Ο Άσαντ Μάλικ, 21 ετών, είναι designer επαυξημένης πραγματικότητας και καλλιτέχνης πακιστανικής καταγωγής που ζει στις ΗΠΑ και ενδιαφέρεται για τη νανοτεχνολογία και την τεχνητή νοημοσύνη. Ο νεαρός, ο οποίος υπογράφει τα έργα του ως 1RIC, έγινε ευρύτερα γνωστός όταν σχεδίασε μια παιγνιώδη και άκρως απολαυστική εμπειρία για τους λάτρεις του κόσμου του δημοφιλούς ήρωα Χάρι Πότερ, κάνοντας χρήση του HoloLens, του πρώτου αυτόνομου ολογραφικού υπολογιστή της Microsoft. Οι καλλιτεχνικές του φιλοδοξίες όμως δεν περιορίζονται στη δημιουργία επιφανειακών ψυχαγωγικών εφαρμογών και τον σχεδιασμό απολαυστικών εμπειριών άνευ νοήματος.
Ο Μάλικ, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Αμποταμπάντ του Πακιστάν (μόλις 5 λεπτά μακριά από το μέρος που σκοτώθηκε ο Οσάμα Μπιν Λάντεν), είναι ένας δημιουργός με πολιτική συνείδηση που νιώθει πως είναι χρέος του να συνεισφέρει με τις γνώσεις και τις δεξιότητές του στην επιθυμία των συνομήλικων του να εκφραστούν με τρόπο που θα επιτρέψει να ακουστεί η φωνή της γενιάς τους. Ένα από τα πρώιμα projects του ήταν μία εκστρατεία κατά της λογοκρισίας στο διαδίκτυο, η επιτυχία της οποίας εξανάγκασε την κυβέρνηση του Πακιστάν να υπαναχωρήσει στην άτεγκτη θέση της και να επαναφέρει το YouTube στην χώρα, η πρόσβαση στο οποίο είχε απαγορευθεί επί τρία χρόνια.
Η τοποθέτηση αυτών των εικόνων δίπλα μας, σε έναν χώρο που θεωρείται ασφαλής, γεννά ανησυχία, ενοχή και καλεί τον θεατή να αναλογιστεί τη θέση του ως πολίτη του κόσμου και το μερίδιο ευθύνης που πρέπει να επωμιστεί.
Έχοντας μετοικήσει μόνιμα πλέον στην Αμερική, και συγκεκριμένα στο Βερμόντ, ο Μάλικ δημιουργεί έργα που προσφέρουν αυτό που εκείνος αποκαλεί «πολιτισμική επαύξηση». Ουσιαστικά πρόκειται για ολογράμματα τα οποία επιτρέπουν στους θεατές να έχουν πρόσβαση σε εικόνες στοιχειοθετημένες έτσι ώστε να αρθρώνουν απόψεις που το περιβάλλον τους θα θεωρούσε αμφιλεγόμενες και εμπρηστικές. Προερχόμενος από μία κοινωνία που βίωνε καθημερινά τις συνέπειες του 9/11 και του πολέμου κατά της τρομοκρατίας, ο νεαρός καλλιτέχνης έμεινε έκπληκτος όταν συνειδητοποίησε πως ο τρόμος και η αιματηρή πραγματικότητα των επιθέσεων που ενορχηστρώνονταν από τους ηγέτες του «ελεύθερου κόσμου» δεν άγγιζε καθόλου τους Αμερικανούς στην καθημερινότητα τους. Οι κάτοικοι της δημοκρατίας που βρίσκεται σε πόλεμο ή συμμετέχει σε ένοπλες συρράξεις σχεδόν αδιάκοπα από το 1950 και τον πόλεμο στην Κορέα, είναι τελείως προστατευμένοι από τις επιπτώσεις των στρατιωτικών δράσεων της κυβέρνησης τους. Το μόνο που φτάνει ως εκείνους είναι εικόνες των αμάχων θυμάτων, τελείως αποκομμένες ωστόσο από το περιβάλλον στο οποίο λαμβάνουν χώρα οι επιθέσεις. Το κοινό της Δύσης δεν έχει την δυνατότητα να αντιληφθεί την βιαιότητα της ολοκληρωτικής διάλυσης της κανονικής ζωής που το ίδιο απολαμβάνει, όντας απομονωμένο από τον φόβο του πολέμου.
Εμφανώς επηρεασμένο από τη φωτογράφο Martha Rosler και το εμβληματικό έργο της Bringing the War Home (1967-1972), όπου με την μέθοδο του κολάζ τοποθετούσε εικόνες από τον πόλεμο του Βιετνάμ μέσα σε ειδυλλιακές φωτογραφίες αμερικανικών νοικοκυριών, το νέο έργο του Μάλικ ονομάζεται Holograms for Syria. Χρησιμοποιώντας και πάλι το HoloLens, δημιούργησε μία εγκατάσταση επαυξημένης πραγματικότητας της οποίας ο στόχος είναι να φέρει την εκατόμβη του εμφυλίου πολέμου στη Συρία εντός του οικείου περιβάλλοντος του μέσου Αμερικανού πολίτη.
Φασματικές εμφανίσεις Σύριων θυμάτων και επιτιθέμενων εισβάλλουν σε χώρους όπως πανεπιστημιακά campus, παραλίες με λουόμενους, πύλες αεροδρομίων κ.ο.κ. Μία μητέρα με το παιδί της κι όλα τα υπάρχοντα τους σε έναν μπόγο φαίνεται να ακολουθεί άλλους ταξιδιώτες, έτοιμη να επιβιβαστεί μαζί τους σε ένα αεροπλάνο. Ένας άνδρας κρατάει σφιχτά το άψυχο ή εξαντλημένο σώμα ενός αγοριού σε μία παραλία όπου όλοι φαίνεται να απολαμβάνουν τον ήλιο και τα παιχνίδια στη θάλασσα. Ένας ένοπλος μαχητής ανεβαίνει τρέχοντας τις σκάλες ενός πανεπιστημίου, ενώ ένας άλλος παίρνει κάτι από ένα χαμηλό τραπεζάκι σε κάποιο σαλόνι.
Οι εικόνες αυτές, προβεβλημένες πάνω στον αδιατάρακτο καμβά της κανονικότητας, είναι σοκαριστικές. Όχι γιατί δεν γνωρίζει κανείς πως αυτά συμβαίνουν, αλλά γιατί υποτίθεται πως συμβαίνουν αλλού. Το σώμα του μικρού Αϊλάν που ξεβράστηκε στις ακτές της Τουρκίας εμφανίζεται ως ολόγραμμα επάνω σε έναν κόκκινο καναπέ. Θα μπορούσε να είναι το παιδί οποιουδήποτε από εμάς που κουράστηκε σε μία επίσκεψη και το πήρε ο ύπνος εκεί, αλλά δεν είναι. Η τοποθέτησή του δίπλα μας, σε έναν χώρο που θεωρείται ασφαλής, γεννά ανησυχία, ενοχή και καλεί τον θεατή να αναλογιστεί τη θέση του ως πολίτη του κόσμου και το μερίδιο ευθύνης που πρέπει να επωμιστεί.
Ο ίδιος ο Μάλικ τοποθετήθηκε επ' αυτού σε μία συνέντευξη του στο Creators: «Είναι σαφές πως μια αίσθηση παραγωγικής ενοχής είναι εκείνο που βιώνουν οι περισσότεροι θεατές, εμού συμπεριλαμβανομένου, όταν περιηγούνται την εγκατάσταση. Παρότι ήταν αναμενόμενο, η πρόκληση ενοχών δεν ήταν ο πρωταρχικός στόχος του έργου. Εκείνο που θέλησα να εξερευνήσω είναι η ιδέα πως στην σημερινή εποχή, ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο πόλεμος δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια προσομοίωση».
Η ανάδυση τόσο των νέων τεχνολογιών, όσο και μιας νέας γενιάς καλλιτεχνών που γαλουχήθηκαν με αυτές και συνεπώς μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν χωρίς να τις θεοποιούν και να τις εξιδανικεύουν, αναμένεται να οδηγήσουν σε πολύ ενδιαφέροντα έργα με φιλοσοφικές και πολιτικές προεκτάσεις. Αφενός η ισχύς του μέσου, η οποία αρθρώνεται δια της βιωματικής εντύπωσης των installations και των αφηγηματικών εμπειριών, και αφετέρου η κριτική στάση των ίδιων των δημιουργών απέναντι στο ίδιο το μέσο και στην οικονομική και πολιτική πραγματικότητα που το γέννησε, επιτρέπει μια άνευ προηγουμένου μετα-ανάγνωση του πλαισίου αναφοράς που έχει ο άνθρωπος της Δύσης για τη θέση που καταλαμβάνει στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Η ταυτότητα του πολίτη του κόσμου που επιδεικνύουμε όλοι με τόση υπερηφάνεια δεν μας παραχωρεί μόνο προνόμια αλλά μας επιφορτίζει και με ευθύνες.
Η απόσταση δεν πρέπει να θεωρείται άλλοθι ή άφεση αμαρτιών για την αδράνεια και την απουσία ενσυναίσθησης.
σχόλια