Bυζαντινό και Xριστιανικό Mουσείο
Ο Θεοτοκόπουλος πριν από τον Ελ Γκρέκο
Μια περιήγηση στην ιστορία μέσα από τις κοινωνικές, θρησκευτικές, οικονομικές και καλλιτεχνικές παραμέτρους της Κρήτης του 16ου αιώνα και της κυριαρχίας της Βενετίας στην ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο. Η Μεγαλόνησος, το αστικό περιβάλλον, η θρησκευτική και εθνική ταυτότητα και, πάνω απ' όλα, η οικονομία –εμπόριο, συντεχνίες, ταξική διαστρωμάτωση– είναι στοιχεία που καλλιεργήθηκαν και αναδείχτηκαν στη ζωγραφική, κάνοντας τους Κρητικούς ζωγράφους περιζήτητους – όπως περιζήτητη ήταν και η δουλειά τους. Όλα αυτά θα προβληθούν μέσα από ένα πανόραμα τριών ενοτήτων, το οποίο φωτίζει και περιγράφει την εποχή του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου πριν αναχωρήσει για τη Βενετία, για να περάσει αργότερα στην Ισπανία. Οι ενότητες περιλαμβάνουν γύρα στα 200 αντικείμενα, κοσμικά και θρησκευτικά, χειρόγραφα, έντυπα, ενδύματα, νομίσματα, εικόνες και πίνακες Κρητών και Ιταλών ζωγράφων, αντιπροσωπευτικά δείγματα των δύο κυρίαρχων τάσεων (maniera Greca και maniera Latina), έργα του συγχρόνου του Γεωργίου Κλόντζα, χάρτες και κάθε είδους τεκμήρια, που σκιαγραφούν τον τόπο όπου ο μεγάλος Έλληνας ζωγράφος γεννήθηκε κι έκανε τα πρώτα του βήματα, ώστε να κατανοήσουμε έναν κόσμο ανοίκειο σε σχέση όχι μόνο με τη σύγχρονη ζωή αλλά και την ηπειρωτική Ελλάδα. Επίσης, αντίγραφα της βενετσιάνικης περιόδου του, αλλά κυρίως τρία πρώιμα έργα του της κρητικής περιόδου, ο «Ευαγγελιστής Λουκάς», η «Προσκύνηση των Μάγων» και η «Κοίμηση της Θεοτόκου», που απηχούν το απαράμιλλο ζωγραφικό του ύφος, το οποίο διαφέρει από εκείνο των άλλων Κρητικών ζωγράφων και προοιωνίζεται τη μεγάλη του εξέλιξη.
Μια έκθεση στο πλαίσιο του ελληνικού επετειακού προγράμματος για τα 400 χρόνια από τον θάνατο του El Greco που αποπειράται να απαντήσει στο ερώτημα γιατί ο καταξιωμένος ζωγράφος εγκατέλειψε τον Χάνδακα το 1567 (ή το 1568) για τη Βενετία και δεν επέστρεψε ποτέ. Μήπως, εν τέλει, δεν ήταν οι προσωπικές του φιλοδοξίες αλλά οι πνευματικές και καλλιτεχνικές του αναζητήσεις, που ξεπερνούσαν το νησί του; Άλλωστε, η σπουδαία του εξέλιξη αυτό αποδεικνύει.
Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Βασ. Σοφίας 22. Ώρες λειτουργίας: Τρ.-Κυρ. 09.00-16.00. 25-26 Δεκεμβρίου κλειστό. www.byzantinemuseum.gr
Ίδρυμα Β&Μ Θεοχαράκη
Ελληνική Αναγέννηση: Η αρχιτεκτονική του Θεόφιλου Χάνσεν
Μία έκθεση η οποία εκτείνεται και στους τέσσερις ορόφους του κτιρίου του Ιδρύματος Θεοχαράκη της Βασιλίσσης Σοφίας, με περισσότερα από 180 σχέδια (υδατογραφίες και μολύβια, αδημοσίευτα ως επί το πλείστον, προερχόμενα από αυστριακά και δανέζικα μουσεία και αρχεία) αλλά και έπιπλα και αντικείμενα από επιχρυσωμένο μπρούντζο, όπως και φωτογραφίες του 19ου αιώνα. Ο λιγότερο γνωστός, σε σχέση με τον μαθητή του Ερνέστο Τσίλλερ, αρχιτέκτονας Θεόφιλος Χάνσεν (1813-91) γεννήθηκε και σπούδασε στην Κοπεγχάγη, ενώ βρέθηκε το 1838 στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, ακολουθώντας τον αδελφό του Χριστιανό, ο οποίος προηγήθηκε και ανέλαβε να χτίσει το Πανεπιστήμιο και το Μεταξουργείο. Η οκταετία κατά την οποία παρέμεινε και έδρασε ο Θεόφιλος στην Αθήνα, μέχρι το 1846, ήταν καθοριστικής σημασίας όσον αφορά την αρχιτεκτονική της ταυτότητα, καθώς ήταν εκείνος που εμπνεύστηκε και δημιούργησε τον αθηναϊκό νεοκλασικισμό – άλλωστε, η λεγόμενη «Αθηναϊκή Τριλογία», το συγκρότημα των κτιρίων του Πανεπιστημίου, της Ακαδημίας και της Βιβλιοθήκης, αποτελεί το σημαντικότερο αρχιτεκτονικό σύνολο δημόσιων κτιρίων της χώρας. Υπήρξε, επίσης, ο δημιουργός του Αστεροσκοπείου και του Ζαππείου, ενώ παράλληλα και αμέσως μετά σχεδίασε σημαντικά κτίρια στη Βιέννη, όπως το Κοινοβούλιο, η Ακαδημία Καλών Τεχνών, η Ελληνική Εκκλησία, το Μέγαρο των Φίλων της Μουσικής και άλλα πολλά. Ο ίδιος ονόμασε το αρχιτεκτονικό του ιδίωμα «Hellenische Renaissance» (Ελληνική Αναγέννηση).
Στην έκθεση παρουσιάζονται υδατογραφίες-μελέτες του Χριστιανού ως αρχιτέκτονα-αρχαιολόγου από την Ακρόπολη, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και απεικόνιση του Παρθενώνα με τζαμί στο εσωτερικό του σηκού, πλείστες εργασίες του Θεόφιλου ως τελειόφοιτου της Βασιλικής Ακαδημίας της Κοπεγχάγης, πρώιμα αθηναϊκά του έργα, η αποκατάσταση του μνημείου του Λυσικράτη, σχέδια της βιεννέζικης περιόδου του, η εξοχική έπαυλη του ευεργέτη Γεωργίου Σίνα, ο οποίος χρηματοδότησε και το Αστεροσκοπείο. Επίσης περιλαμβάνονται και αρκετά έργα τα οποία οραματίστηκε, εκτέλεσε στο χαρτί αλλά ποτέ δεν υλοποιήθηκαν, όπως το Μουσείο Αρχαιοτήτων κάτω από την Ακρόπολη και το μεγαλοπρεπές θερινό ανάκτορο στον Πειραιά.
Ίδρυμα Β&Μ Θεοχαράκη. Βασιλίσσης Σοφίας 9 & Μέρλιν 1, 210 3611206. Ώρες λειτουργίας: Δευτ.-Τετ., Παρ.-Κυρ. 10.00-18.00, Πέμ. 10.00-20.00. www.thf.gr
Μουσείο Μπενάκη - Κτίριο Πειραιώς
Παύλος Σάμιος: Ζωγραφική απολογία
Αναδρομική έκθεση του ελληνοκεντρικού ζωγράφου Παύλου Σάμιου, στην οποία συμπεριλαμβάνονται και έργα που δημιούργησε τα τελευταία τέσσερα χρόνια – μία επιλογή από 180 αντιπροσωπευτικά του έργα που καλύπτουν όλη του την πορεία στη ζωγραφική και προέρχονται από ιδιωτικές συλλογές και ιδρύματα. Έργα φωτεινά και αισιόδοξα, με τις αναγνωρίσιμες γυναικείες φιγούρες, την πλούσια παλέτα χρωμάτων του, τη μέρα και τη νύχτα της ελληνικής φύσης. Επίσης, οι επισκέπτες θα δουν και πιο πρόσφατα έργα του, καθώς ασχολείται με νέες θεματικές και ζωγραφίζει συχνά σε μεγάλες διαστάσεις. Άλλωστε, τα τελευταία δεκατέσσερα χρόνια που διδάσκει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών παραδοσιακή ζωγραφική (fresco-βυζαντινή εικονογραφία και χειρόγραφα) έχει αναλάβει να ζωγραφίσει πολλές μικρές εκκλησίες τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
Τα πλέον χαρακτηριστικά έργα της έκθεσης προέρχονται κυρίως από την πρώτη περίοδο δημιουργίας του και από τα χρόνια που έζησε στο Παρίσι. Όσο για εκείνα που δείχνουν την εξέλιξή του, είναι από τα τέλη της δεκαετίας του '90 και του 2000.
Mουσείο Μπενάκη - Κτίριο Οδού Πειραιώς. Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, 210 3453111. Ώρες λειτουργίας: Πέμ.-Κυρ. 10.00-18.00, Παρ.-Σάβ. 10.00-22.00. 25-26 Δεκεμβρίου, 1 & 6 Ιανουαρίου κλειστά. www.benaki.gr
Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών
3D, Μια έκθεση από το μέλλον... τώρα
Μια έκθεση από το μέλλον, στην οποία η επιστήμη, η τέχνη, η μόδα, ακόμα και η αρχιτεκτονική, ξεπετιούνται μέσα από έναν εκτυπωτή. Καθώς διανύουμε μία από τις πιο ανατρεπτικές περιόδους στην ιστορία της ανθρωπότητας, στην οποία η τεχνολογία παρουσιάζει συνεχείς εξελίξεις και ταχεία πρόοδο, η έκθεση «3D Ρrinting» στη Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών διερευνά την επιρροή της τεχνολογίας της τρισδιάστατης εκτύπωσης στο design, φιλοξενώντας 100 απροσδόκητα εκτυπωμένα αντικείμενα και βίντεο από 36 πρωτοπόρους καλλιτέχνες, σχεδιαστές και επιστημονικές ομάδες από ολόκληρο τον κόσμο, που χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να υλοποιήσουν ό,τι αδυνατούν να εφαρμόσουν με συμβατικά μέσα. Εξελίξεις στις οποίες υφιστάμενες θεωρίες ανατρέπονται, συνήθειες καταρρίπτονται και νέα ηθικά διλήμματα προκύπτουν.
Για πρώτη φορά το ελληνικό κοινό έχει τη δυνατότητα να εξερευνήσει τεχνολογικά επιτεύγματα τέτοιου είδους αλλά και να δει τις μελλοντικές κατευθύνσεις της τρισδιάστατης τεχνολογίας, που είναι ήδη πραγματικότητα σε ένα μεγάλο εύρος εφαρμογών, από ρούχα και μουσικά όργανα μέχρι προσθετική ανθρώπινων μελών. Η εμπειρία με τα αντικείμενα αλλά και η συμμετοχή σε διάφορα εργαστήρια που έχει οργανώσει η Στέγη απομυθοποιούν την τεχνολογία και δείχνουν πως η θεμελιώδης ώσμωση μεταξύ σχεδιαστή, παραγωγού και καταναλωτή θα αφήσει σύντομα το αποτύπωμά της στη ζωή όλων μας.
Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών. Λεωφόρος Συγγρού 107-109. Καθημερινά 12:00-21:00. Εκθεσιακός χώρος. www.sgt.gr
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Ίαση: Υγεία, Νόσος, Θεραπεία. Από τον Όμηρο στον Γαληνό / Επέκεινα: Ο θάνατος και η ζωή μετά στην Αρχαία Ελλάδα
Δύο σπουδαίες εκθέσεις φιλοξενεί το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, που αν και συγγενείς θεματολογικά, έχουν οργανωθεί ξεχωριστά και λήγουν διαφορετικές ημερομηνίες. Η πρώτη, που έχει τίτλο «Ίασις» και θα διαρκέσει έως τις 31 Μαΐου 2015, παρουσιάζει την εξέλιξη των αρχαίων πρακτικών θεραπείας και ακολουθεί τη μετάβαση από τη θρησκευτική μαγικο-θεραπευτική αντιμετώπιση στην ορθολογική και επιστημονική ιατρική, όπως απεικονίζεται σε 300 σχεδόν αρχαία αντικείμενα από 41 μουσεία της Ελλάδας αλλά και από το Βρετανικό Μουσείο, το Λούβρο και τα Μουσεία του Καπιτωλίου στη Ρώμη. Καθώς οι άνθρωποι, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, αντιμετώπιζαν το πολύτιμο αγαθό της Υγείας με την ίδια αγωνία και σοβαρότητα, η συγκεκριμένη έκθεση αποπειράται ένα μακρύ ταξίδι στην ιστορία και αναπτύσσεται σε οκτώ ενότητες: Υγεία-Υγιεινή, Νόσος, Ομηρική Ιατρική, Θεουργική Ιατρική, Αναθήματα, Επιστημονική Ιατρική, Φάρμακα και Εργαλεία, Μνημεία Ιατρών. Μπορεί κανείς να δει τη διαδρομή του ανθρώπινου πολιτισμού σε ό,τι έχει να κάνει με τη νόσο και την υγεία από το 1200 π.Χ. έως τον 3ο αι. μ.Χ., δηλαδή από την εποχή του Ομήρου, στον οποίο συναντάμε τις πρώτες μαρτυρίες σε σχέση με την ελληνική θεραπευτική, μέχρι την εποχή του Γαληνού, του τελευταίου σπουδαίου γιατρού της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας. Αγάλματα και ανάγλυφα θεραπευτών ιατρών, το ιερό φίδι –διαχρονικό σύμβολο–, απεικονίσεις λεπτών χειρουργικών επεμβάσεων, ιατρικά εργαλεία, τάματα-εκδήλωση της ευγνωμοσύνης ή παράκλησης αρρώστων ή θεραπευμένων, είναι μερικά από τα αντικείμενα που περιλαμβάνονται στην έκθεση. Επίσης, αποκαλύπτεται και η κοινωνικοπολιτική τους σημασία, ενώ δίνονται απαντήσεις σε ερωτήματα όπως το αν οι αρχαίοι μας πρόγονοι φρόντιζαν τη διατροφή και το σώμα τους, αν και πώς αντιμετώπιζαν το ζήτημα της δημόσιας υγείας, τι έκαναν όταν ένας αθλητής τραυματιζόταν, ποια ήταν τα χειρουργικά τους εργαλεία και πώς χρησιμοποιούσαν το όπιο και άλλες φαρμακευτικές ουσίες, όπως τα βότανα.
Η δεύτερη έκθεση, που έχει τον τίτλο «Επέκεινα» και θα κρατήσει μέχρι τις 8 Φεβρουαρίου, ασχολείται με το μυστήριο του θανάτου, δηλαδή την τύχη που έχει η ψυχή όταν το σώμα πεθαίνει, το θεμελιώδες ερώτημα του ανθρώπου. Σε αυτή την έκθεση βλέπουμε τελετουργικά και συνήθειες, τις κυρίαρχες αντιλήψεις που επικρατούσαν από την εποχή του Ομήρου έως τον Πλάτωνα, 120 αντικείμενα –αγγεία, ειδώλια, κτερίσματα, χρυσές μάσκες, χαρώνειους οβολούς και στεφάνια– και επιτύμβια σήματα από 21 μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού, τα οποία εντάσσονται στις εξής ενότητες: «Η στιγμή του θανάτου», «Έθιμα Ταφής», «Ομηρικός Άδης», «Βακχικός-Ορφικός Άδης» και «Πλατωνικός Άδης». Η έκθεση περιλαμβάνει ακόμα σπάνια και εξαιρετικά εκθέματα, όπως ο μελανόμορφος αμφορέας του Εξηκία με απεικόνιση του Αχιλλέα που σκοτώνει την Πενθεσίλεια από το Βρετανικό Μουσείο, ο ερυθρόμορφος κρατήρας στον οποίο παρουσιάζεται ο Οδυσσέας, από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, χρυσά ελάσματα όπου ήταν χαραγμένες οι οδηγίες για το ταξίδι στον Κάτω Κόσμο, ένα πήλινο ειδώλιο γυναίκας που θρηνεί σε στήλη από την Τανάγρα, ιδιοκτησίας του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, μία επιτύμβια στήλη του Επιγραφικού Μουσείου με υψωμένα χέρια (σύμβολο επίκλησης συγγενών για εκδίκηση βίαιου ή ανεξήγητου θανάτου), μία μπρούντζινη κεφαλή Ύπνου της Περούτζια –ο Ύπνος και ο Θάνατος θεωρούνταν αδέλφια στην Αρχαία Ελλάδα– με φτερά νυκτόβιου γερακιού ως αναφορά στην Ιλιάδα, κι αυτό από το Βρετανικό Μουσείο, κι ένα μαρμάρινο ανάγλυφο στο οποίο ο Ορφέας αποχαιρετά την Ευρυδίκη παρουσία του Ερμή ψυχοπομπού. Μία έκθεση μεγάλου ενδιαφέροντος, στην οποία συναντάμε έθιμα και αφιερωματικά αντικείμενα που πέρασαν στην παράδοση κι επιβιώνουν μέχρι σήμερα.
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Βασιλίσσης Σοφίας & Ηροδότου 1. Ώρες λειτουργίας: Δευτ., Τετ., Παρ., Σάβ. 10.00-17.00, Πέμ. 10.00-20.00, Κυρ. 11.00-17.00. Τρίτη κλειστά. 25 & 26 Δεκεμβρίου, 1 Ιανουαρίου κλειστά.
www.cycladic.gr
Μουσείο Μπενάκη-Ισλαμικής Τέχνης
Θεόδωρος Ράλλης: Με το βλέμμα στην Ανατολή
Μία εξαιρετική έκθεση, ιδανικά ενταγμένη στους χώρους του Μουσείου Ισλαμικής Τέχνης, αφού πρόκειται για τον σπουδαίο Έλληνα ζωγράφο Θεόδωρο Ράλλη (γεν. 1852), πρωτοπόρο οριενταλιστή του τέλους του 19ου αιώνα. Με φόντο τα πλούσια εκθέματα αραβικής προέλευσης και ισλαμικής παράδοσης, τα έργα του μοιάζουν να έχουν βρει τον απόλυτα ταιριαστό τους χώρο. Γεννημένος και μεγαλωμένος στην Κωνσταντινούπολη σε ευκατάστατο περιβάλλον, μαγεύτηκε από πολύ νωρίς από τα ταξίδια του στη Μέση Ανατολή, και ενώ ζούσε και εργαζόταν στο Παρίσι, όπου υπηρετούσε την ακαδημαϊκή ζωγραφική, με σταθερή συμμετοχή στον θεσμό του Salon ήδη από το 1875, «ανακάλυψε» το 1890 το Κάιρο, στο οποίο θα περνούσε για πάρα πολλά χρόνια τους χειμερινούς μήνες. Έκτοτε, η καλλιτεχνική του παραγωγή με ελληνικά θέματα αναμειγνύεται με θέματα από την Ανατολή, κι αυτό αποτέλεσε το βασικό αντικείμενο στην τέχνη του, μέχρι τον πρόωρο θάνατό του στη Λωζάννη το 1909.
Η έκθεση αποτελείται από έργα ιδιωτικών συλλογών, αλλά κυρίως από έργα που ο ίδιος κληροδότησε στην Εθνική Πινακοθήκη και αποτέλεσαν –μαζί με άλλων– τη βάση της μόνιμης συλλογής της. Εκτίθεται αρχειακό υλικό, όπως ένας δερματόδετος τόμος με ασπρόμαυρες αναπαραγωγές έργων του και άρθρα του Τύπου της εποχής, προσωπικές φωτογραφίες, σχέδια εικονογράφησης βιβλίων από σινική μελάνη, όπως για τον Λουκή Λάρα του Βικέλα ή για το γνωστό ποίημα του Καβάφη «Η μάνα του ναύτη», σειρά ελαιογραφιών μεσαίου μεγέθους και τα tableautin, από τα οποία αναδύεται η λάγνα Ανατολή, με οδαλίσκες και γυναίκες σε χαρέμια, όπου σκοτώνουν την ώρα τους παίζοντας με φίδια ή κάνοντας το λουτρό τους. Επίσης, διάφορες σπουδές εξωτερικών από το Μαρόκο μέχρι την Παλαιστίνη, το υπέροχο έργο μεγάλου μεγέθους του 1884, «Η νυχτερία του πασά της Ταγγέρης», εσωτερικά τζαμιών αλλά και ορθόδοξων εκκλησιών, όπως τα έργα «Χαίρε νύμφη ανύμφευτε», «Το λιβάνι», «Ικεσία», «Μεγάλη Παρασκευή», «Στην εκκλησία», στα οποία η στατική θεατρικότητα των προσώπων, συνήθως γυναικών, αντιμετωπίζεται ως μέρος μιας Ανατολής όχι μόνο ισλαμικής αλλά και χριστιανικής.
Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης. Αγ. Ασωμάτων 22 & Διπύλου 12, 210 3251311. Ώρες λειτουργίας: Πέμ.-Κυρ. 9.00-17.00. 25-26 Δεκεμβρίου, 1 & 6 Ιανουαρίου κλειστά. www.benaki.gr
Προσοχή! Επιβεβαιώστε τα εορταστικά ωράρια των μουσείων κάνοντας ένα τηλέφωνο πριν από την επίσκεψή σας.
σχόλια