Αν κάτι είναι βέβαιο σε σχέση με τη μουσική σήμερα είναι ότι οι σύγχρονες επιτυχίες, δηλαδή τα hits της εποχής που ανεβοκατεβαίνουν στην κορυφή των charts, μονοπωλούν ξανά το ενδιαφέρον. Το καταλαβαίνεις από τις συζητήσεις στα social media για κομμάτια όπως το «This is America» του Childish Cambino.
Το κομμάτι ανέβηκε απευθείας την πρώτη εβδομάδα κυκλοφορίας του στο Νο1 του Billboard Hot-100 της Αμερικής, γεγονός που θολώνει κάπως το τοπίο σχετικά με το τι καθιστά τελικά επιτυχία ένα τραγούδι. Επιπλέον, η μουσική βιομηχανία φαίνεται ότι ξαναχτίζει εκ νέου τη χαμένη πλέον σχέση της με το κοινό.
Πριν από μια δεκαετία κάτι τέτοιο θα φαινόταν αδιανόητο. Η μουσική βιομηχανία είχε φτάσει ομολογουμένως σε ένα τέλμα, που ξεκίνησε με την εμφάνιση του Napster το 1999, το file sharing και την πειρατεία.
Τα '00s, oι δύο από τις επικρατέστερες θεωρίες για το μέλλον της μουσικής ήταν από τις πιο απαισιόδοξες. Από τη μία, το 2008 ο Chris Anderson στην Αμερική ανέπτυξε στο ομώνυμο βιβλίο του τη θεωρία της «μακριάς ουράς» και τον τρόπο που θα επηρέαζε τον τρόπο που καταναλώνουμε μουσική.
Αντίστοιχα στην Αγγλία ο Simon Reynolds μιλούσε το 2010 για τη retromania, μια τάση που βασιζόταν στην εμμονή των ακροατών τις αρχές των '00s με τη νοσταλγία. Μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι και οι δύο θεωρίες διαψεύστηκαν, και μάλιστα σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Το Ίντερνετ άλλαξε δραματικά τον τρόπο που καταναλώνουμε μουσική. Πάνε οι παλιοί καιροί που αυτό γινόταν αγοράζοντας δίσκους ή ακούγοντας ραδιόφωνο. Τα πάντα πλέον ρυθμίζονται από το Διαδίκτυο. Το λανσάρισμα του Spotify το 2011 παγίωσε αυτή την κατάσταση. Σε λιγότερο από έξι χρόνια η μουσική πλατφόρμα εξελίχθηκε στο πιο αποτελεσματικό μέσο για να προωθήσει κανείς ηχογραφημένη μουσική και για να βγάλει λεφτά από αυτήν.
Η θεωρία του Anderson για τον κατακερματισμό της αγοράς της «αφθονίας» μπορεί να ίσχυε για μερικά χρόνια, γρήγορα όμως ξεπεράστηκε από την ίδια την τεχνολογία. O ακροατής είχε πρόσβαση σε έναν ωκεανό μουσικής κάθε είδους και κάθε εποχής άνευ γεωγραφικού περιορισμού, γεγονός που σήμανε το τέλος των hits και αποδυνάμωσε τη δημοτικότητα των σούπερ-σταρ. Όπως γνωρίζουμε, πλέον, στην εποχή των social media αυτό απέχει αρκετά από την πραγματικότητα.
Μουσικές πλατφόρμες όπως το Spotify και ο μοναδικός τρόπος που χρησιμοποιούσε τα big data του διέψευσε τις προβλέψεις του.
Επιπρόσθετα, από το 2017 το hip-hop, σύμφωνα με τη Nielsen, την εταιρεία που καταγράφει τις πωλήσεις των άλμπουμ και των singles εδώ και δεκαετίες, για πρώτη φορά στην Ιστορία ξεπέρασε το ροκ σε δημοτικότητα και έγινε το κυρίαρχο μουσικό είδος.
Το Spotify και το hip-hop όμως κατέρριψαν και την ιδέα της retromania του Reynolds. Ειδικά το hip-hop, που μπορεί ως είδος να υπάρχει εδώ και σαράντα χρόνια, αλλά εξαιτίας της ανταγωνιστικής φύσης των εκπροσώπων του και της χρήσης samples αγκαλιάζει όλες τις νέες τεχνολογίες, συνεπώς ακούγεται αρκετά φρέσκο.
Τι συμβαίνει σήμερα
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ένα από τα πιο σημαντικά σημάδια αυτής της τεράστιας έκρηξης στις μουσικές τάσεις δόθηκε με την ξαφνική άνοδο στο προσκήνιο της Cardi B. Η 25χρονη ράπερ έγραψε ιστορία στα αμερικανικά charts, συγκεκριμένα στο Billboard Hot-100, με το τραγούδι «Bodak Yellow».
Το «Bodak Yellow» είναι ένα αρκετά ιδιόμορφο κομμάτι που έκανε μια επίσης ασυνήθιστη πορεία προς την επιτυχία. Σε διάστημα ελάχιστων εβδομάδων και χωρίς καμία προώθηση από τα παραδοσιακά μέσα, όπως το airplay του ραδιοφώνου, κατάφερε να ανέβει στο Νο1 του Billboard Hot-100.
Ως τραγούδι δεν ακολουθούσε κανέναν κανόνα κλασικής σύνθεσης ποπ τραγουδοποιίας. Δεν είχε ίχνος πιασάρικης μελωδίας ή, τουλάχιστον, ένα υποτυπώδες ρεφρέν. Εύλογα κανείς θα αναρωτιόταν τι άλλο μπορεί να έκρυβαν τα charts, εφόσον ένα τέτοιο κομμάτι βρισκόταν στην κορυφή.
(Το ίδιο συνέβη και με το «This is America», ένα πειραματικό trap κομμάτι που ουσιαστικά έγινε mainstream ξαφνικά λόγω του viral βίντεό του, αλλά και με την απροσδόκητη επιτυχία του νεαρού ράπερ XXXtentacion).
Η 25χρονη ράπερ Cardi B έγραψε ιστορία στα αμερικανικά charts, συγκεκριμένα στο Billboard Hot-100, με το τραγούδι «Bodak Yellow».
Το Ίντερνετ άλλαξε δραματικά τον τρόπο που καταναλώνουμε μουσική. Πάνε οι παλιοί καιροί που αυτό γινόταν αγοράζοντας δίσκους ή ακούγοντας ραδιόφωνο. Τα πάντα πλέον ρυθμίζονται από το Διαδίκτυο.
Το λανσάρισμα του Spotify το 2011 παγίωσε αυτή την κατάσταση. Σε λιγότερο από έξι χρόνια η μουσική πλατφόρμα εξελίχθηκε στο πιο αποτελεσματικό μέσο για να προωθήσει κανείς ηχογραφημένη μουσική και να βγάλει λεφτά από αυτή.
Σήμερα έχει πάνω από 140 εκατομμύρια χρήστες συνολικά. Ακολουθούν η Apple Music (με 27 εκατομμύρια συνδρομητές), το YouΤube, το Pandora, το Amazon Prime Music, το SoundCloud και το Tidal του Jay-Z.
Το 2016, τα έσοδα μόνο από τα streaming services αυξήθηκαν κατά 69% σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο και έφτασαν τα 3,9 εκατομμύρια δολάρια. Για πρώτη φορά τα έσοδα από το streaming στις ΗΠΑ ξεπέρασαν όλα τα υπόλοιπα έσοδα που είχε συνολικά η μουσική, μάλιστα η δυναμική τους είναι τόσο μεγάλη που έχουν καταφέρει να δώσουν το φιλί της ζωής στη μουσική βιομηχανία.
Μια ματιά στην ιστορία του Billboard Hot-100 δίνει μια πληρέστερη εικόνα. Το Hot-100 έδωσε για πρώτη φορά στη δημοσιότητα τη λίστα με τα 100 πιο δημοφιλή τραγούδια της Αμερικής στις 12 Νοεμβρίου 1955. Το top-100 συγκέντρωνε όλες τις πτυχές της πορείας ενός τραγουδιού (πωλήσεις, ραδιοφωνικό airplay και jukebox), σύμφωνα με ένα σύστημα πόντων που έδινε περισσότερο βάρος στις πωλήσεις έναντι του ραδιοφωνικού airplay.
Το 1958 καθιερώθηκε ως το βασικό chart της αμερικανικής μουσικής βιομηχανίας. Υπάρχουν κι άλλες κατηγορίες, βέβαια, όπως το Ηοt-200 που μετράει πωλήσεις άλμπουμ.
Οι μετρήσεις γίνονται από τη Nielsen. Η εβδομαδιαία καταμέτρηση των πωλήσεων και των streams ξεκινά κάθε Παρασκευή και τελειώνει την Πέμπτη, ενώ αυτή του ραδιοφωνικού airplay διαρκεί από Δευτέρα έως και Κυριακή. Τα αποτελέσματα δημοσιεύονται κάθε Τρίτη.
Το «This is America», ένα πειραματικό trap κομμάτι που ουσιαστικά έγινε mainstream ξαφνικά λόγω του viral βίντεό του, αλλά και με την απροσδόκητη επιτυχία του νεαρού ράπερ XXXtentacion.
Τα ψηφιακά downloads προστέθηκαν στην εξίσωση το 2005. Το 2013 η φόρμουλα του chart αναβαθμίστηκε και συμπεριλάμβανε πλέον έναν συνδυασμό πωλήσεων (35-45%), ραδιοφωνικού airplay (30-40%) και διαδικτυακού streaming (20-30%).
Τα ακριβή ποσοστά αλλάζουν από εβδομάδα σε εβδομάδα (για το πώς λειτουργούν τα βρετανικά επίσημα charts μπορεί κάποιος να βρει πληροφορίες στο άρθρο μου για τη Vera Lynn).
Για πρώτη φορά πέρσι, μετά από περίπου δύο δεκαετίες, τα πιο απλησίαστα ρεκόρ μουσικής που έχουν βγει ποτέ από το Billboard άρχισαν να σπάνε το ένα μετά το άλλο με ασύλληπτους ρυθμούς, κυρίως από hip-hop ονόματα που δεν θα το περίμενες ποτέ να πετύχουν.
Σήμερα, η πλειονότητα των hits που ανεβαίνουν στην κορυφή τους έχει ραπ στοιχεία, τα βρίσκεις ακόμα και σε ποπ κομμάτια. Ένα πράγμα που ένας παλιότερος ακροατής δεν φαίνεται να συνειδητοποιεί είναι ότι πρόκειται για το πιο νεανικό δημοφιλές σύγχρονο είδος, δηλαδή ό,τι ήταν και το ροκ για τη νεολαία του '60.
Όσον αφορά τη μουσική βιομηχανία, το πιο πρόσφατο παράδειγμα της πλήρους «ανάρρωσης» της είναι οι BTS από τη Νότια Κορέα και η πρόσφατη κυκλοφορία τους, 'Love Yourself: Tear'. Για πρώτη φορά στην ιστορία των αμερικανικών Ηοτ-200 charts ανέβηκε στη κορυφή ένα μη αγγλόφωνο άλμπουμ από μια μπάντα που αντιπροσωπεύει την ασιατική αγορά. Η μουσική βιομηχανία όχι μόνο έχει καταφέρει να επιβιώσει αλλά είναι ισχυρότερη από ποτέ, ενώ ταυτόχρονα έχει προσαρμοστεί πλήρως στη διαδικτυακή εποχή.
BTS - DNA
Με βάση αυτά τα δεδομένα, τα ερωτήματα που άρχισαν να με απασχολούν κατά καιρούς είχαν να κάνουν με το τι συμβαίνει στην αγορά της Ελλάδας, πώς γίνεται μια επιτυχία εδώ και, φυσικά, αν υπάρχει επίσημο ελληνικό chart.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα
Οι μετρήσεις μουσικών πωλήσεων στη χώρα μας ξεκινούν επίσημα το 1989. Υπεύθυνη για τα ελληνικά charts είναι η Ένωση Ελλήνων Παραγωγών Ηχογραφημάτων, κατά κόσμον IFPI Greece.
Είναι το ελληνικό παράρτημα της διεθνούς ομοσπονδίας των δισκογραφικών εταιρειών. Έχει παρουσία σε 57 χώρες χώρες και εκπροσωπεί πάνω από 1.300 δισκογραφικές εταιρείες ανά τον κόσμο. Η έδρα της είναι στην Ελβετία και υπάρχει μια κεντρική γραμματεία στο Λονδίνο. Είναι κάτι αντίστοιχο με την RCA στην Αμερική.
«Τα ελληνικά charts δεν είναι κάτι που γνωρίζει αρκετός κόσμος, πέρα από τον κύκλο των ανθρώπων της μουσικής και των φαν που έχουν ψάξει από μόνοι τους. Η αλήθεια είναι ότι δεν τα έχουμε προωθήσει όσο θα έπρεπε» αναφέρει ο Νίκος Στεφανάκης όταν τον συναντώ στα γραφεία της εταιρείας στην Κατεχάκη.
«Η IFPI, ως συλλογικό όργανο των δισκογραφικών, έχει τρεις βασικούς άξονες και στόχους: την προώθηση της ηχογραφημένης μουσικής, την προάσπιση των πάσης φύσεως συμφερόντων των δισκογραφικών και, τέλος, την επέκταση των εμπορικών χρήσεων της ηχογραφημένης μουσικής σε όλες τις διαθέσιμες πλατφόρμες. Κάθε φορά που βγαίνει κάτι καινούργιο προσπαθεί να δει πως θα μπορέσει η μουσική βιομηχανία να ενταχθεί στη νέα πλατφόρμα, στον νέο τρόπο διάγνωσης με σωστούς αντικειμενικούς όρους».
Τα ελληνικά charts της χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:
1
Το chart των φυσικών πωλήσεων
Αυτό παίρνει λογιστικά στοιχεία από τις εταιρείες και διαμορφώνεται από τις πωλήσεις των εταιρειών ή των χονδρεμπόρων στα καταστήματα λιανικής.
Να σημειωθεί εδώ ότι όλα τα charts αφορούν πωλήσεις ή κατανάλωση εντός Ελλάδας, δεν μετρούν εξαγωγές ή οτιδήποτε άλλο. Το chart φυσικών πωλήσεων δείχνει καθαρά νούμερα πωλήσεων σε εβδομαδιαία βάση.
2
Το ψηφιακό chart
Σε αυτό η IFPI συγκεντρώνει τα νούμερα των streams και των downloads που παίρνει απευθείας από τις ανάλογες υπηρεσίες. Αυτήν τη στιγμή συνεργάζεται με 6 μουσικές πλατφόρμες, το Akazoo, την Apple Music, το iTunes, το D, το Napster και το Spotify.
3
Το airplay chart
Το συγκεκριμένο chart έχει να κάνει με το ραδιόφωνο. Η IFPI συνεργάζεται με την υπηρεσία Media Inspector που καταγράφει το τι παίζεται στα ραδιόφωνα σε όλη την Ελλάδα. Αυτήν τη στιγμή λειτουργούν 29 σταθμοί σε όλη την Αθήνα, 26 στη Θεσσαλονίκη και 330 στην περιφέρεια. Συγκεκριμένα, ελέγχει το πρόγραμμά τους και μετριούνται οι μεταδόσεις κάθε τραγουδιού καθημερινά.
Τα συγκεκριμένα charts, όπως μου εξηγεί ο κ. Στεφανάκης, είναι αυτόνομα. «Σκεφτόμαστε στο μέλλον να φτιάξουμε ένα πολυμετοχικό chart που θα λαμβάνει συνολικά υπόψη τις φυσικές και ψηφιακές πωλήσεις, τα streams και το ραδιόφωνο. Είναι λίγο δύσκολο αυτό επειδή είναι ένα περίεργο κοκτέιλ και χρειάζεται μεγάλη προσοχή στα συστατικά και στους συντελεστές που θα βάλεις στο καθένα. Δεν πρέπει να δώσεις πολλή έμφαση ούτε σε κάποιο από τα τρία ούτε να αφήσεις κάποιο να υπερισχύσει».
Ο ρόλος του YouTube
Τι γίνεται όμως με το YouTube, που φαίνεται να είναι το πιο διαδεδoμένο ψηφιακό μέσο αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα; «Το YouTube δεν μετριέται για πολύ συγκεκριμένους λόγους. Στην Ελλάδα είναι πολύ υψηλά σε δημοτικότητα σε σχέση με άλλες χώρες. Υπάρχει, όμως, μια δυσκολία λόγω του περιεχομένου, που προέρχεται από χρήστες, και λόγω κάποιων κενών που υπάρχουν στην αντικειμενικότητά του.
»Υπάρχουν κάποια νούμερα που προβληματίζουν, αν λάβουμε υπόψη και κάποια δημογραφικά στοιχεία. Βέβαια, μπορεί να είναι υψηλής έντασης η χρήση κάποιων τραγουδιών, από μικρότερο αριθμό χρηστών όμως, και κάποιος να τα ακούει ξανά και ξανά. Μπορεί να εμφανίζουν πάρα πολλά views, αλλά να μην είναι όλα κανονικά. Υπάρχουν κάποιες επιφυλάξεις αυτήν τη στιγμή και γι' αυτό δεν έχει συμπεριληφθεί στις κατηγορίες των charts».
Η ιδιομορφία της ελληνικής αγοράς
«Δεν θα έλεγα ότι έχει πολλές ιδιαιτερότητες. Το μόνο που βλέπουμε από τις διάφορες μετρήσεις που έχουμε είναι ότι η ελληνική μουσική κυριαρχεί έναντι της ξένης. Άρα στην Ελλάδα πάει καλά, όχι όμως και στο εξωτερικό, όπου οι καλλιτέχνες, οι δημιουργοί και οι εταιρείες μας δεν έχουν καταφέρει να διακριθούν, να κάνουν αυτό που λέμε παγκόσμιες επιτυχίες.
»Όσον αφορά την ξένη μουσική, ακολουθούμε κατά βάση τις τάσεις του εξωτερικού. Κάτι που θα γίνει επιτυχία διεθνώς θα ακολουθήσει και εδώ μια πετυχημένη πορεία, όχι όμως στον βαθμό που θα το κάνει ένα ελληνικό τραγούδι.
»Ως φυσικό προϊόν, η ξένη μουσική δεν πουλάει, αντίθετα με το ραδιόφωνο και το Διαδίκτυο. Στο digital chart η εικόνα που έχουμε είναι ότι γίνεται περισσότερο χρήση ξένης μουσικής και όχι ελληνικής.
»Υπάρχει μια αναντιστοιχία στην Ελλάδα, όπου είναι πολύ ανεβασμένο το YouTube όσον αφορά το ψηφιακό περιβάλλον. Ξέρουμε ότι υπάρχει κινητικότητα εκεί, αλλά δεν έχω συνολική εικόνα.
»Όσον αφορά το ραδιόφωνο, υπάρχει μια ισορροπία εκεί και η τάση είναι να ακούγεται πιο πολύ το ελληνικό. Έχει ακόμη ισχύ το ραδιόφωνο στην Ελλάδα με την έννοια ότι εδώ δεν υπάρχουν οι τεχνολογίες που υπάρχουν στο εξωτερικό.
»Στο αυτοκίνητο, για παράδειγμα, ακούμε ραδιόφωνο. Δεν υπάρχει δυνατότητα αυτήν τη στιγμή να συνδεθείς στο Διαδίκτυο μέσω του αυτοκινήτου σου και να ακούς Spotify ή κάτι άλλο. Άρα υπάρχουν φάσεις αυτήν τη στιγμή στη ζωή μας που είμαστε δεμένοι ακόμη με το ραδιόφωνο.
»Δεν το λέω αυτό ως κάτι κακό. Προσωπικά, ανήκω σε μια παλιότερη γενιά που έμαθε τη μουσική μέσα από το ραδιόφωνο και είναι κάτι που με χαροποιεί.
»Από κει και πέρα, όσο αλλάζουν οι γενιές, σίγουρα και τα μέσα θα διαφοροποιούνται όσον αφορά τον τρόπο που ακούμε μουσική, όπως είχαν αλλάξει οι τρόποι που ακούγαμε παλιότερα μουσική: από το βινύλιο, την κασέτα, μετά από το CD και ξανά από το βινύλιο τώρα, με την αναγέννησή του. Τα περισσότερα παιδιά γνωρίζουν τα ήχο μόνο σε ψηφιακή μορφή πλέον, ενώ αρχίζουν να απομακρύνονται από τα παραδοσιακά μέσα όλο και περισσότερο».
Ο ρόλος του Spotify
«Διεθνώς το Spotify έχει πολύ μεγάλη ισχύ και ήταν αιτία οικονομικής ανάκαμψης ολόκληρων αγορών σε κάποιες χώρες. Στην Ελλάδα είναι σημαντικό συγκριτικά με τις υπόλοιπες υπηρεσίες. Δεν είναι στα μεγέθη άλλων χωρών, αλλά πάντα υπάρχει περιθώριο, η αγορά είναι ανοιχτή.
»Όσον αφορά αυτά που ακούμε είμαστε λίγο πίσω σε σχέση με τις ταχύτητες του Διαδικτύου, τις ταχύτητες σύνδεσης, τις δυνατότητες που υπάρχουν. Βέβαια προχωράμε, διαρκώς προσφέρονται όλο και περισσότερες τεχνολογικές επιλογές, αλλά έχουμε δρόμο ακόμη. Είναι και θέμα πρόσβασης.
»Ακούω για χώρες όπου η πρόσβαση στο Διαδίκτυο μέσω κινητού έχει πολλαπλάσια τιμή απ' ό,τι στην Ελλάδα. Αυτό θα είναι ένα κίνητρο ή ένα μέσο για να κάνει κάποιος περισσότερη χρήση δεδομένων στο κινητό του κι έτσι όπως έχει γίνει το κινητό τώρα, το μόνο που του μένει είναι να μας ετοιμάζει και φαγητό».
Τι υπήρχε όμως στην ελληνική αγορά πριν την IFPI
Δυστυχώς, ο κ. Στεφανάκης δεν μπορεί να μου απαντήσει με απόλυτη βεβαιότητα. Ανέλαβε την εποπτεία των τσαρτ το 2000. «Από τότε που ήρθα, βρήκα τα charts να υπάρχουν. Δυστυχώς, αυτά που είχαμε τότε ήταν σε έντυπη μορφή. Υποθέτω ότι ερχόντουσαν με κάποιο φαξ. Υπάρχει ένα αρχείο στις αποθήκες που δεν έχει ψηφιοποιηθεί» αναφέρει.
Στο πλαίσιο της έρευνας προσπαθώ να προσεγγίσω τις δισκογραφικές εταιρείες. Με εξαίρεση τη Feelgood Records, που εκπροσωπεί τη Sony Music, οι προσπάθειές μου πέφτουν στο κενό. Υπάρχει όμως ένας άνθρωπος που ασχολείται με τα charts στο ραδιόφωνο εδώ και δεκαετίες, ο Γιάννης Πετρίδης.
«Tα charts τη δεκαετία του '70, όταν ξεκίνησα να ασχολούμαι, ήταν ένας μαγικός κόσμος. Αν τα μελετήσει κάποιος προσεκτικά, περιλάμβαναν όλα αυτά που έχουμε αγαπήσει κατά καιρούς» λέει. «Ήταν μια δυναμική εποχή της μουσικής που καθρέφτιζε πολλά διαφορετικά στυλ. Ήμουν από τους πρώτους στην Ελλάδα που αποφάσισαν να κάνουν αρκετά μεγάλη προβολή των charts στην Ελλάδα.
»Πριν από την IFPI δεν υπήρχε απολύτως τίποτα στην Ελλάδα όσον αφορά τα charts. Υπήρχαν κάποια έντυπα, είτε εφημερίδες είτε περιοδικά, όπως το "Pop & Rock", που μόνα τους έκαναν ένα υποτυπώδες chart, μαζεύοντας στοιχεία από κάποια καταστήματα στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη.
»Π.χ. είχαμε στο "Pop & Rock" παιδιά που πήγαιναν στο τέλος κάθε μήνα και μάζευαν από τα καταστήματα τα δέκα πρώτα τραγούδια, αλλά, καταλαβαίνεις, αυτό ήταν ένα ενδεικτικό chart, δεν αντανακλούσε την απόλυτη πραγματικότητα.
»Αντίθετα, στην Αμερική, που έχει παράδοση σε όλα, έχει ξεκινήσει από τα τέλη του προ-προηγούμενου αιώνα, από το 1896 συγκεκριμένα, να δημοσιεύουν στοιχεία από τις πωλήσεις που έκαναν οι παρτιτούρες.
»Το chart απογειώθηκε, θα έλεγα, την εποχή που γεννήθηκε το rock & roll, όταν βγήκε ο Έλβις, το '55, και άλλαξε τη μουσική σιγά-σιγά μέχρι να έρθουν οι Beatles το '60.
»Το chart πήρε τόση δημοσιότητα που το μάθαμε παντού, γιατί έδειχνε τον συναγωνισμό μιας καταπληκτικής εποχής για τη μουσική και αποτελούσε τον καθρέφτη της εποχής εκείνης ως προς το ποια συγκροτήματα και ποιοι καλλιτέχνες έχουν μεγαλύτερη επιτυχία. Άρχισε, έτσι, η ποπ και ροκ μουσική να έχει εκατομμύρια οπαδούς.
»Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '90 το Billboard ήταν ένα chart που αντανακλούσε την απόλυτη δημοτικότητα των τραγουδιών. Είναι σημαντικό επειδή μας δίνει και την αίσθηση της μουσικής που κυριαρχούσε κάθε δεκαετία. Για έναν έξυπνο και παρατηρητικό ακροατή, όχι έναν έφηβο που του αρέσει να βλέπει το ίνδαλμά του να είναι στην κορυφή, το chart δεν είναι πανάκεια».
Ποιότητα vs Εμπορικότητα
«Τα charts μπορεί να αντανακλούν τις διαθέσεις του κοινού, που όμως δεν έχει απαραίτητα τη διάθεση ούτε τη γνώση για να ανεβάσει τα καλύτερα τραγούδια στις πρώτες θέσεις. Ανεβάζει τα πιο εμπορικά, αλλά και ανάμεσα σε αυτά υπάρχουν κάποια που είναι αριστουργήματα. Βρίσκεις όμως και πολλά σκουπίδια» συνεχίζει ο κ. Πετρίδης.
«Όλοι περίμεναν ‒προσωπικά δεν ήμουν τόσο αισιόδοξος‒ ότι το Διαδίκτυο θα έδινε την ευκαιρία ‒όπως και την έδωσε‒ σε εκατοντάδες καλλιτέχνες σε όλο τον κόσμο να επιδείξουν τη δουλειά τους. Τις περισσότερες φορές είναι γι' αυτούς πολύ δύσκολο να υπογράψουν ένα συμβόλαιο με μια δισκογραφική εταιρεία, να βγάλουν ένα άλμπουμ και να προωθηθούν.
»Μετά από δέκα χρόνια έκρηξης του Διαδικτύου, αυτό που παρατηρώ είναι ότι ο έλεγχος της βιομηχανίας είναι απόλυτος σχεδόν και σε μεγαλύτερο σημείο απ' όταν δεν υπήρχε το Διαδίκτυο. Αν παρατηρήσει κανείς τις επιτυχίες που γίνονται σήμερα μέσω του streaming και του downloading, η πλειονότητα των τραγουδιών που κυριαρχούν σε όλο τον πλανήτη ανήκουν στην εμπορική μουσική.
»Είναι οι τάσεις που θέλει να επιβάλει η βιομηχανία, ορμώμενη βέβαια από την αντίδραση του κοινού. Θέλω να πω, δηλαδή, ότι ο μεμονωμένος ακροατής δεν μπορεί να συγχρονιστεί με χιλιάδες και εκατομμύρια άλλους που θέλουν να προωθήσουν το δικό τους αγαπημένο συγκρότημα. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: σήμερα ακούω από το πρωί μια σειρά άλμπουμ που κυκλοφόρησαν την προηγούμενη εβδομάδα.
Οι Parquet Courts στο «Wide Awake»
»Ποιο απ' όλα αυτά κυριάρχησε όμως; Πρόκειται για τα νέα άλμπουμ των Parquet Courts, John Hopkins, Leon Bridges, Ray LaMontane, James Bay, Courtney Barnett, John Craine. Εάν μπεις τώρα στο ελληνικό Spotify, αυτοί οι καλλιτέχνες δεν βρίσκονται πουθενά στις δημοφιλείς λίστες. Δεν ακούγονται παρά από ελάχιστους που είναι οι πολύ ψαγμένοι. Και όμως, είναι μια εναλλακτική, ας πούμε, πρόταση στο mainstream που κυριαρχεί.
»Γιατί αυτούς τους καλλιτέχνες δεν τους ανακαλύπτουν στην Ελλάδα; Αντίθετα, έκαναν την εμφάνισή τους στο βρετανικό chart αυτή την εβδομάδα και την περασμένη. Άρα ο κόσμος αποφασίζει και επηρεάζεται από τις επιτυχίες που προωθούνται από τις εταιρείες, από τη βιομηχανία, από τα media και από αυτές τις πλατφόρμες.
»Επομένως, δεν μπορούμε να πούμε ότι το Διαδίκτυο και ο τρόπος του streaming βοηθάνε πραγματικά την ψαγμένη μουσική. Προσωπικά, δεν έχω αυτή την εντύπωση».
Τι σημαίνει, τελικά, επιτυχία στην Ελλάδα
Σύμφωνα με τον κ. Στεφανάκη: «Αυτήν τη στιγμή αυτό που γίνεται πολύ συχνά επιτυχία στην Ελλάδα αφορά καθαρά την ελληνική μουσική και κυρίως συγκεκριμένα είδη, όπως η λαϊκή, κάτι που δεν συμβαίνει στην υπόλοιπη παγκόσμια αγορά.
»Δεν είμαι ο πιο αρμόδιος, αλλά δεν νομίζω ότι είναι ασφαλές να κάνουμε πρόβλεψη για τη μουσική και το τι θα αρέσει στον κόσμο μετά από 10-20 χρόνια. Μπορεί στο ενδιάμεσο να βγει ένα καινούργιο είδος, είτε στην Ελλάδα είτε παγκοσμίως, το οποίο να το αγκαλιάσει ο κόσμος πάρα πολύ.
»Έχουμε δει μουσικά είδη να πηγαίνουν πάρα πολύ ψηλά και μετά να εξαφανίζονται. Έχουμε μια τάση, τελευταία, να υπεραναλύουμε τα πάντα, ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
»Η επιτυχία είναι ένα πολυδιάστατο πράγμα. Έχει να κάνει με τη σκοπιά από την οποία το βλέπει κάποιος. Μια δισκογραφική μπορεί να το δει από τη μεριά των πωλήσεων. Επιτυχία είναι κάτι που απέφερε έσοδα στην εταιρεία.
»Κάποιος που συχνάζει σε νυχτερινά μαγαζιά μπορεί να θεωρεί επιτυχία το τραγούδι που γεμίζει τα μαγαζιά. Κάποιος άλλος μπορεί να θεωρήσει επιτυχία αυτό που ακούγεται έντονα στο Διαδίκτυο ή στο ραδιόφωνο. Έχει πολλές διαφορετικές οπτικές γωνίες. Δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη συνταγή.
Επίσης, επιτυχία μπορεί θα θεωρηθεί από κάποιον το να είναι ένα τραγούδι διαχρονικό, δηλαδή να ακούγεται για καιρό και να το αγαπάει ο κόσμος. Άρα η επιτυχία δεν είναι κάτι πολύ συγκεκριμένο αλλά σίγουρα είναι αυτό που θα ξεχωρίσει είτε σε γεωγραφική έκταση είτε σε βάθος χρόνου. Μπορεί να είναι πολλά πράγματα, πάντως είναι αυτό που θα ξεχωρίσει από τα πολλά».
Αυτό που με εκπλήσσει επίσης είναι γιατί δεν υπάρχει ένας λευκός που να κάνει μουσική διαμαρτυρίας. Μόνο οι μαύροι έχουν να πουν κάτι πάνω σε αυτό; Έχουν, ας πούμε, τώρα στην Αμερική έναν Πρόεδρο που όλοι μισούν. Η αμερικανική κοινωνία περνάει μία από τις χειρότερες περιόδους της.
Όσον αφορά την ξένη μουσική στη χώρα μας, σύμφωνα με τον κ. Πετρίδη: «Αν πιάσει κάτι στην Αμερική, θα πιάσει και στην Αγγλία και στις υπόλοιπες χώρες. Αρκετοί θεωρούν το hip-hop δεύτερη μουσική, αλλά είναι άνω των 40. Για πήγαινε να ρωτήσεις τους 20άρηδες να δεις τι θα σου πουν. Το εάν το hip-hop έχει μεγάλη επιρροή στους νέους φαίνεται όχι μόνο από την πορεία του στη χώρα μας αλλά και από την πορεία του στην Ιταλία και στη Γαλλία που παρακολουθώ ιδιαίτερα.
»Από την άλλη, αρχίζω να είμαι επιφυλακτικός με όλη αυτή την έκρηξη που παρατηρείται στο hip-hop. Νομίζω ότι όταν ξεπερνάει τα όρια της επιτυχίας και γίνεται ένα τεράστιο φαινόμενο, αρχίζει κάποια στιγμή να συρρικνώνεται και να ετοιμάζεται το καινούργιο.
»Αυτό που με εκπλήσσει επίσης είναι γιατί δεν υπάρχει ένας λευκός που να κάνει μουσική διαμαρτυρίας. Μόνο οι μαύροι έχουν να πουν κάτι πάνω σε αυτό;
»Έχουν, ας πούμε, τώρα στην Αμερική έναν Πρόεδρο που όλοι μισούν. Η αμερικανική κοινωνία περνάει μία από τις χειρότερες περιόδους της. Εκτός, όμως, από αυτά, πιστεύω ότι το φυσικό προϊόν θα πάψει εντελώς να υπάρχει.
»Οι πωλήσεις βινυλίου είναι απειροελάχιστες μπροστά στα streams που γίνονται. Επίσης, θεωρώ ανόητο όποιον πιστεύει ότι τα 10 πρώτα είναι και τα 10 καλύτερα. Ωστόσο δεν είναι κακό να ενημερωνόμαστε και να βλέπουμε τι γίνεται.
»Και κάτι τελευταίο: το ρoκ είναι εδώ, όπως είναι και το μπλουζ και η τζαζ, όπως και η κλασική μουσική. Μπορεί να μην είναι πια τα κυρίαρχα είδη, αλλά δεν έχουν εξαφανιστεί και συνεχίζουν με κάποιον τρόπο να επηρεάζουν».
Trivia
Ξένος καλλιτέχνης με τα περισσότερα Νο1: Depeche Mode, 10
Έλληνας καλλιτέχνης με τα περισσότερα Νο1: Ζουζούνια, 8
Ξένος καλλιτέχνης με τις περισσότερες εβδομάδες (συνολικά) στο Νο1: Iron Maiden, 31
Έλληνας καλλιτέχνης με τις περισσότερες εβδομάδες (συνολικά) στο Νο1: Μιχάλης Χατζηγιάννης, 85
Ξένος τίτλος με τις περισσότερες εβδομάδες στο Νο1: Eurovision Song Contest 2005, 18
Ελληνικός τίτλος με τις περισσότερες εβδομάδες στο Νο1: Μιχάλης Χατζηγιάννης-«Πιο Πολύ» & Δέσποινα Βανδή-«Υποφέρω», 17
Τοπ-3 με τις περισσότερες εβδομάδες Νο1 το 2017
Ξένο ρεπερτόριο:
Various Artists - La La Land (8)
Luis Fonsi - Despacito & Mis Grandes Exitos (3)
Various Artists - Sun:Set 5 by Alexandros Christopoulos (1)
Ελληνικό:
Γιάννης Πλούταρχος - Πέρα από τα μάτια μου (5)
Μελίνα Ασλανίδου - Με φωνάζουνε με το μικρό μου (4)
Παντελής Παντελίδης - Για Πάντα (4)
Νίκος Οικονομόπουλος - 10 (4)
Έλληνας και ξένος καλλιτέχνης με τις περισσότερες εμφανίσεις στα charts (από το 2000)
Μιχάλης Χατζηγιάννης
Pink Floyd
