Ο Σωκράτης Σωκράτους έγινε γνωστός στο αθηναϊκό κοινό μέσα σε μια νύχτα όταν έδειξε ένα έργο με πλαστικούς κήπους σε μια ομαδική έκθεση του ΔΕΣΤΕ στο Σπίτι της Κύπρου το 1996. Μετά, αντί να συνεχίσει επ' άπειρον να κάνει αυτό για το οποίο έγινε γνωστός -άπειρους πλαστικούς κήπους δηλαδή-, έκανε την πρώτη του σκηνογραφική δουλειά με την Ομάδα Εδάφους του Δημήτρη Παπαϊωάννου - τα Παραμύθια των Αδελφών Γκριμ. Έπειτα ήρθαν τα υπέροχα χάρτινα κοστούμια για την Ιφιγένεια της Άννας Κοκκίνου, τα κοστούμια της ομάδας Sine Qua Non και τέλος, εφτά χρόνια πριν, η φωτογραφία. «Από τους καλλιτέχνες της γενιάς μου είμαι από τους λίγους που τόλμησα να κάνω κάποια πράγματα διαφορετικά - ή παράλληλα ακόμα, που κάπως συνδέονται με τα εικαστικά. Και νιώθω πως κατά κάποιο τρόπο έχω δικαιωθεί εγώ μέσα από αυτό, προσωπικά» υποστηρίζει ο ίδιος. Οι δυο τελευταίες του δουλειές -η κατασκευή ενός «μαγικού» τροχόσπιτου με παραβάν και οροφή που ανοίγει, για την Τζελσομίνα με την Όλια Λαζαρίδου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, και η διακόσμηση της βιτρίνας του Hermès στη γωνία Βουκουρεστίου και Σταδίου· δυο projects τόσο συναρπαστικά όσο και ανόμοια, επιβεβαιώνουν του λόγου του αληθές.
Πώς από κάτι πιο καθαρά εικαστικό, όπως τα πρώτα σου έργα, άρχισες να ασχολείσαι και με άλλα πράγματα; Η φωτογραφία ας πούμε, που είναι και το πιο πρόσφατο, πώς προέκυψε;
Καταρχάς αυτό το έργο με τον πλαστικό κήπο με σημάδεψε. Μια εποχή όλοι αυτό μού ζητούσαν. Ευτυχώς βρήκα τη δύναμη να βγω από αυτό. Η φωτογραφία, όπως και όλα τ' άλλα, προέκυψε απλά. Δούλευα στο «Symbol» τότε και έδειχνα εικόνες καθημερινές μέσα από τη ζωγραφική. Γενικά είμαι άνθρωπος που βαριέται πολύ. Επειδή είμαι μόνος μου και έχω πολλή ενέργεια, μ' αρέσει να περπατάω, να γνωρίζω κόσμο. Έτσι μ' αρέσει να ζω, και η φωτογραφία με βοηθούσε να το κάνω αυτό, να είμαι έξω και να γνωρίσω πέντε πράγματα που δεν ήξερα πριν.
Γνώρισες πολύ γρήγορα την επιτυχία. Έγινες ποτέ εγωκεντρικός; Θέλω να πω, σου έτυχε να απορροφηθείς τόσο πολύ από την επιτυχία σου που να γίνεις αλαζονικός; Είναι κάτι συνηθισμένο στον καλλιτεχνικό χώρο.
Όχι, αυτά είναι αηδίες. Είναι passé αυτό το πράγμα. Και δεν το βλέπεις μόνο στα εικαστικά, το βλέπεις παντού. Όχι, δεν πάει έτσι· ολοι μας κακομοίρηδες είμαστε, πιανόμαστε από κάτι για να μπορέσουμε να υπάρξουμε μήπως και... Εξάλλου όλα ξεπερνιούνται τόσο εύκολα πια. Εδώ έχουμε φτάσει στο σημείο να μην μπορούμε να δούμε πια την Αναγέννηση ή τον ο 20ό αιώνα. Εγώ ας πούμε δεν μπορώ να παρακολουθήσω παλιές ταινίες, παλιά έργα. Σπανίως τα καταφέρνω - όταν υπάρχει μέσα μια ποιότητα λίγο ιδιαίτερη, ιδιόρρυθμη, που έχει να κάνει και με την προσωπικότητα. Είναι πολύ σημαντικό πράγμα να έχεις προσωπικότητα στην τέχνη.
Πιστεύεις πως η προσωπικότητα ενός καλλιτέχνη αντικατοπτρίζεται στα έργα του;
Νομίζω πως ναι. Ίσως επειδή όλα έχουνε γίνει πολύ ένα, ο κόσμος, οι χώρες, η διαφορά φαίνεται στις μονάδες - είναι σαν να παίρνεις μια ανάσα όταν βρεις έναν άνθρωπο που είναι κάπως διαφορετικός. Θεωρώ ότι η σύγχρονη τέχνη έχει φέρει πολλά θετικά, πολλές αλλαγές· μια απενοχοποίηση, κάποιες πολύ καλές στιγμές, όπως οι Young British Αrtists. Αλλά παρ' όλα αυτά δεν το θεωρώ απόλυτα επιτυχημένο όλο αυτό το πείραμα της σύγχρονης τέχνης. Έγιναν πολλές καταχρήσεις. Αν και ήταν ωραίο που δόθηκαν τόσα πολλά λεφτά για έργα.
Θεωρείς ότι έχεις κάνει εμπορικά κομμάτια; (με διακόπτει)
Δεν έχω κάνει ποτέ εμπορικά κομμάτια. Ποτέ.
Καλά, η βιτρίνα του Hermès ή η είσοδος του ξενοδοχείου Baby Grand δεν είναι εμπορικά κομμάτια;
Καταρχάς ο Ηermès είναι ένα οίκος με απίστευτο κύρος, είναι κλασικός... Ό,τι αγοράζεις από κει μπορεί να το 'χεις και να το χρησιμοποιείς για πάντα. Δεν ξέρω τι σημαίνει για σένα εμπορικό. Εγώ δεν έχω κόμπλεξ ή ενοχές. Τι δηλαδή, να έχω κόμπλεξ επειδή θα κάνω ένα έργο σε ένα ξενοδοχείο; Μπορεί να κάνω και στο δρόμο κάτω από το σπίτι μου κάτι. Έχει κάποια διαφορά το αν θα είναι στο δρόμο ή στο ξενοδοχείο; Αν βοηθά τον συγκεκριμένο χώρο, εάν επηρεάζει κάτι -έστω και ανάλαφρα-, είναι το ίδιο.
Δεν φοβάσαι μήπως εγκλωβιστείς σε μια πιο εμπορική εικόνα; Ειδικά στην Ελλάδα είναι πολύ εύκολο αυτό.
Όχι, δε φοβάμαι. Εκεί γύρω στα 30 είχα κάποιους φόβους, και τους νίκησα. Συνειδητοποίησα κάποια στιγμή πως οι καλλιτέχνες του εξωτερικού με τους οποίους επικοινωνούσα μέσα από τη δουλειά μου -και μέχρι τότε μάλιστα πίστευα πως κάναμε το ίδιο πράγμα- στην πραγματικότητα δεν έκαναν την ίδια δουλειά, γιατί αυτοί μπορούσαν να επηρεάσουν πολύ περισσότερους ανθρώπους.
Αναφέρεις συχνά την λέξη «επιρροή». Θεωρείς πως η επιρροή είναι κάτι σημαντικό; Είναι σημαντικό να έχει απήχηση αυτό που κάνεις;
Είναι ωραίο όταν συμβαίνει αυτό, αν και εγώ έχω κάνει έργα που θεωρούσα πολύ σημαντικά, τα οποία όμως δεν είχαν καμία απήχηση. Στην πρώτη μου σόλο έκθεση που θα γινότανε στην Κύπρο, στην γκαλερί Παρασκευαΐδη, είχα φτιάξει ένα πάτωμα, ένα παρκέ 120 τετραγωνικών από άνθρακα. Στα εγκαίνια της έκθεσης ο κόσμος είχε μια αμηχανία. Κι άλλο ένα έργο που έκανα στην Κύπρο δεν είχε μεγάλη απήχηση. Έφτιαξα μαζί με τη μητέρα μου θημωνιές με γαρίφαλα -έριξα 40.000 γαρίφαλα μέσα στη μηχανή που φτιάχνει τις μπάλες με το σανό στα χωράφια-, ένα βουνό. Ήταν μια τρέλα, να παίρνω τα γαρίφαλα να τα ρίχνω στη μηχανή και να βγαίνουνε μπάλες, θημωνιά.
Διαφέρει πολύ η «εμπειρία» τού να φτιάχνεις κάτι καθαρά εικαστικό από την «εμπειρία» τού να φτιάχνεις κοστούμια και σκηνικά;
Στόχος μου είναι να μην τα αντιμετωπίζω διαφορετικά, σαν σκηνογράφος ή ενδυματολόγος, να είναι και πάλι ένα έργο τέχνης. Έτυχαν στιγμές τέτοιες στο θέατρο, και ας τα άφησα τα θεατρικά κάποια στιγμή επειδή κατάλαβα πως μου έτρωγαν πάρα πολλή ενέργεια. Τώρα με το Φεστιβάλ Αθηνών ξανάκανα θέατρο μετά από πολύ καιρό. Είναι και δύσκολο, γιατί πρέπει και να πείσεις τους άλλους ότι αυτό που σκέφτεσαι είναι το σωστό. Δεν μπορείς να πεις «παιδιά αυτό είναι και τελείωσε».
Για το Φεστιβάλ Αθηνών έχεις ετοιμάσει ένα τροχόσπιτο που θα λειτουργεί σαν μια ιδιότυπη σκηνή για την «Τζελσομίνα» με την Όλια Λαζαρίδου. Πώς προέκυψε αυτό; Και πρέπει να σε ρωτήσω και πώς ακριβώς κατασκεύασες ένα τροχόσπιτο...
Καταρχάς αυτό το έργο θα το κάνω με την Όλια Λαζαρίδου, που είναι φίλη μου 10 χρόνια. Είχε στο μυαλό της το τροχόσπιτο σαν μια σκηνή. Εγώ το σχεδίασα και αμέσως άρχισα να φτιάχνω ένα σκηνικό περίπλοκο, μαζί με τον κατασκευαστή: το σασί, τους τροχούς, τα υλικά, που δεν είναι τα κανονικά υλικά ενός τροχόσπιτου - από πίσω ανοίγει παραβάν, έχει σκαλιά, μπορεί κανείς να ανέβει στην οροφή... Η ιδέα είναι πως το τροχόσπιτο θα είναι κομμάτι του φεστιβάλ και μετά θα πάει σε διάφορες περιοχές της Αττικής. Το έφτιαξα με ακριβώς όσα λεφτά διέθετε το φεστιβάλ. Δεν πιστεύω πια πως χωρίς λεφτά γίνεται κάτι. Αν και έχω κάνει πράγματα χωρίς λεφτά, π.χ. πέρσι στην Ηλέκτρα της Μπρούσκου λόγω πολλών ηθοποιών δεν υπήρχαν πολλά λεφτά για σκηνικά και κοστούμια και το σκηνικό ήταν ένα μπουζουξίδικο, εκεί μέσα διαδραματιζόταν το έργο. Με τη βοήθεια και του κ. Γιγουρτάκη, του ιδιοκτήτη του Romeo, που μου παραχώρησε τα γαρίφαλα, έγινε πολύ ωραίο το σκηνικό.
Μου κάνει εντύπωση το ότι ο ιδιοκτήτης του Romeo είναι φιλότεχνος και διατεθειμένος να σου δώσει τα γαρίφαλα για να γίνει μια παράσταση στο Φεστιβάλ Αθηνών. Δεν είναι τρελό αυτό το πράγμα;
Όχι, είναι το πιο ωραίο πράγμα στην Ελλάδα αυτό, είναι υπέροχο. Συναντάω πολλούς τέτοιους ανθρώπους, ανθρώπους που δεν με ξέρουν καν, που μπορεί να περάσω από το μαγαζί τους να πάρω κάτι και να μου πούνε «πλήρωσέ τα αύριο».
Εσύ δεν μου έλεγες πριν από λίγο πως δεν γίνεται τέχνη χωρίς λεφτά;
Ε ναι, πρέπει να αγοράζω τα υλικά για να κατασκευάζω τα έργα μου. Μου αρέσει πολύ το πλαστικό, που είναι και πανάκριβο. Μου αρέσουν τα εργοστάσια, τρελαίνομαι. Είναι η μεγάλη μου λατρεία αυτό. Παλιά πήγαινα στον Ασπρόπυργο χωρίς αυτοκίνητο, χωρίς τίποτα· μπούκαρα μέσα στα εργοστάσια, έλεγα «γεια σας, θέλω αυτό», έμπαινα λίγο πιο μέσα, μιλούσα σε κάποιον, βρισκόμουν στο διευθυντή και πάντα σταματούσανε την παραγωγή για να με βοηθήσουν. Μέχρι τώρα αγόραζα υλικά στον Ασπρόπυργο, σε πιο μικρούς βιοτέχνες, ένα διάστημα άρχισα να ασχολούμαι με κουρελούδες και να ψάχνω στα Τρίκαλα που τις φτιάχνουν.
Ποια νομίζεις ότι είναι τα νέα ρεύματα στην τέχνη;
Υπάρχει αυτή η μανία με τη μόδα, αυτό το λίγο τρέντι. Το βλέπεις και λες «ωχ, πώς την πατάνε έτσι;»... Γιατί υπάρχει και πολλή βλαχιά στην τέχνη.
Στην Ελλάδα υπάρχει πιο πολλή βλαχιά στην τέχνη απ' ό,τι έξω;
Υπάρχει ένας μικροαστισμός· θεωρώ μάλιστα πως αυτός είναι και ο μεγαλύτερος εχθρός της τέχνης στην Ελλάδα. Πρέπει να περάσουν κι άλλα χρόνια μάλλον. Αναφέρομαι σε έναν κακό μικροαστισμό, που κάνει τα πράγματα δυσκίνητα. Υπήρχε ας πούμε ένα διάστημα που κάποιοι curators ή γκαλερίστες ήταν με καταλόγους στα χέρια και κοιτάζανε αν ο καλλιτέχνης είχε κάνει έκθεση στο εξωτερικό για να αποφασίσουν αν τους αρέσει ή όχι. Αυτό είναι τραγικό!
Ανέλαβες να φτιάξεις τις νέες βιτρίνες του Ηermès και τις γέμισες με ζώα της ζούγκλας. Πως το σκέφτηκες αυτό ;
Ο τίτλος είναι Paradise Found, με ζώα που έχουν μια μορφή λίγο υπερφυσική· τα συνέδεσα και με τα προϊόντα του Hermès γιατί αυτή ήταν η δουλειά μου. Αυτά τα λίγο ανθρωπόμορφα ζώα είναι ένας παράδεισος που ανακαλύπτει κανείς, μαζί με τα προϊόντα του Ηermès· λέαινες, πάνθηρες, αιλουροειδή. Δεν έχουν φύλο. Μ' αρέσει αυτό το ασεξουαλικό, το απροσδιόριστο.
Σ' αρέσει και στους ανθρώπους αυτό; Σε ελκύουν οι ασεξουαλικοί άνθρωποι;
Όχι, αντιθέτως, μ' αρέσουν οι πολύ σέξι άνθρωποι. Είναι σημαντικό για μένα αυτό, και υπάρχει ακόμη στην Ελλάδα. Έχει ομορφύνει ο κόσμος. Αφού καμιά φορά βγαίνω στο δρόμο και βλέπω όμορφους ανθρώπους και χαίρομαι. Μ' αρέσει πάρα πολύ η ομορφιά.
σχόλια