12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter

12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης

0

Η Εθνική Πινακοθήκη στις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες ψηφιακές της παρουσιάσεις έχει μόλις εντάξει και το αρχείο του Γιαννούλη Χαλεπά, το οποίο ψηφιοποιήθηκε με αφορμή τα 80 χρόνια από τον θάνατό του. Πρόκειται για μία εργασία που πραγματοποιήθηκε εκ των ενόντων, μετά από πρόταση της επιμελήτριας της συλλογής γλυπτικής, Δρ Τώνιας Γιαννουδάκη, η οποία ανέλαβε την υλοποίησή της και υπογράφει τα κείμενα που συνοδεύουν το υλικό. Τη φωτογράφηση και σάρωση του αρχειακού υλικού έκανε ο Σταύρος Ψηρούκης και τη συντήρησή του η Βίκυ Μάνεση.


Το αρχείο του Γιαννούλη Χαλεπά στην Εθνική Πινακοθήκη περιλαμβάνει σημαντικά τεκμήρια. Έγγραφα, αλληλογραφία, τεκμήρια παρουσίασης έργων του γλύπτη σε εκθέσεις μετά τον θάνατό του, ανάτυπα, αποκόμματα Τύπου από το 1930 έως το 2007, βιβλία, παλιές εκδόσεις με δικά του σχέδια σε διάφορες σελίδες, τιμητικά μετάλλια και διπλώματα, προσωπικές φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες για την καλλιτεχνική δημιουργία, τη ζωή και την προσωπικότητα του Γιαννούλη Χαλεπά, καθώς και για το ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε για το έργο του, αποκαλύπτοντας άγνωστες λεπτομέρειες.

Ο Γιαννούλης Χαλεπάς έφυγε από τη ζωή στις 15 Σεπτεμβρίου 1938. Το έργο που άφησε, προσαρμοσμένο στους ακαδημαϊκούς κανόνες ως το 1978, αποτέλεσμα εσωτερικής παρόρμησης και μιας βαθιάς εκφραστικής ανάγκης από το 1918 έως το θάνατό του, είναι μοναδικό και ιδιαίτερο και καθορίστηκε από τα προσωπικά του βιώματα και τον εγκλεισμό του στο ψυχιατρείο.


Το 2012 το αρχείο εμπλουτίστηκε με τεκμήρια, τα οποία δώρισε, με προτροπή της επιμελήτριας του μουσείου Μαριλένας Κασιμάτη, ο Μύρων Μπικάκης, γιος της Αλίκης Μπικάκη και εγγονός του Βασίλη και της Ειρήνης Χαλεπά. Ορισμένα από αυτά συμπληρώνουν τα στοιχεία που υπήρχαν ήδη, ιδιαίτερα στο πεδίο της διάσωσης του έργου του Γιαννούλη Χαλεπά.


Ο Γιαννούλης Χαλεπάς έφυγε από τη ζωή στις 15 Σεπτεμβρίου 1938. Το έργο που άφησε, προσαρμοσμένο στους ακαδημαϊκούς κανόνες ως το 1978, αποτέλεσμα εσωτερικής παρόρμησης και μιας βαθιάς εκφραστικής ανάγκης από το 1918 έως το θάνατό του, είναι μοναδικό και ιδιαίτερο και καθορίστηκε από τα προσωπικά του βιώματα και τον εγκλεισμό του στο ψυχιατρείο.


Μετά την «επιστροφή» του στην γλυπτική, στην οποία συντέλεσε ο θάνατος της μητέρας του που θεωρούσε την τέχνη υπαίτια για την ασθένειά του, ο Χαλεπάς φιλοτέχνησε σημαντικό αριθμό έργων που προκαλούν τον θαυμασμό με τη μοναδικότητά τους.

Το 1930 η ανιψιά του Ειρήνη τον έφερε στην Αθήνα. Τα επόμενα χρόνια, μέχρι το τέλος της ζωής του, τιμητικές εκδηλώσεις, απονομές και εκθέσεις του χάρισαν την αναγνώριση.


Ήδη πριν από τον θάνατό του είχαν ξεκινήσει προσπάθειες για τη διάσωση του έργου του και την ίδρυση μουσείου στο χώρο που ήταν το εργαστήριό του. 

Στις 30 Αυγούστου 1938 ο λογοτέχνης Στρατής Δούκας, ο πιο αφοσιωμένος ερευνητής του έργου του, με επιστολή του στον Κωστή Μπαστιά, διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Γραμμάτων και Καλών Τεχνών του υπουργείου Παιδείας, πρότεινε τη δημιουργία ενός άνετου εργαστηρίου στην οδό Δαφνομήλη 35, στο σπίτι των ανιψιών του γλύπτη, το οποίο, μετά το θάνατό του, θα μετατρεπόταν σε μουσείο.

12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς δουλεύει το έργο «Σάτυρος και Έρωτας». Στον λαιμό του φοράει το κομπολόι του, 1931.


Τον Ιούλιο του 1947 ο Δημήτριος Ευαγγελίδης, διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης, μαζί με προσωπικότητες του καλλιτεχνικού και ακαδημαϊκού χώρου, σε κείμενό τους με αδιευκρίνιστο προορισμό ή παραλήπτη, χαρακτήριζαν «εθνική ανάγκη» την περισυλλογή και συγκέντρωση των έργων του Χαλεπά στο χώρο που χρησιμοποιούσε ως εργαστήριο και τη μετατροπή του σε μουσείο.


Το 1949 ο ανιψιός του, Βασίλειος Χαλεπάς, έκανε αίτηση για δάνειο στην Τράπεζα της Ελλάδος για την ανέγερση ξεχωριστού ορόφου, όπου θα τοποθετούνταν τα έργα του γλύπτη. Η αίτηση συνοδευόταν από επιστολή στήριξης με τίτλο «Περί της αξίας του έργου του Γιαννούλη Χαλεπά και της ανάγκης διαφυλάξεώς του», υπογεγραμμένη από προσωπικότητες του καλλιτεχνικού και ακαδημαϊκού χώρου, καθώς και από τον διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης, από τον Ιούνιο του 1949, Μαρίνο Καλλιγά. Οι ενέργειες που έγιναν όμως δεν είχαν αποτέλεσμα.


Θαυμαστής του έργου του Χαλεπά, ο Καλλιγάς ενδιαφέρθηκε αμέσως για την απόκτηση γλυπτών του. Με τον τρόπο αυτό, και αφού οι προσπάθειες για την ανέγερση εργαστηρίου και τη μετατροπή του σε μουσείο δεν είχαν αποτέλεσμα, η Πινακοθήκη θα συνέβαλε στη διάσωση έργων του γλύπτη και συγχρόνως η συλλογή γλυπτικής θα εμπλουτιζόταν με μερικά από τα πιο αξιόλογα έργα της νεοελληνικής γλυπτικής.

12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς στην Ακρόπολη το 1930 με την Ειρήνη Χαλεπά, την αδελφή της, Μαριάνθη Κουβαρά, και τη μικρή Κατερίνα Χαλεπά. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη


Η Πινακοθήκη όμως δεν μπορούσε να διαθέσει χρήματα για αγορά και έτσι ο Καλλιγάς  απευθύνθηκε στους διοικητές της Εθνικής Τράπεζας, Γεώργιο Πεσμαζόγλου, και της  Τράπεζας της Ελλάδος, Γεώργιο Μαντζαβίνο. Στην έκκλησή του ανταποκρίθηκε ο Γεώργιος Μαντζαβίνος και η Τράπεζα της Ελλάδος διέθεσε το ποσό, με το οποίο αγοράστηκαν από τον ανιψιό του γλύπτη, Βασίλειο Χαλεπά, δέκα γλυπτά, ένα σχέδιο και ένα κατάστιχο με σχέδια, τα οποία παρελήφθησαν στις 20 Μαΐου 1950.


Τα έργα αυτά, μαζί με το «Κεφάλι σατύρου» του 1878, που είχε επίσης δωρίσει η Τράπεζα της Ελλάδος, το 1937, και τον «Σάτυρο που παίζει με τον Έρωτα» (1877), δωρεά των κληρονόμων του Άγγελου Κανελλόπουλου το 1950, αποτέλεσαν τον πρώτο αντιπροσωπευτικό πυρήνα έργων του γλύπτη, που εμπλουτίστηκε στη συνέχεια με δωρεές και αγορές, ώστε σήμερα οι συλλογές της Πινακοθήκης να περιλαμβάνουν 22 γλυπτά, 27 σχέδια, ένα κατάστιχο με 45 σχέδια και ένα μπλοκ τηλεγραφημάτων με 45 σχέδια, παρουσιάζοντας μια ικανοποιητική εικόνα της καλλιτεχνικής δημιουργίας του Γιαννούλη Χαλεπά.

12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Επίσκεψη του Γιαννούλη Χαλεπά στην «Κοιμωμένη», 30 Αυγούστου 1930. Μαζί του οι ανιψιές του Ειρήνη Χαλεπά και Ευτυχία και Μαριάνθη Κουβαρά. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς κατά τον εορτασμό των 80 χρόνων του στον Παρνασσό, με τις ανιψιές του Ειρήνη Χαλεπά και Αλεξάνδρα Κουβαρά και την Αικατερίνη Βάττη, 1934. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη.
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς με τον διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης Ζαχαρία Παπαντωνίου το 1924 στον Πύργο
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Αγαλματάκι από πηλό, έργο του Γιαννούλη Χαλεπά κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του στο Δημόσιο Ψυχιατρείο Κέρκυρας (1888-1902). Η μορφή αυτή, δουλεμένη εντελώς λιτά, με το πρόσωπο ακατέργαστο και εν μέρει παραμορφωμένο, θα μπορούσε ίσως να χαρακτηριστεί μια τραγική αυτοπροσωπογραφία του.
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς τον Ιούλιο του 1937. Φωτογραφία με ιδιόχειρη αφιέρωση: Εις την αγαπημένη μου ανεψιά Ειρήνη για να με βλέπη όταν δεν θα υπάρχω / Γιανούλης Χαλεπάς.
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
«Ο Γιαννούλης Χαλεπάς αφηγείται την τραγικήν ζωήν του», β΄ μέρος συνέντευξης στην εφημερίδα Ελληνική, 31/8/1930. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Απονομή του Αριστείου Γραμμάτων και Τεχνών από την Ακαδημία Αθηνών, 1927.
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Αντίγραφο Αριστείου που απονεμήθηκε στον Γιαννούλη Χαλεπά από τη Βασιλική Ακαδημία του Μονάχου, 1875. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Επιστολή του λαογράφου Κίτσου Μακρή προς τον Γιαννούλη Χαλεπά, 1936. Δωρεά Μύρωνα Μπικάκη
12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης Facebook Twitter
Επιστολή για τη διάσωση του έργου του Γιαννούλη Χαλεπά, 1947. Χειρόγραφη επιστολή του 1947 υπογεγραμμένη από τους Δημήτριο Ευαγγελίδη, διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης, Επαμεινώνδα Θωμόπουλο, ακαδημαϊκό, Μιχάλη Τόμπρο και Ουμβέρτο Αργυρό, καθηγητές Α.Σ.Κ.Τ., Σπύρο Μαρινάτο και Ηλία Μαριολόπουλο, καθηγητές Πανεπιστημίου, Δημήτρη Πικιώνη, Αντώνη Σώχο, Νίκο Χατζηκυριάκο Γκίκα και (;) Κυριαζή, καθηγητές Πολυτεχνείου και (;) Γουναρά, πρύτανη Πολυτεχνείου, για την ανάγκη περισυλλογής και συγκέντρωσης των έργων του Γιαννούλη Χαλεπά στο χώρο που ήταν το εργαστήριό του. Στο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης υπήρχε το αντίγραφο με μελάνι και χρονολογία Ιούλιος 1947. Το 2012, με δωρεά του Μύρωνα Μπικάκη, προστέθηκαν τρία ακόμη αντίγραφα, γραμμένα με μολύβι.
Εικαστικά
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Project Mycelium: Η διάβρωση, η αναγέννηση και τα μανιτάρια που φυτρώνουν σε μια φανταστική τουαλέτα της Κάλλας

Εικαστικά / Μια πρωτοποριακή συνάντηση τέχνης, επιστήμης, ιστορίας και οικολογίας

Στο Project Mycelium, τρία εντυπωσιακά κοστούμια, που θα μπορούσαν να φοράνε η Μαρία Κάλλας, η βασίλισσα Αμαλία και ο Ιωάννης Καποδίστριας, καταβροχθίζονται από ζωντανούς μύκητες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Εικαστικά / Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Η 27χρονη εικαστικός μιλά για τη διαδρομή της από την Αθήνα στο Λος Άντζελες, για το πώς το ερωτικό πάθος μεταμόρφωσε την τέχνη της, καθώς και για τη μυστικιστική διάσταση στα έργα της. Για τη γνωριμία της με τη Lana Del Rey απέφυγε να μιλήσει.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
«Η εμμονή του βλέμματος»: Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

The Review / Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

Ποιο είναι το αποκαλούμενο «εθνικό αφήγημα» που υπηρετεί η Εθνική Πινακοθήκη; Ο Χρήστος Παρίδης συζητά με τον δημοσιογράφο και επιμελητή εκθέσεων Δημήτρη Τρίκα για τη νέα επετειακή έκθεση στη μνήμη του Παναγιώτη Τέτση, η οποία μόλις εγκαινιάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου / Περικλής Βυζάντιος: από το Παρίσι της Μπελ Επόκ στο φως της Ύδρας 

Εικαστικά / Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου

Μια ανασκόπηση της ζωής και του έργου του ζωγράφου, που ήταν γνωστός για τα ελληνικά τοπία και την Ύδρα, με αφορμή την αναδρομική έκθεση του Περικλή και του Ντίκου Βυζάντιου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
 Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Εικαστικά / Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Με αφορμή την αναδρομική έκθεση στη Συλλογή Peggy Guggenheim στη Βενετία, έφτασε η στιγμή να ανακαλύψουμε τη ζωγράφο που θεωρείται εθνικός θησαυρός για την Πορτογαλία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Εικαστικά / Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Παρίσι με πορτρέτα της κόρης του Ανρί Ματίς, Μαργκερίτ, προσφέρει μια νέα οπτική στο έργο του μεγάλου Γάλλου καλλιτέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που ξεκινούν τον Απρίλιο

Εικαστικά / Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Αφρικανική τέχνη, κριτική στην αποικιοκρατία, έργα για τα δικαιώματα των ζώων και εμπνευσμένα από διαστημικά ταξίδια, νέοι καλλιτέχνες και αναδρομικές εκθέσεις σε μουσεία και γκαλερί της Αθήνας.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τέσσερις σημαντικοί διεθνείς καλλιτέχνες αποτελούν τον προπομπό της μεγάλης έκθεσης που έρχεται τον Μάιο στο ΕΜΣΤ

Εικαστικά / ΕΜΣΤ: Τέσσερις διεθνείς καλλιτέχνες και μία θεματική έκθεση για τα ζώα που δεν έχει ξαναγίνει ποτέ

Δύο ατομικές εκθέσεις και δύο μεγάλης κλίμακας in situ εγκαταστάσεις φωτίζουν τη σχέση μας με τα ζώα και τις οικολογικές συνέπειες της αποικιοκρατίας ενώ αποτελούν προπομπό μιας μεγάλης έκθεσης που έρχεται τον Μάιο στο ΕΜΣΤ.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Μιλώντας για τα ζώα σε υποταγή μιλώ για όλα τα υποταγμένα σώματα»

Εικαστικά / «Μιλώντας για τα ζώα σε υποταγή μιλώ για όλα τα υποταγμένα σώματα»

Στην υποβλητική της έκθεση στο ΕΜΣΤ, η εικαστικός Τζάνις Ράφα αναδημιουργεί ένα φανταστικό περιβάλλον άδειων στάβλων για να μιλήσει για τη σχέση του ανθρώπινου και του ζωικού κόσμου, ενώ μας προκαλεί να σκεφτούμε τις έννοιες της φροντίδας και της αγάπης, αλλά και την ανάγκη μας για κυριαρχία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Λάκης Παπαστάθης: Ένας ανήσυχος καλλιτέχνης, ένας υπέροχος άνθρωπος

Εικαστικά / Λάκης Παπαστάθης: Ένας ανήσυχος καλλιτέχνης, ένας υπέροχος άνθρωπος

Το Μουσείο Μπενάκη τιμά με μια σημαντική έκθεση τη μνήμη του σκηνοθέτη, διανοούμενου, ιστοριοδίφη και ερευνητή του λαϊκού μας πολιτισμού, συνδημιουργού του θρυλικού «Παρασκηνίου». Ο επιμελητής της έκθεσης, Γιώργος Σκεύας, μας μιλά γι’ αυτήν.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η μεγάλη έκθεση του Steve McQueen για τα κινήματα που διαμόρφωσαν τη Μεγάλη Βρετανία

Εικαστικά / Η Μεγάλη Βρετανία που αντιστάθηκε υπάρχει ακόμα στις φωτογραφίες αυτής της έκθεσης

Από τις σουφραζέτες των αρχών του 20ού αιώνα μέχρι τις διαμαρτυρίες για τον πόλεμο στο Ιράκ, η έκθεση σε επιμέλεια του Steve McQueen συγκεντρώνει τις πιο δυνατές εικόνες μιας χώρας που βγήκε πολύ συχνά και πολύ δυνατά στους δρόμους.  
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Η αρχαιομετρία, η τεχνητή νοημοσύνη και η καλλιτεχνική δημιουργία συνεργάστηκαν σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασης της τοιχογραφίας με το κυνήγι από τον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
M. HULOT