Από πού προήλθαν οι μυθικές μαντλέν του Μαρσέλ Προυστ;

Από πού προήλθαν οι μυθικές μαντλέν του Μαρσέλ Προυστ; Facebook Twitter
Ο Μαρσέλ Προυστ το 1910.
0

Η έκθεση στη βιβλιοθήκη François Mitterrand «La Fabrique de l'oeuvre» («Η δημιουργία του έργου»), που θα διαρκέσει έως τις 22 Ιανουαρίου 2023, αποτίνει φόρο τιμής στην αναζήτηση του χαμένου χρόνου, με ένα ταξίδι στον κόσμο του Μαρσέλ Προυστ.

Αυτή είναι η τέταρτη έκθεση που οργανώνει η BnF για τον Προυστ (μετά από εκείνες του 1947, του 1965 και του 1999). Χρειάστηκαν τρία χρόνια δουλειάς και πολύς χρόνος ώστε να τοποθετηθούν περίπου 370 αντικείμενα (χειρόγραφα, φωτογραφίες, πίνακες, φορέματα, έπιπλα, αφίσες κ.λπ.) σε 750 τετραγωνικά μέτρα.

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, η οποία διαθέτει τη μεγαλύτερη συλλογή Προυστ στον κόσμο (το ίδιο ισχύει για τον Ζολά και τον Ουγκό), θα προσφέρει στο κοινό ορισμένα από τα αντικείμενα που αποκτήθηκαν τα τελευταία χρόνια: τα πρόχειρα βιβλία από τη συλλογή του Ζακ Γκερέν, που αποκτήθηκαν το 1983, το ημερολόγιο του 1906 που αγοράστηκε το 2013, τα «εβδομήντα πέντε φύλλα» που μεταβιβάστηκαν από το κληροδότημα του Μπερνάρ ντε Φαλούα το 2020 και το αντίγραφο σε λεπτό χαρτί της πρωτότυπης έκδοσης του «Du Côté de chez Swann».

«Ποτέ στο παρελθόν δεν είχαν παρουσιαστεί τόσα πολλά χειρόγραφα του "Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο", ποτέ δεν είχε καταδειχθεί και εικονογραφηθεί σε αυτή την κλίμακα ο ρόλος και η σημασία τους στη γένεση καθενός από τα κύρια επεισόδια του μυθιστορήματος», λένε οι επιμελητές της έκθεσης.

«Όταν ο Προυστ διαγράφει ένα απόσπασμα, αυτό δεν σημαίνει ότι επιθυμεί να το αποσύρει αλλά να το μετακινήσει. Όταν δεν το θέλει πια, γράφει με το χέρι ”διαγράφεται”».

«Ποτέ στο παρελθόν δεν είχαν παρουσιαστεί τόσα πολλά χειρόγραφα του "Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο", ποτέ δεν είχε καταδειχθεί και εικονογραφηθεί σε αυτή την κλίμακα ο ρόλος και η σημασία τους στη γένεση καθενός από τα κύρια επεισόδια του μυθιστορήματος», λένε οι επιμελητές της έκθεσης.

Αυτός ο λογοτεχνικός περίπατος αρθρώνεται σε δέκα αλληλουχίες. Κάθε ένα από τα δωμάτια είναι αφιερωμένο σε έναν από τους επτά τόμους του «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», από το «Από τη μεριά του Σουάν» μέχρι τον «Ανακτημένο Χρόνο».

Λίγες μέρες προτού κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις B. Grasset, με προσωπικά έξοδα του συγγραφέα, η πρώτη ενότητα του «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», ο Μαρσέλ Προυστ παραχωρεί μια συνέντευξη στον δημοσιογράφο Elie-Joseph Bois: «Δημοσιεύω μόνο το "Από τη μεριά του Σουάν", τον πρώτο τόμο ενός μυθιστορήματος που φέρει τον γενικό τίτλο "Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο". Θα ήθελα να δημοσιεύσω όλο το έργο μαζί· όμως στις μέρες μας δεν εκδίδονται πλέον πολύτομα έργα. Είμαι όπως κάποιος που έχει έναν τοιχοτάπητα πολύ μεγάλο για τα σημερινά διαμερίσματα και που υποχρεώθηκε να τον τεμαχίσει. Μερικοί νέοι συγγραφείς, που συμπαθώ άλλωστε τις ιδέες τους, συνιστούν, αντίθετα, σύντομη δράση και λίγα πρόσωπα. Η αντίληψή μου δεν είναι αυτή για το μυθιστόρημα».

Μαρσέλ Προυστ: Από τη γοητεία των χειρογράφων στην αναζήτηση της μαντλέν Facebook Twitter
Jacques-Émile Blanche, «Προσωπογραφία του Μαρσέλ Προυστ», 1892. © RMN-Grand Palais (musée d’Orsay) / Hervé Lewandowski

Η έκθεση αποτελεί μια πρωτοφανή κατάδυση στο «κεντρικό εργαστήριο» του συγγραφέα. Ανάμεσά τους, το βραδινό φιλί, η μικρή μαντλέν (που στην αρχή ήταν ένα απλό κομμάτι μπαγιάτικο ψωμί, στη συνέχεια ένα παξιμάδι!), ο θάνατος της γιαγιάς, η εμφάνιση του βαρόνου de Charlus, η φυγή της Albertine, η Βενετία, το «bal de têtes». «Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι στην αρχή ο Προυστ προέβλεπε μόνο δύο τόμους», διευκρινίζει ο Antoine Compagnon. «Και μετά υπήρξε ένας τρίτος και ένας τέταρτος».

Τα θεαματικά χειρόγραφα του Προυστ βρίσκονται στο επίκεντρο της έκθεσης. Βλέπουμε τις περίφημες paperoles (χάρτινα προσχέδια), τις προσθήκες του γραμμένες σε φύλλα χαρτιού κολλημένα και διπλωμένα σε ακορντεόν σε σημειωματάρια μαυρισμένα με μελάνι, τα οποία μπορεί να φτάνουν τα 2,5 μέτρα σε μήκος. Εκτίθενται ανάμεσα στα χειρόγραφα, τα δακτυλογραφήματα, τις πλάκες, τα «ντουλάπια», τα σημειωματάρια, τα αποσπάσματα από τα σημειωματάρια, γεμάτα με διαγραφές και προσθήκες.

Ο επισκέπτης μπορεί να ανακαλύψει, κάτω από το γυαλί μιας βιτρίνας, τη μεγαλύτερη χειρόγραφη πρόταση του «Αναζητώντας», που προέρχεται από τα Σόδομα και Γόμορρα. Μια γραμματέας του NRF, η δεσποινίς Ραμπλέ, αποφάσισε μια μέρα να κόψει το χειρόγραφο του Προυστ και να το τοποθετήσει σε μεγάλα φύλλα. Ήταν ένα συνονθύλευμα από όλες τις διορθώσεις, τις σβησίματα, τις προσθήκες του. Έτσι προέκυψαν εκατό φύλλα, εννέα από τα οποία βρίσκονται στην έκθεση, που κανείς δεν είχε δει από τον Προυστ!

Μαρσέλ Προυστ: Από τη γοητεία των χειρογράφων στην αναζήτηση της μαντλέν Facebook Twitter
Μαρσέλ Προυστ. Χειρόγραφα από το «À l'ombre des jeunes filles en fleurs» («Στη σκιά των κοριτσιών με τα λουλούδια»). © BnF

Η διαδικασία αποκαλύπτει έναν συγγραφέα σχολαστικό και τελειομανή, έναν ακούραστο επιμελητή και αναθεωρητή της δουλειάς του, ο οποίος μοχθούσε για μία μόνο λέξη, για ολόκληρες προτάσεις, ακόμη και για ολόκληρες σελίδες που ήταν διάτρητες με διορθώσεις γραμμένες στα πάνω, κάτω και πλαϊνά περιθώρια. Σε μια εκδοχή του cut-and-paste πριν την εποχή των υπολογιστών, ο Προυστ έκοβε μεγάλα τμήματα χειρόγραφου ή δακτυλογραφημένου κειμένου και τα κολλούσε αλλού.

«Ο Προυστ ήταν ο μεγαλύτερος μυθιστοριογράφος του 20ού αιώνα, όπως ακριβώς ήταν ο Τολστόι στον 19ο», έχει γράψει ο Άγγλος συγγραφέας Γκράχαμ Γκριν.

Ο Προυστ προτιμούσε να γράφει με την πένα του στο κρεβάτι, καθώς ήταν συχνά άρρωστος και πέρασε τα τελευταία τρία χρόνια της ζωής του κυρίως περιορισμένος στο δωμάτιό του, όπου κοιμόταν κατά τη διάρκεια της ημέρας και δούλευε τη νύχτα.

Προς τέρψη των ιστορικών της λογοτεχνίας, ο Προυστ διατήρησε τα περισσότερα χειρόγραφά του. Δούλευε και αναθεωρούσε τους τρεις τελευταίους τόμους του μυθιστορήματος το βράδυ πριν από τον θάνατό του, στις 18 Νοεμβρίου 1922, όταν πέθανε από πνευμονία, σε ηλικία 50 ετών. Το έργο του και τα έγγραφά του πέρασαν στον αδελφό του Ρομπέρ, ο οποίος εξασφάλισε τη μεταθανάτια έκδοση των τριών βιβλίων, και το 1962 η κόρη του Ρομπέρ, Suzy Mante-Proust, παρέδωσε όλα τα έγγραφα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας.

Μαρσέλ Προυστ: Από τη γοητεία των χειρογράφων στην αναζήτηση της μαντλέν Facebook Twitter
Πίνακας του Joseph Mallord William Turner. © RMN-Grand Palais (musée du Louvre) / Mathieu Rabeau)

Για να συνοδεύσουν τα γραπτά του Προυστ, στην έκθεση υπάρχουν αντικείμενα που κατοικούν στο ρομαντικό σύμπαν του: μια συρταριέρα Empire, αφίσες θεάτρου, τα περίφημα μακρόστενα σημειωματάριά του Kirby, το σχέδιο του Grand Hôtel de Cabourg, γυναικεία ρούχα με την υπογραφή Fortuny ή Doucet, πολυάριθμες φωτογραφίες, μεταξύ των οποίων ένα ανέκδοτο πορτρέτο της γκουβερνάντας Céleste Albaret και εκείνο της Agostinelli που ενέπνευσε τον χαρακτήρα της Albertine.

Επίσης, εκτίθενται αριστουργήματα ζωγραφικής που συνδέονται με την ιστορία, υπογεγραμμένα από τους Monet, Turner, Renoir, van Dongen, δανεισμένα από τα εθνικά μουσεία, το πορτρέτο του Robert de Montesquiou από τον Boldini, ο πίνακας «Le Cercle de la rue Royale» από τον James Tissot, όπου εμφανίζεται η έμπνευση για τον χαρακτήρα του Charlus. Υπάρχει και το «Le Jet d'eau» του Hubert Robert, που κρέμεται στα σαλόνια του Guermantes. Από το 1973, ο πίνακας βρισκόταν στα Ηλύσια. Ο Εμμανουέλ Μακρόν συμφώνησε να τον δανείσει για την έκθεση.

Μαρσέλ Προυστ: Από τη γοητεία των χειρογράφων στην αναζήτηση της μαντλέν Facebook Twitter
Μαρσέλ Προυστ. Σημειωματάριο 71 «Dux». 1913-1914. BnF, département des Manuscrits (Précision : Fuite d’Albertine) (© BnF)

Ένα από τα ενδιαφέροντα κομμάτια της έκθεσης είναι η σχέση του με τις μικρές μαντλέν, το πιο «λογοτεχνικό μπισκότο του κόσμου», οι οποίες σε προηγούμενες εκδοχές του έργου του ήταν μπαγιάτικο ψωμί, φρυγανιές και μπισκότα που έμοιαζαν με παξιμάδια. Το «επεισόδιο των μαντλέν», όπως έγινε γνωστό, είναι ένα από τα πιο διάσημα γεγονότα στο θεμελιώδες έργο του, συμπυκνώνοντας το θέμα της ακούσιας μνήμης.

Σε διάστημα δύο ετών, ο συγγραφέας έγραψε διάφορες εκδοχές της παιδικής του ανάμνησης. Το 1907, όταν δούλευε πάνω στον πρώτο τόμο, ήταν το βούτηγμα του pain rassis, ενός κομματιού μπαγιάτικου ψωμιού, στο τσάι, που προκάλεσε την ευφορία του. Στην επόμενη εκδοχή, είχε γίνει ψημένο ψωμί, ή τοστ, και κάποια στιγμή γύρω στο 1908 έγινε biscotte, ένα είδος σκληρού μπισκότου.

Τελικά, ο Προυστ κατέληξε σε «εκείνα τα παχουλά, μικρά κέικ».

Μαρσέλ Προυστ: Από τη γοητεία των χειρογράφων στην αναζήτηση της μαντλέν Facebook Twitter
Τελικά, ο Προυστ κατέληξε σε «εκείνα τα παχουλά, μικρά κέικ».

«Και ξαφνικά παρουσιάστηκε η ανάμνηση. Αυτή η γεύση ήταν η γεύση του μικρού κομματιού της μαντλέν που την Κυριακή το πρωί στο Κομπραί (τη μέρα εκείνη δεν έβγαινα πριν απ’ την ώρα της λειτουργίας) μου πρόσφερε η θεία μου η Λεονί, όταν πήγαινα να της πω καλημέρα στο δωμάτιό της, αφού πρώτα το βουτούσε στο τσάι ή στο φλαμούρι της. Η όψη της μικρής μαντλέν δεν μου ’χε θυμίσει τίποτα πριν να τη γευτώ, ίσως γιατί, έχοντας δει συχνά από τότε μικρές μαντλέν, χωρίς όμως να τις δοκιμάσω, πάνω στα ράφια των ζαχαροπλαστείων, η εικόνα τους είχε εγκαταλείψει εκείνες τις μέρες του Κομπραί για να δεθεί μ’ άλλες πιο πρόσφατες, ίσως γιατί απ’ αυτές τις αναμνήσεις τις εγκαταλειμμένες τόσον καιρό έξω απ’ τη μνήμη δεν επιζούσε τίποτα, όλα είχαν διαλυθεί, οι μορφές –κι αυτή ακόμα του μικρού κοχυλιού της ζαχαροπλαστικής, τόσο στρουμπουλά αισθησιακού κάτω απ’ τις αυστηρές κι ευλαβικές πτυχές του– είχαν διαλυθεί ή, κοιμισμένες, είχαν χάσει τη δύναμη της επέκτασης που θα τους επέτρεπε να ξαναδεθούν με τη συνείδηση» γράφει ο Μαρσέλ Προυστ.

Το παραδοσιακό μικρό κέικ από το Commercy και το Liverdun, δύο κοινότητες της περιοχής της Λωρραίνης στη βορειοανατολική Γαλλία, που έμελλε να δοξαστεί από τον Προυστ, συνδέεται με διάφορους θρύλους.

Μαρσέλ Προυστ: Από τη γοητεία των χειρογράφων στην αναζήτηση της μαντλέν Facebook Twitter
Καρτ ποστάλ εποχής με κυρίες από το Commercy που πουλούσαν μαντλέν στον σταθμό των τρένων.

Άλλοι λένε ότι τα εφηύρε η μαγείρισσα Madeleine Paulmier, που υπηρετούσε τον 18ο αιώνα τον Stanislaus I, δούκα της Λωρραίνης και εξόριστο βασιλιά της Πολωνίας. Σύμφωνα με την ιστορία, ο Λουδοβίκος XV, γαμπρός του δούκα, γοητευμένος από τα μικρά κέικ που ετοίμαζε η Madeleine Paulmier, τα ονόμασε με το όνομά της, ενώ η σύζυγός του, Maria Leszczyńska, τα εισήγαγε λίγο αργότερα στην αυλή των Βερσαλλιών. Έγιναν πολύ αγαπητά στη βασιλική οικογένεια και κατέκτησαν σε χρόνο μηδέν και την υπόλοιπη Γαλλία.

Ωστόσο, άλλες ιστορίες έχουν συνδέσει το κέικ με το προσκύνημα στην Κομποστέλα, στην Ισπανία: μια προσκυνήτρια με το όνομα Μαντλέν λέγεται ότι έφερε πίσω τη συνταγή από το ταξίδι της, ή μια μαγείρισσα με το όνομα Μαντλέν λέγεται ότι πρόσφερε μικρά κέικ σε σχήμα κοχυλιού στους προσκυνητές που περνούσαν από τη Λωρραίνη. 

Μαρσέλ Προυστ: Από τη γοητεία των χειρογράφων στην αναζήτηση της μαντλέν Facebook Twitter
Πορτρέτο των Ρομπέρ και Μαρσέλ Προυστ. BnF, département des Manuscrits, dépôt Le Masle. Photographie Bertrand Huet (© BnF)
Μαρσέλ Προυστ: Από τη γοητεία των χειρογράφων στην αναζήτηση της μαντλέν Facebook Twitter
Σκίτσο του Μαρσέλ Προυστ από τον Jacques-Émile Blanche, 15 Οκτωβρίου 1891. Trouville BnF, département des Estampes et de la photographie (© BnF)
Μαρσέλ Προυστ: Από τη γοητεία των χειρογράφων στην αναζήτηση της μαντλέν Facebook Twitter
Χειρόγραφα του Προυστ από το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο». © BnF
Μαρσέλ Προυστ: Από τη γοητεία των χειρογράφων στην αναζήτηση της μαντλέν Facebook Twitter
Χειρόγραφα του Προυστ από το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο». © BnF
Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο»: Γιατί εξακολουθεί να μας γοητεύει ο Προυστ;

Βιβλία και Συγγραφείς / «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο»: Γιατί εξακολουθεί να μας γοητεύει ο Προυστ;

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον Παναγιώτη Πούλο, ομότιμο καθηγητή Φιλοσοφίας και Αισθητικής της ΑΣΚΤ και μεταφραστή του «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο».
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Η Άννα Κοκκίνου διαβάζει σελίδες από το «Αναζητώντας το χαμένο χρόνο»

Αναγνώσεις / Η Άννα Κοκκίνου διαβάζει σελίδες από το «Αναζητώντας το χαμένο χρόνο»

Η στιγμή που το βούτηγμα μιας μαντλέν στο τσάι, ανακαλεί ένα ολόκληρο κόσμο, χαμένο, αλλάζοντας για πάντα την ιστορία της λογοτεχνίας, δεν διαβάζεται απλώς από την μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιό· ερμηνεύεται μοναδικά, για να μείνει ως «θεατρική» παρακαταθήκη.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Φοίβος Οικονομίδης

Βιβλίο / Φοίβος Οικονομίδης: «Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε σε χίλια κομμάτια»

Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Γιακαράντες», ο Φοίβος Οικονομίδης, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, μιλά για τη διάσπαση προσοχής, την αυτοβελτίωση, τα κοινωνικά δίκτυα, το βύθισμα στα ναρκωτικά και τα άγχη της γενιάς του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Το ηθικό ζήτημα με τις μεταθανάτιες εκδόσεις με αφορμή το ημερολόγιο της Τζόαν Ντίντιον

Βιβλίο / Μεταθανάτιες εκδόσεις και ηθικά διλήμματα: Η Τζόαν Ντίντιον στο επίκεντρο

Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις προσφάτως ανακαλυφθείσες «ψυχιατρικές» σημειώσεις της αείμνηστης συγγραφέως, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία της μεταθανάτιας δημοσίευσης έργων ενός συγγραφέα χωρίς την επίσημη έγκρισή του.
THE LIFO TEAM
Στα «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος

Ηχητικά Άρθρα / Γιάννης Τσαρούχης: «Η ζωγραφική μου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή»

Στα εκπληκτικά «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Γιάννη Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος, από τις μινωικές τοιχογραφίες έως τα λαϊκά δημιουργήματα του Θεόφιλου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
George Le Nonce: «Εκτός από τα φέικ νιουζ, υπάρχει η φέικ λογοτεχνία και η φέικ ποίηση»

Ποίηση / George Le Nonce: «Εκτός από τα fake news, υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση»

Με αφορμή την έκδοση του τέταρτου ποιητικού του βιβλίου, με τίτλο «Μαντείο», ο Εξαρχειώτης ποιητής μιλά για την πορεία του, την ποίηση –queer και μη–, και για την εποχή του Web 2.0, αποφεύγοντας την boomer-ίστικη νοοτροπία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Βιβλίο / Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Μια σειρά από επανεκδόσεις αλλά και νέες εκδόσεις, που αφορούν ποιητές και λογοτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή μάς θυμίζουν γιατί επιστρέφουμε σε αυτούς, διαπιστώνοντας ότι παραμένουν, εν πολλοίς, αναντικατάστατοι.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός.

Βιβλίο / Οβίδιος: Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός

Ο κορυφαίος μελετητής του ρωμαϊκού κόσμου Θεόδωρος Δ. Παπαγγελής ολοκλήρωσε την απόδοση στα ελληνικά των 12.000 στίχων του έργου του Οβίδιου, εκφράζοντας ταυτόχρονα τον άκρως μοντέρνο χαρακτήρα του ποιητή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Βιβλίο / «Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Με θέμα την καθημερινότητα έξι αστροναυτών σε έναν διεθνή διαστημικό σταθμό, το μυθιστόρημα που κέρδισε το Booker 2024 μόλις μεταφράστηκε στα ελληνικά, είναι ένα ποίημα για τον πλανήτη Γη και μας καλεί να τον εκτιμήσουμε ξανά.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
2000 χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του, ένα βιβλίο για τους Ρωμαίους αυτοκράτορες γίνεται μπεστ-σέλερ

Βιβλίο / Ο Σουητώνιος του 69 μ.Χ. γίνεται ξανά μπεστ-σέλερ

Οι «Βίοι των Καισάρων», το εξόχως κουτσομπολίστικο βιβλίο που είχε γράψει ο Σουητώνιος για τον βίο και την πολιτεία της πρώτης σειράς των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, κυκλοφόρησε σε νέα μετάφραση και μπήκε στη λίστα με τα ευπώλητα των Sunday Times.
THE LIFO TEAM
«Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Βιβλίο / «Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Ο «ροκ σταρ ιστορικός των ημερών», ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και βραβευμένος συγγραφέας Peter Frankopan, μιλά στη LIFO για τους κινδύνους που απειλούν την Ευρώπη, τη Γάζα και την άνοδο της ακροδεξιάς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Daily / Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Μια εικοσαετία μετά την πρώτη έκδοση του βιβλίου, κυκλοφορεί ξανά σε αναθεωρημένη μορφή, η ενθουσιώδης, στοχαστική, λυρική μελέτη του έργου του σπουδαίου όσο και «πολωτικού» Έλληνα τραγουδοποιού από τον Δημήτρη Καράμπελα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Ο Γιάννης και η φασολιά

Guest Editors / Ο Γιάννης και η φασολιά

Τέλη ’70, Αθήνα. Ένας νεαρός βουτάει στην ποίηση στη βιβλιοθήκη της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης. Οι στίχοι του Γιάννη Κοντού τον αγγίζουν. Χρόνια μετά, ως συγγραφέας πια, δημιουργεί μια λογοτεχνική σχέση που κρατά δεκαετίες, ανάμεσα σε εκδοτικούς οίκους, ταβέρνες και πρωινά τηλεφωνήματα.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ευκλείδης Τσακαλώτος: Οφείλουμε να είμαστε πιο ριζοσπάστες και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστές, ακόμα κι αν αυτό ακούγεται σαν τετραγωνισμός του κύκλου!

Βιβλίο / Ευκλείδης Τσακαλώτος: «Οφείλουμε να είμαστε πιο ριζοσπάστες και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστές στην αριστερά»

Μια πολιτική κουβέντα «εφ’ όλης της ύλης» με τον βουλευτή της Νέας Αριστεράς, πανεπιστημιακό και πρώην υπουργό Οικονομικών στο στούντιο της LiFO με αφορμή το «Μανιφέστο για μια βιώσιμη κοινωνία», το τρίτο του συγγραφικό πόνημα τα τελευταία χρόνια.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ