Μία πόρτα ύψους 5.5 μέτρων μπλοκαρισμένη από τους γυμνούς γλουτούς ενός άνδρα και ένα τρενάκι πάνω στο οποίο μπορούν να κάνουν βόλτα οι επισκέπτες της έκθεσης είναι ίσως τα χαρακτηριστικότερα έργα των καλλιτεχνών που συμπεριλαμβάνονται στην βραχεία λίστα των υποψηφίων για το Βραβείο Τέρνερ 2016, που ανακοινώθηκε από την Πινακοθήκη Τέιτ. Το πιο διάσημο, προσοδοφόρο, πολυπόθητο αλλά και αμφιλεγόμενο βραβείο σύγχρονης τέχνης της Βρετανίας καταφέρνει να ξαφνιάσει με τις υποψηφιότητες που ανακοινώθηκαν, όχι με την επιλογή εξωφρενικών εικόνων, αλλά επειδή σηματοδοτεί μια επιστροφή στις βασικές αρχές της τέχνης, μετά την κυριαρχία του βίντεο τα τελευταία χρόνια, αλλά και το γεγονός ότι οι τελευταίοι νικητές ήταν οι Assemble, μια αρχιτεκτονική ομάδα.
Οι τέσσερις καλλιτέχνες που προκρίθηκαν για το βραβείο, το οποίο απονέμεται σε κάποιον κάτω των 50 ετών που είναι είτε Βρετανός ή ζει στη Βρετανία, είναι ο Michael Dean, η Anthea Hamilton, η Helen Marten και η Josephine Pryde - όλοι Βρετανοί με έδρα το Λονδίνο. Το βραβείο, που καθιερώθηκε το 1984, θεωρείται ότι αποτελεί μεγάλη ώθηση για την καριέρα του νικητή, καλύπτεται με ενθουσιασμό από τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης και επηρεάζει τη στάση του κοινού απέναντι στην σύγχρονη τέχνη. Ανάμεσα στους πιο διάσημους νικητές του παρελθόντος συναντάμε τους Gilbert & George (1986), Rachel Whiteread (1993), Anish Kapoor (1991) και τον Damien Hirst (1995) –ο οποίος είχε χάσει τρία χρόνια νωρίτερα, έχοντας όμως πρώτα ξεσηκώσει θύελλα με τον περίφημο καρχαρία του που έπλεε σε μια γυάλα φορμόλης. Η συμμετοχή της στη βραχεία λίστα του βραβείου το 1999 απογείωσε και την καριέρα της Tracey Emin, το έργο της οποίας «Το κρεβάτι μου» ξεσήκωσε κατακραυγή που τελικά λειτούργησε προς όφελός της, σε τέτοιο βαθμό ώστε πολλοί να τη θεωρούν νικήτρια, ξεχνώντας ότι το βραβείο τη χρονιά εκείνη πήγε στα χέρια του Steve McQueen.
Συχνά άλλωστε τα μέσα ενημέρωσης, αλλά και το κοινό επιδίδονται σε βίαιες κριτικές, κάτι που δεν είναι όλοι διατεθειμένοι να υποστούν. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση που είχε κάνει στην Guardian η Sarah Lucas, η οποία είχε απορρίψει τη συμμετοχή της: «Είναι μεγάλος ο εκνευρισμός για κάτι τόσο λίγο».
Υπάρχουν ωστόσο και οι υποψήφιοι που αρνούνται να μπουν στη λίστα των υποψηφίων, επειδή δεν επιθυμούν να κριθούν από συνομηλίκους τους, αλλά και γιατί θεωρούν ότι ο χρόνος που έχουν για να προετοιμαστούν για την κοινή έκθεση στην Πινακοθήκη Τέιτ είναι περιορισμένος. Συχνά άλλωστε τα μέσα ενημέρωσης, αλλά και το κοινό επιδίδονται σε βίαιες κριτικές, κάτι που δεν είναι όλοι διατεθειμένοι να υποστούν. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση που είχε κάνει στην Guardian η Sarah Lucas, η οποία είχε απορρίψει τη συμμετοχή της: «Είναι μεγάλος ο εκνευρισμός για κάτι τόσο λίγο».
Ο πρώτος από τους υποψήφιους και ο μοναδικός άντρας της λίστας είναι ο Michael Dean, που είναι 38 ετών και κατάγεται από το Newcastle. Επιλέχθηκε για τις εκθέσεις του Sic Glyphs στην South London Gallery και Qualities of Violence στο Άμστερνταμ. Ο Dean δημιουργεί εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας και προσπαθεί να μετατρέψει τον λόγο σε φυσικό αντικείμενο. Χρησιμοποιεί οικοδομικά υλικά όπως το σκυρόδεμα και ο χάλυβας και έχει εμμονή με τα ρολά των καταστημάτων. Αν και θεωρείται γλύπτης, ο ίδιος δήλωσε σε μια συνέντευξη ότι είναι «τόσο installation artist, όσο και συγγραφέας, όσο και τυπογράφος, δραματουργός και φιλόσοφος». Για το Sic Glyphs ο κριτικός του Time Out έγραψε: «Θα μπορούσατε να περάσετε ευχάριστα τις ώρες προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσετε αυτήν την έκθεση. Η τέχνη του Dean είναι πυκνή σε νόημα, γεμάτη υπαινιγμούς. Είναι έντονα έξυπνη και έντονα οπτική. Σε κάνει να αισθάνεσαι ζωντανός».
Η τριανταεπτάχρονη Λονδρέζα Anthea Hamilton επιλέχθηκε για την έκθεσή της Lichen! Libido! Chastity! στο Sculpture Centre της Νέας Υόρκης. Η δουλειά της είναι η πιο εκκεντρική από τους καλλιτέχνες που επελέγησαν, καθώς παραπέμπει στον σουρεαλισμό, την κωμωδία και χρησιμοποιεί σεξουαλικές εικόνες. Το μνημειώδες έργο της Project for Door (After Gaetano Pesce) προέρχεται από ένα μη πραγματοποιηθέν έργο του μεγάλου Ιταλού αρχιτέκτονα-σχεδιαστή Pesce, που αρχικά προοριζόταν για μια πολυκατοικία της Νέας Υόρκης. Ανακαλύπτοντας ένα μοντέλο εργασίας για το έργο, η Hamilton αποφάσισε να το χτίσει η ίδια, σε ένα κλασικό παράδειγμα «δανείου» στην σύγχρονη τέχνη, αν και κάποιοι θα το χαρακτήριζαν λιγότερο ευγενικά. Όταν η Πόρτα της εκτέθηκε, δημιούργησε αίσθηση και αποτέλεσε ένα ιδιαίτερα δημοφιλές σκηνικό για selfie.
Στην Νέα Υόρκη παρουσίασε την έκθεση Eucalyptus, Let Us In at Greene Natfali και η Helen Marten. Η τριαντάχρονη που κατάγεται από το Macclesfield επιλέχθηκε και για το έργο της Lunar Nibs, που παρουσίασε πέρσι στη Μπιενάλε της Βενετίας. Βρίσκεται επίσης και στη βραχεία λίστα για την πρώτη απονομή του Βραβείο Hepworth, του ειδικού βραβείου γλυπτικής του Ηνωμένου Βασιλείου. Το έργο της Marten περιγράφεται από την Tέιτ ως «ολισθηρό και φευγαλέο τόσο στη μορφή όσο και στο περιεχόμενο: προσελκύει και ιντριγκάρει, ενώ αντιστέκεται επίσης στην ερμηνεία και την κατηγοριοποίηση».
Τελευταία υποψήφια είναι η Josephine Pryde, 49 ετών, με έδρα το Λονδίνο και το Βερολίνο, αλλά με καταγωγή από το Alnwick Northumberland. Προκρίθηκε για την ατομική της έκθεση Lapses in Thinking By the person Ι Am στο CCA Wattis του Σαν Φρανσίσκο. Ενώ το έργο της -που συχνά διερευνά κοινωνικά θέματα- είναι ουσιαστικά φωτογραφικό, παρουσιάζεται παράλληλα με γλυπτά στοιχεία. Ένα από τα έργα της που ξεχωρίζει είναι το μοντέλο μιας εμπορικής αμαξοστοιχίας της Union Pacific με δύο βαγόνια. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης στο Σαν Φρανσίσκο, το κοινό επιτρεπόταν να ανέβει στο τρένο για μια ...βόλτα.
Οι τέσσερις καλλιτέχνες θα εκθέσουν τα έργο τους στην Πινακοθήκη Τέιτ από τις 27 Σεπτεμβρίου μέχρι τις 9 Ιανουαρίου 2017, κανείς όμως δε γνωρίζει με σιγουριά αν ανάμεσα σε αυτά θα συμπεριλαμβάνονται η πόρτα της Hamilton και το τρενάκι της Pryde, μια και οι καλλιτέχνες μπορούν να παρουσιάσουν καινούρια έργα κι όχι απαραίτητα αυτά για τα οποία συμπεριλήφθηκαν στη λίστα. Ο νικητής, που επιλέγεται από τετραμελή κριτική επιτροπή με επικεφαλής τον Alex Farquharson, τον διευθυντή της Τέιτ, θα λάβει το βραβείο των 25.000 λιρών Αγγλίας στις αρχές Δεκεμβρίου σε τελετή που θα μεταδοθεί ζωντανά από το BBC. Μέχρι τότε, κριτικοί, καλλιτέχνες και κοινό ακονίζουν τα μαχαίρια τους.