Γιατί οι κλασικές σπουδές μπορούν να σου αλλάξουν τη ζωή

Γιατί οι κλασικές σπουδές μπορούν να σου αλλάξουν τη ζωή Facebook Twitter
Η "Χρησιμότητα του άχρηστου" του Νούτσιο Όρντινε είναι μια ωδή στη γνώση, στην ομορφιά και στην παιδεία που ακόμα μας κάνουν ανθρώπους, και όχι μαθητές ή περισπούδαστους ρήτορες. Επεξεργασία: Ατελιέ/ LIFO
0

Ο Νούτσιο Όρντινε δεν είναι οποιοσδήποτε καθηγητής πανεπιστημίου ο οποίος γράφει ένα ακόμα βιβλίο για το νόημα της γνώσης. Στόχος του δεν είναι να καταθέσει άλλο ένα επιστημονικό πόνημα αλλά ένα μανιφέστο για την απόλαυση που μας δίνουν τα κλασικά κείμενα, η όμορφη μουσική, η ποίηση, ακόμα και οι αρχές της επιστήμης όταν συνδέονται με την υπαρξιακή αγωνία και την ποίηση. «Η συνάντηση με έναν κλασικό μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή» επιμένει ο Όρντινε και το εννοεί, κατακλύζοντας τον αναγνώστη με επιχειρήματα για όλα αυτά που αγάπησε και λάτρεψε στα μεγάλα κείμενα, το απρόσμενο ταρακούνημα της ομορφιάς και τη γλυκιά αίσθηση της επικοινωνίας με το μεταφυσικό. Επικαλούμενος τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, βλέπει το κλασικό ως αρχή του καινούργιου, ως αυτό που διαποτίζει τη συλλογική μνήμη και τη συντηρεί.

Κάποια στιγμή θυμάται και τον Αδριανό της Γιουρσενάρ, ο οποίος έλεγε πως «Ό,τι καλό έχει λεχθεί από τον άνθρωπο έχει ως επί το πλείστον λεχθεί στα ελληνικά». Κι αυτή είναι και η δική του απάντηση στο γιατί πρέπει να συλλέγουμε φαινομενικά «άχρηστες» γνώσεις. Αυτό που η σύγχρονη, ωφελιμιστική σκοπιά της εκπαίδευσης εκλαμβάνει ως άχρηστο, ο Όρντινε επιμένει ότι είναι η αρχή των πάντων, ίσως γιατί τελικά είναι και η αρχή της ίδιας της ζωής. Η Χρησιμότητα του άχρηστου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα σε μετάφραση Ανταίου Χρυσοστομίδη, είναι μια ωδή στη γνώση, στην ομορφιά και στην παιδεία που ακόμα μας κάνουν ανθρώπους, και όχι μαθητές ή περισπούδαστους ρήτορες. Για όλα αυτά μας μίλησε ο Νούτσιο Όρντινε σε γαλλικά και ιταλικά –ως γνήσιος πολίτης του κόσμου.

Δυστυχώς, όμως, η ευρωπαϊκή σχολαστική πολιτική είναι σκέτη καταστροφή: απαιτεί από 13χρονα παιδιά να επιλέγουν επαγγελματική κατεύθυνση και να αποφασίζουν ποιες σπουδές ακριβώς θα ακολουθήσουν στο μέλλον.

— Φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο το να συντάξει κανείς ένα μανιφέστο πάνω στη σπουδαιότητα των ανθρωπιστικών σπουδών, όχι μόνο λόγω του τεράστιου εύρους που καταλαμβάνει αυτό το πεδίο αλλά κυρίως γιατί δεν μπορεί να καταγράψει με τρόπο ευσύνοπτο το σύνολο των φιλοσοφικών και καλλιτεχνικών προσεγγίσεων στο corpus των υψηλών ιδεών. Πόσο βαρύ ήταν για εσάς το καθήκον να εντοπίσετε τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα ανάμεσα σε αυτό τον πλούτο των αναφορών για να γράψετε ένα μανιφέστο;
Η ανάγκη που γέννησε καταρχάς αυτό το βιβλίο ήταν αυτή του πανεπιστημιακού που ήθελε να καταστήσει σαφές στους φοιτητές του ότι το σχολείο και το πανεπιστήμιο δεν είναι το μέσο για την απόκτηση ενός πτυχίου αλλά ο τρόπος για να γίνει κανείς καλύτερος. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των κλασικών σπουδών: στόχος των συγκεκριμένων πανεπιστημιακών προγραμμάτων δεν είναι η επιτυχία στις εξετάσεις αλλά η αντίληψη και η συνειδητοποίηση του κόσμου στον οποίο ζούμε. Στη Χρησιμότητα του άχρηστου χρησιμοποιώ τα παραδείγματα που εξέθετα στους φοιτητές μου όλα αυτά τα χρόνια διδασκαλίας: εσκεμμένα επέλεξα τις σελίδες που θα μπορούσαν να μιλήσουν στην καρδιά τους και θα μπορούσαν να καταδείξουν την ικανότητα των κλασικών σπουδών να τους κάνουν να αναστοχάζονται καλύτερα πάνω στα καθημερινά ζητήματα.

χρησιμοτητα
Νuccio Οrdine, Η χρησιμότητα του άχρηστου μανιφέστο, με ένα δοκίμιο του Abraham Flexner, Μτφρ.: Ανταίος Χρυσοστομίδης, Επιμέλεια:Σταύρος Πετσόπουλος, Εκδότης: Άγρα Σελίδες: 264

— Γι' αυτό ανατρέχετε σε μια εκπαίδευση που εδράζεται σε συγκεκριμένους πυλώνες, στη φιλοσοφία, στα μαθηματικά και στην τέχνη; Πιστεύετε, αλήθεια, ότι αυτές οι εκδοχές των ανθρωπιστικών σπουδών μπορούν πραγματικά να μας βοηθήσουν να αντισταθούμε στην κατισχύουσα λογική του γρήγορου κέρδους;
Τόσο οι επιστήμες όσο και οι ανθρωπιστικές σπουδές οφείλουν να δώσουν την ίδια μάχη: πρέπει να προασπιστούν τις ανθρωπιστικές επιστήμες (που τείνουν να εξαφανιστούν επειδή οι κυβερνήσεις περικόπτουν τις επιδοτήσεις τόσο στη μουσική όσο και στα μουσεία, στο θέατρο και στους τομείς που μελετούν τις αρχαίες γλώσσες, τη λογοτεχνία, τη φιλοσοφία, τις τέχνες) και τη βασική επιστημονική έρευνα (που όμως δεν εξαρτάται άμεσα από ένα συγκεκριμένο προϊόν) απέναντι στη δικτατορία του ωφελιμισμού, στη θέαση ενός κόσμου που θα βασίζεται μόνο στο υλικό κέρδος. Υπάρχει επίσης ένα στοιχείο «αχρηστίας» του πνεύματος που κατά βάση προέρχεται από τους γνωσιακούς τομείς που λανθασμένα θεωρούνται σήμερα «άχρηστοι». Η γενικότερη παιδεία μάς μαθαίνει πως με τα χρήματα μπορούμε να αγοράσουμε σχεδόν τα πάντα, ακόμα και τη γνώση. Ωστόσο, όπως μας θυμίζει ο Σωκράτης, η γνώση είναι το αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης προσπάθειας που κανείς δεν μπορεί να καταβάλει αντί για μας.

— Και κανείς δεν μπορεί να αντιληφθεί τα πράγματα όπως εμείς. Μήπως γι' αυτό δεν μπορούμε να μιλάμε για εξειδίκευση της γνώσης, ειδικά όσον αφορά τις ανθρωπιστικές σπουδές; Μήπως κι εσείς ενσαρκώνετε αυτή την παλιά καλή καθολική θεώρηση του κόσμου, όπως οι αλχημιστές;
Ειδικά σήμερα είναι που δεν μπορούμε να μιλάμε για εξειδίκευση της γνώσης. Το αντίθετο: οι απρόβλεπτες μεταλλάξεις της αγοράς και της πραγματικότητας απαιτούν μια κάποια ελαστικότητα, μια ικανότητα προσαρμογής στις αλλαγές. Δυστυχώς, όμως, η ευρωπαϊκή σχολαστική πολιτική είναι σκέτη καταστροφή: απαιτεί από 13χρονα παιδιά να επιλέγουν επαγγελματική κατεύθυνση και να αποφασίζουν ποιες σπουδές ακριβώς θα ακολουθήσουν στο μέλλον. Όσοι έχουν θεσπίσει αυτή την πραγματικότητα δεν έχουν λάβει υπ' όψιν ότι με αυτό τον τρόπο καταστρέφουν την περιέργεια των νέων: τόσο η περιέργεια όσο και η φαντασία είναι ουσιώδη συστατικά στοιχεία της δημιουργικότητας. Και χωρίς δημιουργικότητα είναι αδύνατον να επιτευχθεί τεχνολογική και επιστημονική ανάπτυξη.

— Είστε αισιόδοξος ή απαισιόδοξος; Σε ποιον βαθμό πιστεύετε ότι η οικονομική και κοινωνική καταστροφή θα μας αναγκάσει να επιστρέψουμε στον ανθρωπισμό και την ανθρωπιά;
Είναι διττή η επισήμανση που πρέπει να γίνει πάνω σε αυτό το θέμα. Επισημαίνοντας την τραγική κατάσταση στην οποία έχουμε περιέλθει (σε έναν κόσμο όπου το εμπόριο και το χρήμα έχουν καταστεί κανονιστικές αξίες, υπαγορεύοντας όλους τους τομείς ανθρώπινης πραγμάτωσης, όπως η εκπαίδευση, οι ανθρώπινες σχέσεις, η εθνική και ατομική αλληλεγγύη), δεν σημαίνει ότι γινόμαστε πεσιμιστές αλλά ότι πρέπει να βλέπουμε την πραγματικότητα σε όλο της το φάσμα. Αλλά, παρά τις δυσκολίες, εξακολουθώ να πιστεύω (με κάποιες δόσεις οπτιμισμού) ότι ένα βιβλίο, μια μουσική συμφωνία, ένας γενναίος καθηγητής, μπορούν ακόμα να αλλάξουν τη ζωή ενός νέου φοιτητή μπορούν να τον κάνουν να σπάσει τις αλυσίδες του εγωισμού και να κατακτήσει υψηλές αξίες, όπως η ελευθερία, η ανθρώπινη αλληλεγγύη, η δικαιοσύνη και η αγάπη για το κοινό καλό.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τα πάθη, οι λύπες και οι χαρές στην αρχαιότητα

Εικαστικά / Τα πάθη, οι λύπες και οι χαρές στην αρχαιότητα

H Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτη Παναγιωτάκου, μας ξεναγεί στην εξαιρετική έκθεση «εmotions – ένας κόσμος συναισθημάτων» που μόλις εγκαινιάστηκε στο Μουσείο της Ακρόπολης
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥ ΓΙΑ ΜΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΕΞ Λευτέρης Αναγνώστου, ένας μεταφραστής

Λοξή Ματιά / Λευτέρης Αναγνώστου (1941-2024): Ένας ορατός και συγχρόνως αόρατος πνευματικός μεσολαβητής

Ο Λευτέρης Αναγνώστου, που έτυχε να πεθάνει την ίδια μέρα με τον Θανάση Βαλτινό, ήταν μεταφραστής δύσκολων και σημαντικών κειμένων από τη γερμανική και αυστριακή παράδοση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Βιβλίο / Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Ο Ιωάννης Στεφανίδης, καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική του ΑΠΘ και επιμελητής του τρίτομου έργου του ιστορικού Νίκου Πετσάλη-Διομήδη, εξηγεί γιατί πρόκειται για ένα κορυφαίο σύγγραμμα για την εποχή που καθόρισε την πορεία του έθνους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Βιβλίο / Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Ο θάνατος του συγγραφέα» ο δημοσιογράφος μιλά για την τεχνητή νοημοσύνη, την εικονική πραγματικότητα και την υπαρξιακή διάσταση της τεχνολογίας.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Βιβλίο / Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Η Σανόρα Μπαρμπ είχε περάσει πολύ καιρό στους καταυλισμούς των προσφύγων από την Οκλαχόμα που είχαν πληγεί από την Μεγάλη Ύφεση και την ξηρασία, προκειμένου να γράψει το μυθιστόρημά της. Έκανε όμως το λάθος να δείξει την έρευνά της στον διάσημο συγγραφέα, ο οποίος την πρόλαβε.
THE LIFO TEAM
Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι σπουδαιότερες μορφές του 19ου αιώνα

Βιβλίο / Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι παρεξηγημένοι του 19ου αιώνα

Το βιβλίο του Γερμανού θεωρητικού και πανεπιστημιακού Χέρφριντ Μίνκλερ αναλαμβάνει να επαναπροσδιορίσει το έργο τους, που άλλαξε τα δεδομένα του αστικού κόσμου από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Βιβλίο / Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Ο Νίκος Ψιλάκης ερευνά και μελετά την κρητική παράδοση εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Τα βιβλία του είναι μνημειώδεις εκδόσεις για το φαγητό, τις λαϊκές τελετουργίες και τα μοναστήρια της Κρήτης που διασώζουν και προωθούν τον ελληνικό πολιτισμό.
M. HULOT
«Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Βιβλίο / «Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Ένα νέο βιβλίο επιχειρεί να καταρρίψει τους μισογυνιστικούς μύθους για τις αυτοκρατορικές γυναίκες της Ρώμης, οι οποίες απεικονίζονται μονίμως ως στρίγγλες, ραδιούργες σκύλες ή λάγνες λύκαινες.
THE LIFO TEAM
Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Βιβλίο / Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Σε όλα τα έργα του πρωταγωνιστούν οι γυναίκες και μια υπόγεια Αθήνα, ενώ ο ίδιος δεν κρίνει τους ήρωές του παρά το αφήνει σε εμάς: Μια κουβέντα με τον χαμηλόφωνο συγγραφέα του «Άχρηστου Δημήτρη» και της «Πλατείας Κλαυθμώνος».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που δεν βλέπεις σχεδόν κανέναν να διαβάζει ένα βιβλίο στο μετρό»   

Βιβλίο / Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που σχεδόν κανείς δεν διαβάζει βιβλίο στο μετρό»   

Η πολυβραβευμένη μεταφράστρια μιλά για την προσωπική της διαδρομή στον χώρο της λογοτεχνίας, για το στοίχημα της καλής μετάφρασης και εξηγεί τι σημαίνει να δουλεύεις πάνω σε κορυφαία έργα του Φλομπέρ, του Καμί, του Μαρκήσιου ντε Σαντ και της Ανί Ερνό. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Βιβλίο / «Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Ο 84χρονος ηθοποιός κοιτάζει προς τα πίσω και βλέπει τα δύσκολα παιδικά χρόνια, την καταθλιπτική μητέρα του, τον Τσέχoφ, τις σχέσεις που δεν έφτασαν ποτέ στον γάμο, τις έντονες αναταράξεις μιας πολυκύμαντης διαδρομής.
THE LIFO TEAM
Πέτρος Τατσόπουλος: «Η οργή σε κάποιες περιπτώσεις επιβάλλεται γιατί είναι απελευθερωτική»

Πέτρος Τατσόπουλος / «Δεν τα έχω με τους πιστούς αλλά με τους απατεώνες ρασοφόρους»

Μια χειμαρρώδης συνέντευξη με τον γνωστό συγγραφέα, δημοσιογράφο, παρουσιαστή και πρώην βουλευτή Πέτρο Τατσόπουλο, με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο «Το παιδί του διαβόλου - Μια αληθινή ιστορία», όπου εστιάζει στη μεγάλη δύναμη της Εκκλησίας στην Ελλάδα, στη διαπλοκή της με την πολιτεία και στις σκοταδιστικές απόψεις που κατά κανόνα πρεσβεύει καθώς και στην ιδιαίτερα επικερδή «μπίζνα» που έχει στηθεί γύρω από ιερά λείψανα, ιερά κειμήλια, «άγιους» γέροντες και «θαύματα» για κάθε χρήση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Μαργκερίτ Ντιράς: Ζωή σαν μυθιστόρημα»

Το Πίσω Ράφι / To βιβλίο για τη Μαργκερίτ Ντιράς που προκάλεσε σάλο στη Γαλλία

Η προσωπικότητα που αναδύθηκε για τη συγγραφέα του «Εραστή» μέσα από το βιβλίο της δημοσιογράφου Λορ Αντλέρ είναι αμφιλεγόμενη, καθώς η πολιτική και προσωπική διαδρομή της εμφανίζουν αρκετά σκοτεινά σημεία.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ