Γεννήθηκε στη Βουλγαρία το 1943. Από το 1962 μετακόμισε στην τότε Ανατολική Γερμανία, όπου σπούδασε Κτηνιατριακή (!) και Θεατρικές Σπουδές. Το θέατρο τον κέρδισε: μαθητής αρχικά του Μπένο Μπεσόν, βρήκε στο πρόσωπο του Χάινερ Μίλερ τον μέντορα που του άνοιξε νέους δρόμους σκέψης και αντιμετώπισης του θεάτρου. Η ζωή του υπήρξε περιπετειώδης: έφυγε το 1979 από την Ανατολική Γερμανία σε ένδειξη συμπαράστασης προς τον εξόριστο ποιητή και στιχουργό Βόλφ Μπίρμαν. Για λίγα χρόνια ξαναγύρισε στη Βουλγαρία - όπου σκηνοθετούσε τακτικά ήδη από το 1972. Αλλά όταν ανέβασε τον Φιλοκτήτη του Μίλερ στη Σόφια το 1983, του απαγόρευσαν να εργαστεί ξανά στην πατρίδα του. Εκείνη την κρίσιμη στιγμή η υποστήριξη του Μίλερ ήταν καθοριστική, γιατί ο Γκότσεφ μπόρεσε να απασχοληθεί κανονικά και να διακριθεί επανειλημμένως, σκηνοθετώντας παραστάσεις σ' όλα τα μεγάλα θέατρα του γερμανόφωνου χώρου. Ακολουθώντας τη φιλοσοφία του «φτωχού θεάτρου», του οποίου πολύτιμη ύλη είναι το έμψυχο υλικό, με τη συγκέντρωση και τη σοβαρότητα που χαρακτηρίζουν τη δουλειά του, ο εξηνταπεντάχρονος Γκότσεφ κατόρθωσε να αναγνωριστεί ακόμη και από θεατές και κριτικούς που γαλουχήθηκαν από την ποπ κουλτούρα. Κρατώντας αποστάσεις από το άγρια ειρωνικό σημερινό θέατρο, εξακολουθεί να ψάχνει και να αναδεικνύει την ουσία της ανθρώπινης κατάστασης, τη γυμνή αλήθεια.
Ο Μίλερ πρότεινε ανοιχτές φόρμες και πολλαπλά επίπεδα σήμανσης στην αρχαία τραγωδία - υπέγραψε, όπως έγραψε ο Λέμαν, μια δραματουργία-μοντάζ. Η αρχαία τραγωδία πάλι έχει μια συγκεκριμένη φόρμα που δεν μπορεί να ειδωθεί ανεξάρτητα από το περιεχόμενο.
Το υλικό που βρήκε ο Μίλερ στην αρχαία ελληνική τραγωδία γονιμοποίησε το σύνολο του έργου του. Οι μεταφράσεις του, των Περσών, του Προμηθέα, αποδεικνύουν αυτήν τη μοναδική σχέση. Υπάρχουν πολλές μεταφράσεις στη γερμανική αλλά είναι μπαρόκ, στοιχείο που καθιστούσε τον αρχαίο τραγικό λόγο σχεδόν απροσπέλαστο. Ο Μίλερ κατάφερε, μένοντας πιστός στην ουσία και με γυμνό λόγο, να φωτίσει πάρα πολλά επίπεδα. Μας βοήθησε να καταλάβουμε καλύτερα τον Αισχύλο. Όταν ασχολείσαι με τις αισχυλικές τραγωδίες (φόρμα και περιεχόμενο μαζί) είναι σαν να μπαίνεις σ' έναν αρχαιολογικό χώρο, όπου σκάβεις, κι όλο να σκάβεις, κι όλο βρίσκεις. Είναι κείμενα ανεξάντλητα κι αυτό ο Μίλερ το έδειξε καλά.
Διάβασα ότι έχει κρατήσει τις δομές της πολύ επιτυχημένης παράστασης του Βερολίνου, αλλά έχετε προσθέσει και νέα στοιχεία. Ποια είναι αυτά;
Παρ' ότι κράτησα κάποιες δομές της δραματουργίας που ανακαλύψαμε στην προηγούμενη παράσταση, η συγκεκριμένη έχει στηθεί με εντελώς καινούργια ματιά. Για να είμαι πιο συγκεκριμένος, στο Βερολίνο, ένας ηθοποιός είχε αναλάβει το Χορό και δύο τον Αγγελιοφόρο. Εδώ, ο Χορός είναι πολυπρόσωπος και αποτελείται από γυναίκες και ο ρόλος του Αγγελιοφόρου έχει μοιραστεί σε τέσσερις ηθοποιούς. Ακόμη, εισάγω ένα επιπλέον πρόσωπο, έναν Τρελό, όχι επειδή είμαστε πιο έξυπνοι απ' τον Αισχύλο αλλά επειδή ήθελα μια γέφυρα από την αρχαιότητα στο σήμερα. Είναι μια απολύτως αυτόνομη φιγούρα που διατρέχει τη δράση, και ως βασικό χαρακτηριστικό του έχει ότι δεν αναμειγνύεται με το «σύστημα» του πολέμου.
Γιατί προτιμήσατε ένα Χορό γυναικών από το Χορό των γερόντων;
Το θέμα που πραγματεύεται το έργο είναι η ήττα, οι ηττημένοι. Επειδή οι άνδρες λείπουν στον πόλεμο, στην πόλη έχουν μείνει μόνον οι γυναίκες. Και οι γυναίκες δίνουν μια πολύ συναισθηματική διάσταση στη στιγμή. Θέλησα μέσα από τα σώματα των γυναικών να εκφραστεί η μοναξιά τους.
Κατά μία ανάλυση, μέσω της ήττας των Περσών, το έργο αναφέρεται στην νίκη της ισορροπίας. Ποια είναι η γνώμη σας;
Δεν νομίζω ότι η ισορροπία νικά. Η νίκη της Ελλάδας δεν αφορά τον τρόπο που καταλήγει το έργο. Μέσα από τον πόλεμο όλο το σύστημα στην Περσία αναστατώνεται, αλλά στο τέλος, αν και ηττημένος, ο Ξέρξης ανακτά τη δύναμή του και αποκαθιστά την εξουσία του με τη βοήθεια της Άτοσσας. Ακόμη και για τον τρόπο που λειτουργούν οι δυνάμεις της συντήρησης, σήμερα που τα ακροδεξιά κόμματα ανεβαίνουν στην Ευρώπη, παρέχουν υλικό οι Πέρσες. Πιο συγκεκριμένα, με τον τρόπο που ανακαλείται ο μεγάλος νεκρός βασιλιάς, ο Δαρείος, που ανακαλείται πολύ συνειδητά, για να γιορτασθεί το παλιό, ενδυναμώνοντας έτσι το καθεστώς. Το βέβαιο είναι ότι η παράσταση δεν τελειώνει μέσα στην αρμονία. Ούτως ή άλλως, δεν είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος. Θα υιοθετούσα αυτό που είχε πει κάποτε ο Μίλερ: «Είμαι πεσιμιστής. Πιστεύω ακράδαντα στο Τέταρτο Παγκόσμιο Πόλεμο».
Ποια είναι η σχέση σας με το παρελθόν; Ο Μίλερ επέμεινε στη σημασία της μνήμης, στην ανάγκη «να συνδιαλεγόμαστε με τους νεκρούς».
Δεν υπάρχει μέλλον χωρίς παρελθόν. Το παρελθόν είναι για μένα κάτι πολύ ζωντανό, γι' αυτό και συνεχίζω το διάλογο μαζί του. Αλλά και για έναν ακόμη λόγο: έχω πρόβλημα με τη σύγχρονη θεατρική γραφή. Γιατί; Απλώς γιατί δεν είναι τόσο καλή όσο του Μίλερ ή του Αισχύλου.
Έχετε πει ότι η κρίση, σαν κι αυτή που βρίσκεται σε εξέλιξη, είναι κατά μία έννοια χρήσιμη. Από την άλλη, η απελπισία και η έλλειψη θετικής προοπτικής έχει οδηγήσει πολλούς δημιουργούς σ' έναν άνευ προηγουμένου κυνισμό.
Στην κρίση βλέπουμε πιο συγκεκριμένα. Όσο για τον κυνισμό, εγώ πιστεύω ότι μπορεί να είναι πολύ δημιουργικός. Για μένα σημαίνει καθαρή οπτική, είναι ένα μαχαίρι με το οποίο κάνεις ανατομία, ένας τρόπος που δίνει μεγάλη ενεργεία στο πως αντιμετωπίζει κανείς τα πράγματα.
σχόλια