Η κορυφαία Eλληνίδα στιχουργός, Λίνα Νικολακοπούλου, σε λίγο καιρό συμπληρώνει σαράντα χρόνια καλλιτεχνικής παρουσίας. Στην πολυετή σημαντική πορεία της έχει συνεργαστεί με τα σπουδαιότερα ονόματα του ελληνικού και διεθνούς χώρου, γνωρίζοντας μεγάλη καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία, ενώ τα τραγούδια της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
Τη συναντώ ένα χειμωνιάτικο μεσημέρι στον ιστορικό Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός». Εκεί θα παρουσιάσει στις 13, 20 και 27 του Δεκέμβρη τρεις ξεχωριστές μουσικές παραστάσεις που σχεδίασε και επιμελείται καλλιτεχνικά, με τον τίτλο «33 στροφές με τη Λίνα». Θα ακουστούν τραγούδια που η ίδια διάλεξε, κάτι σαν προσωπική ανθολογία αγαπημένων τραγουδιών μέσα από τα 39 χρόνια της γόνιμης πορείας της στην ελληνική δισκογραφία.
Περνά το κατώφλι του εμβληματικού κτιρίου, σιγοτραγουδώντας το «Τραγούδι της ερήμου». Είναι ευδιάθετη, χαμογελαστή και στέκεται με άνεση μπροστά στον φωτογραφικό φακό. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης έχω μπροστά μου μια γυναίκα αυθεντική, ευαίσθητη, με ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ, που κουβαλά αμέτρητες εμπειρίες και μαθήματα ζωής.
Καθόμαστε στο γειτονικό Black Duck και παραγγέλνει ένα Kir Royale. Είναι μια προσωπικότητα που ποτέ δεν εγκλωβίστηκε σε όρους, πλαίσια και συμβάσεις. Τα τραγούδια της έχουν εκφράσει τις βαθύτερες επιθυμίες των ανθρώπων. Έγραψε στίχους για τη δύναμη της μνήμης, την απλότητα και τις στιγμές στη διάρκεια του χρόνου. Χρησιμοποιώντας έναν προσωπικό τρόπο γραφής, τα τελευταία σαράντα χρόνια έχει ψυχογραφήσει αναμνήσεις, ατάκες της έγιναν σημεία αναφοράς, εξέφρασε μελωδικά τα συναισθήματα, μίλησε για τον έρωτα με έναν δικό της, ιδιαίτερο τρόπο και βασικός της άξονας ήταν, και παραμένει, η ανθρώπινη περιπέτεια.
Κάποτε υπήρχαν ιδεολογικές διαφορές, αριστεροί, δεξιοί, πράσινοι, μπλε. Τώρα η γλώσσα του καθενός έχει βρει δημόσιο βήμα. Και εκφράζεται χωρίς όρια για όλα εκείνα που του δημιουργούν θυμό, εκνευρισμό ή οργή. Το δυσάρεστο είναι ότι όλο αυτό δεν έχει τελειωμό.
Βλέπει πάρα πολλές ταινίες, διαβάζει βιβλία και, όπως μου λέει, είναι «αποφασιστικά κλεισμένη» στο σπίτι της. Η καθημερινή συνήθεια που την τροφοδοτεί, όμως, είναι οι άσκοπες περιπλανήσεις στην πόλη. Κατά τη διάρκειά τους έχει τη δυνατότητα να παρατηρεί μικρές λεπτομέρειες, να ανακαλύπτει νέους δρόμους και να σταματά σε όλα όσα της κάνουν εντύπωση. Είναι ο δικός της τρόπος, που της προσφέρει ακόμα εκείνο το ανεκτίμητο αίσθημα ελευθερίας.
Τα πρώτα χρόνια της ζωής της τα πέρασε στα Μέθανα. Γεννήθηκε αρχές καλοκαιριού, στις διακοπές των ανθρώπων. Γρήγορα κολύμπησε, τραγούδησε, χόρεψε και έδωσε το πρώτο της φιλί. Λίγο γρήγορα μελαγχόλησε. Γράφει από τότε που θυμάται τον εαυτό της. Σήμερα, μετά από μια σαραντάχρονη επιτυχημένη πορεία, θα μου πει: «Πάντα να επιλέγεις ανθρώπους που σου δημιουργούν χρόνο, όχι εκείνους που σου τον τρώνε». Στη συνέντευξη που ακολουθεί μιλά για τα παιδικά της χρόνια, τη μουσική, τους νέους, την κρίση, τον έρωτα και την αγάπη, τη φθορά του χρόνου, τη μοναξιά αλλά και τι θεωρεί σημαντικό στη ζωή.
— Σε τι περιβάλλον μεγαλώσατε; Τι θυμάστε από τα παιδικά σας χρόνια;
Γεννήθηκα στα Μέθανα. Ο πατέρας μου ήταν στρατιωτικός και η μητέρα μου δασκάλα. Θυμάμαι πολύ έντονα την απόλυτη αίσθηση ελευθερίας. Οι εικόνες που αναπολώ σχετίζονται με τη θέα προς τη θάλασσα. Βάρκες, ψαράδες, πυροφάνια, κολύμπι, βότσαλα, αρμυρίκια, ο παφλασμός των κυμάτων, ο χαρακτηριστικός ήχος των καραβιών αλλά και το άγνωστο της νύχτας. Η θάλασσα ήταν πάντα για μένα μια διέξοδος, μια διαρκής εναλλαγή χωρίς καμία στατικότητα. Ένας ατελείωτος, ανοιχτός ορίζοντας. Έτσι γνώρισα νωρίς τη χαρά του μελλοντικού σχεδιασμού.
— Τι κρατάτε περισσότερο από τους γονείς σας;
Από τη μητέρα μου έχω διατηρήσει πολύ έντονα τη φυσιογνωμία της, είτε στην αίθουσα διδασκαλίας, είτε στις βόλτες, είτε στο σπίτι. Ο πατέρας μου, επειδή ήταν στρατιωτικός, φρόντιζε η παρουσία του να συνδυάζεται πάντα με μια οικογενειακή γιορτή. Επίσης, δεν ήθελε να στερηθούμε τίποτα. Και ήταν άξιος, πάντα με κάτι ασχολούνταν.
— Την περίοδο του γυμνασίου τι ήταν αυτό που σας οδήγησε στο να κλειστείτε στον εαυτό σας;
Ήταν η περίοδος που ο νους σου ξεκινά να βασανίζεται με τα ερωτήματα της προσωπικής αναζήτησης. Εκείνο το διάστημα διάβασα πολύ, είδα πολλές ταινίες και ανακάλυψα έναν άλλο κόσμο, μαγευτικό. Και νομίζω ότι μου πρόσφερε την ευκαιρία να γνωρίσω την ποιητική πλευρά της ζωής.
— Πώς ανακαλύπτουμε τι είναι αυτό που θέλουμε να κάνουμε στη ζωή μας;
Όταν αντιληφθούμε τι είναι εκείνο που μας αναστατώνει. Οτιδήποτε μας κάνει να αισθανθούμε. Μια πηγή αναταραχής, συγκίνησης ή εσωτερικής πάλης. Όμως το σημαντικό είναι να καταφέρεις να το εντοπίσεις εγκαίρως.
— Πώς θα χαρακτηρίζατε την εποχή μας;
Νέα. Πάντοτε μου άρεσε να συντονίζομαι με το τώρα, το παρόν. Να εστιάζω σε αυτό που βιώνουν οι νεότεροι άνθρωποι την περίοδο αυτή. Παρατηρώ τα βλέμματά τους, προσπαθώ να εξερευνήσω τα όνειρά τους ώστε να δω τι είναι αυτό που θέλουν. Το ζήτημα για μένα είναι να πετύχουμε να ξεκολλήσουμε από τις αγκυλώσεις του παρελθόντος. Να συντονιστούμε με τα κοινά σημεία στα οποία συμφωνούμε όλοι, πνευματικά και συναισθηματικά. Να βρούμε μια νέα θέαση των πραγμάτων. Οι άνθρωποι σήμερα είναι πολύ ενημερωμένοι. Μπορούν και κινητοποιούνται χρησιμοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εκπλήσσομαι ευχάριστα συνεχώς. Επομένως, αυτό που έχουμε ανάγκη είναι νέες ιδέες, ειδικά τώρα που αποκτούν και πάλι σημασία.
— Μάθαμε από τα δέκα χρόνια της κρίσης;
Όχι. Δεν πιστεύω ότι μάθαμε, ίσως θα έλεγα ότι μετριάσαμε λίγο τον ενθουσιασμό μας. Αθώοι δεν είναι ούτε οι πολιτικοί ούτε οι πολίτες γι' αυτό που συνέβη. Κάποτε, οι κανόνες που ρύθμιζαν την καθημερινότητά μας από κάπου προέρχονταν: το σχολείο, την οικογένεια. Σήμερα, πρέπει να θέσουμε πάλι κάποιους κανόνες, αν δεν θέλουμε να τους καταργήσουμε. Να βρούμε ένα πεδίο συνεννόησης. Να αποκρυσταλλώσουμε το αίτημά μας, τι είναι αυτό που θέλουμε, γιατί είναι λίγο θολό ακόμα. Αυτό που απελευθερώθηκε ψυχικά με τον ΣΥΡΙΖΑ για κάποια μερίδα ανθρώπων αποτέλεσε μια αναπνοή, μια αιμοδοσία στον εγκέφαλο.
— Διαψεύστηκαν οι προσδοκίες;
Ζήσαμε αυτό που λέει ένα τραγούδι «εμείς γι' αλλού κινήσαμε κι αλλού η ζωή μας πάει». Νομίζαμε ότι όλα θα ήταν εύκολα και η πραγματικότητα έδειξε το αντίθετο. Πολλές φορές στο παρελθόν σταθήκαμε τυχεροί. Ακόμα και την εποχή του Παπανδρέου, που ήρθαν στη χώρα πολλά λεφτά, κανείς δεν προνόησε να μας πει ότι το πάρτι τελείωσε, διότι το πάρτι προφανώς ήταν ωραίο. Τώρα το πάρτι ολοκληρώθηκε.
— Ποιο είναι το βαθύτερο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας;
Το να πιστεύεις ότι, αν σοβαρέψεις λιγάκι, η ζωή θα γίνει άνοστη. Όμως δεν ισχύει κάτι τέτοιο.
— Ο διχασμός ως μέσο έκφρασης στα social media σάς προβληματίζει;
Αυτό που εισπράττω είναι ένα καθολικό αίσθημα «όλοι εναντίον όλων». Κάποτε υπήρχαν ιδεολογικές διαφορές, αριστεροί, δεξιοί, πράσινοι, μπλε. Τώρα η γλώσσα του καθενός έχει βρει δημόσιο βήμα. Και εκφράζεται χωρίς όρια για όλα εκείνα που του δημιουργούν θυμό, εκνευρισμό ή οργή. Το δυσάρεστο είναι ότι όλο αυτό δεν έχει τελειωμό. Ωστόσο, όταν ανοίγεις την κάνουλα, τα πάντα ξεχειλίζουν. Όμως, αυτό που μου προκαλεί πολλά ερωτηματικά είναι το ότι πολλοί άνθρωποι κρύβουν τόσο μίσος μέσα τους και το εκφράζουν δημόσια. Αναρωτιέμαι τι είναι αυτό που πραγματικά έχει κάνει τη ζωή αυτών των ανθρώπων τόσο δυστυχισμένη. Ποιες είναι οι αιτίες που δεν έχουν βρει την εσωτερική τους ισορροπία; Και παλιότερα υπήρχε το κουτσομπολιό, ο σχολιασμός στις μικρο-κοινωνίες. Νομίζω πως σήμερα η ποσόστωση έχει αυξηθεί. Τουλάχιστον, ας προσπαθήσουμε το ξεκατίνιασμα να διαρκεί όσο μια γηπεδική εκτόνωση στο πλαίσιο ενός αγώνα, δηλαδή να είναι παροδικό και να μη δημιουργεί μεγαλύτερη ζημιά.
— Ποια είναι η γνώμη σας για τους νέους σήμερα;
Με ενδιαφέρουν πολλοί οι προβληματισμοί, οι ανησυχίες και οι επιδιώξεις τους. Αυτό που με απασχολεί είναι ότι τα παιδιά της επαρχίας καλούνται να καλύψουν το διπλάσιο έδαφος για να πετύχουν αυτό που θέλουν σε σχέση μ' εκείνα της πόλης. Δεν πιστεύω ότι είναι μια αδιάφορη γενιά. Το καθοριστικό είναι να ζυγίζουν αν αυτό που επιθυμούν μπορούν και να το εδραιώσουν, και δεν το λέω αυτό με καμιά επαναστατική διάθεση.
— Παρακολουθείτε τις μουσικές τάσεις της εποχής, όπως η ραπ, η τραπ κ.λπ.;
Φυσικά. Η μουσική πάντα είχε και θα έχει νόημα. Και θεωρώ ότι σε αυτήν ενυπάρχει το διονυσιακό στοιχείο της έντασης, της μέθεξης και της ενότητας. Αυτή η ανάγκη, λοιπόν, πρέπει να καλυφθεί, σε κάθε εποχή. Προφανώς, κάθε είδος μουσικής καλύπτει ένα ψυχικό και συναισθηματικό αίτημα των ανθρώπων. Για κάποιους ένας άλλος ήχος, όποιον αυτοί επιλέγουν, είναι εξίσου ικανός να τους δονήσει και να τους οδηγήσει στο να ξεπεράσουν τα όρια τους.
— Τι πρέπει να διαθέτει ένα τραγούδι για να αγγίξει τις ψυχές των ανθρώπων;
Τύχη, πρωτοτυπία, έμπνευση. Όταν η μελωδία, ο λόγος και η ενορχήστρωση σού δημιουργούν ένα κράμα στο οποίο αντανακλάται ο εαυτός σου ή μπορεί να εκφράσει αυτό που θα ήθελες να είσαι.
— Έχετε σκεφτεί ότι τα τραγούδια σας έχουν λειτουργήσει ως «αόρατοι φίλοι» πολλών ανθρώπων;
Φυσικά, το συναντώ καθημερινά αυτό. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τότε που μια γυναίκα με πλησίασε, έπιασε το χέρι μου και το φίλησε, λέγοντάς μου: «Δεν θέλω να σας κουράσω άλλο». Τα τραγούδια είναι συντροφιά, αλλά δεν είναι λίγες κι εκείνες οι φορές που ενώνουν παρέες.
— Η έμπνευση έρχεται σ' εκείνους που έχουν πονέσει;
Έτσι λένε και πιστεύω ότι αυτό είναι το δίκαιο. Να έχει και κάποιο κέρδος αυτός που πονάει (γέλια). Πάντως, το 'χει διατυπώσει πολύ ωραία η Φωτεινή Τσαλίκογλου: «Δεν φτάνει η λύπη. Το ποίημα γεννιέται λίγο πριν ή λίγο μετά απ' αυτήν».
— Στη ζωή σας ήταν περισσότερα τα «ναι» ή τα «όχι» που είπατε; Οι νίκες ή οι ήττες;
Οι νίκες. Στη ζωή μου τα «όχι», όποτε χρειάστηκε, ειπώθηκαν για να μη συμβιβαστώ, να μη συμβαδίζω με το βόλεμα ή με αυτό που είχε τελειώσει. Τα «όχι» πονούν, αλλά ήταν απαραίτητα. Οι ήττες, ευτυχώς, ήταν λίγες, αλλά χρήσιμες. Τις εσωτερίκευσα. Η ήττα είναι εκείνη η απαραίτητη ψυχική συνθήκη καταβύθισης από την οποία μαθαίνεις να σηκώνεσαι.
— Πληγωθήκατε ή πληγώσατε;
Προσπάθησα να πληγώσω. Αλλά πιστεύω ότι οι πληγές μάς καθορίζουν μόνον όταν αξίζουν. Διότι μόνο τότε αναγκάζεσαι να υπερβείς κάτι, να κατανοήσεις και να συμπονέσεις.
— Μπορεί να υπάρξει ζωή χωρίς επιθυμίες;
Όχι. Οι επιθυμίες είναι το κίνητρο, αυτές που μας κινητοποιούν.
— Τι είναι αυτό που αγαπάτε στους ανθρώπους;
Τα όμορφα που μπορώ να ζήσω μαζί τους. Ωραίες συζητήσεις, τα βλέμματά τους, να μπορείς να συνεννοηθείς με ένα μόνο χαμόγελο. Να μοιραστείς αγωνίες, βάσανα και ανησυχίες. Το αγαθό, το τρυφερό που θα ειπωθεί από τον άνθρωπο που ξέρεις τη διαδρομή που έκανε για να σ' το πει αυτό και όχι κάτι διαφορετικό. Αυτό το άγνωστο που κουβαλάμε όλοι μας.
— Σας απασχολεί η φθορά του χρόνου;
Πάρα πολύ. Ο μόνος τρόπος να την αντιμετωπίσεις είναι να έχεις σε κάθε φάση της ζωής σου κάτι που θα σε κάνει να χαίρεσαι. Να βρίσκεται δίπλα σου αυτό το οποίο είναι ικανό να σου φτιάξει το κέφι. Μπορεί να είναι το λύσιμο ενός σταυρόλεξου, μια συνομιλία με μια γάτα ή μια φίλη.
— Οι φίλοι, οι αγαπημένοι, πολλές φορές φεύγουν. Τι μένει απ' αυτούς;
Οι άφθαρτες κοινές στιγμές. Και οι σκέψεις ότι από το πέρασμα αυτών των ανθρώπων διέκρινες ένα λάθος σου και σκέφτηκες, μετά απ' αυτούς, να πράξεις κάτι διαφορετικό.
— Ο έρωτας είναι λυτρωτικό συναίσθημα; Έχετε βιώσει τον παράφορο έρωτα μιας ζωής;
Σου απαντώ «ναι» και στα δύο. Ο έρωτας είναι βαθιά επιθυμητό συναίσθημα. Το απόλυτο είναι να βρεθείς σε μια ερωτική σχέση και το συναίσθημα να είναι στον ίδιο βαθμό εκατέρωθεν. Εκεί ζεις εκστατικά ευτυχισμένος. Αισθάνεσαι ότι έχεις ανέβει στη μεγαλύτερη κορυφή του κόσμου. Όσον αφορά τον παράφορο έρωτα, θα σου πω ότι είμαι ακόμα εδώ (γέλια). Σημασία, λοιπόν, έχει να παραμένεις ζωντανός.
— Κινδυνέψατε ποτέ να τα καταστρέψετε όλα από ένα πάθος;
Εξαρτάται τι εννοούμε όταν λέμε πάθος. Γιατί πολλές φορές είναι μια ιδέα που έχεις καλλιεργήσει ο ίδιος, χωρίς να βλέπεις πέρα απ' αυτήν. Μια εμμονή. Προσωπικά, προσπαθούσα να μην παρατήσω εύκολα το όνειρο. Αυτό που με είλκυε ως άνθρωπο είναι εκείνο που απαιτούσε κόπο για να υλοποιηθεί. Το να αισθάνεσαι ότι είσαι σε συνεχή γονιμότητα είναι κάτι το μεθυστικό.
— Πώς ορίζετε τον έρωτα και την αγάπη;
Όταν γνωρίσεις τον έρωτα, βασανίζεσαι σωματικά. Υποφέρεις. Εμπεριέχει πολλή χαρά, αλλά παράλληλα είναι και επώδυνος. Γίνεσαι ευάλωτος. Έχει την οδυνηρή παροδικότητα ενός άνθους. Θα δέσει, θα ανοίξει, αλλά μετά θα μαραθεί. Η αγάπη έχει φως. Ξέρεις ότι, μετά τη νύχτα, θα έρθει το ξημέρωμα.
— Το θέμα της μητρότητας σας απασχόλησε ποτέ;
Όχι. Για κάποιον παράξενο λόγο δεν με απασχόλησε ποτέ. Ίσως επειδή είμαι τρομερά μοναχική και κάνω καλή παρέα στον εαυτό μου. Αν ήταν να γίνει, θα είχε γίνει, για να μην έχει γίνει, δεν ήταν να γίνει.
— Ποιο είναι το κέρδος και ποιο το κόστος της μοναξιάς;
Οι πολλές ώρες διαρκούς μεταβολισμού. Όποιο ερέθισμα δέχεσαι, το μεταβολίζεις αμέσως. Επίσης, διατηρείς την απόστασή σου, κάνεις οικονομία από κουτσομπολιά και τις λυσσασμένες πλευρές των ανθρώπων. Μιλάω καθημερινά με ανθρώπους στις περιπλανήσεις μου στην πόλη. Αλλά οι κοντινοί μου άνθρωποι είναι αυτοί που εμπιστεύομαι. Εκείνοι που μπορώ να τους μιλήσω, να τους εκμυστηρευτώ σκέψεις μου. Ποτέ δεν μου πήγαιναν οι άνθρωποι που δεν μου έμοιαζαν στον χαρακτήρα. Αυτό που πάντα έψαχνα ήταν το απαιτητικό. Όταν είσαι μοναχικός, ο συνοδοιπόρος είναι τρομερό ζητούμενο. Σίγουρα, δεν θα τον βρεις εκεί όπου δεν περνάς καλά ή εκεί όπου μένεις στάσιμος.
— Η σωτηρία της ψυχής είναι πολύ μεγάλο πράγμα;
Το απόλυτο αξίωμα. Αυτή σου γνέφει την πυξίδα της ζωής. Η καρδιά είναι απαραίτητη, αλλά η ψυχή έχει το λογισμικό που γνωρίζει.
— Τι θεωρείτε σημαντικό στη ζωή;
Την υγεία, την αγάπη, το θάρρος και την τύχη. Να μπορείς να βρεθείς στο σωστό σημείο την κατάλληλη στιγμή.
— Αν γράφατε ένα σύνθημα σ' έναν τοίχο, ποιο θα ήταν αυτό;
«Η αναπνοή δεν είναι δεδομένη».
Info
«33 στροφές με τη Λίνα»
Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός, Πλατεία Αγ. Γεωργίου Καρύτση 8, Αθήνα
Παρασκευές 13, 20 & 27 του Δεκέμβρη
Καλλιτεχνική επιμέλεια προγράμματος: Λίνα Νικολακοπούλου
Ερμηνεία τραγουδιών
13/12 Θοδωρής Βουτσικάκης - Δήμητρα Σελεμίδου
20/12 Θοδωρής Βουτσικάκης - Δήμητρα Σελεμίδου - Δημήτρης Νικολούδης
27/12 Γιώργος Περρής - Μυρτώ Βασιλείου
σχόλια