Η συζήτηση με την ερμηνεύτρια Ελεωνόρα Ζουγανέλη πραγματοποιήθηκε στο διαμέρισμα της, τέρμα στον λόφο του Λυκαβηττού. Της εξέφρασα την απορία μου για το πώς ανεβαίνει καθημερινά μέχρι εκεί πάνω, μα με ''γείωσε'' σαν μου είπε πως οδηγεί μηχανάκι. Και λίγο μετά, όταν μου έλεγε με το φωτεινό της πρόσωπο πόσο την αγαπούν στα μικρομάγαζα της γειτονιάς της, κατάλαβα αυτό που θα εγώ θα χαρακτήριζα κέντρο της συνέντευξης της: Την επικοινωνία με τον κόσμο, το υπ' αριθμ. 1 ζητούμενο της από την τέχνη του τραγουδιού. Ομολογώ πως υπήρξα «σκληρός» με τις ερωτήσεις μου απέναντι της κι εκείνη τα έβγαλε πέρα με τρόπο άψογο. Η Ελεωνόρα Ζουγανέλη άλλωστε δεν είναι πρωτοεμφανιζόμενη. Μετράει ήδη 12 χρόνια παρουσίας στα μουσικά πράγματα και η παρούσα φάση της είναι η πλέον δημιουργική. Ένας ολοκαίνουργιος δίσκος με τον συνθέτη Μίνωα Μάτσα και την Ελένη Φωτάκη, καθώς και εμφανίσεις στην Ακτή Πειραιώς μαζί με τη Φωτεινή Βελεσιώτου. Όπως θα διαπιστώσετε, στη μεγάλη κουβέντα μας τίποτα δεν έμεινε εκτός!
— Πολλά χρόνια πίσω θυμάμαι τον Γιάννη Ζουγανέλη να παρουσιάζει την κόρη του στην τηλεόραση, ένα μικρό, παχουλό κορίτσι που τραγουδούσε υπέροχα την «Όμορφη Πόλη» του Θεοδωράκη. Από τότε μέχρι σήμερα τι έχει αλλάξει στη ζωή σας;
Όντως, αυτό συνέβη πριν από 800 χρόνια! Ευτυχώς, νιώθω ότι είμαι από τους τυχερούς που άλλαξαν πάρα πολλά πράγματα στη ζωή τους. Η ίδια η ζωή φάνηκε γενναιόδωρη μαζί μου και μου έδωσε τη δυνατότητα να μάθω, να ωριμάσω και να εξελιχθώ. Τελείωσα το σχολείο και άρχισα να σπουδάζω θέατρο, που με ενδιέφερε πολύ.
— Το σπίτι σας είναι γεμάτο θεατρικά βιβλία.
Το αγαπώ το θέατρο και το αγαπούσα ανέκαθεν. Η δραματική σχολή ήταν πηγή έμπνευσης, που μου έδωσε την ευκαιρία να αντιληφθώ την αξία της παιδείας. Στο σχολείο, ξέρετε, δεν έχεις την αίσθηση της επαγγελματικής αποκατάστασης και πολλά πράγματα περνάνε χωρίς να τους δίνεις σημασία. Εκεί, λοιπόν, στη δραματική σχολή, διευρύνθηκε το δικό μου πεδίο και άρχισα να ενημερώνομαι σχετικά με το θέατρο, τον κινηματογράφο, τα εικαστικά και τη μουσική. Συνειδητοποίησα πόσο αλληλένδετες είναι όλες οι τέχνες. Μέχρι και η Ιστορία, που τη βαριόμουν στο Γυμνάσιο, τελικά δεν ήταν και τόσο βαρετή.
Πολλά από τα τραγούδια μου, που κάποιοι δεν τα θεωρούν ρεπερτοριακά, αγαπήθηκαν από άλλους και τους συντροφεύουν στην καθημερινότητά τους. Σ' αυτούς κυρίως απευθύνομαι εγώ. Χαίρομαι όταν μου λένε άνθρωποι πως έβαλαν τραγούδι μου στον γάμο τους ή ακόμη και όταν συνήλθαν από ένα κώμα. Έχω ακούσει extreme πράγματα. Κι εκεί λες: το κάνω όλο αυτό για την υστεροφημία μου ή για το δώρο τού να με ακούν οι άνθρωποι μέσα στη μαύρη εποχή που ζούμε και να νιώθουν κάτι, ενδεχομένως χαρά; Το μεγαλύτερο δώρο είναι για μένα αυτό.
— Τα χρόνια της δραματικής σχολής υπερτερούσε το όνειρο της ηθοποιού ή της τραγουδίστριας;
Πίστευα ότι το θέατρο θα με βοηθούσε στο τραγούδι και στο να αναπτύξω καλύτερα τα εκφραστικά μου μέσα. Αυτό στην αρχή, γιατί μετά κατάλαβα πόσο περισσότερα πράγματα πήρα. Είχα σπουδαίους δασκάλους, οι οποίοι με οδήγησαν σε εσωτερικούς δρόμους. Θα μπορούσαν να ήταν κι αλλιώς τα πράγματα και να ανήκα στους ανθρώπους που δεν τους πολυενδιαφέρει τι κρύβουν μέσα τους.
— Εσείς τι κρύβατε τότε και τι κρύβετε τώρα μέσα σας;
Σίγουρα, πολλά πράγματα μού αποκαλύπτονται καθημερινά, πράγματα που θα μπορούσα να ’χω αποφύγει, χωρίς να νιώθω μετανιωμένη. Θεωρώ ότι ολόκληρη η διαδρομή μου με τους σταθμούς της, είτε έχω πληγώσει κάποιους είτε έχω εγώ πληγωθεί, με οδήγησε κάπου. Χαίρομαι γι’ αυτό που είμαι σήμερα και πιστεύω πως έχω δουλέψει. Αναγνωρίζω τα όποια λάθη μου, απλώς σήμερα αγαπάω λίγο περισσότερο τον εαυτό μου.
— Όταν λέτε ότι έχετε πληγώσει/πληγωθεί, αναφέρεστε σε προσωπικό ή σε επαγγελματικό επίπεδο;
Εγώ, και την προσωπική μου ζωή, σε επαγγελματικό επίπεδο την αντιλαμβάνομαι. Οι συνεργάτες μου είναι άνθρωποι που δένομαι ουσιαστικά μαζί τους και δυσκολεύομαι να τους αποχωριστώ. Για να «αφεθώ», απαιτώ από τους συνεργάτες μου μια σχέση πιο υποστηρικτική, με αποτέλεσμα να γίνονται φίλοι μου, για να μην πω συγγενείς μου. Σκεφτείτε ότι πιο πολύ έχω ταξιδέψει με τους μουσικούς της μπάντας μου παρά με τον σύντροφό μου. Άρα, αναγκαστικά με έχουν δει το πρωί πώς ξυπνάω, με τα καλά μου και τα ξινά μου, ζούμε μαζί.
— Πήρατε, όμως, και εφόδια από την οικογενειακή εστία, ούσα κόρη του Γιάννη Ζουγανέλη και της Ισιδώρας Σιδέρη.
Φυσικά, στη ζωή όλων παίζουν καθοριστικό ρόλο οι γονείς, είτε το αντιλαμβανόμαστε είτε όχι. Το να μεγαλώνεις με δύο έντονες προσωπικότητες έχει τα καλά του, έχει και τα κακά του, όπως κάποια εμπόδια που πρέπει να ξεπεράσεις. Για να προχωρήσεις στη ζωή σου κάποια στιγμή απορρίπτεις το σπίτι και την οικογένειά σου, πολλές φορές με τρόπο απόλυτο και βίαιο, ειδικά στην εφηβεία. Στην πορεία κατασταλάζεις και έρχεται το ακριβώς αντίθετο, μαθαίνεις καλύτερα τους γονείς σου.
— Θα έχετε ακούσει, υποθέτω, τα σχόλια που λένε πως η Ελεωνόρα έφτασε όπου έφτασε επειδή είναι κόρη του μπαμπά της. Αλήθεια, σας ενοχλεί;
Το καταλαβαίνω, παρότι δεν το έχω εισπράξει, για να πω την αλήθεια. Σίγουρα μερικοί άνθρωποι το πιστεύουν αυτό και η γνώμη τους δεν θ’ αλλάξει, ό,τι και να πω εγώ τώρα. Εμείς δεν κρυβόμαστε και, ίσα-ίσα, τονίζουμε τη σχέση μας. Υπάρχουν κι άλλες οικογένειες που δεν είναι και τόσο δεμένες, εμείς όμως είμαστε. Βρισκόμαστε, κάνουμε πράγματα μαζί, οπότε δεν υπάρχει λόγος να μην ακούγεται για μένα ό,τι είπατε. Ναι, είμαι κόρη αυτών των δύο καλλιτεχνών και ανθρώπων, του Ζουγανέλη και της Σιδέρη.
— Αδυναμία έχετε στον μπαμπά, ένα πολυπροβεβλημένο πρόσωπο από όλα τα ΜΜΕ, ή στη μαμά, που υπήρξε εξαίρετη τραγουδίστρια, αλλά δεν έκανε μεγάλη καριέρα;
Καλλιτεχνικά θαύμαζα μάλλον τον μπαμπά μου για την αμεσότητα της σάτιράς του, για το ότι πειράζει δηλαδή τους άλλους χωρίς να τον παρεξηγούν. Αυτό προϋποθέτει ένα ήθος. Η μαμά μου, από την άλλη, κατάλαβε νωρίς το δώρο και την αξία της οικογένειας και γι’ αυτό αφιερώθηκε σ’ αυτήν. Δεν ξέρω αν εκεί οφείλεται το ότι δεν έκανε μεγάλη καριέρα, αλλά είμαι σίγουρη πως πίστεψε ότι θα ολοκληρωνόταν ως άνθρωπος και ως προσωπικότητα μέσα από την οικογένεια, παρά μέσα από το τραγούδι.
— Κατάγεστε από τη Μύκονο, και μάλιστα από παππούδες κωφάλαλους. Νιώσατε με τα χρόνια ότι ενδεχομένως να υιοθετήσατε μια ουμανιστική στάση απέναντι στις μειονότητες;
Ομολογώ ότι άργησα να αντιληφθώ πως οι παππούδες μου ανήκουν σε μειονότητα. Μικρή θεωρούσα ότι απλώς οι άνθρωποι αυτοί ήταν έτσι και δεν έμπαινα στη διαδικασία να συλλάβω το μέγεθος των δυσκολιών που αντιμετώπιζαν. Ακόμη και για τον πατέρα μου, που βρισκόμουν πιο κοντά του, άργησα να συνειδητοποιήσω πόσο δύσκολο μπορεί να ήταν. Με το χιούμορ του σατίριζε το γεγονός ότι προερχόταν από οικογένεια κωφαλάλων και, ως γνωστόν, στη σάτιρα και τον αυτοσαρκασμό πάντα υπάρχει πόνος. Μεγαλώνοντας μόνο κατάλαβα πόσο σκληρή μπορεί να είναι μια κοινωνία απέναντι σε ανθρώπους με τη συγκεκριμένη δυσλειτουργία, και μάλιστα σε ένα κλειστό πλαίσιο, όπως αυτό ενός νησιού.
— Την ώρα που κάνουμε αυτήν τη συζήτηση, έξω από τη Βουλή έχουν μαζευτεί άνθρωποι υπέρ του Συμφώνου Συμβίωσης. Θα κατεβαίνατε στον δρόμο μαζί τους;
Στον δρόμο, όχι, αν και είμαι σαφώς υπέρ. Το να κατεβαίνεις στον δρόμο έχει γίνει πια και λίγο εύκολη λύση, πόσο μάλλον που θεωρώ ότι αυτήν τη στιγμή, στον δημόσιο βίο, είναι πολλά άλλα θέματα που θα με έκαναν να βγω στον δρόμο και να φωνάξω. Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω πως όλοι οι άνθρωποι, πέραν της αυτοδιάθεσης του σώματός τους, πρέπει να είναι ελεύθεροι και όσον αφορά την ψυχή τους αλλά και κάθε ανάγκη τους. Εδώ μιλάμε για θεμελιώδη ζητήματα ανθρώπινης αξιοπρέπειας και όχι απλώς για την «ευχαρίστηση του σώματος».
— Αφορμή για τη συνάντησή μας είναι ο καινούργιος σας δίσκος, σε μουσική Μίνωα Μάτσα και στίχους Ελένης Φωτάκη. Προσωπικά, θεωρώ ότι σας πάει μπροστά από ρεπερτοριακής άποψης. Υπάρχουν φωνές, βλέπετε, που λένε αυτά τα χρόνια πως φωνάρες μεν η Μποφίλιου και η Ζουγανέλη, άνευ ρεπερτορίου δε. Τι λέτε γι’ αυτό;
Για να είμαι κι εγώ, λοιπόν, τόσο ειλικρινής όσο κι εσείς, θα πω ότι κάποια στιγμή υπήρξαν διάφορες φωνές, όπως αυτές που λέτε, οι οποίες, όμως, έλεγαν ότι η Νατάσσα έχει ρεπερτόριο, ενώ αυτή που δεν έχει είμαι εγώ. Έχουν γίνει ολόκληροι τσακωμοί γι’ αυτό στις μουσικοδημοσιογραφικές πιάτσες. Δεν μου αρέσει να μιλάω για τον εαυτό μου κι αυτήν τη στιγμή είμαι πολύ χαρούμενη με αυτήν τη νέα δουλειά.
— Με το δίκιο σας.
Παρ’ όλα αυτά, χαρούμενη νιώθω και για τις προηγούμενες δουλειές. Μου άνοιξαν πόρτες και με έφτασαν εδώ που είμαι. Διότι, πολλά από τα τραγούδια μου, που κάποιοι δεν τα θεωρούν ρεπερτοριακά, αγαπήθηκαν από άλλους και τους συντροφεύουν στην καθημερινότητά τους. Σ’ αυτούς κυρίως απευθύνομαι εγώ. Χαίρομαι όταν μου λένε άνθρωποι πως έβαλαν τραγούδι μου στον γάμο τους ή ακόμη και όταν συνήλθαν από ένα κώμα. Έχω ακούσει extreme πράγματα. Κι εκεί λες: το κάνω όλο αυτό για την υστεροφημία μου ή για το δώρο τού να με ακούν οι άνθρωποι μέσα στη μαύρη εποχή που ζούμε και να νιώθουν κάτι, ενδεχομένως χαρά; Το μεγαλύτερο δώρο είναι για μένα αυτό. Τέλος, δεν μπορώ να παλέψω για το αν έχω ρεπερτόριο ή όχι. Έχω τραγούδια που εγώ αγαπώ, χωρίς αυτό να τα κάνει πολύ σπουδαία, ούτε όμως και να δικαιώνει τους άλλους που «φωνάζουν» για το ρεπερτόριό μου.
— Πόσο επιλεκτική είστε στα τραγούδια που καλείστε να ερμηνεύσετε κάθε φορά;
Μέχρι τώρα δεν είχα την ανάγκη να δεσμευτώ με έναν συνθέτη και έναν στιχουργό. Προσπαθούσα να λειτουργώ σαν ενωτικός κρίκος μεταξύ πολλών ανθρώπων. Με τον Μίνωα γνωριζόμασταν αρκετά χρόνια ‒ είχα πει τραγούδι του για το «Νησί» σε στίχους της συγγραφέως του βιβλίου, που μετέφρασε ο ίδιος. Από τότε λέγαμε να κάνουμε μια ολοκληρωμένη δουλειά. Τώρα ήταν η κατάλληλη στιγμή, ήμουν ίσως κι εγώ έτοιμη. Ένιωσα ότι έπρεπε να πάρω το 100% των ικανοτήτων δύο άλλων δημιουργών και τελικά ανακαλύψαμε και οι τρεις μας κι άλλες πτυχές μας: εγώ τραγούδησα διαφορετικά, ο Μίνως προσάρμοσε τη συνθετική του γραφή σε μένα, αλλά και η Ελένη, βλέποντάς με ίσως ως νέο πρόσωπο ή «πιο κορίτσι», έγραψε διαφορετικά.
— Έχετε την τάση να ερμηνεύετε γυναικεία τραγούδια.
Συμφωνώ. Δεν το λέω για καλό ή για κακό, αλλά αυτά με αγγίζουν πιο πολύ. Μήπως είναι ένα εφηβικό κατάλοιπο; Μπορεί. Παράδοξο, γιατί ενώ οι στίχοι που διαλέγω είναι για γυναικεία τραγούδια, στα λάιβ μου ερμηνεύω περισσότερα ανδρικά. Έτσι, μάλλον, εξασφαλίζεται η ισορροπία. Το CD, ενώ απαρτίζεται από μπαλάντες και πολλά λαϊκότροπα τραγούδια, δεν διστάζει να παίξει με το πεισιθάνατο στοιχείο, όπως στο θλιμμένο «Κλαίει ο άγγελός μου». Μου αρέσουν τέτοια τραγούδια και σατιρίζω τον εαυτό μου με αυτή μου την κατάσταση. Ο κόσμος που έρχεται να με ακούσει στα λάιβ καταλαβαίνει πως μου αρέσει η θανατίλα ή ότι τα τραγούδια μου πηγάζουν από πιο δύσκολες καταστάσεις. Προφανώς, από κει κατάγομαι κι εγώ.
— Αν σας έλεγαν να κάνετε έναν αβανγκάρντ δίσκο, που θα σας καταχωρίσει στην ιστορία του τραγουδιού αλλά δεν θα ακουστεί από κανένα ραδιόφωνο, αντί να κάνετε έναν μάλλον συμβατικό δίσκο που απλώς θα σημειώσει επιτυχία, τι θα διαλέγατε από τα δύο;
Νομίζω ότι πάντα θα μου αρέσει να απευθύνομαι στους ανθρώπους, οπότε, δυστυχώς, θα διάλεγα το δεύτερο. Θέλω την επικοινωνία με τους ανθρώπους, αυτό νιώθω να με γεμίζει. Άλλοι συνάδελφοι πιθανώς να μην είναι τόσο ανασφαλείς όσο εγώ και να αποζητούν κάτι διαφορετικό.
— Η επικοινωνία με τον κόσμο ως αυτοσκοπός δεν κρύβει τη φιλοδοξία;
Φιλοδοξία έχουν όλοι οι καλλιτέχνες, είτε θέλουν να «πουλάνε» την απόλυτη τέχνη είτε θέλουν την αποδοχή της μάζας. Γι’ αυτό και η έκθεση είναι δύσκολη υπόθεση. Πρέπει να ’χεις πολύ ισχυρό αντίβαρο απέναντι στην έκθεση της ζωής και της ψυχής σου στον κόσμο.
— Είστε ανασφαλής ως άνθρωπος;
Πάρα πολύ! Γελάω καμιά φορά που μου λένε τελευταία πως βλέπουν σ’ εμένα έναν κατασταλαγμένο άνθρωπο. Μου αρέσει που το βλέπουν και μπορεί να συμβαίνει εν μέρει, η αλήθεια είναι όμως πως υπάρχουν ώρες που μένω μόνη και απροστάτευτη.
— Και τι κάνετε τότε; Θέλετε έναν άνθρωπο δίπλα σας, μια παρέα;
Είναι οι δύσκολες μέρες (γέλια). Κυρίως θέλω να προσπαθήσω να αντλώ δύναμη από μένα, γιατί τελικά μόνο το μέσα μας το ίδιο μπορεί να μας δυναμώσει. Υπάρχουν, όμως, άνθρωποι, η μάνα μου, φίλοι καρδιάς, άνθρωποι που συμπορευόμαστε χρόνια, που ξέρω ότι αν απευθυνθώ σε αυτούς, θα με βοηθήσουν την ίδια στιγμή να μπω μέσα μου πιο εύκολα. Ο φόβος είναι αυτός που μας κάνει να τρέμουμε, και ειδικά αυτή την εποχή τον περνάμε όλοι οι άνθρωποι. Ένας κοινωνικός φόβος που έρχεται ρεύματα-ρεύματα κι όποιον πάρει ο Χάρος!
— Αν και είστε μόνο 31 ετών, θα μπορούσατε να μου απομονώσετε την πιο ευτυχισμένη και την πιο δυστυχισμένη στιγμή της μέχρι τώρα ζωής σας;
Θα απαντούσα ότι όλες τις πιο ευτυχισμένες στιγμές μου τις εισπράττω πάντα μέσα από αυτό που κάνω, το τραγούδι. Έχω νιώσει την απόλυτη ευτυχία, λέγοντας «Θεέ μου, δεν θέλω τίποτε άλλο, τώρα τα ’χω όλα». Από την άλλη, οι δυστυχισμένες στιγμές έχουν να κάνουν με απειλή, φόβο και πόνο που έχω νιώσει. Είμαι ένας άνθρωπος που γενικά τη ζω τη ζωή μου, με ό,τι επιπτώσεις έχει αυτό.
— Βιώνετε διογκωμένα τα συναισθήματα;
Πολύ, πιστέψτε με, κι αυτό με έχει βοηθήσει στον τρόπο που αντιλαμβάνομαι τα πράγματα και ως καλλιτέχνιδα και στο πώς ‒θα τολμήσω να το πω‒ οι άνθρωποι ταυτίζονται μαζί μου. Δεν ξέρω αν θα είχα την ίδια εκφραστική και επικοινωνιακή δυνατότητα, αν δεν βίωνα έντονα τα συναισθήματά μου. Και δεν το λέω ως άλλοθι όλο αυτό, αφού, όταν κάνω κάτι χοντροκομμένο, θα το θεωρήσω χοντροκομμένο, πάει και τελείωσε.
— Δίσκοι βγαίνουν κατά κόρον από νέους καλλιτέχνες στην ηλικία σας ή και από νεότερους. Σπάνια έχουν πρόσβαση στα ΜΜΕ. Ξέρετε ότι συχνά επαναστατούν κι έχουν πει δημοσίως, ουκ ολίγες φορές: «Νισάφι πια, όλα τα ραδιόφωνα, απ’ το πρωί μέχρι το βράδυ, παίζουν Μποφίλιου, Χαρούλη και Ζουγανέλη». Το γνωρίζετε αυτό;
Ναι. Άσχετα από το αν εγώ ανήκω στη γενιά αυτών των ανθρώπων, των τυχερών θα έλεγα, που πράγματι μας παίζουν τα ραδιόφωνα, το ίδιο συνέβαινε ανέκαθεν. Παλιότερα, μέχρι σήμερα δηλαδή, άνοιγες το ραδιόφωνο και άκουγες Χαρούλα, Νταλάρα, Πάριο, Γαλάνη και Πρωτοψάλτη. Θέλω να πω ότι όλοι περάσανε μια περίοδο υπερπροβολής και προώθησης από τα μέσα και τα ραδιόφωνα. Να σας ενημερώσω, ωστόσο, πως τα περισσότερα ραδιόφωνα σήμερα παίζουν παλιά τραγούδια. Πάντως, ναι, σίγουρα μας παίζουν πολύ.
— Προς τιμήν σας που το λέτε, καθώς η Νατάσσα Μποφίλιου έχει δηλώσει σε συνεντεύξεις της πως νιώθει αποκλεισμένη από τα ραδιόφωνα...
Σαφώς μας στηρίζει το ραδιόφωνο και ξέρω δουλειές ανθρώπων που είχαν το ραδιοφωνικό χάρισμα και δεν παίχτηκαν ποτέ από πουθενά. Ξέρετε, όμως, κάτι; Μας στηρίζουν γιατί μας στηρίζει και ο κόσμος. Είναι αμφίδρομα τα πράγματα. Μην ξεχνάτε, έπειτα, πως και εγώ και η Νατάσσα και ο Γιάννης ξεκινήσαμε δειλά-δειλά, από μικρά μαγαζιά. Είχαμε 100 άτομα, τα 100 γίναν 200, τα 200 γίναν 300 και πάει λέγοντας. Έτσι άρχισε να δημιουργείται το όλο ρεύμα.
— Δεν σας ενοχλεί, όμως, που το ρεύμα που λέτε περνάει και δεν ακουμπάει καλλιτέχνες που μπορεί να έχουν πράγματα να πουν, έστω διαφορετικά από τα δικά σας;
Ναι, με ενοχλεί. Φυσικά και θα ήθελα να υπάρχει πλουραλισμός, αλλά είναι μια πραγματικότητα του τύπου «έτσι είναι η ζωή», με τα καλά της, τα σκληρά της και τα δύσκολά της. Μέσα από το Διαδίκτυο, επίσης, παρόλα τα στραβά που έχει, αρκετοί καλλιτέχνες κατάφεραν να κάνουν πράγματα. Από κει τους ανακάλυψαν και ο κόσμος και το μαγαζί και η δισκογραφική και από κει ξανοίχτηκαν, δίχως τη στήριξη των μέσων και των δημοσιογράφων.
Οι άνθρωποι που βρίσκουν την ψυχή τους μέσα σ' αυτό, είτε απευθύνονται σε χίλιους είτε σε δέκα, πιστεύω ότι δεν εγκαταλείπουν εύκολα. Ίσως να χρειάζονται επαναπροσδιορισμό της ζωής τους, όπως χρειάστηκα κι εγώ. Όλοι με τα δικά μας τερατάκια έχουμε να παλέψουμε.
— Κι αν, πάλι, εσείς βρισκόσασταν στη θέση των καλλιτεχνών που δεν προβάλλονται, θα τα παρατάγατε;
(σκέφτεται) Δεν νομίζω. Γι’ αυτό και βλέπουμε ότι κανείς τελικά δεν τα παρατάει. Οι άνθρωποι που βρίσκουν την ψυχή τους μέσα σ’ αυτό, είτε απευθύνονται σε χίλιους είτε σε δέκα, πιστεύω ότι δεν εγκαταλείπουν εύκολα. Ίσως να χρειάζονται επαναπροσδιορισμό της ζωής τους, όπως χρειάστηκα κι εγώ. Όλοι με τα δικά μας τερατάκια έχουμε να παλέψουμε.
— Έχετε υποδυθεί τη Μελίνα Μερκούρη στο Ηρώδειο ως τραγουδίστρια και την Edith Piaf ως ηθοποιός στο θέατρο. Η «ιδιοποίηση», αν μου επιτρέπετε, τέτοιων προσωπικοτήτων μήπως καλύπτει τεχνηέντως και τη ρεπερτοριακή ένδοια που λέγαμε πριν;
Κοιτάξτε, ειδικά όσον αφορά τη Μελίνα, που έγινε και δίσκος, μου ήρθε στα 30 μου η πρόταση να «κάνω ένα Ηρώδειο». Ήταν πολύ τιμητικό, ένα όνειρο ζωής, και δεν μπήκε καν στο μυαλό μου το θέμα ρεπερτοριακής ένδοιας.
— Δεν θα μπορούσατε να πείτε: «Είναι ακόμη νωρίς για Ηρώδειο»;
Θα μπορούσα. Το ήθελα και είμαι ανοιχτή στην κριτική τώρα. Ο καθένας μπορεί να πιστεύει ό,τι θέλει, αλλά για μένα, που μου αρέσει να ρισκάρω, σημαίνει ότι το έκανα, τελείωσε και προχώρησα. Το ’χω, όμως, είτε άρεσα είτε δεν άρεσα, και πήρα μεγάλη δύναμη από αυτό. Έτσι, ήρθε και η επόμενη πρόταση από το Εθνικό και από τον Πέτρο Ζούλια. Ήθελα να ασχοληθώ με το θέατρο, άρα δεν έκατσα να σκεφτώ πώς και τι. Μπήκα αθώα σε όλο αυτό, γιατί δεν λέει απολύτως τίποτα να ’χεις πάει απλώς σε δραματική σχολή, κι εγώ ήθελα, τουλάχιστον, να ’μαι αξιοπρεπής. Θεωρώ ότι ήμουν αξιοπρεπής, για κάποιους ήμουν και καλή, και, αν μη τι άλλο, δεν δημιούργησα πρόβλημα. Διδάχτηκα πάρα πολλά μέσα από την ανακάλυψη της ζωής αυτής της γυναίκας. Ταυτίστηκα μαζί της!
— Τη βιογραφία της Piaf με την Κοτιγιάρ την είδατε;
Την είδα, και πιστεύω ότι η ταινία δεν άγγιξε την Piaf. Με έκανε να τη λυπηθώ. Μου δημιούργησε θλίψη και μελαγχολία, έτσι όπως την έδειξε...
— Μα, η ζωή της Piaf δεν ήταν μες στη μελαγχολία;
Τι μελαγχολία; Και γαμώ ήτανε! (γέλια) Μια καλλιτέχνιδα που αγάπησε τόσο τη ζωή, με τα χίλια μύρια, τα βάσανα και τον πόνο της! Ακόμη και το ότι ήταν αυτοκαταστροφική δεν το θεωρώ μίζερο στην περίπτωσή της!
— Εσείς θα γινόσασταν ποτέ αυτοκαταστροφική;
Έχω υπάρξει, σε πολύ μικρότερο βαθμό. Δεν έχω, βέβαια, την προσωπικότητα της Piaf και δεν νομίζω ότι τη χρειάζομαι κιόλας. Οι άνθρωποι, όμως, εξελισσόμαστε μέσα στα χρόνια. Αυτές τις αυτοκαταστροφικές τάσεις των παλιότερων δεν θα τις βρίσκουμε εύκολα στο μέλλον. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι αυτό της Amy Winehouse, αλλά αυτή ήταν μία. Στα ’60s και στα ’70s έπιναν, έπαιρναν ναρκωτικά, κοπανιόντουσαν... Σήμερα έχει μαλακώσει κάπως όλο αυτό.
— Καλό είναι ή κακό;
Καλό είναι, μωρέ, εξέλιξη! Όταν έχει πονέσει ο διπλανός σου, δεν χρειάζεται να πηγαίνεις να κοπανάς το κεφάλι σου κι εσύ. Και οι νέες γενιές θα ’ναι ακόμη πιο προστατευμένες και έξω από αυτό.
— Μήπως, έτσι, θα οδηγηθούμε σε μια τέχνη λαπαδιασμένη και ανώδυνη; Η Joplin πέθανε στα 27 της, τον Fassbinder τον βρήκαν νεκρό δίπλα σ’ ένα βουναλάκι από κόκα, έγραψαν όμως Ιστορία στη σύγχρονη τέχνη.
Και πρέπει να πεθάνεις για ν’ αφήνεις Ιστορία; Και γιατί ν’ αφήνεις Ιστορία; Μπορεί οι νέες γενιές που λέω να μη ζήσουν τέτοιους μύθους, να μας έχουν τελειώσει πια οι μύθοι, αλλά δεν νομίζω ότι είναι ωραίο να έχεις μια ζωή-ερείπιο ως υπόδειγμα τέχνης. Να σας πω και κάτι άλλο; Αν αύριο εγώ, που είμαι μικρότερης εμβέλειας καλλιτέχνις, πάθω κάτι ‒ χτύπα ξύλο‒, αυτομάτως θα αποκτήσω άλλη αξία. Θα ’χω σταματήσει να κάνω λάθη, να προκαλώ, να μου ασκείται κριτική. Το πολύ-πολύ να μείνει ένα μικρό εργάκι μου, που κάποιοι που το αγαπούν θα το αγαπήσουν περισσότερο και κάποιοι που δεν το αγαπούν, σκασίλα τους. Τα πράγματα ηρωοποιούνται μέσα από μια τραγική ζωή κι έναν ακόμη πιο τραγικό θάνατο. Έπειτα, οι καλλιτέχνες δεν είναι ήρωες. Μου λένε: «Γιατί δεν μιλάς;». Λέω: «Παιδιά, cool, τραγουδίστρια είμαι, θα πω και καμιά κοτσάνα». Δεν κατάλαβα γιατί ένας γιατρός μπορεί να ντύνεται όπως γουστάρει, ενώ ένας καλλιτέχνης όχι.
— Μην το λέτε. Η Φωτεινή Βελεσιώτου, ας πούμε, που τραγουδάτε μαζί αυτό τον καιρό, ντύνεται όπως γουστάρει. Την είχα ρωτήσει αν νιώθει ντίβα και απάντησε: «Ναι, δεν με βλέπεις με το δωδεκάποντο»;
Καταρχάς, ούτε εγώ πιστεύω ότι η ντίβα κρίνεται απ’ το δωδεκάποντο τακούνι της. Η Φωτεινή είναι ένας πολύ γλυκός άνθρωπος και η πρώτη σκέψη για να δουλέψουμε μαζί ήταν κι ο δικός της πρόσφατος δίσκος με τον Μάτσα και τη Φωτάκη. Ψαχνόμουν για μια συνεργασία γιατί εγώ ξεκίνησα πολύ άγουρη δίπλα σε μεγάλα ονόματα. Θεωρώ ότι τις συνεργασίες, όπως και τις σχέσεις, δεν πρέπει να τις αφήνεις για μεγάλο διάστημα, γιατί μετά ξεχνάς. Άντε τώρα να ’χεις χωρίσει και να ’σαι δέκα χρόνια μόνος σου. Θα το σκεφτείς πολύ να ξανακάνεις σχέση, να μη χάσεις τη βολή σου κ.λπ. Έτσι και με τη συνεργασία. Άντε να εντάξεις κάποιον σε ένα σχήμα, να φτιάξεις πρόγραμμα, να το αλλάξεις, τι θα πει ο ένας, τι θα πει ο άλλος, η ενορχήστρωση κ.λπ. Η Βελεσιώτου, λοιπόν, ήρθε σαν δώρο. Την αγαπάει ο κόσμος, είναι αληθινή, κι αυτό, ξέρετε, είναι το κοινό μας σημείο.
— Θα αποκλείατε μια μελλοντική συνεργασία με τη Νατάσσα Μποφίλιου;
Καθόλου και μπορεί να γίνει κάποια στιγμή. Εγώ το ’χω κατά νου και ίσως το ’χει κι εκείνη. Με τη Φωτεινή, το ότι είμαστε διαφορετικές, ήρθε και κούμπωσε τέλεια στο πρόγραμμά μας. Με τη Νατάσσα, πάλι, βρισκόμαστε σ’ ένα σημείο κοινής ζωής και πορείας, άρα θα ήταν προβλέψιμη μια συνεργασία μας στην παρούσα φάση. Με τη Νατάσσα, όπως και με τα άλλα παιδιά της γενιάς μας, τον Χαρούλη, τον Μαραβέγια, τον Μουζουράκη, υπάρχει ένα δέσιμο, το οποίο μας έχει κάνει πολύ καλό.
— Σας έχει τύχει να ακούσετε ένα άλλο τραγούδι, μάλλον κακό, και να πείτε: «Τι χαζοτράγουδο είν’ αυτό συγκριτικά με τα δικά μου τραγούδια»;
Όχι. Έχω πει «τι χαζοτράγουδο είναι αυτό», αλλά γελώντας. Δεν είπα: «Α, τι καλά τραγούδια έχω εγώ μπροστά του». Ακόμη και το ότι μου προκάλεσε γέλιο δεν με έκανε να νιώσω άσχημα για τον δημιουργό του ή να τον υποτιμήσω. Πιο πολύ είπα: «Α στο καλό, αυτό το κομμάτι εμένα μου φέρνει γέλιο». Κάποτε, στο ελληνικό τραγούδι υπήρχαν ο Χατζιδάκις, ο Θεοδωράκης, ο Γκάτσος και ο Ξαρχάκος. Σήμερα υπάρχουν τέτοιοι δημιουργοί ανάμεσα μας; Υπάρχουν, απλώς ο κόσμος έχει απομυθοποιήσει τους καλλιτέχνες. Φταίνε και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες γι’ αυτό, με τα μεγάλα μαγαζιά, τα πολλά λεφτά και τα λουλούδια. Ο κόσμος μάς έχει λίγο του κλότσου και του μπάτσου τους καλλιτέχνες σήμερα. Δημιουργήθηκε μια εικόνα όχι ωραία κι έτσι, μοιραία, τα μεγέθη μίκρυναν.
— Κλείνοντας, θα σας αναφέρω τρία ονόματα τραγουδιστριών και θέλω ένα γρήγορο σχόλιό σας.
Χαρούλα Αλεξίου: Την αγαπώ. Η ιστορία ολόκληρη του ελληνικού τραγουδιού.
Βίκυ Μοσχολιού: Ατόφια, η απόλυτη καθαρή και λαϊκή φωνή.
Σαβίνα Γιαννάτου: Μια μεγάλη φωνή.
Είμαι πιο πολύ του λαϊκού, απ’ ό,τι κατάλαβες (γέλια).
— Κυρία Ζουγανέλη, χάρηκα που σας συνάντησα και να με συγχωρείτε για τη σκληρότητα κάποιων ερωτήσεων.
Καθόλου δεν με πείραξε, ίσα-ίσα που ήταν μια ψυχολογική συνέντευξη και ως εκ τούτου δεν υπάρχει φόβος να παρερμηνευθεί αυτός που μιλάει.
Ιnfo:
H Ελεωνόρα Ζουγανέλλη εμφανίζεται μαζί με την Φωτεινή Βελεσιώτη στην Ακτή Πειραίως (Πειραιώς 178 & Λαμίας 4, Ταύρος, Tηλ: 2103418020). Συμμετέχει ο Δημήτρης Υφαντής.
