνεται σε χρόνο ανύποπτο και πλαίσιο προστατευμένο. Στις λέξεις, τις πρακτικές, τις συνήθειες και τις πεποιθήσεις για το τι κάνουν τα κορίτσια και τι όχι, ακόμη και στις μέρες μας. Όλα αυτά, τόσο καλά χωνεμένα, που βγαίνουν αυθόρμητα, ανακλαστικά, αβίαστα, σακατεύοντας από σώματα και ψυχές, μέχρι φιλοδοξίες και στόχους.
Απολύτως αξιωματικά, τύποι σαν τον Τραμπ -ακατέργαστοι και βαθιά κακοήθεις- έχουν κάνει άθελα τους εξαιρετική δουλειά στη δημιουργία ενός πληρέστατου σκαριφήματος για το τι είδους άντρες δεν αντέχει ο κοινωνικός ιστός. Χρειαζόταν ένα τέτοιο ιστορικό προηγούμενο, σε όλη τη δυσωδία και την εκζήτηση του , για να πάψουμε να το προσπερνάμε, να το αγνοούμε και τελικώς να το ανεχόμαστε. Αλλά ο Τραμπ είναι το κοτσάνι που εξέχει. Τόλμησε να πεις ανοιχτά -ως γυναίκα- ότι είσαι πολυγαμική. Ή ότι δεν είναι στις προτεραιότητες σου να γίνεις μητέρα. Θα σπάσουν τα πεζοδρόμια, παρά τη φαινομενική απελευθέρωση. Γυναίκες θα σε βάλουν στη θέση σου για αυτό που υποστηρίζεις -και το χειρότερο; - νέες γυναίκες. Τόλμα να φλερτάρεις, χωρίς τα βαρίδια μερικών idées fix ότι θα εξευτελιστείς, αν τελικώς σε απορρίψουν. Γυναίκες θα σου υπενθυμίσουν πρώτες ότι "κυνηγός είναι ο άντρας" κι ότι οφείλεις να ηρεμήσεις. Και φυσικά, τα πιο σκληρά, τα πιο σεξιστικά, άκαρδα σχόλια εναντίον ομοφυλόφιλων από γυναίκες θα τα ακούσεις και θα τα δεις σε γραμμένα στα social media. Τόλμα να διεκδικήσεις ένα αντρικό οχυρό. Ακόμη θέμα το κάνουμε και είδηση, όταν συμβαίνει: η πρώτη γυναίκα - αστροναύτης, η πρώτη γυναίκα σε κομβική θέση στο ΝΑΤΟ, η πρώτη γυναίκα, γενικώς.
Η απελευθέρωση και η κακώς εννοούμενη μαγκιά -στην Ελλάδα, τουλάχιστον- διαρκεί μέχρι τα 30. Μετά μπαίνουν στη μέση τα στερεότυπα της μητρότητας, του γάμου που καθαγιάζει οποιαδήποτε προηγούμενη ερωτική ζωή, το "Κυρία" μπαίνει πριν από οποιαδήποτε άλλη ιδιότητα, εκτός κι αν προηγείται το "μητέρα". Οφείλεις να νοικοκυρευτείς, και πάλι γυναίκες θα σου το πουν, ως μία άλλη εκδοχή του "οφείλεις να ηρεμήσεις". Από τι; Ανάμεσα στην ψευτοσεμνοτυφία και το "μη με πουν πουτάνα" και στις χυδαίες υπερβολές, όπως αυτές της Dunham και των Pussy Riot (και πάει λέγοντας), ακόμη ψάχνουμε τη χρυσή τομή. Ή "ανάφτρα" ή "νταλίκα", πάντα στα άκρα, στα μισά του δρόμου δεν βρεθήκαμε ποτέ. Ως αποτέλεσμα, το φύλο και κατ' επέκταση το σώμα και μετά το μυαλό γίνεται μια περίεργη φυλακή με χαλασμένη πόρτα: είτε θα ακούς μεγάλες γυναίκες να ψιθυρίζουν για σωματικές λειτουργίες τους, για πράγματα τόσο φυσικά όσο το να πιεις ένα ποτήρι νερό (όπως το σεξ) και όταν η πόρτα χαλά και ανοίγει ξαφνικά, θα τις ακούς να μιλούν με λύσσα απευθυνόμενες σε δυνητικούς στόχους.
Σε μέρες που ο Guardian έχει αναπτύξει πολεμική μέσω στηλών και καθημερινής αρθρογραφίας για τα φύλα των λέξεων και των συμπεριφορών -πηγαίνοντας στην άλλη άκρη του politically correct- εμείς ακόμη προσπαθούμε να ισορροπήσουμε ανάμεσα στο sexyness της νεοελληνικής κουλτούρας και το λούστρο, που, μερικές σπουδές (θεωρούμε ότι) χαρίζουν. Μεταξύ selfie και μεταπτυχιακού, στο πίσω μέρος του μυαλού μας χάσκει ο φόβος μήπως μείνουμε μόνες και πόση αποτυχία θα είναι να βρει εμάς κάτι τέτοιο. Αποτυχία εξ αφορμής του φύλου. Ούτε του χαρακτήρα, ούτε των επιλογών, ούτε της συγκυρίας.
Σε μέρες που οι New York Times καταγράφουν γενναία και ανοιχτά τη μοναξιά γυναικών με ανώτερο μορφωτικό επίπεδο, ως σύμπτωμα μιας κοινωνίας που αλλάζει, εμείς επιμένουμε να αργούμε να αντιμετωπίσουμε την αλλαγή προτύπου και συνθήκης και το αντιμετωπίζουμε με φόβο και μεσοβέζικες λύσεις: να μας τσιμπήσουν και το μάγουλο, αλλά να δείχνουμε ανεξάρτητες. Να δείχνουμε ανεξάρτητες, αλλά να μη μεγαλώσουμε μόνες ένα παιδί -πόση ντροπή, πολλά τα έξοδα. Να κάνουμε κουμάντο, αλλά να υπάρχει (ακόμη) "πλάτη", γονεϊκή, συζυγική, να υπάρχει γενικώς. Να δυστυχούμε, εν τέλει, σε γάμους, δουλειές και σπίτια κακώς διαλεγμένα, χαζεύοντας τις ζωές φιλενάδων στο Facebook που τελικά έκαναν το δικό τους, και δημοσίως να ρίχνουμε ανάθεμα στα "τσουλιά".
Μόνο που έτσι δεν γίνεται. Στη μέση αντέχουν μόνο οι διπλωμάτες και όσοι δεν ξέρουν πού να σταθούν. Δεν είναι ούτε φεμινισμός, ούτε ακραία θέση. Αυτό που συμβαίνει δεν σηκώνει από "άκρα" ή "χρυσές τομές". Έχει να κάνει με το reset. Με τη χαμένη γυναικεία ψυχραιμία και τα κλειστά αυτιά σε συνθήκες που αλλάζουν και σταδιακά θα απολιθώσουν και τα τσιμπημένα μάγουλα και τα "πιστεύω" της μαμάς και της γιαγιάς που προτιμούν γάμο, αντί διδακτορικού (λες και δεν γίνονται και τα δύο) και όλης αυτής της ρητορικής, που διαιρούσε τις γυναίκες ή σε "γατούλες" ή σε "αφέντρες". Μόνο, ας ξεμπερδεύαμε γρήγορα με όλα αυτά, μήπως προλάβει να ευτυχήσει η μεθεπόμενη γενιά.
σχόλια