Δύο παναθηναϊκοί αμφορείς στο Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου

Δύο παναθηναϊκοί αμφορείς στο Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου Facebook Twitter
Οι παναθηναϊκοί αμφορείς συνδέονται με τάφους αριστοκρατών με αθλητικές επιδόσεις, προκειμένου να τονίσουν τις αρετές και τον ηρωισμό τους.
0

Οι παναθηναϊκοί αμφορείς, ως έπαθλα που δίνονταν στους νικητές των αγώνων των Παναθηναίων που τελούνταν ανά τετραετία, απεικόνιζαν στη μία όψη την Αθηνά Πρόμαχο ανάμεσα σε δύο κίονες και στην πίσω όψη το άθλημα στο οποίο είχε νικήσει ο αθλητής. Κάθε αμφορέας περιείχε περίπου σαράντα λίτρα (δηλαδή 36 κιλά) λάδι. Ο αριθμός των αμφορέων που έπαιρνε ως έπαθλο ο νικητής κυμαινόταν από έναν έως εκατόν σαράντα.

Ο νικητής της αρματοδρομίας έπαιρνε 140 αμφορείς, δηλαδή 5 τόνους λάδι, αξίας περίπου 1.680 αρχαίων δραχμών, που αντιστοιχούσε σε ημερομίσθια περίπου πεντέμισι χρόνων.Ο μέσος όρος του πρώτου επάθλου για τα υπόλοιπα αθλήματα ήταν 50-70 αμφορείς. Καθώς οι ποσότητες του λαδιού που έπαιρναν μερικοί τουλάχιστον από τους νικητές ήταν μεγάλες, οι νικητές μπορούσαν να πουλήσουν τους αμφορείς με το περιεχόμενό τους εκτός των Αθηνών.

Οι αρχαίες πόλεις Ιωλκός και Αμφανές, στην περιοχή του Βόλου, άκμαζαν κατά την κλασική εποχή (5ος και 4ος αι. π.Χ.) και εισήγαγαν μεγάλες ποσότητες αττικών αγγείων. Μέσω αυτού του εμπορικού δικτύου είναι πολύ πιθανόν να έφτασαν οι δύο παναθηναϊκοί αμφορείς στην περιοχή του Βόλου.

Οι αρχαίες πόλεις Ιωλκός και Αμφανές, στην περιοχή του Βόλου, άκμαζαν κατά την κλασική εποχή (5ος και 4ος αι. π.Χ.) και εισήγαγαν μεγάλες ποσότητες αττικών αγγείων. Μέσω αυτού του εμπορικού δικτύου είναι πολύ πιθανόν να έφτασαν οι δύο παναθηναϊκοί αμφορείς στην περιοχή του Βόλου. Καθώς τα αγωνίσματα που απεικονίζονται στην πίσω όψη των δύο αμφορέων, η αρματοδρομία και ο δρόμος, είναι αυτά για τα οποία αμείβονταν με τον μεγαλύτερο αριθμό αμφορέων οι νικητές ‒140 για την αρματοδρομία και 50-70 οι νικητές των δρόμων‒, είναι απολύτως λογικό το ότι πωλήθηκαν εκτός Αθηνών και οι αγοραστές θα πρέπει να πλήρωσαν αρκετά ακριβά για να αποκτήσουν ένα τέτοιο αγγείο που αποτελούσε αντικείμενο κύρους.

Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, ο μεν παλιότερος παναθηναϊκός αμφορέας του Ζωγράφου του Κλεοφράδη (Εικόνα 2) συνόδευσε τον κάτοχό του στην τελευταία του κατοικία μαζί με άλλα αττικά αγγεία και μια στλεγγίδα ‒θα ήταν πιθανότατα κι αυτός αθλητής–, ενώ ο δεύτερος (Εικόνα 1) αφιερώθηκε στο ιερό του Απόλλωνα στις Αμφανές. Σε κάθε περίπτωση, οι παναθηναϊκοί αμφορείς συνδέονται με τάφους αριστοκρατών με αθλητικές επιδόσεις, προκειμένου να τονίσουν τις αρετές και τον ηρωισμό τους.

Στην περίπτωση του τάφου από το νεκροταφείο της Ιωλκού, όπου βρέθηκε ο παναθηναϊκός αμφορέας του Ζωγράφου του Κλεοφράδη, η καύση πάνω από τον τάφο και το τελετουργικό σπάσιμο του αμφορέα και των λοιπών κτερισμάτων αποδεικνύουν ότι πρόκειται για σημαίνον πρόσωπο της αριστοκρατίας της Ιωλκού. Ο νεκρός αθλητής θα πρέπει να ανήκε στην άρχουσα τάξη της Ιωλκού, η οποία εκείνη την εποχή άκμαζε, και μάλιστα προτάθηκε το έτος 511/10 ως τόπος εξορίας στον τύραννο των Αθηνών Ιππία, όπως καταδεικνύει η αναφορά του Ηροδότου, Ε’94: «Ιππίη δε εντεύθεν απελευνομένω εδίδου μεν Αμύντας ο Μακεδών Ανθεμούντα, εδίδοσαν δε Θεσσαλοί Ιωλκόν, ο δε τούτων μεν ουδετέρα αιρέετο». Οι δύο παναθηναϊκοί αμφορείς εκτίθενται στη μόνιμη έκθεση του Αθανασάκειου Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου.

 

Mελανόμορφος παναθηναϊκός αμφορέας με πώμα

(336/5 π.Χ., έτος του άρχοντα Πυθόδηλου)

Δύο παναθηναϊκοί αμφορείς στο Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου Facebook Twitter
Εικόνα 1: Ιερό Απόλλωνα, Αμφαναί. Ύψος: 1,01μ. Διάμετρος: 0,395

Στη μία όψη εικονίζεται η Αθηνά Πρόμαχος με ασπίδα, προς τα δεξιά, ανάμεσα σε δύο κίονες, οι οποίοι επιστέφονται από αγάλματα. Στον αριστερό κίονα παριστάνεται ο Τριπτόλεμος πάνω στο φτερωτό του άρμα και στον δεξί φτερωτή νίκη προς τα αριστερά, που κρατά κάποιο αντικείμενο με το δεξί της χέρι. Δίπλα στον δεξιό κίονα υπάρχει κάθετα γραμμένη η επιγραφή ΤΟΝ [Α]ΘΕΝΕΘΕΝ ΑΘ[Λ]ΟΝ, στο αττικό αλφάβητο, ενώ δίπλα στον αριστερό κίονα η επιγραφή με το όνομα του επώνυμου άρχοντα του έτους: ΠΥ[ΘΟΔΗΛΟ]Σ. Στην πίσω όψη εικονίζονται τέσσερις δρομείς σταδίου, προς τα δεξιά.

Στο πανόραμα των ολυμπιακών αγωνισμάτων, το αγώνισμα του δρόμου συνδέεται άρρηκτα με την ίδρυση των Ολυμπιακών Αγώνων. Στην αρχαία παράδοση, θεοί, ημίθεοι και ήρωες σχετίζονται με την καθιέρωση του αγωνίσματος, γεγονός που αποδεικνύει την παλαιότητά του. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες ο δρόμος αναφέρεται ως το παλαιότερο αγώνισμα. Ο Ιδαίος Ηρακλής οργανώνει του αγώνες και ορίζει το μήκος του ενός σταδίου σε 600 πόδια, δηλαδή 192,28 μέτρα.

Δημοσίευση: Μπάτζιου - Ευσταθίου, Α. (2004) 48. Παναθηναϊκός αμφορέας στο «Αγώνες και αθλήματα στην αρχαία Θεσσαλία», ΥΠ.ΠΟ. - Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου, Αθήνα: ΤΑΠ, 140-141

 

Παναθηναϊκός αμφορέας

(αρχές 5ου αι. π.Χ)

Δύο παναθηναϊκοί αμφορείς στο Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου Facebook Twitter
Εικόνα 2: Ιωλκός, νεκροταφείο.Ύψος: 0,65μ.

Στη μία όψη εικονίζεται η Αθηνά Πρόμαχος, προς τα αριστερά. Στο επίσημα της ασπίδας εικονίζεται ο Πήγασος, χαρακτηριστικό του εργαστηρίου του Ζωγράφου του Κλεοφράδη. Πάνω στους κιονίσκους που πλαισιώνουν την Αθηνά παριστάνεται ένας κόκορας. Κάθετα, δίπλα στον αριστερό κίονα, υπάρχει η επιγραφή: ΤΟΝ ΑΘΕΝΕΘΕ[Ν ΑΘΛΩΝ]. Στην πίσω όψη σκηνή αρματοδρομίας με ηνίοχο που φοράει λευκό, αχειρίδωτο, μακρύ χιτώνα. Ο λαιμός του αμφορέα κοσμείται με ανθέμια, άνθη λωτού και γλωσσωτό κόσμημα.

Τα ιππικά αγωνίσματα ήταν τα πιο εντυπωσιακά και το πιο λαμπρό θέαμα στους αγώνες. Οι αρματοδρομίες, μάλιστα, ήταν συνδεδεμένες με το παρελθόν της Ολυμπίας και με τον ιδρυτή τους, τον Πέλοπα, που, σύμφωνα με τον μύθο, νίκησε σε αρματοδρομία το βασιλιά της Πίσας, Οινόμαο, πήρε για σύζυγό του την κόρη του, Ιπποδάμεια, μαζί με τον θρόνο και οργάνωσε τους αγώνες. Ωστόσο, τα ιππικά αγωνίσματα άργησαν να εισαχθούν στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων. Η αρματοδρομία με τέθριππο εισάγεται στην 25η Ολυμπιάδα (680 π.Χ.).

Δημοσίευση: Μπάτζιου - Ευσταθίου, Α. (2004) 48. Παναθηναϊκός αμφορέας στο «Αγώνες και αθλήματα στην αρχαία Θεσσαλία», ΥΠ.ΠΟ. - Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου, Αθήνα: ΤΑΠ, 139

Το Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου είναι ένα από τα παλαιότερα μουσεία της χώρας και μέχρι πρότινος το κεντρικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλίας. Χτίστηκε το 1909 με χρήματα που διέθεσε ο Αλέξιος Αθανασάκης από την Πορταριά του Πηλίου. Μετά τις επανεκθέσεις του 2004 και του 2009, φιλοξενεί αρχαιολογικά ευρήματα από τη νεολιθική περίοδο έως και τα ρωμαϊκά χρόνια. Η έκθεση αναπτύσσεται σε οκτώ αίθουσες (1-8) στο ισόγειο του παλιού και νέου κτιρίου και περιλαμβάνει ευρήματα από τις αρχαιολογικές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στον Νομό Μαγνησίας από τις αρχές του 20ού αιώνα έως τις μέρες μας. Ενημερωτικά κείμενα, σχέδια και φωτογραφίες βοηθούν τον επισκέπτη να αποκτήσει εμπεριστατωμένη άποψη για το είδος και τη χρήση των αρχαιολογικών ευρημάτων κατά την αρχαιότητα αλλά και για τους αρχαιολογικούς χώρους από τους οποίους προέρχονται αυτά. Πηγή: odysseus.culture.gr/


Επιμέλεια: M. Hulot

Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Η αρχαιομετρία, η τεχνητή νοημοσύνη και η καλλιτεχνική δημιουργία συνεργάστηκαν σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασης της τοιχογραφίας με το κυνήγι από τον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
M. HULOT
Δωσίλογοι: Ποιοι και γιατί συνεργάστηκαν με τους κατακτητές;

Ιστορία μιας πόλης / Δωσίλογοι: Ποιοι και γιατί συνεργάστηκαν με τους κατακτητές;

Πώς επιχειρήθηκε η αναθεώρηση της εικόνας των δωσιλόγων τις δεκαετίες που ακολούθησαν μετά την Κατοχή και τα Δεκεμβριανά, και ποια ήταν η επίδραση αυτής της αναθεώρησης στη δημόσια ιστορική μνήμη; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Μενέλαο Χαραλαμπίδη για ένα θέμα ταμπού που ακόμα απασχολεί τους ιστορικούς αλλά και την κοινωνία.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Από τι πέθαναν δεκάδες χιλιάδες Αθηναίοι το 430 π.Χ.;

Ιστορία μιας πόλης / Από τι πέθαναν δεκάδες χιλιάδες Αθηναίοι το 430 π.Χ.;

Ο Θουκυδίδης ισχυρίζεται ότι ήταν μια ασθένεια εισαγόμενη, η οποία ξεκίνησε από την Αιθιοπία και προτού φθάσει στην Αθήνα, εξαπλώθηκε στην Αίγυπτο και την Περσική αυτοκρατορία. H Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με τον Στέφανο Παρασκευαΐδη για τον λοιμό των Αθηνών με την πρωτοφανή θνησιμότητα, καθώς υπολογίζεται ότι χάθηκε το 1/3 του πληθυσμού της πόλης.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Επίσκεψη στον αρχέγονο κόσμο της Σαμοθράκης με σύμμαχο την τεχνολογία

Αρχαιολογία & Ιστορία / Σαμοθράκη: Βλέπουμε την ιστορία του νησιού ξανά με σύμμαχο την τεχνολογία

Η Σαμοθράκη του Νίκης, του Ομήρου, των Καβείρων, των φιλοσόφων, των χαρτογράφων της Αναγέννησης, των αρχαιολόγων, των αρχιτεκτόνων και των φωτογράφων του 20ού αιώνα αλλά και των σύγχρονων μοντελιστών σε μια εμπεριστατωμένη έκθεση της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
ΑΣΚΤ: Η σχολή που «γέννησε» τους μεγαλύτερους Έλληνες καλλιτέχνες

Ιστορία μιας πόλης / ΑΣΚΤ: Εδώ γεννήθηκαν οι μεγαλύτεροι Έλληνες καλλιτέχνες

H Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών υπήρξε θεμέλιος λίθος για την ελληνική τέχνη, με σημαντικούς δασκάλους όπως ο Παρθένης και ο Μόραλης να συμβάλλουν στην ανάπτυξή της. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την ιστορικό τέχνης Χριστίνα Δημακοπούλου για την καθοριστική τους επιρροή.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Πώς βρέθηκαν οι πρόσφυγες από τη Μ. Ασία στη Νέα Μάκρη;

Ιστορία μιας πόλης / Νέα Μάκρη: Ο προσφυγικός συνοικισμός που εξελίχθηκε σε λουτρόπολη

Από τις ιωνικές κωμοπόλεις Μάκρη και Λιβίσι, στα παράλια της Λυκίας στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία, οι πρόσφυγες από αυτές τις περιοχές εγκαταστάθηκαν στη βορειοανατολική Αττική, ιδρύοντας τη Νέα Μάκρη, το 1924. Η Ευαγγελία Αχλάδη μιλά στην Αγιάτη Μπενάρδου για τη νεότερη και τη σύγχρονη ιστορία της περιοχής.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Στο φθισιατρείο «Σωτηρία» το 1927: Μια κάθοδος στην αληθινή κόλαση των μελλοθάνατων

Αρχαιολογία & Ιστορία / Φθισιατρείο «Σωτηρία», 1927: Μια κάθοδος στην αληθινή κόλαση των μελλοθανάτων

Έπειτα από επιστολές και καταγγελίες, τον Ιούλιο του 1927, ένας ρεπόρτερ της εφημερίδας «Εσπερινή» επισκέπτεται το φθισιατρείο για να καταγράψει τις συνθήκες ζωής των ασθενών. Η ομάδα των dirty ’30s & late ’20s «αναπαλαιώνει» και διασώζει τη μαρτυρία του για λογαριασμό της LiFO.
DIRTY ‘30S & LATE ‘20S
Γιατί ήταν γαλάζιοι οι πίθηκοι στις τοιχογραφίες της Σαντορίνης;

Ιστορία μιας πόλης / Γιατί ήταν γαλάζιοι οι πίθηκοι στις τοιχογραφίες της Σαντορίνης;

Ποια τα νοήματα πίσω από τις ζωγραφισμένες μορφές και τα ζωντανά χρώματα των θηραϊκών τοιχογραφιών; Πώς συνδέονται με τον μινωικό πολιτισμό και τι μας αποκαλύπτουν για τον αρχαίο κόσμο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Τάσος Σακελλαρόπουλος: «Ο στρατός και ο θρόνος ήταν οι ρίζες του κακού της Δικτατορίας»

Άκου την επιστήμη / Τάσος Σακελλαρόπουλος: «Ο στρατός και ο θρόνος ήταν οι ρίζες του κακού της Δικτατορίας»

Η εποχή μας και τα «φαντάσματα» του Μεσοπολέμου. Ο ιστορικός και υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, Τάσος Σακελλαρόπουλος μιλά στον Γιάννη Πανταζόπουλο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια έκρηξη στο ηφαίστειο της Σαντορίνης πριν από έναν αιώνα

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Εγώ κουνιέμαι από τη θέση μου, η Σαντορίνη μόνον να μην κουνηθεί!»

Τον Αύγουστο του 1925 στα γραφεία των αθηναϊκών εφημερίδων καταφθάνουν τηλεγραφήματα που ανακοινώνουν έκρηξη στο ηφαίστειο της Σαντορίνης και περιγράφουν την αναστάτωση των κατοίκων του νησιού. Η ομάδα των dirty ’30s & late ’20s φέρνει στο σήμερα κάποια από τα ρεπορτάζ της εποχής.
DIRTY ‘30S & LATE ‘20S
Κωστής Τσικλητήρας

Σαν σήμερα / Κωστής Τσικλητήρας: Αυτή είναι η ζωή του κορυφαίου Ολυμπιονίκη

Σαν σήμερα, στις 10 Φεβρουαρίου 1913, πεθαίνει στην Αθήνα από «κεραυνοβόλο μηνιγγίτιδα» ο κορυφαίος, μαζί με τον Πύρρο Δήμα, Έλληνας Ολυμπιονίκης Κωστής Τσικλητήρας, κάτοχος τεσσάρων ολυμπιακών μεταλλίων.
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Ακρωτήρι: Μια κοσμοπολίτικη, προϊστορική πόλη στην Σαντορίνη

Ιστορία μιας πόλης / Ακρωτήρι: Η πόλη που θάφτηκε κάτω από τις στάχτες του ηφαιστείου

Οι θηραϊκές τοιχογραφίες που ανακαλύφθηκαν στον προϊστορικό οικισμό του Ακρωτηρίου στη Σαντορίνη αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς θησαυρούς του Αιγαίου. Τι μαρτυρούν για την κοινωνία, τον πολιτισμό, την καθημερινή ζωή στην περιοχή; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Το «φαρμακείο» της οικογένειας Χωματιανού και η ιατρική στην Αθήνα του 19ου αι

Ιστορία μιας πόλης / Το «φαρμακείο» της οικογένειας Χωματιανού και η ιατρική στην Αθήνα του 19ου αιώνα

Μια αθηναϊκή οικογένεια με ρίζες στο Βυζάντιο, η οποία άφησε το αποτύπωμά της στην υλική και άυλη κληρονομιά της πόλης μας κι ένα αντικείμενο του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, το οποίο μας «μιλά» για την οικογένεια αλλά και την ιατρική κατά το 19ο αιώνα. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Γιώργο Νικολάου για το φαρμακείο της οικογένειας Χωματιανού.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
10 άγνωστες αθηναϊκές ιστορίες

Αρχαιολογία & Ιστορία / 10 άγνωστες αθηναϊκές ιστορίες

Tι γινόταν τον Μεσαίωνα στην Αθήνα; Υπήρχε ζωή στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας; Ποια είναι η σκληρή αλήθεια για αυτό που αποκαλούμε «Αθηναϊκή Δημοκρατία» και τι ήταν τελικά οι Δεσμώτες του Φαλήρου; Ακούμε σήμερα 10 άγνωστες ή παραγνωρισμένες πτυχές από το μακροχρόνιο παρελθόν της πόλης μας που συνέλεξε η Αγιάτη Μπενάρδου για τη σειρά podcast της LiFO «Ιστορία μιας πόλης».
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
«Αισθάνομαι όπως την πρώτη φορά που θα έβγαινα ραντεβού»: Η Τασούλα Βερβενιώτη για την 4η Γιορτή Προφορικής Ιστορίας 

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Οι κοινωνικές ομάδες παίζουν καθοριστικό ρόλο στη γραφή της Ιστορίας»

Η ιστορικός και συγγραφέας Τασούλα Βερβενιώτη μοιράζεται τη γνώση της με ανθρώπους που θέλουν να συλλέξουν τις άγραφες ή αποσιωπημένες πτυχές της ιστορίας και για τρεις ημέρες θα κατευθύνει τη μεγάλη συνάντηση των Ομάδων Προφορικής Ιστορίας στην Τεχνόπολη.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Η πρώτη δοκιμαστική πτήση Αθήνα – Θεσσαλονίκη έγινε τον Μάιο του 1931 και δυο αστυνομικοί ρεπόρτερ μοιράστηκαν τις εντυπώσεις τους

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Η ατμόσφαιρα έχει λιγότερες λακκούβες από τας Αθήνας»

Η πρώτη δοκιμαστική πτήση Αθήνα–Θεσσαλονίκη έγινε το 1931 και δύο αστυνομικοί ρεπόρτερ της εποχής μοιράστηκαν τις εντυπώσεις τους. Η ομάδα των dirty '30s «αναπαλαιώνει» και διασώζει τις μαρτυρίες τους για λογαριασμό της LiFO.
DIRTY ‘30S & LATE ‘20S