Το αριστούργημα του Ευφρονίου στην Αθήνα

Το αριστούργημα του Ευφρονίου στην Αθήνα Facebook Twitter
0

Πόσο κρασί χρειάζεται για να σβήσει ένα ερωτικό πάθος και μάλιστα ανεκπλήρωτο; Δεν ξέρω. Ο ανώνυμος, πλούσιος Αθηναίος που ποθούσε τον ωραίο Λέαγρο πάντως μάλλον χρειαζόταν σαρανταπέντε λίτρα κεκραμένου οίνου, δηλαδή κρασιού, για να τον ξεχάσει. Τράβηξε λοιπόν κατά την Αρχαία Αγορά των Αθηνών, στο τμήμα που εκτείνεται στα βορειανατολικά του αρχαιολογικού χώρου, όπως τον ξέρουμε σήμερα, στη συμβολή των οδών Αποστόλου Παύλου και Διονυσίου Αρεοπαγίτου για να συναντήσει στο εργαστήριό τους δυο μεγάλους τεχνίτες της εποχής: τον αγγειοπλάστη Ευξίθεο και τον αγγειογράφο Ευφρόνιο. Σ' αυτούς, λοιπόν, παρήγγειλε ένα μεγάλο κρατήρα, το σκεύος που χρησιμοποιούσαν στα συμπόσια για να γίνεται η μείξη του οίνου με το νερό, ένα κρατήρα χωρητικότητας σαράντα πέντε λίτρων. Δεν μπορούμε να ξέρουμε αν έκανε παραγγελία το θέμα της εικονογράφησης, το σίγουρο όμως είναι ότι εκείνος ζήτησε να χαράξουν σ' αυτό τον νταλκά του: «Λέαγρος καλός». Ο ωραίος Λέαγρος, ένα πρόσωπο τόσο οικείο και τόσο άγνωστο στους μελετητές του αττικού εργαστηρίου της αρχαίας ελληνικής κεραμικής, ένα πρόσωπο που στην αρχαία Αθήνα των μέσων του 6ου αι. ενέπνεε μεγάλους έρωτες, αν κρίνουμε από το πλήθος των αναφορών σ' αυτόν, με τη μορφή επιγραφών όλως τυχαίως όλες σε αγγεία του ποτού.

Πόσοι και πόσοι ήπιαν κρασί στην υγειά του ωραίου Λέαγρου! Πόσοι και πόσοι ζήτησαν από τους ζωγράφους της εποχής να δημιουργήσουν έργα μόνο και μόνο για να δηλώσουν σε μια γωνιά τους το πάθος τους γι' αυτόν, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που γράφουμε το όνομα αγαπημένου προσώπου στη γωνιά του τετραδίου, το χαράσσουμε θλιμμένα στο παγκάκι, βάφουμε με αυτό εν εξάλλω καταστάσει το λευκό τοίχο της γειτονιάς το βράδυ που ήπιαμε λίγο παραπάνω κρασάκι. Αν και είναι θέμα για άλλο ποστ, είμαι πλέον σίγουρη πως τελικά δεν πίνουμε για να ξεχάσουμε, αλλά για να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να θυμηθεί. Τέλος πάντων.

Τόσο ο Ευξίθεος όσο και ο Ευφρόνιος που φιλοτέχνησαν το μεγάλο αυτό κρατήρα, κατάλαβαν ότι είχαν δημιουργήσει ένα αριστούργημα, γι' αυτό και φρόντισαν να βάλουν φαρδιά-πλατιά την τζίφρα τους σ' αυτό! Ο ζωγράφος Ευφρόνιος πρέπει να ήταν από αυτές τις λαμπερές, bigger than life προσωπικότητες που είχε απόλυτη επίγνωση του ταλέντου του και του αντίκτυπου που είχε η τέχνη του στην πρόσληψη της πραγματικότητας. Να ομολογήσω ότι τον φαντάζομαι εξαντρίκ και φανταιζί. Ψηλό, με αργό και θεατρικό περπάτημα, με μονίμως λερωμένα από το χρωστήρα χέρια. Όπως έχει επισημάνει και ο τρισμέγιστος (Ιταλός αρχαιολόγος) Μπέσκι: «Απ' όλες τις πηγές που μας λένε τι ήταν οι Έλληνες της αρχαιότητας, τα έργα του Ευφρονίου είναι μια από τις πιο δροσερές, τις πιο ανεξάντλητες, τις πιο μεθυστικές!», αφού στα αγγεία του διέσωσε τις πολύτιμες εκείνες λεπτομέρειες που μας δίνουν μια πλήρη εικόνα για τα συμπόσια και για την κατανάλωση του οίνου κατά την αρχαιότητα!

Αν και σ' ορισμένες περιπτώσεις οι περιγραφές των συμποσίων έχουν καταγραφεί λεπτομερώς στα κείμενα, είναι οι αγγειογραφίες αυτές που μας παρέδωσαν ένα πλούτο πληροφοριών για τα αρχαία συμπόσια. Ο κρατήρας ερχόταν γεμάτος με νερό στην ποσότητα που ο αρχισυμποσιαστής είχε ορίσει και η ανάμειξη με τον οίνο θα γινόταν από τον ίδιο μπροστά στα μάτια των συμποσιαστών. Ο κρατήρας θα ξαναγέμιζε όσες φορές θα ήθελε η παρέα του συμποσίου και κατά τους θερμούς μήνες θα τοποθετούνταν μέσα στον ψυκτήρα με τον πολύτιμο πάγο που ερχόταν τυλιγμένος σε λινάτσες από τα βουνά και ήταν διαθέσιμος μόνο στους πλούσιους.

Η συνήθεια της μείξης του οίνου με νερό είναι πολύ παλιά. Ήδη ο Όμηρος την καταγράφει στα έπη του. Η αιτία αυτής της συνήθειας παραμένει άγνωστη. Η οινολόγος Σταυρούλα Κουράκου έχει διατυπώσει τη θεωρία ότι η μείξη οίνου με νερό γινόταν για να επιτευχθεί η αντισηψία του δεύτερου χάρη στην αλκοόλη που περιείχε το πρώτο! Τολμηρή θεωρία και εξόχως γοητευτική και έχει και βάση καθώς πάλι στον Όμηρο διαβάζουμε περιγραφές περίθαλψης των τραυματιών, όπου τα τραύματα πρώτα καθαρίζονταν με οίνο και στη συνέχεια αλείφονταν με λάδι για να κλείσουν.

Επιστρέφουμε στον κόσμο των καλλιτεχνών και των εραστών, δυο ομάδων που τις ένωνε το κρασί, και συγκεκριμένα στο χώρο του Νέου Μουσείου Ακροπόλεως, όπου αυτόν τον καιρό θα εκτίθεται, μαζί με άλλες αστεράτες αρχαιότητες, ο κρατήρας του Ευφρονίου, αυτό το αγγείο του ποτού που κόσμησε μ' ένα θάνατο, μ' ένα σπάνιο θέμα παρμένο από την Ιλιάδα, το «Θάνατο του Σαρπηδόνα». Παρατηρούμε τις μορφές, τον τρόπο που αποτυπώνονται τα συναισθήματα σ' αυτές και το όνομά τους, που δηλώνεται σαφώς πάνω απ' όλες, όπως δηλώνεται ευθαρσώς το πάθος του ιδιοκτήτη του αγγείου για τον ωραίο Λέαγρο. «Λέαγρος καλός».

Κι αν ο ιδιοκτήτης του αγγείου χρειαζόταν σαράντα πέντε λίτρα κρασί για να ξεχάσει ή να θυμηθεί τον Λέαγρο, χιλιετίες μετά το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης χρειάστηκε ένα εκατομμύριο δολάρια, εν έτει 1972 παρακαλώ, για να το αποκτήσει. Η ιστορία αυτού του αγγείου από το εργαστήριο του Ευφρονίου, στα χέρια των αρχαιοκάπηλων και στη συνέχεια των ιταλικών διωκτικών Αρχών μέχρι τις προθήκες των μουσείων, θα μπορούσε να γίνει σενάριο της πιο απίθανης ταινίας.

Από το πάθος για την απόκτηση ενός ανθρώπου στο πάθος για την απόκτηση ενός υπέροχου αντικειμένου που είναι έργο τέχνης για τους παθιασμένους συλλέκτες, ενώ για το λαό που το διεκδίκησε μνημείο. Κι όλα αυτά μαριναρισμένα στο κρασί. Για την ακρίβεια, μαριναρισμένα μέσα στα σαράντα πέντε λίτρα που χωράει ένας τέτοιος κρατήρας, ένας κρατήρας μεστός πάθους και ευφροσύνης...

Ο κρατήρας του Ευφρονίου εκτίθεται μαζί με άλλα μοναδικής αξίας αντικείμενα στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως στην έκθεση «Νόστοι/Nostoi. Επαναπατρισμένα αριστουργήματα». Είναι μοναδική ευκαιρία να δούμε από κοντά αντικείμενα που έχουν γίνει πασίγνωστα μέσα από τα βιβλία και τον Τύπο. Μην τη χάσετε!

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ισπανία: Έκθεση αφιερωμένη στο έργο του Ίρβινγκ Πεν στο Ίδρυμα MOP στη Λα Κορούνια

Φωτογραφία / Ισπανία: Έκθεση αφιερωμένη στο έργο του Ίρβινγκ Πεν στο Ίδρυμα MOP στη Λα Κορούνια

Πορτρέτα διάσημων και σκηνές δρόμου περιλαμβάνονται στην έκθεση «Irving Penn: Centennial» που διοργανώνεται από το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης και παρουσιάζεται στην Ισπανία
LIFO NEWSROOM
Tependris vs Tependris

Εικαστικά / Tependris vs Tependris

Μια αναδρομική έκθεση με πίνακες και γλυπτά, εικονογραφήσεις και ηχογραφήσεις, έργα του Κωνσταντίνου Κακανιά από το 1996 μέχρι σήμερα, με θεματικές που εκτείνονται από τα βαθιά παιδικά τραύματα μέχρι το χιούμορ που χαρακτηρίζει τον πολυδιάστατο καλλιτέχνη.
ΝΙΚΟΣ ΤΣΕΠΕΤΗΣ
Μέσα στη μεγαλειώδη έκθεση των πορτρέτων του Φράνσις Μπέικον

Εικαστικά / Μέσα στη μεγαλειώδη έκθεση των πορτρέτων του Φράνσις Μπέικον

Η National Portrait Gallery του Λονδίνου φιλοξενεί μια από τις κορυφαίες εικαστικές εκθέσεις της χρονιάς παγκοσμίως, μια ρετροσπεκτίβα στο έργο του Βρετανού καλλιτέχνη που άλλαξε την προσωπογραφία, δημιουργώντας μια ανεπανάληπτη ζωγραφική της φιγούρας με σπαραγμό, απελπισία και ευαισθησία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ Ο Τζάκσον Πόλοκ και η επιρροή που είχαν στο έργο του ο Πικάσο και οι μεξικανικές τοιχογραφίες

Πολιτισμός / Ο Πικάσο και οι μεξικανικές τοιχογραφίες στα πρώιμα έργα του Τζάκσον Πόλοκ

Μια μοναδική έκθεση στο Παρίσι παρουσιάζει πίνακές του από τα χρόνια που τον επηρέαζαν οι σουρεαλιστές και ο Καρλ Γιουνγκ, πριν ακόμα γίνει γνωστός για τα αφηρημένα έργα του με την τεχνική «dripping», το 1947.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ Μια έκθεση για τον Λουκά Σαμαρά με κύβους, τραπεζοειδή και παραισθητικές πύλες

Εικαστικά / Μια έκθεση για τον Λουκά Σαμαρά με κύβους, τραπεζοειδή και παραισθητικές πύλες

Η μοναδική οπτική του Λουκά Σαμαρά παρουσιάζεται στο μουσείο Dia Beacon της Νέας Υόρκης, στην πρώτη μεταθανάτια έκθεσή του και τελευταία στην οποία συνεργάστηκε ο ίδιος ο καλλιτέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το πέρασμα του Χατζηκυριάκου-Γκίκα από τη Δύση στην Ανατολή μέσα από μια μνημειώδη έκθεση

Εικαστικά / Το πέρασμα του Χατζηκυριάκου-Γκίκα από τη Δύση στην Ανατολή μέσα από μια μνημειώδη έκθεση

Tο Μουσείο Μπενάκη, με αφορμή την επέτειο 30 χρόνων από τον θάνατό του σπουδαίου Έλληνα καλλιτέχνη, διοργανώνει μια έκθεση αφιερωμένη στο ταξίδι του από τη Δύση στην Ανατολή το 1958. Ένα ταξίδι κυριολεκτικό και μεταφορικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μια νέα γκαλερί τέχνης άνοιξε στην οδό Χαλκοκονδύλη στην Ομόνοια

Εικαστικά / Μια νέα γκαλερί τέχνης άνοιξε στην οδό Χαλκοκονδύλη στην Ομόνοια

Η Χριστίνα Ανδρουλιδάκη μετέφερε τη γκαλερί CAN από το Κολωνάκι στην Ομόνοια και μιλά για τη γοητεία του κέντρου και για την αρμονική συνύπαρξη με τις προκλήσεις της σύγχρονης τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Στην Tate Modern και Tate Britain, στα έργα της δωρεάς Δ. Δασκαλόπουλου

Εικαστικά / «Η τέχνη έχει νόημα μόνο όταν βρίσκεται σε συνδιαλλαγή»: Η Tate υποδέχεται τα έργα της δωρεάς Δασκαλόπουλου

Έργα των Louise Bourgeois, Βλάση Κανιάρη, Martin Kippenberger, Damien Hirst και πολλών ακόμα μεγάλων ονομάτων της σύγχρονης τέχνης περιλαμβάνονται στη δωρεά του Δημήτρη Δασκαλόπουλου και φιλοξενούνται πλέον σε νέες εκθέσεις στην Tate Modern και στην Tate Britain.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τι δουλειά έχει ένα ρομπότ στην οδό Κριεζώτου;

Εικαστικά / Τι δουλειά έχει ένα ρομπότ στην οδό Κριεζώτου;

Η γκαλερί Ζουμπουλάκη εγκαινιάζει τη φθινοπωρινή της βιτρίνα με ένα ρομπότ εντυπωσιακών διαστάσεων, φιλοδοξώντας να ανοίξει μια νέα συζήτηση για το αποτύπωμα της τεχνητής νοημοσύνης σε πεδία δημιουργίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Anna Boghiguian: Μια ακάματη ταξιδεύτρια επιστρέφει με νέα έκθεση στην Ελλάδα

Εικαστικά / Το εκπληκτικό ταξίδι της Anna Boghiguian καταλήγει στην Αθήνα ― μια συνέντευξη

Με αφορμή τη νέα της έκθεση στον Πειραιά, η σπουδαία καλλιτέχνις, που παρουσιάζει παράλληλα μια εκπληκτική εγκατάσταση στην Tate Modern, μας μίλησε για τις εμπειρίες μιας ζωής και για όσα τη συνδέουν με τον Καβάφη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ