Δυο-τρία πράγματα που ξέρω για τον Καζαντζίδη

Δυο-τρία πράγματα που ξέρω για τον Καζαντζίδη Facebook Twitter
Ήταν ένας από τους ελάχιστους που διέθεταν τον λαό τους.
0


ΕΤΥΧΕ ΝΑ ΓΡΑΨΩ ΕΝΑ ΠΟΣΤ
στο Facebook για τον Καζαντζίδη και την πρόσληψή του στην εποχή της επίδρασής του. Aφορμή δεν ήταν μια ταινία που δεν έτυχε ακόμα να δω, όσο κάποια γενικότερα σχόλια και κρίσεις για την περίπτωση του Καζαντζίδη. Ζώντας παιδικά και νεανικά χρόνια σε μια νησιώτικη κωμόπολη, με παρέες, γείτονες και περιβάλλον από αυτές που λέμε λαϊκές τάξεις, μου ήταν εξαρχής σαφής η αίσθηση της διαφοράς του Καζαντζίδη από άλλες μορφές του λαϊκού τραγουδιού. Ακουγόταν πολύ τότε και ο Βαγγέλης Περπινιάδης, ο Γαβαλάς και η Ρία Κούρτη, ο Ζαγοραίος, ο Ρεπάνης και φυσικά ο Διονυσίου και πολλοί άλλοι. Ο Καζαντζίδης όμως δεν ακουγόταν απλώς: ήταν βασική μονάδα συγκίνησης κάποιων ανθρώπων. Και όχι «από όλα τα στρώματα». Ο Καζαντζίδης διαπερνούσε καταλυτικά τον χώρο των μαστόρων, των τεχνιτών, της παλιάς κοπής εργατικής τάξης. Μαθητευόμενων και πιο μεγάλων. Υπήρχε φυσικά και η άλλη πλευρά, η συναφής με τους μετανάστες στη Γερμανία, στην Αμερική και στην Αυστραλία. Κάποιοι από αυτούς είχαν πλουτίσει και ανήκαν πλέον σε μια «μεσαία τάξη» φτασμένων, αλλά συνέχισαν να αγαπούν τα τραγούδια του Καζαντζίδη σαν περιγραφές της αρχικής τους κατάστασης, των φτωχών και δύσκολων απαρχών της περιπέτειάς τους. 

Θέλω όμως να επιμείνω πως ο Καζαντζίδης είναι αδιαχώριστος από έναν κόσμο μουτζούρας και φόρμας. Έπαιζε σε σκοτεινά μηχανουργεία και στη μάντρα με τα υλικά των οικοδομών. Και οι άλλοι φυσικά ηχούσαν εκεί. Μόνο εκείνος όμως έχω την εντύπωση πως καθοδηγούσε συναισθηματικά και ενέπνεε ως ένα είδος αισθηματικού και κοινωνικού αφηγητή. Ήταν βάρδος-προέκταση, όχι απλώς ο λαϊκός καλλιτέχνης που γεννούσε επιτυχίες.

Από ένα σημείο και έπειτα, πράγματι ο Καζαντζίδης, ως τόπος βιώματος και αισθητική, μου ήταν αφόρητος. Ιδίως το μείγμα γοερής, υπερ-αρσενικής προσκόλλησης στη Μάνα ως τοτέμ αυθεντικότητας και προστασίας από έναν «προδότη» έξω κόσμο και τους πειρασμούς του.

Τον Καζαντζίδη τον «κατασκεύασε» ο λαός του. Ήταν ένας από τους ελάχιστους που διέθεταν τον λαό τους. Και δεν ήταν όλο το έθνος αυτός ο λαός. Συνδεόταν με προνομιακό τρόπο με νέους και μεγαλύτερους άνδρες των εργαζόμενων τάξεων. Και προφανώς αυτή η λαϊκότητα περιείχε ένα μείγμα αξιών και συναισθημάτων που αναφέρονταν στην περιφρόνηση για τον πλούτο και τους πλούσιους όσο και σε μια ορισμένη αντίληψη για τη γυναίκα, τον έρωτα, την ανθρώπινη σχέση. Μείγμα ιδεών και συναισθημάτων μιας εργατικής και λαϊκής υποκειμενικότητας που μπορούσε πολιτικά να συνδεθεί με μια λαϊκή/λαϊκιστική ηθική, όπως και με την «τοξική πατριαρχία». Άλλωστε, για πολλές δεκαετίες (για να μην πω αιώνες), η λαϊκή κουλτούρα είχε έντονες πατριαρχικές εξαρτήσεις και αντίστοιχα βλέμματα.

Και οι άλλοι λαϊκοί τραγουδιστές –και φυσικά οι ροκάδες που ακούγαμε κάποιοι άλλοι τότε– ήταν γεμάτοι στερεότυπα, χοντράδες, δαιμονοποιήσεις και ιεροποιήσεις του «θηλυκού». Δεν είναι, πιστεύω, αυτό το στοιχείο που συνιστά την ιδιαιτερότητα του Καζαντζίδη. Ούτε καν η λατρεία για τη Μάνα ως άλλη όψη της φοβίας για τις άλλες γυναίκες – το γνωστό γελοίο σχήμα «πλην της μάνας (μου) όλες οι γυναίκες είναι πουτάνες» ήταν εξαιρετικά διαδεδομένο και μέσα στα εφηβικά μας αστειάκια, τίποτα το ξεχωριστό δεν είχε όλο αυτό το σύμπτωμα συναισθηματικής ανωριμότητας και σεξουαλικής μιζέριας για τις γενιές των μεταπολεμικών δεκαετιών.

Δεν έχει, επομένως, σημασία αν μας άρεσε, αν τον αντέχαμε ή αν μας συγκινούσε ο Καζαντζίδης. Αυτό που δεν πρέπει να ξεχαστεί είναι ότι αποτέλεσε ισχυρή πολιτισμική και συναισθηματική αναφορά στην ανδρική εργατική τάξη του ’50 και του ’60 και συνέχισε να έχει επίδραση και στη δεκαετία του ’70, αν και άρχισε η αποκαθήλωσή του από ένα πιο ελαφρολαϊκό ιδίωμα και τις ποπ επιθυμίες (που κατά βάση ήταν φαντασιώσεις για άνοδο στη μεσαία τάξη).

Δυο τρια πράγματα που ξέρω για τον Καζαντζίδη Facebook Twitter
Ο Στέλιος Καζαντζίδης με τους Γιώργο Νταλάρα, Άκη Πάνου, Θωμά Μιχαηλίδη και Γιώργο Λιάνη στα Δειλινά, 1973.

Τι δεν ήταν ο Καζαντζίδης; Δεν υπήρξε ποτέ αγαπημένο άκουσμα φοιτητικών ακροατηρίων, ούτε των ανθρώπων μιας πιο πολιτικής, ακτιβιστικής αριστεράς. Ο κόσμος των πτυχιούχων και των ακτιβιστών (που δεν λέγονταν έτσι) προτιμούσε το ρεμπέτικο, τον Τσιτσάνη και φυσικά το πολιτικό τραγούδι. Ήταν περισσότερο με τη λαϊκότητα του Μπιθικώτση, όχι με τη θρηνητική και κάπως μοιρολατρική λαϊκότητα του Καζαντζίδη. Αυτό που θα γινόταν το έντεχνο λαϊκό αποτέλεσε στην ουσία άρνηση του καζαντζιδισμού. Ο λυγμός και ο «καημός» διατηρούνται ως σταθερές και χορδίσματα ως το νεο-έντεχνο, αλλά δεν ακουμπούν στις ίδιες υλικές πραγματικότητες στις οποίες καλλιεργήθηκε η λατρευτική ταύτιση με τον «Στελάρα».

Δεν ξέρω τι είδους επανοικειοποίηση και αναβιωτική συνθήκη μπορούμε να έχουμε σε σχέση με τον Καζαντζίδη. Με άλλες περιοχές του λαϊκού και ονόματα, μπορώ να φανταστώ. Τον Καζαντζίδη, που υπήρξε σπάραγμα από τον βίο νέων και ενηλίκων μιας χαμένης ταυτότητας, μιας διάσπαρτης «προλεταριακής» κοινότητας, είναι δύσκολο να τον φανταστώ σε διαδικασία εξευγενισμού. Φυσικά τα πάντα μπορούν να γίνουν βίωμα πλέον. Και το μπακάλικο με τη ρέγγα μπορεί να συγκατοικεί με σαλάτες κινόα, όπως ένα βιβλίο αποκατάστασης του Στάλιν ή του Ζαχαριάδη να συγκατοικεί ειρηνικά στο ράφι με μια έκδοση για τον ΛΟΑΤΚΙ+ φεμινισμό και την ηθική της φιλοζωίας.

Από ένα σημείο και έπειτα, πράγματι ο Καζαντζίδης, ως τόπος βιώματος και αισθητική, μου ήταν αφόρητος. Ιδίως το μείγμα γοερής, υπερ-αρσενικής προσκόλλησης στη Μάνα ως τοτέμ αυθεντικότητας και προστασίας από έναν «προδότη» έξω κόσμο και τους πειρασμούς του.

Δυο τρια πράγματα που ξέρω για τον Καζαντζίδη Facebook Twitter
Ο Στέλιος Καζαντζίδης με τον Χρήστο Νικολόπουλο.

Θέλω όμως να σκέφτομαι μαζί με τους άλλους, μαζί με τους φίλους της νεότητας και τα πρόσωπα που είχαν αγαπήσει βαθιά τον Καζαντζίδη ως ολικό ερμηνευτή. Εγώ έτυχε να ανατριχιάσω με τη φωνή του, αυτοί ριγούσαν με κάτι άλλο, κάτι που ο μικροαστός διανοούμενος δεν μπορούσε να καταλάβει. Μπορώ τώρα να ανασύρω ένα σύνολο αισθήσεων και χειρονομιών. Τώρα που ακούω διαφόρους να θέλουν να μετατρέψουν και τον Καζαντζίδη σε ντεκόρ μιας μεσοαστικής ευημερίας και μιας κοινωνικής ευρυχωρίας, ενώ ανέδιδε το βαθύ στενάχωρο με την πικρία της ματαίωσης. Όλα σαν να θέλουν να ενταχτούν σε μια ιστορία της επιτυχίας και ένα εθνικό στόρι ανόδου (το είδαμε και στη διαχείριση της μεταπολιτευτικής κληρονομιάς). Ο κόσμος όμως που ανέβασε τον Καζαντζίδη ψηλά θήτευε στη χώρα της δυσκολίας και είχε ακόμα πολλούς λογαριασμούς να εξοφλήσει.

Ίσως οι νεότεροι να ανακαλύψουν κοιτάσματα που οι εντυπώσεις και οι προκαταλήψεις οι δικές μας δεν μπορούν να τα φανταστούν. Θα σπεύσω λοιπόν να δω την ταινία του Τσεμπερόπουλου, έχοντας την ελπίδα πως μπορεί να επαναξιολογεί με τον τρόπο της το είδωλο, πέρα από την αποθέωση ή την αποκαθήλωση, πέρα από τη σνομπ απόρριψη ή την εξιδανίκευση εποχής.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Το θέμα με τον Καζαντζίδη

Daily / Το θέμα με τον Καζαντζίδη

Έχει προ πολλού περάσει στην περιοχή των συμβόλων, πάνω στα οποία προβάλλονται αμφίσημα και αντιφατικά πράγματα, σαν αυτά που εξέφραζε κατά καιρούς και ο ίδιος. Μουσικά όμως, είναι αδύνατον να τον αρνηθείς, όσο κι αν θα το ήθελες ίσως.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Τα κατάφερε ο Χρήστος Μάστορας ως Στέλιος Καζαντζίδης;

The Review / Τα κατάφερε ο Χρήστος Μάστορας ως Στέλιος Καζαντζίδης;

Ο Αλέξανδρος Διακοσάββας και η Μίνα Μπιράκου είδαν το «Υπάρχω», το πολυαναμενόμενο biopic του Γιώργου Τσεμπερόπουλου για τον Στέλιο Καζαντζίδη, και εντυπωσιάστηκαν με την ερμηνεία του Χρήστου Μάστορα. Ποιο κομμάτι της ταινίας δεν τους άρεσε;
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει τρίτη θητεία και τα δίνει όλα για να αλλάξει το κλίμα

Βασιλική Σιούτη / Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει τρίτη θητεία και τα δίνει όλα για να αλλάξει το κλίμα

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκαθάρισε ότι θα διεκδικήσει και τρίτη πρωθυπουργική θητεία και τα δίνει όλα με στόχο την άμεση αντιστροφή του αρνητικού πολιτικού κλίματος.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Χριστόφορος Πισσαρίδης: «Με ενοχλεί που η Ελλάδα, σε όλες τις λίστες, βρίσκεται στην τελευταία θέση»

Χριστόφορος Πισσαρίδης / Χριστόφορος Πισσαρίδης: «Με ενοχλεί που η Ελλάδα βρίσκεται παντού στην τελευταία θέση»

Από τον Τραμπ και την AI μέχρι την ελληνική γραφειοκρατία και την παγκόσμια ύφεση, ο νομπελίστας καθηγητής Οικονομικών Σερ Χριστόφορος Πισσαρίδης μιλά στη LIFO για το μέλλον της εργασίας και την απειλή του λαϊκισμού, εξηγώντας γιατί η Ελλάδα χρειάζεται λιγότερο Δημόσιο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Τζέφρι Σακς: «Η κατάληψη των πανεπιστημίων από τον Τραμπ δεν θα πετύχει»

Οπτική Γωνία / Τζέφρι Σακς: «Η κατάληψη των πανεπιστημίων από τον Τραμπ δεν θα πετύχει»

Ο καθηγητής Οικονομικών και διευθυντής του Κέντρου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια σχολιάζει στη LiFO τη σύγκρουση που έχει ξεσπάσει μεταξύ της κυβέρνησης Τραμπ και των αμερικανικών πανεπιστημίων και πώς βλέπει την επόμενη μέρα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αθήνα: Τα ηλεκτρικά πατίνια και το χάος της μικροκινητικότητας/ Πώς θα μπει τάξη στο χάος με τα ηλεκτρικά πατίνια στην Αθήνα;/ «Δεν γίνεται να μην έχουμε πατίνια γιατί είναι επικίνδυνο να κυκλοφορήσουν»

Ρεπορτάζ / Τι θα γίνει επιτέλους με τα ηλεκτρικά πατίνια στην Αθήνα;

Τα ηλεκτρικά πατίνια είναι η νέα τάση μετακίνησης στην πόλη αλλά προς το παρόν δημιουργούν αρκετά προβλήματα και προκαλούν αντιδράσεις. Πώς θα μπουν όρια στην άναρχη κυκλοφορία τους και τη στάθμευσή τους και ποιες υποδομές χρειάζονται;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Τα μεγάλα έργα που αλλάζουν τη χώρα: Ποια προχωρούν και ποια καθυστερούν

Ρεπορτάζ / Τα μεγάλα έργα που αλλάζουν τη χώρα: Ποια προχωρούν και ποια καθυστερούν

Νέοι αυτοκινητόδρομοι, νέες γραμμές μετρό, νοσοκομεία, σιδηρόδρομοι, αεροδρόμια. Στις μακέτες όλα φαίνονται φανταστικά. Πότε όμως στ' αλήθεια παραδίδονται, πόσο κοντά στις μακέτες θα είναι η πραγματικότητα; Και ποια οφέλη μπορεί να προσφέρουν στην κοινωνία και την οικονομία;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Απειλείται η οικονομία από νέο κραχ;

Οπτική Γωνία / Έρχεται νέο παγκόσμιο κραχ;

Εμπορικοί πόλεμοι, γεωπολιτικές απειλές και ο κίνδυνος παγκόσμιας ύφεσης. Πόσο θα επηρεαστεί η Ελλάδα από τη νέα εποχή Τραμπ; Ο καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, Κώστας Μήλας, μιλά στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μπορεί μια φεμινίστρια να είναι χριστιανή; 

Οπτική Γωνία / Μπορεί μια φεμινίστρια να είναι χριστιανή; 

Υπάρχει τελικά ασυμβίβαστο μεταξύ χριστιανισμού και φεμινισμού; Μπορούν οι δύο ταυτότητες να συνυπάρξουν ή πρόκειται για έναν αδύνατο συνδυασμό; Δύο γυναίκες παραθέτουν τα επιχειρήματα κάθε πλευράς.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Το πράσινο της Αθήνας και τα πάθη του

Ρεπορτάζ / Το πράσινο της Αθήνας και τα πάθη του

Το πράσινο της πόλης μπορεί να είναι περιορισμένο, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις είναι αξιόλογο - και η άνοιξη το φέρνει ξανά στο προσκήνιο, μαζί με τα προβλήματά του. Λύσεις υπάρχουν· το ζητούμενο είναι να εισακουστούν.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ζωή, όπως Ζορό

Βασιλική Σιούτη / Ζωή, όπως Ζορό

Τιμωρός του κατεστημένου ή εκπρόσωπος μιας δήθεν αντισυστημικής ελίτ που παίζει με τα σπίρτα; Η δημοσκοπική εκτόξευσή της είναι γεγονός και όλοι προσπαθούν να μαντέψουν πόσο θα κρατήσει και ποιες θα είναι οι συνέπειες.   
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Πράγματι, μεγάλος αριθμός των Ένορκων Διοικητικών Εξετάσεων καταλήγουν σε απαλλακτικά πορίσματα»

Οπτική Γωνία / Οι ΕΔΕ στην Ελλάδα: Πόσες καταλήγουν σε απαλλακτικά πορίσματα;

Πότε διενεργείται μια Ένορκη Διοικητική Eξέταση; Είναι αλήθεια ότι μεγάλος αριθμός ΕΔΕ καταλήγουν στο αρχείο και τι πρέπει να αλλάξει στο ρυθμιστικό πλαίσιο; Μιλά στη LiFO ο δικηγόρος στον Άρειο Πάγο, Νίκος Βιτώρος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ