Ο θρύλος της ροκ David Bowie απεβίωσε την Δευτέρα στην ηλικία των 69 ετών, αφήνοντας πίσω του μια μακρά κληρονομιά που επηρέασε την μουσική, τον κινηματογράφο και την μοδα.
Το 1999 ο Bowie παρέλαβε ένα τιμητικό διδακτορικό δίπλωμα από το Berklee College of Music και εκφώνησε τον λόγο της τελετής αποφοίτησης. Όλη η ομιλία είναι σπουδαία, με τον Bowie να μιλάει για τα πάντα: από την φιλία του με τον John Lennon στην ανακάλυψη της "πραγματικής θέσης ενός Άγγλου στο rock and roll."
Το καλύτερο σημείο ωστόσο είναι όταν εξηγεί τι αγαπά περισσότερο στην δημιουργία μουσικής: λέει στους αποφοίτους πως συνειδητοποίησε ότι η "αυθεντικότητα" δεν θα ήταν ποτέ το δυνατό του σημείο κι ότι προτιμούσε να σκέφτεται την μουσική ως ένα παιχνίδι του τύπου "και αν;"
Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε όλη την ομιλία που εκφώνησε όπως έχει αναρτηθεί στο Berklee College of Music:
Ευχαριστώ. Ευχαριστώ πολύ. Ροκάδες…Τζαζίστες…Samplers… Η χθεσινή συναυλία ήταν φανταστική. Νομίζω πως κι ο Wayne (Shorter) κι εγώ συνγκινηθήκαμε πολύ που ακούσαμε τις συνθέσεις μας μέσα από τα δικά σας αυτιά και τις ικανότητες σας. Ήταν δυναμίτης. Δεν έχετε ιδέα πόσο το εκτιμούμε.
Συζήτησα εχθές με κάποιους από τους φοιτητές και ρώτησα έναν αν μπορούσε να μου πει ένα καλό ανέκδοτο για να ξεκινήσω την ομιλία μου σήμερα και ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος του.
Είπε "Θα το κάνω σε συσκευασία δύο σε ένα:
- Πως απαντάει το τηλέφωνο ένας μουσικός που παίζει τούμπα;
- Καλησπέρα, Πίτσα Ντόμινο."
"Ευχαριστώ" του απάντησα.
Στο σημείο αυτό να σας υπενθυμίσω ότι όσοι αντέξουν μετά μπορούν να έρθουν με την γυναίκα μου κι εμένα για πίτσα στου Little Stevie και μετά πάμε Dunkin Donuts, εντάξει;
Έχω κι ένα μήνυμα για την διοίκηση από τον ενίοτε συνεργάτη και φίλο μουσικό, παλιό απόφοιτο Reeves Gabrels. Λέει εδώ "δεν έχω ξεχάσει αυτά το 900 δολάρια που χρωστάω από το τελευταίο εξάμηνο. Θα ήθελα να τονίσω ότι πρόκειται για οφειλή από την άνοιξη του 1980. Πρόσφατα διάβασα στο Allegro ότι έχουν κρατήσει μια επιταγή από τις ημέρες του Tin Machine". Με αυτό νομίζω εξοφλούνται γύρω στα 30 δολάρια.
Όπως πάντα σε τέτοιες περιστάσεις δεν ξέρω τι να κάνω, κάτι που αντικατοπτρίζει και τον τρόπο με τον οποίο έχω χειριστεί την καριέρα μου μέχρι τώρα ως μουσικός/συνθέτης. Νομίζω πως οποιαδήποτε συμβουλή έχω να δώσω σε μουσικούς πάντα τελειώνει με την προτροπή "αν νιώθεις φαγούρα πήγαινε στον γιατρό." Πραγματικός κόσμος!
Σήμερα όμως αυτά δεν θα βοηθήσουν. Ο ενίοτε συνεργάτης μου Brian Eno έχει περιγράψει τον εαυτό του ως μη-μουσικό. Μάλιστα προσπάθησε να το βάλει και στο διαβατήριο του ως επάγγελμα. [κάνει ψεύτικη φωνή υπαλλήλου Βρετανικού τελωνείου] "Μη-μουσικός; Δίσκους βγάλατε;" [μιμούμενος τον Brian Eno] "Και βέβαια όχι. Αφού διάολε είμαι μη-μουσικός." Τέλωσπάντων νομίζω πως θα περιέγραφα τον εαυτό μου ως μη-μουσικό.
Αρχικά έκανα μαθήματα, όταν είδα το συγκρότημα του Little Richard σε μια ταινία, με τον τότε καλύτερο βαρύτονο μουσικό τζαζ της Βρετανίας, τον Ronnie Ross. Ήμουν 14 και του τηλεφώνησα. Είχα βρει τον αριθμό του στον τηλεφωνικό κατάλογο και ευγενέστατα με δέχθηκε. Σύντομα όμως ανακάλυψα ότι το "be doo boo doobie doop ba doo bip ..." ήταν μια σύνθεση του George Redman, μια μπάντα της δυτικής ακτής των '60s, δεν παίζει να την ξέρετε. Το "be doo boo doobie doop ba doo bip" όταν το έπαιζα εγώ έβγαινε κάπως σαν "bdzzzz dzzzzz zzzz." Φάνηκε τότε ότι η αυθεντικότητα και η φυσική μορφή έκφρασης δεν θα ήταν το δυνατό μου σημείο.
Στην πραγματικότητα ανακάλυψα ότι εκείνο στο οποίο ήμουν καλός και απολάμβανα περισσότερο ήταν το παιχνίδι του "και αν;" Και αν συνδυάσει κάποιος το έργο των Μπρεχτ-Βάιλ με rhythm and blues; Τι θα συμβεί αν μεταφυτεύσεις το γαλλικό chanson με τον ήχο της Φιλαδέλφειας; Ο Schoenberg θα τα πάει καλά με τον Little Richard; Μπορεί κανείς να συνδυάσει haggis και σαλιγκάρια στο ίδιο πιάτο; Όχι, κάποιες από τις ιδέες αυτές δεν έδωσαν καλό αποτέλεσμα.
Έτσι έμαθα αρκετό σαξόφωνο και κιθάρα και αυτό που κατ'ευφημισμό αποκαλείται "πιάνο για σύνθεση" ώστε να μεταδίδω σωστά τις ιδέες μου στους μουσικους όπως εσείς σήμερα εδώ. Και μετά ξεκίνησα μια σταυροφορία θα έλεγα για να αλλάξω το είδος των πληροφοριών που περιέχονται στην ροκ μουσική. Λάτρευα τους Coltrane, Harry Parch, Eric Dolphy, Velvet Underground, John Cage, Sonny Stitt. Δυστυχώς λάτρευα εξίσου τους Anthony Newley, Florence Foster Jenkins, Johnnie Ray, Julie London, τον θρυλικό Stardust Cowboy, Edith Piaf και Shirley Bassey.
Και κάτι για την Shirley Bassey. Την πρώτη εποχή του Ziggy Stardust παίζαμε σε κάτι άθλια κλαμπ που τα αποκαλούσαν "τα κλαμπ των εργατών." Ήταν σαν nightclub αλλά είχε και φτηνό φαγητό. Ερχόταν όλη η οικογένεια. Έπιναν έναν γύρο μπύρες. Είχε μια ροκ μπάντα. Ή μια στριπτιζέζ, μερικές φορές και τα δύο το ίδιο βράδυ. Τέλωσπάντων ένα βράδυ ήθελα να πάω στην τουαλέτα και ήμουν backstage ντυμένος φουλ σαν διαστημάνθρωπος από το Τόκυο με τόσο ψηλά τακούνια ώστε να προκαλέσουν ρινορραγία.
Πήγα στον promoter, ή μάλλον τρέκλισα ως τον promoter, και τον ρωτησα "Μπορείτε παρακαλώ να μου πείτε που είναι η τουαλετα;"
Μου απάντησε "Ναι, στον διάδρομο εκεί. Στο τέλος στον τοίχο βλέπεις τον νιπτήρα; Εκεί θα πας."
Του απάντησα "Άνθρωπε μου δεν μπορώ να κατουρήσω στον νιπτήρα."
Κι εκείνος είπε: "Αν μπόρεσε η Shirley Bassey θα μπορέσεις κι εσύ."
Από αυτό έμαθα ότι αν αναμείξεις στοιχεία κακού γούστου με καλό γούστο συχνά έχεις εξαιρετικά ενδιαφέροντα αποτελέσματα.
Εν ολίγοις δεν ένιωθα άνετα ως folk τραγουδιστής ή R&B ή τραγουδώντας μπαλάντες. Με έλκυε όλο και περισσότερο η ιδέα του χειρισμού συμβόλων παρά η ατομική έκφραση – μια έννοια που είχε ξεκινήσει στα τέλη των '50s με την Pop Art και στις αρχές των '70s βρέθηκα να κάνω αυτό που ο Βρετανός συγγραφέας Simon Frith περιέγραψε ως "art pop".
Δεν είχε τόσο να κάνει με το πως ένιωθα για τα πράγματα αλλά πως έμοιαζαν τα πράγματα γύρω μου. Για να το πω πιο απλά είχα ανακαλύψει την πραγματική θέση του Άγγλου στο rock and roll. Ίσως όλο αυτό ακούγεται υπερβολικά αποστασιοποιημένο αλλά πιστέψτε με, ακόμα και τώρα όταν ακούω το πιο φανταστικό σολο σε ένα cd και είναι στο fadeout τρέχω κι ανεβάζω την ένταση αναλογικά με το πόσο χαμηλώνει για να ακούσω και την τελευταία νότα. Αυτό είναι ακόμα η ζωή μου.
Επίσης αδυνατώ να μιλήσω για ποπ μουσική χωρίς να αναφέρω τον μεγαλύτερο μέντορα μου John Lennon. Για εμένα όρισε πως κάποιος μπορεί να πειράξει το υλικό της ποπ και να το εμποτίσει με στοιχεία από άλλες μορφές τέχνης, δημιουργώντας συχνά κάτι εξαιρετικά όμορφο, πολύ δυνατό που μοιάζει παράξενο.
Επίσης χωρίς να τον ρωτήσει κανείς ο John μιλούσε ατελείωτα για οποιοδήποτε θέμα και είχε απόψεις επί παντός επιστητού. Κι εγώ από την πρώτη στιγμή τον ένιωθα σε αυτό. Όποτε βρισκόμασταν οι δυο μας ήταν σαν τους Beavis και Butthead στο "Crossfire." Το ελκυστικό στοιχείο του ήταν η αίσθηση του χιούμορ.
Ακούγεται σουρεαλιστικό αλλά πρωτοσυστηθήκαμε το 1974 από την Ελίζαμπεθ Τέηλορ. Η κυρία Τέηλορ προσπαθούσε να με πείσει να γυρίσω μια ταινία μαζί της. Θα ήμασταν στη Ρωσία, ντυμένοι με κάτι κόκκινο, χρυσό και διάφανο. Όχι πολύ ενθαρρυντική προταση. Δεν θυμάμαι τον τίτλο, πάντως δεν ήταν Το Λιμάνι της Αγωνίας, αυτό το ξέρω.
Ήμασταν στο Λος Άντζελες κι ένα βράδυ έκανε ένα πάρτυ όπου ήμασταν και οι δύο καλεσμένοι. Νομίζω πως ήμασταν ευγενείς ο ένας με τον άλλον με αυτόν τον τρόπο του νεότερου προς τον μεγαλύτερο. Παρότι μας χώριζαν λίγα χρόνια, στο rock and roll αυτό είναι ολόκληρη γενιά. Πως περνάνε τα χρόνια...
Έτσι ο John σκεφτόταν [με προφορά Λίβερπουλ] "Ωχ άλλος ένας νέος." Κι εγώ σκεφτόμουν "Είναι ο John Lennon! Δεν έχω ιδέα τι να πω. Μην αναφέρεις τους Beatles θα φανείς τελείως χαζό."
Κι εκείνος είπε "Γεια σου Dave."
Κι εγώ είπα "Έχω ότι έχεις κάνει – εκτός από αυτά με τους Beatles."
Μερικά βράδια μετά ξαναβρεθήκαμε backstage στα Grammys όπου έπρεπε να δώσω το "πράγμα" αυτό στην Aretha Franklin. Πριν το σώου έλεγα στον John ότι πίστευα πως στην Αμερική δεν καταλάβαιναν πραγματικά τι κάνω, ότι ήμουν παρεξηγημένος. Θυμηθείτε ότι τότε ήμουν στα 20 μου και τρελαμένος.
Έφτασε λοιπόν η μεγάλη στιγμή και άνοιξα τον φάκελο και ανακοίνωσα "Νικήτρια είναι η Aretha Franklin." Η Aretha προχωράει, δεν μου ρίχνει ούτε βλέμμα, παίρνει το τρόπαιο από τα χέρια μου και λέει: ¨Σας ευχαριστώ όλους. Είμαι τόσο χαρούμενη που θα φιλούσα ακόμα και τον David Bowie." Και δεν το έκανε! Έκανε αμέσως μεταβολή και έφυγε από τα δεξιά της σκηνής. Εγώ ξεγλύστρισα αθόρυβα από τα αριστερά της σκηνής.
Τότε ο John πηδάει επάνω μου, μου δίνει ένα υπερβολικό ψεύτικο φιλί και μια αγκαλιά και μου λέει: "Βλέπεις Dave; Η Αμερική σε λατρεύει."
Μετά από αυτό η σχέση μας ήταν έντονη. Κάποτε μάλιστα περιέγραψε το glam rock ως απλά rock and roll με κραγιόν. Είχε άδικο βέβαια αλλά ήταν πολύ αστείο.
Στα τέλη των '70s μια παρέα από εμάς πήγαμε για διακοπές στο Χονγκ Κονγκ και ο John ήταν σε μια φάση συζύγου/νοικοκύρη και ήθελε να δείξει στον Sean τον κόσμο. Σε μια από τις βόλτες μας σε φτωχογειτονιές ήρθε ένα παιδί τρέχοντας και τον ρώτησε "Είσαι ο John Lennon;" Κι εκείνος απάντησε "Όχι αλλά μακάρι να είχα τα λεφτά του." Κι εγώ την ατάκα αυτή την έκλεψα αμέσως.
[μιμούμενος θαυμαστή] "Είσαι ο David Bowie;"
Όχι αλλά μακάρι να είχα τα λεφτά του.
Λαμπρό. Ήταν τόσο υπέροχο όταν το είπε. Ο πιτσιρικάς είπε "Α συγγνώμη. Φυσικά και δεν είσαι" και έφυγε. Σκέφτηκα "Αυτό είναι ότι πιο αποτελεσματικό είχα ακούσει ποτέ."
Μερικούς μήνες πιο μετά ήμουν στην Νέα Υόρκη, στο Soho κι ακούω μια φωνή να λέει στο αυτί μου "Είσαι ο David Bowie;" κι απάντησα "Όχι αλλά μακάρι να είχα τα λεφτά του."
"Βρωμερέ ψεύτη. Τα δικά μου λεφτά εύχεσαι να είχες." Ήταν ο John Lennon.
Αυτές είναι κάποιες στιγμές από την δική μου ζωή. Αυτή η στιγμή είναι η δική σας. Σας ευχαριστώ που μου κάνατε την χάρη να με ακούσετε τα τελευταία 10 λεπτά. Ελπίζω να ήταν σχετικά ενδιαφέροντα για εσάς.
Η μουσική μου προσέφερε πάνω από 40 χρόνια εντυπωσιακών εμπειριών. Δεν μπορώ να ισχυριστώ πως οι στενοχώριες ή οι τραγωδίες της ζωής μειώθηκαν χάρη σε αυτήν. Αλλά μου έδωσε τόσες στιγμές συντροφικότητας όταν ήμουν μόνος και υπήρξε υπέρτατο μέσο επικοινωνίας όποτε ήθελα να αγγίξω τους ανθρώπους. Ήταν και η πύλη της αντίληψης μου και το σπίτι στο οποίο ζω. Ελπίζω λοιπόν ότι θα σας αγκαλιάσει με την ίδια λάγνη δύναμη της ζωής που χάρισε σε εμένα. Σας ευχαριστώ πολύ και να θυμάστε: αν σας τρώει, παίξτε το.
____________
Μετάφραση, επιμέλεια ©ΤheLifoTeam
