Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter

Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του

0

Μια γοητευτική έκθεση με θέμα «Ο Ντεγκά στην όπερα» βρίσκεται σε εξέλιξη στο Μουσείο Ορσέ, στο Παρίσι, αποτελώντας πόλο έλξης για φιλότεχνους και όχι μόνο. Η έκθεση, που θα διαρκέσει μέχρι τις 20 Ιανουαρίου 2020 και στη συνέχεια θα ταξιδέψει στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσινγκτον, πραγματοποιείται με αφορμή την επέτειο των 350 χρόνων από την ίδρυση της Όπερας του Παρισιού και μας προσφέρει ένα πορτρέτο του 19ου αιώνα μέσα από το έργο του μεγάλου καλλιτέχνη.


Σύμφωνα με τους επιμελητές της, πρόκειται για την πρώτη έκθεση που εξετάζει την όπερα στο σύνολό της, όχι μόνο από την πλευρά της παθιασμένης σχέσης του Ντεγκά με τον χώρο και τις μουσικές του προτιμήσεις αλλά και ως προς τις άπειρες δυνατότητες αυτής της θαυμάσιας «εργαλειοθήκης».


Στη διάρκεια της καριέρας του, από το ντεμπούτο του στη δεκαετία του 1860 μέχρι τα τελευταία του έργα μετά το 1900, η όπερα αποτέλεσε το επίκεντρο της παραγωγής του Εντγκάρ Ντεγκά (1834-1917). Ήταν κάτι σαν το «δωμάτιό του».

Είναι εντυπωσιακό ότι, σύμφωνα με τα αρχεία της Βιβλιοθήκης του Μουσείου της Όπερας του Παρισιού, ο Ντεγκά είχε παρακολουθήσει συνολικά 177 μπαλέτα και όπερες. Μάλιστα, είχε καταφέρει να έχει πρόσβαση στα παρασκήνια πριν ακόμα αποκτήσει την οικονομική δυνατότητα να γίνει συνδρομητής στο θέατρο.


Περνούσε ώρες ολόκληρες εκεί, διερευνούσε τους διάφορους χώρους του θεάτρου (αμφιθέατρο, σκηνικά, κιβώτια, φουαγέ και χορευτικά στούντιο) και ακολουθούσε όσους εργάζονταν, διέρχονταν ή επισκέπτονταν τον χώρο: χορευτές, τραγουδιστές, μουσικούς της ορχήστρας, θεατές και συνδρομητές με μαύρα σμόκιν που παραμόνευαν στα παρασκήνια.


Αυτός ο κλειστός κόσμος παρουσιάζεται από τον ζωγράφο ως ένας μικρόκοσμος απεριόριστων δυνατοτήτων που επιτρέπει κάθε είδους πειραματισμό: πολλαπλές οπτικές γωνίες, αντιθέσεις φωτισμού, μελέτη της κίνησης και ακρίβεια της κίνησης.

Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Η ορχήστρα της Όπερας, 1870, Paris, Μusée d’Orsay, RF 2417 Photo © RMN-Grand Palais (Musée d’Orsay) / Hervé Lewandowski
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Πρόβα τραγουδιού, 1872-1873, Washington, DC, Dumbarton Oaks © Dumbarton Oaks, House Collection, Washington, DC


Αν και μερικές φορές καλύπτει άλλα θέματα, όπως ο ιππόδρομος, η όπερα εμφανίζεται συνεχώς στο έργο του και ο Ντεγκά αναζητά τον ιδανικό τρόπο και τεχνική για να την αναπαραστήσει, ζωγραφική, σχέδιο, γλυπτική, χαρακτική, μονοτυπία ή οτιδήποτε άλλο.


Ο ζωγράφος, που υπήρξε ένας από τους θεμελιωτές του ιμπρεσιονισμού, αν και ο ίδιος προτιμούσε τον όρο «ρεαλιστής», σπούδασε νομικά μετά από επιθυμία του πατέρα του και στα 21 του γράφτηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του ταξίδεψε στην Ιταλία για να μελετήσει τους ζωγράφους της Αναγέννησης. Αντιγράφοντας έναν τεράστιο αριθμό έργων μεγάλων ζωγράφων, προετοιμάζεται για τη δουλειά του στην όπερα: η γνώση των κλασικών διαμορφώνει τη ματιά του στον σύγχρονο κόσμο.


Το έργο του χαρακτηρίζεται από τη συνέχεια της «μελωδικής» του γραμμής: οι μορφές από την αρχαιότητα που μελέτησε και οι μπαλαρίνες του μοιράζονται τις ίδιες δυναμικές χειρονομίες. Με φαινομενικά αυθόρμητο τρόπο, οι χορεύτριες, στη δουλειά ή στην ανάπαυση, καθώς χασμουριούνται, κάνουν μασάζ στον αστράγαλο ή φοράνε πουέντ, υιοθετούν τις δυναμικές στάσεις των μοντέλων των αρχαίων γλυπτών και των μεγάλων δασκάλων. «Το μυστικό είναι να ακολουθήσουμε τις συμβουλές που μας δίνουν οι δάσκαλοι μέσα από τα έργα τους, κάνοντας κάτι διαφορετικό από αυτό που έκαναν εκείνοι» θα πει.

Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Πρόβα στη σχολή χορού, 1870 – 72, Washington DC, The Phillips Collection © The Phillips Collection


Καθώς απορρίπτει τη ζωγραφική εκ του φυσικού, η μεταστοιχείωση πραγματοποιείται στο στούντιο, φιλτράρεται από τη μνήμη και εμπλουτίζεται από τη φαντασία του. Ως εκ τούτου, ενώ η όπερά του μπορεί να φαίνεται αληθινή, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα: οι ορχήστρες του, οι όψεις του αμφιθεάτρου, η σκηνή και τα παρασκήνια, οι χορευτικές τάξεις του και οι εξετάσεις είναι όλα πλασματικά.


Όταν το Salle Le Peletier, η αγαπημένη του όπερα, κάηκε το 1873, ο Ντεγκά είχε δημιουργήσει ήδη τις πρώτες του «σκηνές μπαλέτου» και «μαθήματα χορού». Ίσως από νοσταλγία για το θέατρο του ξεκινήματός του και τη γραφική γοητεία του δεν προσάρμοσε τα εν εξελίξει έργα του στην αρχιτεκτονική του Palais Garnier, που άρχισε να λειτουργεί το 1875.

Στον ζωγράφο δεν άρεσε αυτή η νέα Όπερα με την πλούσια διακόσμηση, τα πολυτελή φουαγέ και τα λειτουργικά παρασκήνια. Ένα άλλο μειονέκτημα του Palais Garnier ήταν το γεγονός ότι ήταν το κυριότερο μνημείο της Δεύτερης Αυτοκρατορίας, ενός καθεστώτος που εκείνος μισούσε, επειδή ανέθετε έργα σε καλλιτέχνες στους οποίους εναντιώθηκε ή περιφρονούσε. Αν και ήταν συνδρομητής και πήγαινε στην Όπερα Garnier συχνά, ως καλλιτέχνης την απέρριψε.

Είναι εντυπωσιακό ότι, σύμφωνα με τα αρχεία της Βιβλιοθήκης του Μουσείου της Όπερας του Παρισιού, ο Ντεγκά είχε παρακολουθήσει συνολικά 177 μπαλέτα και όπερες. Μάλιστα, είχε καταφέρει να έχει πρόσβαση στα παρασκήνια πριν ακόμα αποκτήσει την οικονομική δυνατότητα να γίνει συνδρομητής στο θέατρο.


Η παρουσία στα παρασκήνια ανδρών που παρακολουθούσαν τις πρόβες δεν ήταν κάτι ασυνήθιστο για την εποχή, αποτυπώνεται, εξάλλου, συχνά στα έργα του ζωγράφου. Οι συνδρομητές όχι μόνο είχαν αυτό το δικαίωμα αλλά συχνά προχωρούσαν σε σεξουαλικές σχέσεις και πρόσφεραν «προστασία» στις χορεύτριες, τα «ποντικάκια», οι οποίες ανήκαν στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις, απέχοντας ένα βήμα από τις πόρνες.

Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Οι τραγουδιστές,1877, Paris, Μusée d’Orsay, RF 12259 Photo © Musée d’Orsay, Dist. RMN-Grand Palais / Patrice Schmidt


«Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη ένδειξη που να υποδηλώνει ότι ο Ντεγκά είχε σαρκικές σχέσεις με τις χορεύτριες. Ωστόσο, η επαναληπτικότητα της αποτύπωσης των κινήσεων και των καθημερινών τους στιγμών σημαίνει ότι οι πίνακές του ήταν μάρτυρες μιας εποχής κατά την οποία οι μπαλαρίνες δεν απείχαν πολύ από τις εκδιδόμενες γυναίκες» σημειώνουν χαρακτηριστικά οι «Τimes» του Λονδίνου.


Η καλλιτεχνική εμμονή του Ντεγκά με τις μπαλαρίνες της Όπερας του Παρισιού φαίνεται να μην είναι αποτέλεσμα μόνο της εξαιρετικής επιτυχίας των έργων του και της οικονομικής ευμάρειας που αυτά του πρόσφεραν, αφού ήδη από το 1880 θεωρούνταν αυθεντία στην κινούμενη ανθρώπινη μορφή και ήταν γνωστός κυρίως για τις χορεύτριές του.


«Εκτός από την καρδιά μου, αισθάνομαι όλα να γερνούν μέσα μου. Ακόμη και η καρδιά μου έχει κάτι το τεχνητό. Την έχουν ράψει οι χορεύτριες σε ένα πορτοφολάκι από ροζ σατέν, πολύ απαλό ροζ, σαν τα παπούτσια τους» θα γράψει τον Ιανουάριο του 1886 στον γλύπτη Αλμπέρ Μπαρτολομέ, εκφράζοντας τα συναισθήματά του για τον κόσμο του χορού.


Καθώς η όρασή του, με την οποία αντιμετώπιζε προβλήματα από την εποχή του Γαλλοπρωσικού Πολέμου, αρχίζει να χειροτερεύει, ο Ντεγκά στρέφεται προς τη γλυπτική και τα παστέλ. Το 1908 σταματά οριστικά να ασχολείται με την τέχνη και λόγω χρεών τού κάνουν έξωση. Παρότι βρίσκεται καινούργιο στούντιο, εκείνος εξακολουθεί να τριγυρνά στους δρόμους του Παρισιού σχεδόν τυφλός.


Τέσσερα χρόνια αργότερα, οι «Μπαλαρίνες» αγοράζονται από το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης έναντι αστρονομικού ποσού. Πεθαίνει στο Παρίσι στις 27 Σεπτεμβρίου 1917, σε ηλικία 83 ετών. Στην τελευταία του κατοικία θα τον συνοδεύσουν, μεταξύ άλλων, ο Κλοντ Μονέ και ο Ζαν Λουί Φορέν.

Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Χορευτές ανεβαίνουν τη σκάλα,1877, Μusée d’Orsay, RF 1979 Photo © Musée d’Orsay, Dist. RMN-Grand Palais / Patrice Schmidt
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Η τάξη χορού,1873-76, Washington, DC, The National Gallery of Art Photo © Washington, DC, The National Gallery of Art – NGA IMAGES
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Πρόβα μπαλέτου στη σκηνή, 1874 © RMN-Grand Palais (Musée d'Orsay) / Hervé Lewandowski
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Χορεύτρια, 1890, Statens Μuseum for Kunst Photo : © SMK Photo/Jakob Skou-Hanse
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Αρλεκίνος, 1884, Toulouse, Fondation Bemberg ©RMN-Grand Palais/Fondation Bemberg/Mathieu Rabeau
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Αυλαία, 1881, Washington, DC, The National Gallery of Art Photo © Washington, DC, The National Gallery of Art – NGA IMAGES
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Η τάξη χορού,1873, Paris, Μusée d’Orsay Photo © Musée d’Orsay, Dist. RMN-Grand Palais / Patrice Schmidt
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Μουσική της ορχήστρας, 1872-76, Städel Museum © Photo: Städel Museum - ARTOTHEK
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Μικρή χορεύτρια δεκατεσσάρων ετών, 1921 και 1931, Paris, Μusée d'Orsay Photo © RMN-Grand Palais (musée d'Orsay) / René-Gabriel Ojeda
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Κέντρο χορού, 1890 -1892, Washington, National Gallery of Art © Image Courtesy National Gallery of Art, Washington DC
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Ο Lorenzo Pagans και ο Auguste de Gas Lorenzo Pagans (1838-1883), Paris, Μusée d'Orsay Photo © Musée d'Orsay, Dist. RMN-Grand Palais / Patrice Schmidt
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Εξετάσεις χορού, 1880, Denver. Photo courtesy Denver Art Museum
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Χορεύτρια στην υπόκλιση,1878 Paris, Μusée d’Orsay. Photo © RMN-Grand Palais (Musée d’Orsay) / Stéphane Maréchalle
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Τρεις μπαλαρίνες, 1879 Washington, National Gallery of Art © Image Courtesy National Gallery of Art, Washington DC
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Τρεις μπαλαρίνες, 1903 Fondation Beyeler, Suisse Photo © Robert Bayer
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Χορεύτρια στην υπόκλιση, 1895-1900 Chrysler Museum of Art, Norfolk Photo © Ed Pollard, Chrysler Museum of Art
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Το θεωρείο, 1880, Houston, The Museum of Fine Arts, Photo ©The Museum of Fine Arts, Houston; Albert Sanchez, photographer
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Χορευτές κάνουν ζέσταμα στην Όπερα, 1890, Bibliothèque-musée de l’Opéra © photo BnF
Ο Ντεγκά στην όπερα, εκεί όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του Facebook Twitter
Μακέτα της Όπερας Garnier © RMN-Grand Palais (Musée d’Orsay)
Εικαστικά
0

Κορίνα Φαρμακόρη

Γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει στη Σαλαμίνα. Σπούδασε Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και εργάζεται ως εκπαιδευτικός.
ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΗ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο Αρχαίος των Ημερών»: Το αριστουργηματικό έργο του Ουίλιαμ Μπλέικ φωτίζει τον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο

Culture / «Ο Αρχαίος των Ημερών»: Το αριστουργηματικό έργο του Ουίλιαμ Μπλέικ φωτίζει τον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο

Το μοναδικό έργο του Άγγλου ποιητή και ζωγράφου προσδίδει χρώμα στον κορυφαίο ναό της Αγγλικής πρωτεύουσας, με αφορμή τη συμπλήρωση 192 χρόνων από τον θάνατό του
Άγνωστα γλυπτά του Ζογγολόπουλου εκτίθενται για πρώτη φορά στη γκαλερί Roma

Culture / Άγνωστα γλυπτά του Ζογγολόπουλου εκτίθενται για πρώτη φορά στη γκαλερί Roma

Έργα μεσαίων και μικρών διαστάσεων, τα οποία συντρόφευαν πάντοτε τον καλλιτέχνη στο σπίτι του στο Ψυχικό, παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην έκθεση με τίτλο «Έργα οικεία, του εργαστηρίου και του σπιτιού».
THE LIFO TEAM
Αυτό είναι το νέο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Γουλανδρή - Αποκλειστικές πρώτες εικόνες

Εικαστικά / Αυτό είναι το νέο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Γουλανδρή - Αποκλειστικές πρώτες εικόνες

Μετά από δεκαετίες αναμονής, η συλλογή-κόσμημα των Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή είναι επιτέλους επισκέψιμη στο κοινό σε έναν χώρο που αρμόζει στη σπουδαιότητά της.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Νάκης Παναγιωτίδης μάς ζητά να νιώσουμε τα έργα του ακόμα και με κλειστά τα μάτια

Εικαστικά / Ο Νάκης Παναγιωτίδης μάς ζητά να νιώσουμε τα έργα του ακόμα και με κλειστά τα μάτια

Το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή υποδέχεται την αναδρομική έκθεση ενός διεθνούς φήμης ανένταχτου Έλληνα καλλιτέχνη της διασποράς, γνωστού για το πολύπλευρο και στοχαστικό έργο του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ογκίστ Ροντέν: Αυτή είναι η ζωή του καλλιτέχνη που δημιούργησε το γλυπτό ο «Σκεπτόμενος»

Γεννήθηκε Σαν Σήμερα / Ογκίστ Ροντέν: Αυτή είναι η ζωή του καλλιτέχνη που δημιούργησε το γλυπτό ο «Σκεπτόμενος»

Τα ρεαλιστικά γλυπτά του, που εκφράζουν τα ανθρώπινα συναισθήματα αλλά και τις αδυναμίες, εξακολουθούν να είναι σήμερα ιδιαίτερα δημοφιλή και να συγκεντρώνουν πλήθη φιλότεχνων όπου και αν εκτίθενται.
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Λεονάρντο, Μικελάντζελο, Ραφαήλ: Αριστουργήματα και καλλιτεχνικές μονομαχίες 

Εικαστικά / Λεονάρντο, Μικελάντζελο, Ραφαήλ: Αριστουργήματα και καλλιτεχνικές μονομαχίες 

Μια έκθεση στη Royal Academy of Arts του Λονδίνου φέρνει στο προσκήνιο μετά από έξι αιώνες τη θρυλική καλλιτεχνική «μονομαχία» μεταξύ Ντα Βίντσι και Μικελάντζελο με δυο έργα που δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ισπανία: Έκθεση αφιερωμένη στο έργο του Ίρβινγκ Πεν στο Ίδρυμα MOP στη Λα Κορούνια

Φωτογραφία / Ισπανία: Έκθεση αφιερωμένη στο έργο του Ίρβινγκ Πεν στο Ίδρυμα MOP στη Λα Κορούνια

Πορτρέτα διάσημων και σκηνές δρόμου περιλαμβάνονται στην έκθεση «Irving Penn: Centennial» που διοργανώνεται από το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης και παρουσιάζεται στην Ισπανία
LIFO NEWSROOM
Tependris vs Tependris

Εικαστικά / Tependris vs Tependris

Μια αναδρομική έκθεση με πίνακες και γλυπτά, εικονογραφήσεις και ηχογραφήσεις, έργα του Κωνσταντίνου Κακανιά από το 1996 μέχρι σήμερα, με θεματικές που εκτείνονται από τα βαθιά παιδικά τραύματα μέχρι το χιούμορ που χαρακτηρίζει τον πολυδιάστατο καλλιτέχνη.
ΝΙΚΟΣ ΤΣΕΠΕΤΗΣ
Μέσα στη μεγαλειώδη έκθεση των πορτρέτων του Φράνσις Μπέικον

Εικαστικά / Μέσα στη μεγαλειώδη έκθεση των πορτρέτων του Φράνσις Μπέικον

Η National Portrait Gallery του Λονδίνου φιλοξενεί μια από τις κορυφαίες εικαστικές εκθέσεις της χρονιάς παγκοσμίως, μια ρετροσπεκτίβα στο έργο του Βρετανού καλλιτέχνη που άλλαξε την προσωπογραφία, δημιουργώντας μια ανεπανάληπτη ζωγραφική της φιγούρας με σπαραγμό, απελπισία και ευαισθησία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ Ο Τζάκσον Πόλοκ και η επιρροή που είχαν στο έργο του ο Πικάσο και οι μεξικανικές τοιχογραφίες

Πολιτισμός / Ο Πικάσο και οι μεξικανικές τοιχογραφίες στα πρώιμα έργα του Τζάκσον Πόλοκ

Μια μοναδική έκθεση στο Παρίσι παρουσιάζει πίνακές του από τα χρόνια που τον επηρέαζαν οι σουρεαλιστές και ο Καρλ Γιουνγκ, πριν ακόμα γίνει γνωστός για τα αφηρημένα έργα του με την τεχνική «dripping», το 1947.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ Μια έκθεση για τον Λουκά Σαμαρά με κύβους, τραπεζοειδή και παραισθητικές πύλες

Εικαστικά / Μια έκθεση για τον Λουκά Σαμαρά με κύβους, τραπεζοειδή και παραισθητικές πύλες

Η μοναδική οπτική του Λουκά Σαμαρά παρουσιάζεται στο μουσείο Dia Beacon της Νέας Υόρκης, στην πρώτη μεταθανάτια έκθεσή του και τελευταία στην οποία συνεργάστηκε ο ίδιος ο καλλιτέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το πέρασμα του Χατζηκυριάκου-Γκίκα από τη Δύση στην Ανατολή μέσα από μια μνημειώδη έκθεση

Εικαστικά / Το πέρασμα του Χατζηκυριάκου-Γκίκα από τη Δύση στην Ανατολή μέσα από μια μνημειώδη έκθεση

Tο Μουσείο Μπενάκη, με αφορμή την επέτειο 30 χρόνων από τον θάνατό του σπουδαίου Έλληνα καλλιτέχνη, διοργανώνει μια έκθεση αφιερωμένη στο ταξίδι του από τη Δύση στην Ανατολή το 1958. Ένα ταξίδι κυριολεκτικό και μεταφορικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ