Ευχή και κατάρα για κάθε μανιώδη σινεφίλ είναι η στιγμή που πρέπει να επιλέξει τι θα δει από την ταινιοθήκη του. Αν καταλήξει στην πρώτη ταινία και βρίσκεται σε mood «ταινιοθεραπείας», η μία ταινία θα φέρει την άλλη, η διαδικασία, όμως, για να προκριθεί η ταινία έναρξης συνιστά σωστή τελετουργία, που μπορεί να διαρκέσει από το ακαδημαϊκό τέταρτο στην καλή περίπτωση, μέχρι τη μία ώρα, όταν ο σινεφίλ καταλαμβάνεται από γουντιαλενικούς ψυχαναγκασμούς και συνειδητοποιεί ότι ο χρόνος δεν θα είναι ποτέ αρκετός για να δει (και να ξαναδεί) όλες τις ταινίες που θέλει.
Φυσικά, κατά τη διάρκεια αυτού του τελετουργικού αντλεί ευχαρίστηση από την πληθώρα επιλογών, ηδονίζεται φετιχιστικά θαυμάζοντας τη συλλογή του, μα από ένα σημείο κι έπειτα η αναποφασιστικότητά του γίνεται ψυχοφθόρος, χώρια που, ο συνολικός χρόνος που έχει καταναλώσει στη ζωή του ώσπου να επιλέξει τι θα δει του έχει στερήσει ακόμα περισσότερες ταινίες – μια δυσάρεστη σκέψη που ίσως να αφορά τον ψυχοθεραπευτή του περισσότερο από εσάς.
Σκέψου τώρα πώς πολλαπλασιάζεται το βάρος και η σημασία της επιλογής την παραμονή Πρωτοχρονιάς. Τί να βάλεις να δεις την τελευταία μέρα του χρόνου; Δεν μπορεί να είναι επιπόλαιη η επιλογή, είναι η ταινία που θα κλείσει το πρόγραμμα προβολών μιας ολόκληρης χρονιάς, πρέπει να πληροί κάποια κριτήρια. Ένα ελάχιστο ποιοτικό επίπεδο σίγουρα, έναν στοχασμό πάνω στον χρόνο ή στην αλλαγή ίσως, αν, δε, ένα μέρος της λαμβάνει χώρα και πάνω στην αλλαγή του χρόνου, θα ήταν ένα ευπρόσδεκτο (αν και διόλου απαραίτητο) bonus.
Θα στραφείς σε κάτι δοκιμασμένο ή θα δοκιμάσεις κάτι καινούριο; Δεν θα αναιρούσε άμεσα την απόφαση σου να τολμάς περισσότερο την επόμενη χρονιά, αν κατέφευγες σε μια safe επιλογή; Κι από την άλλη, αν αυτό το καινούργιο που θα προτιμήσεις είναι φρικώδες, αφόρητο, η χειρότερη ταινία που έχεις δει μήπως αυτό θα επηρέαζε καρμικά όλη τη χρονιά που έρχεται;
Κι έπειτα, το βασικό δίλημμα είναι αν θα στραφείς σε κάτι δοκιμασμένο ή θα δοκιμάσεις κάτι καινούριο. Δεν θα αναιρούσε άμεσα την απόφαση σου να τολμάς περισσότερο την επόμενη χρονιά, αν κατέφευγες σε μια safe επιλογή; Κι από την άλλη, αν αυτό το καινούργιο που θα προτιμήσεις είναι φρικώδες, αφόρητο, η χειρότερη ταινία που έχεις δει –πάντα μέχρι την επόμενη για θεατές σχετικής, παροιμιώδους ψυχραιμίας– μήπως αυτό θα επηρέαζε καρμικά όλη τη χρονιά που έρχεται; Μήπως με έναν τρόπο που το ανθρώπινο πνεύμα αδυνατεί να συλλάβει, θα έθετε σε εξέλιξη μια σειρά από μικροαναποδιές ή θα έκανε όλο το σύμπαν να συνωμοτήσει για να μην αποκτήσεις αυτό που θέλεις πάρα πολύ ή, ακόμα χειρότερα, θα σου έκαιγε τα LED της τηλεόρασης;
Τέτοιες εύλογες ή οφθαλμοφανώς παρανοϊκές σκέψεις μπορούν να οδηγήσουν τον φανατικό σινεφίλ στα όρια νευρικού κλονισμού ή και πρόσκαιρης πάρεσης. Για να αποτρέψουμε αυτό το ενδεχόμενο, καταρτίσαμε μια λίστα με δέκα ενδεικτικές επιλογές για σήμερα. Κάποιες σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τον χρόνο και τη λειτουργία του, μερικές είναι περήφανα μέλη ενός κλειστού club με ταινίες που περιλαμβάνουν παραμονή Πρωτοχρονιάς, άλλες απλά εξασφαλίζουν την ευχάριστη λήξη του φετινού προγράμματος οικιακών προβολών, όλες τους, ανεξαιρέτως, είναι κατάλληλες για να προβληθούν την τελευταία μέρα του χρόνου.
Things to Come
(1936)
του Γουίλιαμ Κάμερον Μέντζις
Το μεγαλεπήβολο σχέδιο του θρυλικού παραγωγού Αλεξάντερ Κόρντα στηρίχθηκε σε ένα σενάριο του H.G Wells που επιχειρούσε μια πρόβλεψη για όσα θα συνέβαιναν στον κόσμο μέσα στα επόμενα εκατό χρόνια. Σκηνογραφικό κομψοτέχνημα –υποδείγματα μοντερνισμού τα κτίρια και οι κατασκευές–, σε σημεία ίσως να γίνεται διδακτικό, αλλά με έναν παγκόσμιο πόλεμο πίσω του κι έναν να επίκειται, ο διδακτισμός του ήταν απαραίτητος. Κατά βάθος είναι αισιόδοξο, έστω κι αν παρουσιάζει την ανθρωπότητα σε πολυετή, καταστροφικό πόλεμο. Καθώς απέχουμε πια λίγα χρόνια από το 2036, έτος που κλείνει η προφητεία της ταινίας, παρουσιάζει τρομερό ενδιαφέρον να δούμε πόσα από όσα οραματίστηκε συνέβησαν και να στοχαστούμε πάνω στα «πράγματα που έρχονται».
Lady and the Tramp
(1955)
των Κ. Τζερόνιμι, Γ. Τζάκσον και Χ. Λασκ
Σε μια χρονιά τόσο σκοτεινή, ίσως το πρόγραμμα προβολών να χρειάζεται λίγο χρώμα, να μας είναι απαραίτητη μια δόση ευεξίας. Η κλασική περίοδος της Ντίσνεϊ συνιστά run for cover σε τέτοιες περιπτώσεις, για φέτος λέμε να στραφούμε στη Λαίδη και τον Αλήτη. Mε λαχταριστό χειροποίητο σκίτσο –ειδικά στις νυχτερινές σκηνές θέλεις να γλείψεις την οθόνη– στοιχεία screwball, λίγο swinging νάζι από την Peggy Lee, ευφάνταστους περιφερειακούς χαρακτήρες, όπως το σπαγγοραμένο γκριφόν ή οι δαιμονικές γάτες Σιάμ, κι ένα από τα ωραιότερα κλεμμένα φιλιά της οθόνης, η ταινία σερβίρει το ιδανικό εορταστικό φιλμικό έδεσμα – κλείνει και με μια χριστουγεννιάτικη σκηνή.
Garde à Vue
(1981)
του Κλοντ Μιλέρ
Παραμονή Πρωτοχρονιάς και όλοι ετοιμάζονται για ρεβεγιόν, εκτός από τρεις ανθρώπους σε ένα αστυνομικό τμήμα, τον επιθεωρητή, τον βοηθό του κι έναν μεσήλικο δικηγόρο, ύποπτο για τη βάναυση δολοφονία δύο ανηλίκων. Η ανάκριση του τελευταίου κρατά για ώρες και σταδιακά εκείνο που φαντάζει ως αστυνομικό μυστήριο, μετατρέπεται σε ενδοοικογενειακή, ερωτική τραγωδία, ενώ έξω από το παράθυρο ο κόσμος έχει ντυθεί το μελαγχολικότερο μοβ που είδες ποτέ στο σινεμά. Από τις μεγάλες, σχετικά άγνωστες στιγμές του γαλλικού policier, με τη Ρόμι Σνάιντερ σε έναν μικρό αλλά χαρακτηριστικό ρόλο. Συμπαθές, μα σημαντικά κατώτερο το αμερικανικό ριμέικ του, το Under Suspicion (2000), με τους Τζιν Χάκμαν, Μόργκαν Φρίμαν και Μόνικα Μπελούτσι.
Once upon a time in America
(1984)
του Σέρτζιο Λεόνε
Αρκετοί από εκείνους που θα παιδευτούν λίγο παραπάνω για να αποφασίσουν τι θα δουν την τελευταία μέρα του χρόνου θα επιθυμούσαν αυτό να έχει εκτόπισμα, να είναι μεγάλο σε διαστάσεις και σε διάρκεια, να έχει στοιχεία έπους. Θα βρουν αυτό που ψάχνουν στο κύκνειο άσμα του Λεόνε, ίσως το τελευταίο γνήσιο δείγμα μιας «μεγάλης αμερικανικής ταινίας». Tο ταξίδι του Νουντλς στο παρελθόν του κουβαλά όλο το φορτίο μιας ζωής χτυπημένης από ενοχές, ανεπανόρθωτα σφάλματα, φίλους που έπεσαν, έρωτες που δεν εκπληρώθηκαν κι ένα μεγάλο γιατί που καλείται να βρει απάντηση. Συγκινησιακά φορτισμένο, σημειολογικά πλούσιο κι ευλογημένο, με τις αξέχαστες μελωδίες του Μορικόνε, το φιλμ σε μαγνητίζει από τους τίτλους αρχής έως το αινιγματικό χαμόγελο του Ντε Νίρο στο φινάλε, το οποίο λειτουργεί σαν Rorschach τεστ. Βλέπεις πάνω του ό,τι θα ήθελες να σημαίνει για τον ήρωα, αλλά και για σένα.
Radio Days
(1987)
του Γούντι Άλεν
Αντλώντας έμπνευση από την παιδική του ηλικία, ο Γούντι επιχειρεί και κατορθώνει το δικό του Amarcord με άξονα τη συλλογική εμπειρία του ραδιοφώνου. Με κωμικά σκετς εφάμιλλα της πρώτης, «αστείας» περιόδου του και διάθεση νοσταλγική, μα ουδέποτε παρελθοντολαγνική, εντοπίζει μέσα από ειδικές συνθήκες, γραφικούς χαρακτήρες και παράδοξα περιστατικά εκείνα τα κοινά που συνδέουν εσένα κι εμένα, την αγωνία του ανεπίστρεπτου χρόνου, τον φόβο ότι μετά από μερικές Πρωτοχρονιές θα έχουμε φύγει και κανείς δεν θα μας θυμάται, επειδή θα έχουν χαθεί πια κι εκείνοι που μας κρατούσαν ζωντανούς μέσα από τις αναμνήσεις, τις αναπολήσεις και τις διηγήσεις τους. Ταυτόχρονα, όμως, κομίζει και την ανακουφιστική γνώση ότι πριν φύγουμε, ζήσαμε, υπήρξαμε, αγαπήσαμε κι αγαπηθήκαμε – όπως ανακουφιστικό είναι και ότι με τον θάνατο θα μειωθούν τα μηνιαία έξοδά μας κατά 1/3 τουλάχιστον.
Τhe Dead
(1987)
του Τζον Χιούστον
Ένα από τα διηγήματα στους «Δουβλινέζους» του Τζέιμς Τζόις στάθηκε αφορμή για το κύκνειο άσμα του Τζον Χιούστον. Στον Νεκρό –ή τους «Νεκρούς», ο τίτλος μπορεί να αναφέρεται σε όλους μας– ένα ζευγάρι ηλικιωμένων υποδέχεται φίλους και συγγενείς μια κρύα νύχτα του χειμώνα. Ο Χιούστον καταγράφει αυτό το δείπνο φαντασμάτων, συλλαμβάνοντας σε βλέμματα, ρυτίδες και μικρές χειρονομίες όσα ο χρόνος αδίστακτα στέρησε κι εκείνα που ο θάνατος θα έρθει να στερήσει. Μπορεί η τέχνη και η μνήμη να έφεραν μια κάποια νίκη, μα το χιόνι έξω πέφτει, γνωρίζοντας αυτό που εμείς (επιλέγουμε να) αγνοούμε. Κάποτε δεν θα είμαστε εδώ, μα εκείνο θα συνεχίσει να πέφτει, καλύπτοντας όσα μας θύμιζαν, όσα με ζήλο ή έπαρση πράξαμε ώστε να ξεγελάσουμε το εφήμερο της ύπαρξής μας.
The Artist
(2011)
του Μισέλ Χαζαναβίσιους
Μέχρι τον φετινό θρίαμβο των «Παρασίτων», η μεγαλύτερη οσκαρική έκπληξη του 21ου αιώνα ήταν η νίκη μιας βωβής, ασπρόμαυρης ταινίας γαλλικών καταβολών, έστω κι αν είχε αμερικανική συμπαραγωγή. Με την ευφορική του διάθεση, την ακαταμάχητη κινησιολογία του πρωταγωνιστικού διδύμου και το νοσταλγικό σινεφιλικό παιχνίδι, ο Αρτίστας εγγυάται άμεση βελτίωση της διάθεσης και ψυχική ανάταση. Ακόμα περισσότερο, είναι ιδανικός για να προβληθεί σήμερα, επειδή η δράση του τοποθετείται σε ένα τέλος εποχής και στην αρχή μιας μεταβατικής περιόδου –εδώ το πέρασμα από τον βωβό στον ομιλούντα κινηματογράφο– κι επειδή στο φινάλε του αρθρώνει ένα επιχείρημα υπέρ της ευελιξίας και της προσαρμοστικότητας. Ένα μήνυμα που φέτος χρειαστήκαμε (και θα χρειαστούμε) λίγο περισσότερο από άλλες χρονιές.
Fruitvale Station
(2013)
του Ράιαν Κούγκλερ
Γκρινιάζουμε ενίοτε γιατί δεν βρίσκουμε παρέα να βγούμε να τα πιούμε μετά την αλλαγή του χρόνου, φέτος γκρινιάζουμε επειδή και παρέα να βρούμε, δεν μπορούμε να βγούμε να τα πιούμε. Αμφότερα είναι προβληματισμοί και όχι προβλήματα και έρχονται να μας το υπενθυμίσουν περιστατικά σαν εκείνο του νεαρού που το 2009 βγήκε για να γιορτάσει την αλλαγή του χρόνου και έπεσε θύμα αστυνομικής βίας. Το φιλμ γνωστοποιεί την τραγωδία από την αρχή και αξιοποιεί αποτελεσματικά το τέχνασμα της τραγικής ειρωνείας. Μελανό σημείο η εισβολή της πραγματικότητας στο φινάλε, μια επιλογή αξιόμεμπτη για την κινηματογραφική ηθική της, ό,τι προηγήθηκε, όμως, συνιστά ηλεκτρισμένο σινεμά, το οποίο κατέστη και πάλι επίκαιρο φέτος που το ρατσιστικό κτήνος έδειξε ξανά τα νύχια του.
Locke
(2013)
του Στίβεν Νάιτ
Ως γνωστόν, τα resolutions της πρώτης μέρας του χρόνου τα βλέπει η τελευταία μέρα και γελά. Έλα όμως που η ανασκόπηση, η επισκόπηση, ο απολογισμός και οι μεγάλες αποφάσεις είθισται να συνοδεύουν την περίσταση. Στο Locke, μια κινηματογραφική παράσταση για έναν ρόλο και σε έναν χώρο, το λεπτοδουλεμένο σενάριο και ο ωρολογιακός ρυθμός της αφήγησης καταρρίπτουν οποιαδήποτε υπόνοια gimmick. Ο εγκλεισμός στο αυτοκίνητο συμπίπτει με την υπαρξιακή φυλακή του ήρωα, ο οποίος, φορτωμένος με τις λάθος αποφάσεις, τα κρίματα και τις ενοχές, αποφασίζει σε μια νύχτα να αναλάβει τις ευθύνες του και να κάνει το σωστό για κάποιον άλλο πέρα από τον εαυτό του, ανεξάρτητα από το κόστος. Το κατεπείγον της χειμαρρώδους ερμηνείας του Τομ Χάρντι υπογραμμίζει τη σοβαρότητα της κατάστασης, αλλά και της απόφασης, κι ίσως να λειτουργήσει ως pep-talk για όποιον σκέφτεται να ακολουθήσει τον αντίστοιχο, εξαιρετικά δύσκολο, αλλά λυτρωτικό δρόμο τη χρονιά που έρχεται.
About Time
(2013)
του Ρίτσαρντ Κέρτις
Λίγο μετά την αλλαγή του χρόνου ο πατέρας Μπιλ Νάι εξομολογείται στον υιό Ντόμνεϊλ Γκλίσον ένα μυστικό: οι άντρες της οικογένειας έχουν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν σε οποιοδήποτε χρονικό σημείο του παρελθόντος τους απλώς κλείνοντας τα μάτια. Πάνω σε αυτήν τη γοητευτική ιδέα ο Ρίτσαρντ Κέρτις στήνει μια ρομαντική κομεντί σκέτη λιχουδιά για τους φαν του είδους, η οποία παίρνει μια απρόβλεπτη σεναριακή στροφή στην τρίτη πράξη και καταλήγει να αφορά ακριβώς αυτό που υπόσχεται ο τίτλος.
Η ταινία φέρει το γνώριμο, καυστικό χιούμορ του βρετανού σεναριογράφου που αντισταθμίζει τη ροπή του προς το «ζαχαρωμένο», διαθέτει έναν πρωταγωνιστή που παίζει την αμηχανία της στιγμής και την ερωτική αδεξιότητα όσο καλά κι ο Χιού Γκραντ και στιγμιότυπα που πρέπει να έχεις καρδιά από πέτρα για να μην βουρκώσεις. Σε περίπτωση που χρειαζόταν να την περιγράψουμε με μία πρόταση, θα λέγαμε πως πρόκειται για το φιλμικό ανάλογο μιας αγκαλιάς. Αν βρίσκεις την παραπάνω πρόταση αφόρητα γλυκερή, μείνε μακριά. Αν πιστεύεις πως είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεσαι, κόπιασε.
