ΓΙΑ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ ΤΟ ρεγκετόν ήταν ανδρική υπόθεση για τους Πορτορικανούς, όπως και το χιπ χοπ για τους Έλληνες. Ήταν ένα μουσικό είδος στο οποίο κυριαρχούσε η ματσίλα και οι άνδρες εκπρόσωποί του ράπαραν με λεπτομέρειες για τη σεξουαλική τους υπεροχή, εκτός από τα ναρκωτικά ή την παρανομία και την αντίθεσή τους γενικά στο σύστημα. Το ρεγκετόν στην πιο σκληρή εκδοχή του ήταν διαβόητο για τους σεξιστικούς και συχνά μισογύνικους στίχους του. Για τις γυναίκες και τα queer άτομα έμοιαζε απόρθητο κάστρο.
Βέβαια, στην ιστορία του υπήρξαν γυναίκες που ξεπέρασαν τα όρια του είδους, αλλά ελάχιστες περιπτώσεις κατάφεραν να αφήσουν το στίγμα τους. Μια από αυτές ήταν η θρυλική Ivy Queen με τον φεμινιστικό ύμνο «Yo Quiero Bailar» στα '90s αλλά και η πιο σύγχρονη La Sista στις αρχές των ‘00s. Για queer άτομα, ούτε συζήτηση.
Από τα 2010s μέχρι σήμερα που το ρεγκετόν θεωρείται παγκόσμιο φαινόμενο, κυριαρχώντας στα τσαρτ όλου του κόσμου, οι μεγαλύτερες και πιο εμπορικές σταρ της σκηνής δεν είναι Πορτορικανές, κι ας κάνουν τεράστια καριέρα εκεί. Η Karol G είναι από την Κολομβία και η Natti Natasha από τη Δομινικανή Δημοκρατία.
Σύμφωνα με το «Rolling Stone», αυτή η ενδιαφέρουσα πολιτισμική στροφή δεν έγινε σε μια μέρα. Αντιθέτως ήταν το αποτέλεσμα μιας σειράς από πολιτικές αναταραχές και φυσικές καταστροφές σε ένα νησί που ακόμη πάλευε με τους αποικιοκρατικούς δαίμονες του παρελθόντος.
Αν ρίξουμε μια ματιά και σε πιο ανεξάρτητες δημιουργούς, η Αργεντίνα MS Nina και η Ισπανίδα Bad Gyal καθιερώθηκαν από την πιο ανοιχτή σκηνή της Βαρκελώνης, ενώ από την άλλη το LGBTQ+ friendly υποείδος, το neoperreo, στο οποίο ηγείται η Χιλιανή Tomasa Del Real, άνθισε περισσότερο στο Λος Άντζελες και στο Μεξικό. Στο Πουέρτο Ρίκο η κατάσταση παρέμενε στάσιμη πριν ξεπεταχτεί τα τελευταία δυο χρόνια μια νέα γενιά queer γυναικών που τολμάει να τραγουδήσει για τα βιώματά της και το σεξ, κάτι σχεδόν ανήκουστο για τη σκηνή της χώρας.
Σύμφωνα με το «Rolling Stone», αυτή η ενδιαφέρουσα πολιτισμική στροφή δεν έγινε σε μια μέρα. Αντιθέτως ήταν το αποτέλεσμα μια σειράς από πολιτικές αναταραχές και φυσικές καταστροφές σε ένα νησί που ακόμη πάλευε με τους αποικιοκρατικούς δαίμονες του παρελθόντος. Το 2017, ο τυφώνας Μαρία γονάτισε τη χώρα, χτυπώντας την οικονομία και τις υποδομές της, και αφήνοντας στο διάβα του χιλιάδες θύματα.
Ακολούθησαν οι σεισμοί του 2020 και μετά ήρθε η πανδημία. Όλα αυτά τα γεγονότα οδήγησαν σε αύξηση των κρουσμάτων ενδοοικογενειακής βίας και των προβλημάτων ψυχικής υγείας. Οι αυτοκτονίες είχαν άνοδο της τάξης του 50% και οι γυναικοκτονίες διπλασιάστηκαν το 2021, συσπειρώνοντας φεμινιστικές και ΛΟΑΤΚΙ+ οργανώσεις – άλλο ένα κοινό σημείο με την Ελλάδα.
Δεν πρέπει να κάνει εντύπωση, επομένως, το γεγονός ότι η βία απέναντι στις γυναίκες έκανε το ρεγκετόν από το Πουέρτο Ρίκο πιο πολιτικό και ριζοσπαστικό. Αν και ήταν πάντοτε ένα μουσικό είδος ενάντια στο κατεστημένο, με ωμές αφηγήσεις βγαλμένες από την αληθινή ζωή, σήμερα φαίνεται να αποκτάει μια πιο καίρια πολεμική.
Οι νέες εκπρόσωποί του, στην πλειοψηφία τους queer και τρανς γυναίκες, δεν πατάνε πλέον σε παλιότερα στερεοτυπικά γυναικεία πρότυπα και μιλούν ανοιχτά για το πώς βιώνουν τον έρωτα και τη γυναικεία ενδυνάμωση με μια εντελώς φρέσκια ματιά, χρησιμοποιώντας ωμές περιγραφές όπως ακριβώς κάνουν οι άνδρες ομότεχνοί τους. Ταυτόχρονα, διαστρεβλώνουν τον ήχο του ρεγκετόν, οδηγώντας τον σε νέες κατευθύνσεις.
Αυτό που κυρίως διαφοροποιεί τις συγκεκριμένες μουσικούς και τη σκηνή από άλλες είναι ότι δρουν στο mainstream και όχι στο περιθώριο. Επιπλέον, έχουν την υποστήριξη του Bad Bunny, του σημαντικότερου ίσως Πορτορικανού ράπερ της τελευταίας δεκαετίας, ο οποίος σαρώνει παγκοσμίως. Κάτι που δεν το λες και λίγο, χωρίς να σημαίνει ότι κρύβεται πάλι ένας άνδρας πίσω από όλα.
Ας πούμε, όμως, ότι η βοήθειά του ήταν καθοριστική για στρέψει την προσοχή του ένα ευρύτερο κοινό στη μουσική επανάσταση που συμβαίνει στο είδος, ενώ πρόσφερε αναγνώριση και αποδοχή, κάτι που συμβαίνει σπάνια σε αυτούς τους μουσικούς χώρους. Να τονίσουμε εδώ ότι το ρεγκετόν είναι η λαϊκή μουσική όχι μόνο του Πουέρτο Ρίκο αλλά σχεδόν ολόκληρης της Λατινικής Αμερικής – και η πιο εμπορική.
Ένας βασικός λόγος που ο διεθνής Τύπος άρχισε να ασχολείται με τη συγκεκριμένη σκηνή ήταν οι συναυλίες του Bad Bunny στη χώρα του στο απόγειο της επιτυχίας του. Ως γκεστ του δεν προσκάλεσε άλλους υπερδιάσημους καλλιτέχνες αλλά queer γυναίκες που μόλις έσκαγαν στην alternative σκηνή του Πουέρτο Ρίκο. Σχεδόν εύχεσαι να είχε συμβεί κάτι ανάλογο και εδώ με τη σκηνή του χιπ χοπ, που είναι το εμπορικότερο μουσικό είδος μετά το λαϊκό.
Όχι ότι δεν συμβαίνουν πράγματα, όπως mainstream συνεργασίες, αλλά είναι μεμονωμένες περιπτώσεις, όπως και οι σκληροπυρηνικοί τράπερ που τάσσονται δημόσια υπέρ σειρών όπως το «Milky Way». Πριν από δυο χρόνια είδαμε μια αύξηση κυρίως σε γυναίκες που άρχισαν να ασχολούνται πιο ενεργά με το ραπ, δυστυχώς, όμως, αυτή η τάση δεν φαίνεται να έχει διάρκεια και παραμένει ακόμη στο περιθώριο, κολλημένη σε αφηγήσεις και πρότυπα παλιότερων εποχών. Θα ήταν ωραίο να βλέπαμε μια συνεργασία του πιο επιδραστικού ράπερ της γενιάς του με μια γυναίκα συνάδελφό του – και δεν εννοώ τον Light. Ας ελπίσουμε ότι κάποια στιγμή αυτό θα αλλάξει.
RaiNao
Γεννήθηκε σε ένα προάστιο του Σαν Χουάν σε μουσική οικογένεια, για την οποία το ρεγκετόν ήταν απαγορευμένο. Άκουγε, όμως, στα κρυφά καλλιτέχνες όπως η Ivy Queen. Έμαθε το ροκ από το Guitar Hero και στην εφηβεία της ξεκίνησε να παίζει σαξόφωνο. Είναι απόφοιτη του Escuela Libre de Música. Σπούδαζε βιολογία με σκοπό να γίνει χειρουργός. Η μουσική, όμως, την κέρδισε. Στα τραγούδια της συχνά αφηγείται τις σχέσεις της με γυναίκες και άνδρες. Άκου: Tentretiene
RaiNao - Tentretiene (Video Oficial)
Paopao
Για χρόνια η 26χρονη Paopao δούλευε στο παρασκήνιο γράφοντας για γκρουπ και καλλιτέχνες όπως οι CNCO και η Chiquis. Μάλιστα η συνεργασία της με τη δεύτερη τής χάρισε ένα Grammy. Το 2021, όμως, αποφάσισε να χαράξει τον δικό της δρόμο με σκοπό να βάλει ένα τέλος στις στερεοτυπικές απεικονίσεις των γυναικών. Ηχητικά τα κομμάτια της είναι μια μίξη ρεγκετόν και alternative ποπ. Άκου: Αlgo así
algo así - paopao
Young Miko
Ανοιχτά λεσβία, η Young Miko δούλευε ως tattoo artist πριν γίνει viral το 2022 με το κομμάτι της «Riri». Ξεκίνησε να γράφει ποιήματα όταν πήγαινε σε καθολικό σχολείο. Η θρησκευόμενη οικογένειά της δεν μπορούσε αρχικά να δεχτεί τη σεξουαλική της ταυτότητα, αλλά μέσω της ψυχοθεραπείας αναγνώρισαν το λάθος τους. Έμαθε να ραπάρει από βίντεο στο YouTube, ενώ η μουσική της εμπνέεται από τα άνιμε και τα Powerpuff Girls. Άκου: Riri, Wiggy
Young Miko - wiggy
Chesca
Γεννημένη και αυτή σε μουσική οικογένεια, από 10 χρονών άρχισε να εκπαιδεύεται σε ειδικό σχολείο για τις παραστατικές τέχνες. Στα 11 της την ανακάλυψαν από τη Sony Latin, αλλά ένα σοβαρό ατύχημα με σκάφος παραλίγο να της στοιχίσει τη ζωή. Έχασε το 70% των μαλλιών της από τα τραύματα στο κρανίο της και χρειάστηκε 14 χειρουργικές επεμβάσεις για να συνέλθει. Λόγω της κατάστασής της αντιμετώπισε bullying στο σχολείο, αλλά αυτές οι αντιξοότητες δεν κατάφεραν να την αποσπάσουν από το όνειρό της. Άκου: Tu Weekend
Chesca - Tu Weekend (Official Music Video w/ Tayler Holder)
Villano Antillano
Η Antillano είναι ίσως η σημαντικότερη δημιουργός της συγκεκριμένης σκηνής. Στα 17 της, οι γονείς της την πέταξαν έξω από το σπίτι και χρειάστηκε να κάνει τρεις δουλειές για να επιβιώσει. Μια από αυτές ήταν η σεξεργασία. Η Antillano αυτοπροσδιορίζεται ως non-binary άτομο και τρανσφεμινίστρια. Στο πρώτο επίσημο άλμπουμ της «La sustancia X» εξιστορεί την εμπειρία της από τη φυλομετάβαση. Άκου: Villano Antillano: Bzrp Music Sessions
VILLANO ANTILLANO || BZRP Music Sessions #51
Ana Macho
Με μια μοναδική lo-fi αισθητική, το άτομο που είναι γνωστό ως Ana Macho αυτοπροσδιορίζεται ως τρανς και non-binary. Από καλλιτεχνική οικογένεια, εντυπωσίασε μετά από ένα σετ στο Boiler Room, ενώ διασκεύασε το θρυλικό κομμάτι «El Gran Varon» του Willie Colón από το 1986, που αφηγείται τη ζωή ενός queer ατόμου που πεθαίνει από AIDS στο δωμάτιο ενός νοσοκομείου στη Νέα Υόρκη. Άκου: Universo
Ana Macho - Universo (Video Oficial)
