Πριν λίγο καιρό έφυγε από τη ζωή (πρέπει να ήταν γύρω στα 68) μία μορφή της ελληνικής μουσικής δημοσιογραφίας (και άλλων τινών), ο Κώστας Θεοφιλόπουλος. Ο θάνατός του πέρασε στο ντούκου και ήταν λογικό αυτό, επειδή ο Θεοφιλόπουλος δεν δημοσίευε εδώ και τρεις δεκαετίες. Δεν είχε δηλαδή ενεργή σημερινή παρουσία, καθώς ο ίδιος είχε αποφασίσει να απέχει από οποιαδήποτε κοινωνική δραστηριότητα. Άρα ο θάνατός του δεν θα μπορούσε να ήταν ένα δημόσιο γεγονός – και δεν ήταν. Για τον Κώστα Θεοφιλόπουλο έγραψα ένα εκτεταμένο κείμενο στο «Δισκορυχείον» πριν 20 μέρες, και πριν μπούμε στο προκείμενο, θα ήθελα να μεταφέρω ένας μέρος του εδώ, ώστε να γίνει κάπως περισσότερο γνωστή η περίπτωσή του…
Ο Θεοφιλόπουλος πρέπει να δημοσίευσε για πρώτη φορά στο περιοδικό «Κούρος», στο τεύχος 2, τον Μάη του 1971, ενώ την ίδια χρονιά μαζί με τον Δημήτρη Πουλικάκο και τον Τάσο Φαληρέα, γράφει τους στίχους στο τραγούδι του Εξαδάκτυλου «Τα παιδιά ειν’ εντάξει». Εκεί, στον «Κούρο», υπάρχει και το μοναδικό βιογραφικό του που γνωρίζω (πρώιμο βέβαια), συνταγμένο, μάλλον, από τον Λεωνίδα Χρηστάκη. Αντιγράφω (τα κεφαλαία δεν είναι δικά μου):
«KOSTAS THEOPHILOPOULOS. 25 ετών. Κοντός. Άνεργος. Αρίστευσε στο Κολλέγιο Αθηνών (αρρένων), αλλά εγκατέλειψε την τελευταία στιγμή τις σπουδές του στο Παρίσι. (ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΤΙΓΜΗ). Με σκοτεινό παρελθόν και σκοτεινότερο ή φωτεινότερο μέλλον; Ο ΧΡΟΝΟΣ θα το δείξει. Κοιτάει συνεχώς το ΡΟΛΟΪ του. Μέχρι πριν από λίγο είχε να κάτση ΤΕΣΣΕΡΑ ΧΡΟΝΙΑ στην ίδια θέση. Γράφει πάντοτε στα αγγλικά. HEY BABE!... DON’T YOU DO IT SO FAST-DON’T YOU WANT IT SO LAST. Πίσω από μια αντιπαθητική εμφάνιση κρύβεται μια χρυσή καρδιά».
Ακολουθεί ένα σύντομο κείμενο του Θεοφιλόπουλου, στην αγγλική. Η περιγραφή μιας κατάστασης… χημικής υπερέντασης.
Σ’ ένα επόμενο τεύχος του «Κούρου» (#12, Νοέμβρης 1972), ο Θεοφιλόπουλος μεταφράζει ένα απόσπασμα από το βιβλίο «The Marihuana Papers/ Edited by David Solomon» [New American Library, New York 1966] με κείμενα των Timothy Leary, Charles Baudelaire, Paul Bowles, Allen Ginsberg, Terry Southern, William S. Burroughs και άλλων. Το απόσπασμα έχει τίτλο «Points of distinction between sedative and consciousness-expading drugs (Σημεία διακρίσεως μεταξύ κατασταλτικών και φαρμάκων διευρύνσεως του πεδίου συνειδήσεως)» και ανήκει στον William S. Burroughs. Το κείμενο είναι πολύ σημαντικό, όχι μόνο γιατί δεν τσουβαλιάζει όλα τα drugs μαζί, αλλά και γιατί δίνει μία πολύ σοβαρή επεξήγηση του τι σημαίνει ψυχεδελική τέχνη. Στη μουσική, στο σινεμά, στη λογοτεχνία παντού.
Ο Κώστας Θεοφιλόπουλος συμμετέχει με κείμενό του στο ένατο τεύχος του περιοδικού «Σήμα (αφιέρωμα Η ΣΚΗΝΗ)», που κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του ’75. Το ανάγνωσμα είχε τίτλο «Το Τέλειο Έγκλημα / Προβλήματα Επι-κοινωνίας» και ήταν γραμμένο από τους Κώστα Θεοφιλόπουλο, Νώντα Βασιλάκο και Νίκο Μανουσάκη. Πρόκειται για ένα κείμενο επηρεασμένο σ’ ένα μέρος του από την λογοτεχνία του Burroughs, ενώ σ’ ένα άλλο μοιάζει να έχει περισσότερο… πρακτικό χαρακτήρα. Ιδίως στην περίπτωση της εξιστόρησης τού «Έπους του Βόλου» (ένα ντοκουμέντο της ελληνικής drug culture των seventies), της περιπέτειας δηλαδή μιας παρέας Αθηναίων να προμηθευτεί ναρκωτικά (βασικά το διεγερτικό Ritalin) από βολιώτικα φαρμακεία στις αρχές του ’73 και όλων εκείνων που θα ακολουθούσαν…
Τον Δεκέμβριο του 1977 κυκλοφορεί το πρώτο τεύχος του περιοδικού «ΤΖΑΖ». Από το τεύχος 3 (Ιούνιος ’78) ο Θεοφιλόπουλος «πιάνει δουλειά» όπως λέμε, ξεκινώντας μία σειρά κειμένων, που δεν άπτονταν, στενά, της jazz, κοιτάζοντας βασικά προς τη μεριά του rock. Επρόκειτο, απλώς, για τα σοβαρότερα, έως τότε, κείμενα που είχαν δημοσιευτεί στον τόπο μας από έλληνα γραφιά γύρω από την pop, το rock και τα λοιπά. Ο τίτλος του πρώτου εκείνου κειμένου ήταν… «Τα Ονόματα: Ποπ και Ροκ». Θα ακολουθούσαν τα «Κριτήρια για το Ροκ-εν-Ρολ» (ΤΖΑΖ, #4), «Η λειτουργία του Ροκ-εν-Ρολ» (ΤΖΑΖ, #5), «Το Τελευταίο Βαλς: το Φορτίο και η Λύτρωση» (ΤΖΑΖ, #6) το μνημειώδες κείμενό του για το live των Band, το άλμπουμ που προέκυψε από ’κει και την ταινία του Scorsese…
Σ’ ένα «Ιδεοδρόμιο» της εποχής (#31, 2/7/1979) ο Λεωνίδας Χρηστάκης γράφει για την Μαρία Μήτσορα. Σε κάποιο σημείο διαβάζουμε:
«Από το 1971 την έχω συναντήσει 17 φορές στο δρόμο, πάντα συνοδευόμενη από τον Κώστα Θεοφιλόπουλο, που κι εκείνος είχε συνεργαστεί στον Κούρο με μια μετάφραση σχετική με τα ναρκωτικά του Ουίλλιαμ Μπάρροουζ (σήμερα είναι τακτικός συνεργάτης του περιοδικού ΤΖΑΖ)…».
Το πρώτο βιβλίο της Μήτσορα «Άννα Να Ένα Άλλο» [Άκμων, Αθήνα 10/1978] είναι αφιερωμένο στον Κώστα Θεοφιλόπουλο.
Τα τέλη της δεκαετίας του ’70 είναι μία καλή εποχή για τον Θεοφιλόπουλο. Γράφει και μεταφράζει για το «ΤΖΑΖ», τον «Σύγχρονο Κινηματογράφο», είναι ανακατεμένος στο «αμφί» (όπως και η Μήτσορα εξάλλου), ετοιμάζει τον πρόλογο για το βιβλίο «Έλβις: Πρισλειάδα» [Σειρά Αυτοσχεδιασμός, Αθήνα 1978] του Γκρέιλ Μάρκους (ένα κεφάλαιο από το «Mystery Train»), ενώ δίνει κι ένα ωραίο κείμενο στο «τραμ» (#9, Μάης 1978) υπό τον τίτλο «Τσογλαναρία: Μια καινούρια τρυφερότητα». Εκεί, ανάμεσα σε άλλα, τα χώνει στον Νίκο Παπαδάκι, εκδότη του περιοδικού «Σήμα», γιατί αναδημοσίευσε αποσπασματικά το κείμενό του «Το Τέλειο Έγκλημα / Προβλήματα Επι-κοινωνίας» του τεύχους 9 (Σεπτέμβριος 1975) στο τεύχος 18 (Ιούλιος-Αύγουστος 1977).
Μία από τις τελευταίες «έντυπες» παρουσίες του Θεοφιλόπουλου είναι η μετάφρασή του (μαζί με τον Νίκο Σαββάτη) του βιβλίου του τρομπετίστα της jazz-avant Leo Smith «Σημειώσεις για τη φύση της μουσικής» [Περιοδικό ΤΖΑΖ/ Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 1982]. Μετά, από ’κει και πέρα εννοώ, τον έχασα. Δεν θυμάμαι, δηλαδή, να διάβασα κάτι δικό του, αν και δεν το αποκλείω εντελώς. Μπορεί, δηλαδή, να υπάρχει και κάτι άλλο, που να μην μου έρχεται τώρα στον νου ή να μην το γνωρίζω…
Πριν μερικά χρόνια είχα βρει στο Μοναστηράκι μερικά από τα πρώτα τεύχη του περιοδικού «αμφί», τα οποία και «σήκωσα» κατά το σύνηθες (ανάμεσά τους το πρώτο-πρώτο από την Άνοιξη του ’78, καθώς και κάποια από τα πρώτα της δεύτερης περιόδου, που ξεκινούσαν ένα χρόνο αργότερα, την Άνοιξη του ’79). Σ’ εκείνο το πρώτο τεύχος της Β Περιόδου υπήρχε ανάμεσα στις σελίδες ένα διπλωμένο φύλλο Α4 μ’ ένα κείμενο (χτυπημένο σε γραφομηχανή) που υπέγραφε ο Κώστας Θεοφιλόπουλος, το οποίο είχε την έγκριση προφανώς του Α.Κ.Ο.Ε. (Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλόφιλων Ελλάδας) και κατ’ επέκταση του περιοδικού. Το κείμενο, που είχε τη μορφή επιστολής προς τον αθηναϊκό Τύπο, έπαιρνε αφορμή από την σειρά «Ολοκαύτωμα» που προβαλλόταν τότε στην τηλεόραση, θίγοντας ορισμένα σημαντικά ζητήματα. Αναφερόμαστε σ’ ένα κείμενο 35 χρόνια παλαιό, που πάντα θα έχει νόημα. Εις μνήμην του Κώστα Θεοφιλόπουλου το μεταφέρω, τώρα, εδώ με τις ελάχιστες δυνατές προσαρμογές (οι περισσότερες εκ των οποίων σχετίζονται με την γερμανική γραφή των ονομάτων)...
«Ρατσισμός, Ναζιστική Εξολόθρευση και Σκανδαλοθηρία»
Αυτές τις μέρες προβάλλεται στην τηλεόραση η γνωστή σειρά «Ολοκαύτωμα» που θέμα της είναι η μαζική εξολόθρευση των Εβραίων από το Ναζισμό στα πλαίσια της «τελικής λύσης». Δεν γνωρίζουμε αν η εμπορική αυτή σειρά αναφέρεται και στην παράλληλη εξολόθρευση εκατοντάδων χιλιάδων ομοφυλόφιλων ή υπόπτων για ομοφυλοφιλία, πράγμα το οποίο τονίζει το ήδη καταξιωμένο αριστούργημα του Hans-Jürgen Syberberg «Χίτλερ – Ένα φιλμ από τη Γερμανία», που προβλήθηκε πρόσφατα από το Goethe-Institutστον κιν/φο Στούντιο. Σε σχέση με τη συζήτηση γύρω από το ρατσισμό που ελπίζουμε να προκαλέσει η σειρά «Ολοκαύτωμα», θα θέλαμε να δώσουμε μερικές κατευθυντήριες γραμμές που δε θα ’πρεπε να αποσιωπηθούν:
1. Το γεγονός ότι η εξόντωση του 97% της Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, που έχει έτσι το προνόμιο να είναι η πρώτη σε θύματα από όλες τις Εβραϊκές Κοινότητες της Ευρώπης («Το Βήμα» 1/4/79) έχει σχεδόν αποσιωπηθεί από το σύνολο των δημοκρατικών και προοδευτικών δυνάμεων του τόπου –με τη φωτεινή εξαίρεση ενός μόνον διηγήματος του Δημήτρη Χατζή κι ενός μόνον διηγήματος του Γιώργου Ιωάννου– είναι σημαδιακό. Δείχνει το μέτρο της αδιαφορίας της ελληνικής προοδευτικής πολιτικής σκέψης για τα προβλήματα των μειονοτήτων, την αδυναμία της να συλλάβει τη βιαιότητα των ενστίκτων του ρατσισμού, καθώς και τον πιθανό εθισμό της σε απλουστευτικά, λαϊκίστικα σχήματα, με έναν υπολανθάνοντα φυλετισμό διαφόρων μορφών.
2. Το γεγονός ότι και οι ομοφυλόφιλοι αποτελούν σημαντική μειονότητα που γίνεται συχνά αντικείμενο ρατσιστικής μεταχείρισης είναι επίσημα αποδεκτό διεθνώς, κι αυτό αποδεικνύεται από την υποστήριξη που τους προσφέρεται από την «Κίνηση ενάντια στο Ρατσισμό και για τη φιλία ανάμεσα στους λαούς», καθώς και από πολλές κατά χώρες «Επιτροπές για τα δικαιώματα του Ανθρώπου» («Le Monde», 29/3/1979).
3. Ενώ όμως η μαζική εξόντωση των Εβραίων ανήκει στην ιστορία της Ανθρωπότητας και επιδρά ακόμα καθημερινά στις συνειδήσεις όλων μας, η μαζική εξόντωση εκατοντάδων χιλιάδων ομοφυλοφίλων ή υπόπτων για ομοφυλοφιλία, ως πρόσφατα απεσιωπάτο συστηματικά. Τούτο άρχισε με την απόφαση των αρχών που είχαν αναλάβει την αποζημίωση των θυμάτων του Ναζισμού να μην αναγνωρίσουν τα θύματα του «ροζ τριγώνου», με την πρόφαση ότι η παράγραφος 175 του Πρωσικού Ποιν. Κώδικα βάσει του οποίου συλλαμβάνονταν οι ομοφυλόφιλοι κατά τη διάρκεια του Ναζισμού ήταν ακόμα εν ισχύι και μετά τον πόλεμο. Το γεγονός ότι η πργ. 175 ήταν εν ισχύι στη Δυτ. Γερμανία μέχρι το 1971 είχε το επιπρόσθετο αποτέλεσμα οι ελάχιστοι ομοφυλόφιλοι που επέζησαν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης να απέχουν από τη δημοσίευση των εμπειριών τους. Μια απ’ τις σπάνιες αντίθετες περιπτώσεις είναι εκείνη του ιατρού L. D. Classen von Neudegg.
Πληροφοριακά και συνοπτικά αναφέρουμε ότι ο Heinrich Himmler–που είχε αναλάβει προσωπικά την εξόντωση του Ernst Röhm– είχε αναθέσει την εξολόθρευση των ομοφυλόφιλων στη 2η Μεραρχία της Gestapo. Το 1937, η επίσημη εφημερίδα των SS υπολόγιζε ότι υπάρχουν περίπου 2.000.000 γερμανοί ομοφυλόφιλοι, και ζητάει την μαζική εξολόθρευσή τους. Το κυνήγι των ομοφυλόφιλων ή υπόπτων άρχισε από τους εργαζόμενους σε δημόσιες υπηρεσίες («Liberation» 11/9/1978).
4. Η μαζική εξολόθρευση των ομοφυλόφιλων έγινε με βάση τους όρους «έκφυλοι», «ανώμαλοι» ή «διεστραμμένοι», που εδέχετο σαν έγκυρους η «Ναζιστική Επιστήμη».
Το γεγονός ότι οι όροι αυτοί χρησιμοποιούνται με εγκληματική ανευθυνότητα από την σκανδαλοθηρία του συνόλου σχεδόν του ελληνικού Τύπου αποτελεί ένα ιδιαίτερα επικίνδυνο φαινόμενο. Υπενθυμίζουμε ότι οι όροι αυτοί δεν χρησιμοποιούνται σε καμμία πολιτισμένη δημοκρατική κοινωνία.
5. Στα πλαίσια του αγώνα μας ενάντια στην ναζιστικής μορφής σκανδαλοθηρία που είμαστε αποφασισμένοι να διεξάγουμε εξαντλώντας κάθε δημοκρατικό όπλο που μας προσφέρουν οι ελληνικές ή διεθνείς συγκυρίες, ζητάμε την ενεργό συμπαράσταση των αυθεντικά προοδευτικών δημοσιογράφων και κάθε δημοκρατικού πολίτη. Τους παρακαλούμε:
α. Να πληροφορήσουν τους συναδέλφους τους και τις διευθύνσεις των εφημερίδων τους για τη ναζιστική καταγωγή των σκανδαλοθηρικών «όρων». Τούτο θα μας επιτρέψει να καταγγέλλουμε κάθε μελλοντική τους χρήση σαν συνειδητή επιλογή προώθησης ναζιστικών απόψεων.
β. Να μας πληροφορούν έγκαιρα για οποιαδήποτε χρησιμοποίησή τους μπορεί να έπεσε στην αντίληψή τους.
Ευχαριστούμε για την συμπαράστασή σας,
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ
ΚΩΣΤΑΣ ΘΕΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΣ
Πολιτικός Επιστήμων
Αθήνα, 3 Απριλίου 1979
σχόλια