Η «ανακάλυψη» του... παλιού καλού ελληνικού κινηματογράφου από την ιδιωτική τηλεόραση στο τέλος των έιτις και στην αρχή της δεκαετίας του ’90, φέρνει στο προσκήνιο όχι μόνο τις ταινίες, που προβάλλονται ξανά και ξανά, κατά ριπάς, μα και τις μουσικές μαζί με τα τραγούδια τους.
Δημιουργείται ρεύμα, με τα νυχτερινά μαγαζιά –ελλείψει νέου ρεπερτορίου, που να μπορεί να στηρίξει ένα λαϊκό ξεφάντωμα, με όρους ποιότητας– να προβάλλουν αποσπάσματα από τις ταινίες σε οθόνες, ενώ οι νεότεροι τραγουδιστές δεν σταματούν να λένε τις επιτυχίες του Γιάννη Πουλόπουλου, της Ρένας Κουμιώτη και όλων των άλλων κινηματογραφικών ερμηνευτών της εποχής (Μαρινέλλα, Βίκυ Μοσχολιού, Δάκης, Τόλης Βοσκόπουλος κ.ά.).
Ουσιαστικά εκείνη την εποχή δημιουργείται ο μύθος της Ρένας Κουμιώτη, μιας τραγουδίστριας, που όλως περιέργως πατάει νωρίς φρένο στην καριέρα της, αφήνοντας τα παλιά τραγούδια της –σχεδόν όλα ηχογραφημένα επί «επταετίας»– να μιλάνε αντί για ’κείνην. Και να «μιλάνε» τρανταχτά. Να ακούγονται παντού, και βασικά στη «νύχτα» και στο ραδιόφωνο, δημιουργώντας τάση.
Προσωπικά δεν έχω ακριβή στοιχεία πωλήσεων, αλλά δεν θα μου φαινόταν καθόλου παράξενο αν τα μισά και πλέον από τις εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα, που πούλησε «Ο Δρόμος» (των Μίμη Πλέσσα-Λευτέρη Παπαδόπουλου), τα πουλούσε από το ’90 και μετά.
Ουσιαστικά εκείνη την εποχή δημιουργείται ο μύθος της Ρένας Κουμιώτη, μιας τραγουδίστριας, που όλως περιέργως πατάει νωρίς φρένο στην καριέρα της, αφήνοντας τα παλιά τραγούδια της –σχεδόν όλα ηχογραφημένα επί «επταετίας»– να μιλάνε αντί για ’κείνην. Και να «μιλάνε» τρανταχτά. Να ακούγονται παντού, και βασικά στη «νύχτα» και στο ραδιόφωνο, δημιουργώντας τάση.
Στο σινεμά η Ρένα Κουμιώτη δεν έκανε πολλές εμφανίσεις, όμως οι δύο από εκείνες τις παρουσίες της, στις ταινίες «Μια τρελλή... τρελλή... σαραντάρα» (1970) του Γιάννη Δαλιανίδη και «Η Θεία μου η Χίπισσα» (1970) του Αλέκου Σακελλάριου, ήταν αρκετές για να την εκτοξεύσουν, προς τα πιο νέα ακροατήρια, φέρνοντας τη φωνή της, σταδιακά, μέχρι τις μέρες μας.
Στην πρώτη ταινία η Κουμιώτη λέει το «Δώσε μου το στόμα σου» από τον «Δρόμο», ενώ στη δεύτερη «Το κερί μου έλυωσε» (Μίμης Πλέσσας-Άννυ Σακελλαρίου). Όταν, δε, θα έλεγε και «Το καινούργιο μου φεγγάρι» (Μίμης Πλέσσας-Άκος Δασκαλόπουλος), όπως και το «Αγαπιόμασταν» (Γιώργος Κριμιζάκης-Σώτια Τσώτου), στο σίριαλ του MEGA «Δυο Ξένοι...», το 1997, η «τρέλα» θα κορυφωνόταν, με τα CD να κόβονται κατά χιλιάδες.
Το κερί μας έσβησε - Ρένα Κουμιώτη
Μπορεί να ξεκινάει με δύο άγνωστα τραγούδια των Αλέκου Αναστασιάδη-Άκου Δασκαλόπουλου, το 1968, ως Ρένα Κουμιώτου, μπορεί να εμφανίζεται για λίγο και στην μπουάτ Απανεμιά, αλλά η Κουμιώτη ουσιαστικά βγαίνει με μιας, και για πάντα, από τα όρια της καλλιτεχνικής «ανωνυμίας» με τον «Δρόμο», των Πλέσσα-Παπαδόπουλου, την επόμενη χρονιά.
Ο δίσκος κυκλοφορεί τον Απρίλιο του 1969 από την Lyra και αμέσως εντυπωσιάζει. Είναι ο τραβηχτικός «λαϊκός» πίνακας του Σπύρου Βασιλείου στο εξώφυλλο, είναι το concept (γιατί υπάρχει τέτοιο στον δίσκο), είναι ο Πλέσσας και ο Παπαδόπουλος, που έρχονται από μεγάλες επιτυχίες στον ελληνικό κινηματογράφο και όχι μόνο, και βέβαια είναι ο Γιάννης Πουλόπουλος, το «βαρύ πυροβολικό», που τον ξέρει όλη η Ελλάδα, παραληρώντας με τα τραγούδια του.
Η Lyra επιλέγει δύο τραγουδίστριες, για να πλαισιώσουν τον Πουλόπουλο στο «Δρόμο». Η μία είναι η αθόρυβη Πόπη Αστεριάδη, που είχε κάνει βεβαίως ένα κάποιο «όνομα» και η άλλη μία τελείως άγνωστη, η Ρένα Κουμιώτη. Ο Αλέξανδρος Πατσιφάς ποντάρει πολλά σ’ αυτό το νέο όνομα και αμέσως σχεδόν θα δικαιωθεί.
Η Κουμιώτη μπορεί να λέει δύο μόλις τραγούδια στον «Δρόμο», το «Πρώτη φορά» (Τα μάτια μου στα μάτια σου / και τ’ άστρο πάνωθέ μου – και όχι... πάνω θεέ μου ή πάνω θε μου) και το «Δώσε μου το στόμα σου» (Σα χελιδονάκι στο μπαλκόνι μου / γύρεψες την πρώτη σου φωλιά), όμως αυτά τα δύο κομμάτια ήταν ικανά από μόνα τους, για να την εκτοξεύσουν από το πουθενά στο άπειρο. Και όχι άδικα, φυσικά.
Το πρώτο ήταν ένα κάπως... αρχοντικό ζεϊμπέκικο, το οποίο απογειώνει η δωρική φωνή τής Κουμιώτη, ενώ το δεύτερο ήταν χασάπικο, με την φωνή τής τραγουδίστριας να το τονίζει μ’ έναν πιο λυρικό τρόπο.
Ο Μίμης Πλέσσας είναι σε μεγάλα κέφια, ο Στέλιος Ζαφειρίου με το μπουζούκι του σκεπάζει ακόμη και τον δάσκαλό του, τον τρανό Γιώργο Ζαμπέτα, ενώ ο Λευτέρης Παπαδόπουλος γράφει σφόδρα λιγωτικούς στίχους, μα και κάπως... διεγερτικούς συνάμα, hardcore σχεδόν («ο πυρετός σου μέσα μου φωτιά που σπαρταράει»), ταιριάζοντας μαεστρικά τις ομοιοκαταληξίες του.
Μέσω του σινεμά το λαϊκό / ελαφρολαϊκό τραγούδι, όχι το «έντεχνο» (των Θεοδωράκη-Χατζιδάκι), αποκτά περαιτέρω και κάποια ραφιναρισμένα χαρακτηριστικά, επηρεασμένο καταφανώς από τα μιούζικαλ του Γιάννη Δαλιανίδη, από τις... λαϊκές γοργόνες και τους καλόκαρδους μάγκες – απ’ αυτά, τέλος πάντων, τα χαρακτηριστικά, που θα συγκινούσαν πάρα πολύ τους «ξένους», μα ακόμη αστούς και μεγαλοαστούς, που αντιλαμβάνονται την λαϊκότητα με όρους φολκλόρ και που κατακλύζουν τα νυχτερινά κέντρα της εποχής, σαν το μεγαλοπρεπές Can-Can (Πέτρου Ράλλη & Κηφισού), για να απολαύσουν τους Γιάννη Πουλόπουλο, Στράτο Διονυσίου, Χαρούλα Λαμπράκη, Λευτέρη Μυτιληναίο και Ρένα Κουμιώτη (φοβερό σχήμα!), το χειμώνα του 1969-70, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Μίμη Πλέσσα.
Η διασκέδαση χτυπάει κόκκινο – καθώς η δικτατορία, για να σκεπάσει τις αμαρτίες της, έχει αφήσει τα πάντα «ελεύθερα». Ωράριο δεν υπάρχει και ο κόσμος, με μια κάποια «επιφάνεια», που μπορεί να πληρώσει τα χοντρά νυχτοκάματα των τραγουδιστών, είναι αρκετός, με αποτέλεσμα η νύχτα να μην έχει τελειωμό. Όχι δύο μέρες τη βδομάδα, αλλά κάθε μέρα.
Η Ρένα Κουμιώτη είναι πλέον ένα όνομα που παίζει πολύ μπροστά. Η φωνή της ναι μεν είναι λαϊκή, αλλά διαθέτει ταυτοχρόνως και «έντεχνα» δραματικά στοιχεία, κάπως crooner θα τα λέγαμε (ίσως γιατί πολύ αγαπημένοι της τραγουδιστές ήταν ο μέγας Frank Sinatra, μα κι ένα ποπ-είδωλο της εποχής, επίσης με χαρακτηριστικά crooner στη φωνή, ο Barry Ryan). Φυσικά, καμία νεότερη λαϊκή τραγουδίστρια εκείνων των χρόνων δεν θα μπορούσε να μην ήταν επηρεασμένη και από την Βίκυ Μοσχολιού – τραγούδια της οποίας έλεγε και η Κουμιώτη, πριν φτιάξει το δικό της ρεπερτόριο.
Ο Αλέξανδρος Πατσιφάς, της εταιρείας Lyra, έχει χτυπήσει φλέβα χρυσού εν τω μεταξύ. Με Πουλόπουλο και Κουμιώτη, πρωτίστως (μα και με Μιχάλη Βιολάρη, Καίτη Χωματά και Γιώργο Ζωγράφο), χτίζει αυτοκρατορία, καθώς οι δύο αυτοί ερμηνευτές μέσα σε λίγα χρόνια θα έλεγαν πάμπολλα τραγούδια, ηχογραφώντας σχεδόν καθημερινά, παράλληλα με τις εμφανίσεις τους στα κέντρα. Φυσικά, πολλά απ’ αυτά θα γίνονταν μεγάλες επιτυχίες.
Η Κουμιώτη ακούγεται βεβαίως, σαν «συμμετοχή», και σε μεγάλους δίσκους (LP), που τότε αρχίζουν να εξαπλώνονται κι αυτοί, όπως στις θαυμάσιες «Ώρες» [Lyra, 1969] του Λίνου Κόκοτου –από ’κει και η «Κόρη του γιαλού», σε στίχους Αργύρη Βεργόπουλου–, στη «Γύφτισσα Μέρα» [Lyra, 1970] του Γιώργου Κοντογιώργου, στο υπέροχο «Το Θαλασσινό Τριφύλλι» [Lyra, 1972] των Λίνου Κόκοτου-Οδυσσέα Ελύτη, στο «Θάλασσα, πικροθάλασσα...» [Lyra, 1973] των Μίμη Πλέσσα-Κώστα Βίρβου κ.ά., όμως η πολλή δουλειά θα γινόταν ακόμη με τους δίσκους 45 στροφών, που κόβονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς και παίζονται του σκοτωμού από τα τζουκ-μποξ, που υπάρχουν διασκορπισμένα σε κάθε γειτονιά (ακόμη και στα χωριά), σε ταβέρνες, ψησταριές, λούνα-παρκ, καφενεία και σφαιριστήρια.
Εντάξει, δεν είναι όλα τα τραγούδια, που λέει τότε η Κουμιώτη, πρώτης κλάσης (αν και όλα έχουν ένα άλφα επίπεδο), όμως ανάμεσα σ’ αυτά είναι και τα πολύ δυνατά «Ένα καράβι», «Σταμάτησε του ρολογιού τους δείχτες», «Αλλοίμονο σε μένα», «Το γλυκό τ’ αηδόνι» (όλα των Πλέσσα-Παπαδόπουλου), και ακόμη «Το καινούργιο μου φεγγάρι» (Πλέσσας-Δασκαλόπουλος), το «Φωτιά στα τραίνα» (Βαγγέλης Πιτσιλαδής-Δημήτρης Ιατρόπουλος), το «Αγαπιόμασταν» (Γιώργος Κριμιζάκης-Σώτια Τσώτου) και μερικά ακόμη.
Τον Σεπτέμβριο του 1972 (20-21-22) η Ρένα Κουμιώτη θα εμφανιζόταν στο 11ον Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού, στη Θεσσαλονίκη, με το τραγούδι του Γιώργου Γεωργιάδη «Ας πούμε». Ο Γεωργιάδης είχε μουσική εκπομπή στην τότε... χουντική τηλεόραση, με τους στίχους τού τραγουδιού του να ακούγονται κάπως περίεργα για ένα κρατικό φεστιβάλ, όπως ήταν εκείνο της Θεσσαλονίκης («Ας πούμε πως καθώς προσμένουμε μιαν αυγή / δεν θα ’ναι γκρίζα η πρώτη αχτίδα που θα βγει» κ.λπ.). Δεν λέμε ότι ήταν σώνει και καλά αντιχουντικοί οι στίχοι, αλλά ήταν κάπως... Το τραγούδι ήταν καλό πάντως, η Κουμιώτη άψογη, αλλά δύσκολα θα βραβευόταν, όταν στον διαγωνισμό υπήρχε το «Αν ήμουν πλούσιος» με τον Δώρο Γεωργιάδη – άλλος Γεωργιάδης αυτός. (Υπήρχε και τρίτος Γεωργιάδης στη διοργάνωση, αλλά δεν είναι της ώρας).
Η φωνή της Κουμιώτη βρίσκεται σε μεγάλη ακμή, σε μεγάλη φόρμα, και αυτό φαίνεται, κυρίως, από το πώς τραγουδά μια σειρά κομματιών, που έμελλε να ακουστούν, σε δίσκο, στην μεταπολίτευση – γιατί επί δικτατορίας θα έτρωγαν πόρτα.
Είναι τα τραγούδια από το άλμπουμ των Πλέσσα-Παπαδόπουλου «Μίλα μου για τη Λευτεριά», κάποια εκ των οποίων θα παρουσιάζονταν, για πρώτη φορά, στο θεατρικό ανέβασμα του «Δρόμου», τον Ιανουάριο του 1970, στο Θέατρον Κατίνας Παξινού (Μέγαρον Ρεξ) στην Πανεπιστημίου (το μιούζικαλ παιζόταν Δευτέρα, Τρίτη και Παρασκευή, ενώ τις άλλες μέρες παιζόταν το θεατρικό του Seán O'Casey «Η Ήρα και το Παγώνι» από τον θίασο Μινωτή-Παξινού).
Αν ακούσεις την Κουμιώτη σ’ αυτά τα τραγούδια θα διαπιστώσεις τις αληθινά μεγάλες ερμηνευτικές δυνατότητές της, που θα μπορούσαν να την οδηγήσουν άνετα και προς ένα άλλο είδος τραγουδιού, πιο επικό και πολιτικό, σαν εκείνο που έλεγαν την ίδια εποχή, στο εξωτερικό, η Μαρία Φαραντούρη και η Μαρία Δημητριάδη. Εννοούμε πως επί μεταπολίτευσης θα μπορούσε να διαπρέψει ως πολιτική τραγουδίστρια η Κουμιώτη, αλλά εκείνη είχε αποφασίσει, για τον εαυτό της, διαφορετικά. Ήταν και θα παρέμενε η τραγουδίστρια της «επταετίας».
Είχε προλάβει πάντως να ηχογραφήσει, επί χούντας ακόμη, την εποχή της λεγόμενης «φιλελευθεροποίησης», κάποια τραγούδια με δυνατά πολιτικά μηνύματα, για το άλμπουμ του Γιώργου Μητσάκη «Μονά-Ζυγά» [Zodiac, 1973], σε στίχους Γιώργου Καλαμαριώτη (ο δημοσιογράφος Γιώργος Μπέρτσος, που είχε συμβάλλει στη διαλεύκανση της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη). Ανάμεσα και το «Οι διακόσιοι της Καισαριανής» (γραμμένο για το ναζιστικό έγκλημα της εκτέλεσης διακοσίων κομμουνιστών, στο Σκοπευτήριο, την Πρωτομαγιά του 1944). Και είναι λίγο ν’ απορείς πώς είχε περάσει από τη λογοκρισία εκείνο το κομμάτι...
Τραγούδια με ανάλογα μηνύματα είχε κι ένας άλλος δίσκος από την ίδια περίοδο, στον οποίον συμμετείχε η Ρένα Κουμιώτη, το LP των Αργύρη Κουνάδη-Γιώργου Καλαμαριώτη «Ρόδα Είναι και Γυρίζει» [Lyra, Μάρτιος 1974], όπως βεβαίως και το άλμπουμ «Στο Δρόμο για το Τσιμενλί» [Polydor, 1976] και πάλι σε στίχους Καλαμαριώτη (και μουσικές Γρηγόρη Σουρμαΐδη) που είχε να κάνει με την σύγχρονη ιστορία του κατατρεγμού τού ποντιακού ελληνισμού (ασυζητητί το καλύτερο μεταπολιτευτικό LP τής Κουμιώτη).
Χοντρικά εκεί κάπου αρχίζει να δύει το άστρο της Ρένας Κουμιώτη, αφού κάποιοι λίγοι προσωπικοί δίσκοι, προς το τέλος της δεκαετίας του ’70, δεν θα κομίσουν κάτι καινούριο. Βασικά, η τραγουδίστρια χάνεται, καθώς δεν θέλει να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις ενός άλλου τραγουδιού. Κάνει ορισμένες εμφανίσεις στην τηλεόραση, τραγουδά για σύντομα διαστήματα σε κάποιους μικρούς χώρους, πριν γίνει το μπαμ, με τον ελληνικό κινηματογράφο και αρχίσει, ξανά, το όνομά της, και βασικά τα τραγούδια της, να μπαίνουν και πάλι στα χείλια του κόσμου. Και να μένουν εκεί, για πάντα.
Έτσι, η Ρένα Κουμιώτη ζει το μύθο της από κοντά. Τον παρατηρεί, ενώ εκείνος απογειώνεται – με την ίδια να αποθεώνεται την ώρα που πρέπει. Λατρεύεται ξανά, περισσότερο και από πριν, όταν ήταν αληθινά στα πάνω της, απολαμβάνοντας την αγάπη του κόσμου, παραμένοντας ολιγόλογη και βασικά «τοποθετημένη» στην εποχή που την ανέδειξε, ακολουθώντας μια πορεία όχι πολύ διαφορετική από εκείνη του φίλου και συνοδοιπόρου της Γιάννη Πουλόπουλου.
Όπως ήταν το τραγούδι της, στεντόρειο και χωρίς πολλά πλουμίδια, έτσι φαίνεται πως ήταν και ο εαυτός της.
Η Αγια Κυριακή - Ρένα Κουμιώτη
