Πολλοί Έλληνες κιθαρίστες της τζαζ και του ροκ, κυρίως μιας παλιότερης γενιάς, πίνουν ακόμη νερό στο όνομα του János Lambizi, καθώς η παρουσία του για μια δεκαπενταετία, χοντρικά, στην ελληνική σκηνή, στα κλαμπ, τα live και τη δισκογραφία, υπήρξε κάτι παραπάνω από αξιοπρόσεκτη.
Ο Lambizi, που είχε ιταλο-ουγγρική καταγωγή και ήταν γεννημένος στην Ουγγαρία το 1948, είχε έλθει στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του '60, για να ανακατευθεί από πολύ νωρίς με τη μουσική και τα συγκροτήματα.
Όπως είχε πει και ο ίδιος σε μία από τις ελάχιστες, αν όχι στη μοναδική συνέντευξη που έδωσε ποτέ σε ελληνικό έντυπο (ΜΟΥΣΙΚΗ, #4, Μάρτιος 1978): «Ήρθα στην Ελλάδα το 1963. Οι γονείς μου δεν είχαν σχέση με τη μουσική. Ο πατέρας μου είναι Ιταλός και η μάνα μου Ουγγαρέζα. Ο πατέρας ήταν αντιπρόσωπος-έμπορος και είχε συναλλαγές με Έλληνες. Γι' αυτό ήρθαμε στην Ελλάδα».
Ο Lambizi, που είχε ιταλο-ουγγρική καταγωγή και ήταν γεννημένος στην Ουγγαρία το 1948, είχε έλθει στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του '60, για να ανακατευθεί από πολύ νωρίς με τη μουσική και τα συγκροτήματα.
Η πρώτη μπάντα στην οποία συμμετείχε ο Lambizi ήταν οι Sharks, περί το 1965. Στο γκρουπ έπαιζαν κι άλλα γνωστά κατοπινά ονόματα, όπως ο τραγουδιστής Σπύρος Σερεμέτης και ο κιθαρίστας Δημήτρης Ταμπόσης (που είχε έρθει κι αυτός από την Ουγγαρία).
Όπως γράφει και ο Νίκος Σάρρος στο βιβλίο του Τα ελληνικά μουσικά συγκροτήματα των sixties / Ένα φωτογραφικό λεύκωμα [Μισκής, 2015], οι Sharks εμφανίζονταν στο κλαμπ Fuji Υama, στην οδό Χέυδεν (Πλατεία Βικτωρίας), με ρεπερτόριο Rolling Stones, Animals κ.λπ., παίρνοντας μέρος και στα κλασικά μουσικά πρωινά της εποχής, κυρίως στο RΕΧ.
Σε σύντομο χρόνο αρχίζουν οι γνωστές προστριβές, αυτές που μάστιζαν και μαστίζουν τα συγκροτήματα, με αποτέλεσμα ο Lambizi να εγκαταλείψει τους Sharks οδεύοντας προς τους Cinquetti.
Αλλά και σ' αυτούς δεν θα μείνει για πολύ καιρό. Ίσως είναι λογικό να υποθέσουμε πως ο ιταλο-ούγγρος κιθαρίστας θα πέρασε και από άλλα γκρουπ στην πορεία μέχρι το πέρας των sixties –πριν καταλήξει, προς τα τέλη του 1970, στον Εξαδάκτυλο–, αλλά τούτο δεν επιβεβαιώνεται με στοιχεία.
Η ποπ μουσική, όπως πάντα έτσι και τότε, άλλαζε και στην Ελλάδα χρόνο με το χρόνο. Τα χορευτικά γκρουπ του '60 παραχωρούσαν τη θέση τους στα πιο βαριά, τα ροκ (να τα πούμε έτσι) και ο Εξαδάκτυλος ήταν ένα από 'κείνα, που θα έκαναν τη διαφορά στην αρχή της νέας δεκαετίας.
Τότε, στο ξεκίνημά του, ο Εξαδάκτυλος αποτελείτο (βάσει λεγομένων του Πουλικάκου στο περιοδικό Ποπ & Ροκ, τον Ιούνιο του 1980) από τους Αντώνη Τριανταφύλλου μπάσο, Δημήτρη Πουλικάκο τραγούδι και δύο κιθαρίστες, τον János Lambizi και τον Νίκο Δαπέρη.
Πηγαινοέρχονται διάφοροι μουσικοί, αλλά με τον Lambizi στη σύνθεσή του ο Εξαδάκτυλος δίνει το πρώτο 45άρι του με τα τραγούδια «Τα παιδιά ειν' εντάξει / Σε καλή μεριά», που λίγο πιο μετά ξανακυκλοφορεί ως «Τα παιδιά ειν' εντάξει / Έχουν κακούς σκοπούς» (αμφότερα στη Zodiac του Πατσιφά, τον Απρίλιο του 1971).
Στα δύο από τα τρία τραγούδια του Εξαδάκτυλου («Τα παιδιά ειν' εντάξει», «Έχουν κακούς σκοπούς») ο Lambizi συμμετείχε και συνθετικά, καθώς το επώνυμό του υπάρχει στο label στα σχετικά credits.
Επίσης εκείνη την εποχή (τέλη '70) ο Εξαδάκτυλος με τον Lambizi ηχογραφεί και το κομμάτι «Γυρίσματα του χρόνου», που θα εμφανισθεί μερικά χρόνια αργότερα στο γνωστό LP του Πουλικάκου «Μεταφοραί-Εκδρομαί "Ο Μήτσος"» [ΕΜΙ, 1976].
Ακόμη, την ίδια περίοδο, δημιουργήθηκε και το γνωστότατο σήμα-κατατεθέν του Εξαδάκτυλου «Το ξεχασμένο πηγάδι καραδοκούσε το θύμα του» (από τους Αντώνη Τριανταφύλλου, Δημήτρη Πουλικάκο και Γ. Λαμπίτσι), όμως στην ηχογράφηση που έγινε για τις ανάγκες του LP+single «Ζωντανοί στο Κύτταρο» [Zodiac, 1971-72] o János Lambizi δεν ήταν πλέον στο γκρουπ και δεν συμμετέχει στην εγγραφή (κιθάρα στην ηχογράφηση έπαιζε ο Νίκος Πολίτης).
Το σημειώνουμε αυτό, επειδή γράφτηκε από 'δω κι από 'κει τις τελευταίες ημέρες πως ο Lambizi εμφανιζόταν στο «Ζωντανοί στο Κύτταρο».
Την άνοιξη του '71 ο János Lambizi ήταν στα Μπουρμπούλια του Διονύση Σαββόπουλου κι έτσι ανοίγει αυτό το πολύ σημαντικό κεφάλαιο για την ιστορία του ελληνικού ροκ, και του ελληνικού τραγουδιού γενικότερα, αφού με τη συγκεκριμένη line-up (Νίκος Τσιλογιάννης ντραμς, Βασίλης Ντάλλας μπάσο, Γιάνος Λαμπίτσκι ηλεκτρική κιθάρα, Σπύρος Καζιάνης φαγκότο, τρομπόνι) και με τους υπόλοιπους guest μουσικούς, προέκυψε ο «Μπάλλος» [Lyra, Μάρτιος 1971].
Η κιθάρα του Lambizi στον «Μπάλλο» είναι περισσότερο τζαζ παρά ροκ – και αυτό σημαίνει πως από τότε, τόσο νωρίς, ο Lambizi είχε υιοθετήσει ένα φαινομενικά όχι εντυπωσιακό παίξιμο (απ' αυτά στα οποία αρέσκονται οι rockers), αλλά πιο χαμηλής ισχύος, με ωραίο finger picking και με τις νότες να «στάζουν» ολοκάθαρες σαν ν' ακούς Joe Pass και Wes Montgomery φερ' ειπείν και όχι τα ομιχλώδη σόλι των Jimi Hendrix και Eric Clapton. Ρίχνεις στο πικάπ «Κιλελέρ», «Ο παλιάτσος κι ο ληστής», «Έρχεται βροχή, έρχεται μπόρα» και καταλαβαίνεις...
Διονύσης Σαββόπουλος - Κιλελέρ
Και όμως, γι' αυτό το αριστούργημα, που αποκαλείται «Μπάλλος», ο János Lambizi δεν είχε καλή γνώμη! Όταν πρωτοδιάβασα (στα μέσα του '80) εκείνη την παλαιά συνέντευξή του στη ΜΟΥΣΙΚΗ δεν μπορούσα να πιστέψω όλα αυτά που έλεγε για τον «Μπάλλο» και τη μουσική του Σαββόπουλου.
Τα θεωρούσα και τα θεωρώ και σήμερα (εννοείται) από εντελώς υπερβολικά έως και τελείως άστοχα, αλλά πρέπει να τα μεταφέρω, δίχως να μεγεθύνω επ' αυτών («απαντώντας» κ.λπ.):
«Όταν έπαιζα με το Σαββόπουλο ξεκινήσαμε να φτιάξουμε το LP "Μπάλλος", το οποίο αποτελείται από ένα βασικό θέμα, που είναι η κακή απομίμηση ενός παλιού ουγγαρέζικου κομματιού, πάνω στο οποίο έγινε μια γελοία ενορχήστρωση, στην οποία, ντρέπομαι να το πω, έλαβα κι εγώ μέρος.
»Πάνω σ' όλα αυτά χρησιμοποιήθηκαν στίχοι που δεν έχουν καμιά σχέση με το βασικό θέμα του κομματιού, το οποίο λέει για τον πόνο και τον ιδρώτα που έχουν δώσει οι Ούγγροι αγρότες για να ζήσουν καλλιεργώντας τη γη.
»Για όποιον έχει ακούσει τα λόγια αυτού του δίσκου δεν είναι δύσκολο να καταλάβει ότι αυτά που ακούγονται δεν έχουν καμιά πραγματική σχέση ούτε με πόνο, ούτε με ιδρώτα.
»Και όμως αυτός ο δίσκος πούλησε οκτώ χιλιάδες αντίτυπα από την πρώτη μέρα που βγήκε. Η μουσική του Σαββόπουλου κατά τη γνώμη μου είναι σαν να έχουμε ανακατέψει μία ωραία σούπα με μισό κιλό παρφέ παγωτό».
Διονύσης Σαββόπουλος - Ο παλιάτσος κι ο ληστής
Στα Μπουρμπούλια ο János Lambizi δεν έμεινε για πολύ καιρό κι έτσι προς το τέλος εκείνης της χρονιάς (1971) τον συναντάμε, για ένα επίσης μικρό διάστημα, στους Socrates Drank the Conium.
Με δύο κιθαρίστες (Lambizi, Σπάθας) και με Τουρκογιώργη, Τρανταλίδη στο rhythm section οι Socrates θα γάζωναν σε πάλκα και δισκογραφία, αλλά δυστυχώς δεν διασώθηκε κάποια ηχητική εικόνα εκείνης της φάσης τους. Μας έμειναν μόνο οι ωραίες φωτογραφίες από το περιοδικό ΦΑΝΤΑΖΙΟ (μάλλον), που ανέβασε ο ντράμερ Γιώτης Μπάγκαλας στο facebook.
Τι άλλο έχουμε, για τον János Lambizi, σχετικό με τα ροκ πράγματα της εποχής;
Τη συμμετοχή του στο πρώτο LP της Μαρίζας Κωχ «Αραμπάς» [MINOS, 1971], στο οποίο αναγράφεται ως Τζ. Λαμπίνσκι. Γενικώς, με το πώς προφέραμε το όνομά του και πώς το γράφαμε, εδώ στην Ελλάδα, υπήρχε ένα θέμα. (Εμείς πάντως, τώρα, προτιμούμε να το γράφουμε όπως το έγραφε ο ίδιος στη σελίδα του στο facebook).
Στον «Αραμπά» λοιπόν μπορεί να συμμετέχουν τρεις κιθαρίστες (Γ. Μπαράκος, Χ. Χρυσάφης οι άλλοι δύο), αλλά το παίξιμο του Lambizi φαίνεται καθαρά σε κομμάτια όπως τα «Αραμπάς», «Σαράντα πήχες δίμιτο», «Η λαφίνα», «Τσαπ δηλαδή» κ.λπ.
Το 1972 o János Lambizi, αφού έχει αφήσει το στίγμα του σε τρία κορυφαία ελληνικά ροκ συγκροτήματα (Εξαδάκτυλος, Μπουρμπούλια, Socrates Drank the Conium), κάνοντας διακριτό το παίξιμό του όχι μόνο στον κόσμο, αλλά και στους συναδέλφους του μουσικούς, θα βρεθεί στην Ιταλία, για να ανακατευτεί στην πρώτη μορφή των περίφημων Area (το συγκρότημα του Demetrio Stratos).
Αν και ακούω Area από τη δεκαετία του '80 αυτή την πληροφορία την έμαθα πολύ αργά, από ιταλικά σάιτ, κάποια στιγμή στα '00s. Φυσικά μου έκανε μεγάλη εντύπωση και επειδή οι Area υπήρξαν, στα seventies, ένα κορυφαίο συγκρότημα του progressive-avant-fusion, αλλά και γιατί τόσα χρόνια δεν είχε ακουστεί ποτέ κάτι τέτοιο στην Ελλάδα.
Ούτε ο ίδιος ο Lambizi το είχε αναφέρει, θέλω να πω, σ' εκείνη τη συνέντευξή του στη ΜΟΥΣΙΚΗ, το 1978. Και το επισημαίνω τούτο επειδή, εκεί, γινόταν λόγος για τις συνεργασίες του με μερικούς πολύ σημαντικούς Βρετανούς μουσικούς της τζαζ και του fusion, όπως τον σαξοφωνίστα Alan Skidmore (είχε παίξει με τους Soft Machine και με δεκάδες άλλα σχήματα), τον τρομπετίστα Ian Carr (από Nucleus κ.λπ.), τον πιανίστα Gordon Beck και τον τρανό Αμερικανό σαξοφωνίστα Phil Woods.
Σ' εκείνη λοιπόν την πρώτη μορφή των Area, που έμεινε σχεδόν αδισκογράφητη, συμμετείχαν οι Demetrio Stratos φωνή, όργανο, Giulio Capiozzo ντραμς, Edouard "Eddie" Busnello σαξόφωνα, Leandro Gaetano πιάνο και János Lambizi κιθάρα – με τους Patrick Djivas μπάσο και Patrizio Fariselli πλήκτρα να συμπληρώνουν πάραυτα το σχήμα.
Το 1973 ο Lambizi θα εγκαταλείψει για μιαν ακόμη φορά ένα συγκρότημα, τους Area αυτή τη φορά, αφήνοντας τη θέση του στον Paolo Tofani (λίγο πριν την ηχογράφηση του ιστορικού άλμπουμ "Arbeit Macht Frei"). Ηχογραφήσεις των Area με τον Lambizi δεν υπάρχουν... όμως... όμως...
Στο άλμπουμ "Radius" [Numero Uno, 1972] του κιθαρίστα Alberto Radius (ιδρυτικό μέλος των Formula Tre) στη σύνθεση "Area"(!) συμμετείχαν μαζί με τον Radius και τον βιολιστή D'Aquino Alfredo όλοι οι Area (που τότε σχηματίζονταν), δηλαδή οι Leandro Gaetano τενόρο σαξόφωνο, Demetrio Stratos όργανο, Jan Djivas μπάσο, Giulio Capiozzo ντραμς και Johnny Lamberti κιθάρα, που δεν ήταν άλλος από τον János Lambizi (δεν μπορεί να ήταν άλλος, αφού το πάντα ήσυχο και διακριτικό, τεχνικό παίξιμό του το ακούς σ' ένα δεύτερο επίπεδο, πίσω από την φαντασμαγορική πενιά του Radius).
Απίστευτο; Όσο απίστευτο είναι να υποστηρίξει κάποιος πως οι Area ήταν επηρεασμένοι (και) από τον Εξαδάκτυλο!
Πλάνητας, έξω από κάθε περιοριστική νόρμα και αυθεντικό ελεύθερο πνεύμα, ο Lambizi δεν θα στεριώσει ούτε στην Ιταλία, αφού το 1974 θα βρεθεί και πάλι στην Ελλάδα συμμετέχοντας (ως Γιάννης Λαμπίτσυ) στο LP «Η Μαρίζα Κωχ και δυο ζυγιές παιχνίδια» [MINOS, 12/1974]. Δίπλα του, στην ηλεκτρική κιθάρα, ήταν και ο Θεολόγος Στρατηγός (από τη Λαιστρυγόνα του Σαββόπουλου), αλλά και πάλι το παίξιμο του Lambizi είναι διακριτό σε κομμάτια όπως το «Έκτακτον δελτίον θυέλλης» π.χ.
Στα χρόνια που θα ακολουθήσουν ο János Lambizi θα βρεθεί να συνεργάζεται με μουσικούς της νεότερης τζαζ σκηνής, στο ιστορικό Τζαζ Κλαμπ του Γιώργου Μπαράκου, στην πλατεία Ραγκαβά, στην Πλάκα.
Ο Lambizi δεν εμφανιζόταν απλώς ως κιθαρίστας με διάφορα σχήματα, αλλά μεσολαβούσε κιόλας προς τη μεριά των Ούγγρων τζάζμεν, οι οποίοι, ο ένας μετά τον άλλον, κατέφθαναν τότε στην Αθήνα. Επειδή, μάλιστα, οι Ούγγροι ήταν αρκετά «προχωρημένοι» σαν παίκτες-αυτοσχεδιαστές βοήθησαν πολύ και τους δικούς μας μουσικούς ν' «ανέβουν» γενικότερα.
Ας σημειώσουμε, έτσι για την ιστορία, μερικές εμφανίσεις του János Lambizi, την περίοδο 1976-78, στο Τζαζ Κλαμπ:
1. János Lambizi κιθάρα, με Γιώργο Γαβαλά μπάσο και Χρήστο Στασινόπουλο ντραμς
2. János Lambizi κιθάρα, με Γιώργο Φιλιππίδη μπάσο, Γιώργο Τρανταλίδη ντραμς, Harry Sokal σαξόφωνο και Béla Lakatos πιάνο (βλέπε φωτογραφία)
3. János Lambizi κιθάρα, με Γιώργο Φιλιππίδη μπάσο, Tony Brown ντραμς, Johnny Zorbas τενόρο σαξόφωνο και Béla Lakatos πιάνο (βλέπε φωτογραφία)
4. János Lambizi κιθάρα, με Tony Lakatos τενόρο σαξόφωνο, Γιώργο Φιλιππίδη μπάσο και Σάκη Πάλλη ντραμς
5. János Lambizi κιθάρα, με Füsti Balogh Gábor πιάνο, Kunu László μπάσο και Lakatos László ντραμς
6. János Lambizi κιθάρα, με Rudolf Tomsits τρομπέτα και Gábor Balázs μπάσο
Από τις αρχές της δεκαετίας του '80 τα ίχνη του János Lambizi (που έπαιζε και σαξόφωνο) χάνονται σιγά-σιγά. Εντελώς από τη δισκογραφία, ενώ άγνωστη προς εμάς παραμένει στις λεπτομέρειές της και η πορεία του στα κλαμπ. (Στα eighties, στην Αθήνα, είχε εμφανισθεί, πάντως, στο Café Palette).
Λογικά, και όντας τον περισσότερο καιρό στην πατρίδα του την Ουγγαρία, δεν θα σταμάτησε να παίζει, όμως η αλήθεια είναι πως κάπου εκεί τον χάνει η ελληνική σκηνή – και άρα τον χάνουμε όλοι μας.
Βεβαίως, αν ψάξεις με προσοχή στο δίκτυο θα εντοπίσεις εμφανίσεις τού János Lambizi (π.χ. στην Bollate, κοντά στο Μιλάνο, το καλοκαίρι του 2004, με τον Ares Tavolazzi μπάσο, από τους Area και τον Fabio Rigamonti επίσης σε μπάσο), αλλά γενικώς η δραστηριότητά του δεν γίνεται γνωστή.
Ίσως άρχισε να γίνεται, ξανά, κάπως περισσότερο γνωστή μετά τον Δεκέμβριο του 2008, όταν János Lambizi μπήκε στο Facebook, αρχίζοντας να ποστάρει τις μουσικές δραστηριότητές του (ερασιτεχνικά βίντεο, κυρίως, με τον ίδιον να διασκευάζει με την κιθάρα του γνωστά τζαζ στάνταρντ). Και όλα τούτα μέχρι πριν από λίγες μέρες, όταν μάθαμε την άσχημη είδηση.
Νομίζω πως ήταν ο φίλος και συνεργάτης του από τα παλιά o κιθαρίστας Λάκης Ζώης εκείνος που μετέφερε πρώτος, στις 4 Μαρτίου, τα κακά νέα στο Facebook.
Ο János Lambizi δεν υπήρχε πια μαζί μας. Είχε αφήσει τους ανθρώπους που τον αγαπούσαν, συγγενείς και φίλους, και όσους τον ήξεραν από τη συναρπαστική διαδρομή του στα δικά μας seventies, στα 70 του χρόνια.
