Η ρομαντική ανατροπή του Μέλμοθ

Η ρομαντική ανατροπή του Μέλμοθ Facebook Twitter
0
Η ρομαντική ανατροπή του Μέλμοθ Facebook Twitter
Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ , «Οδοιπόρος επάνω από τη θάλασσα της ομίχλης» (1818)

Ο μοιραίος, αν και σατανικός, ήρωας που άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στην ιστορία της σύγχρονης γραμματολογίας δεν ήταν χωρίς οπαδούς: πίσω από τη φιγούρα του Μέλμοθ κρύφτηκαν άπειροι ανεξάρτητοι στοχαστές και λογοτέχνες, στοχαστικοί φιλόσοφοι και καταραμένοι αγύρτες. Η φιγούρα του Μέλμοθ ξεπέρασε τα όρια του βιβλίου που συνέγραψε τον 19ο αιώνα ο Ουγενότος Ιρλανδός ιερωμένος Τσαρλς Ρόμπερτ Μάτσουριν και έγινε λογοτεχνική περσόνα και έμπνευση, ιδανικός ήρωας και παράδειγμα προς μίμηση (ή αποφυγή, για τους προβλέψιμους και οριοθετημένους χαρακτήρες). Εύλογα ο ανιψιός του Μάτσουριν, Όσκαρ Ουάιλντ, υιοθέτησε το όνομα του Μέλμοθ όταν έπρεπε να κρυφτεί πίσω από ένα ψευδώνυμο, ο Μπαλζάκ έσπευσε, μιμούμενος το παράδειγμά του, να γράψει τη δική του ερμηνεία και συνέχεια, ενώ ο Μποντλέρ παρέπεμψε σε εκείνον ως το ιδανικό alter ego του. Ο ευεπίφορος στη φαντασία και την υπερβολή ήρωας που συνδύασε αρμονικά τον μύθο του περιπλανώμενου Εβραίου με τον αδυσώπητο Φάουστ έγινε εξαρχής συνώνυμος με την επανάσταση και την ανατροπή. Ο Ναμπόκοφ ονόμασε «Μέλμοθ» στην ειρωνική Λολίτα το αυτοκίνητο του ήρωα και ο Πόε τον ανέφερε εμμονικά στα ατμοσφαιρικά κείμενά του. Ακολουθώντας το παράδειγμα του ανυπότακτου ήρωα του, ο Μάτσουριν –μια «μελμοθική» φιγούρα και ο ίδιος–, ένας ιερωμένος, γνωστός για την εκκεντρικότητα και τους «παράδοξους» τρόπους του, έφτιαξε έναν ήρωα που έμελλε να «θεοποιηθεί» από τους κολασμένους οπαδούς του, ενταγμένος σε έναν κόσμο που ισορροπεί ιδανικά μεταξύ του απόλυτου της γνώσης και της ευθραυστότητας της λέξης.

Ισως γι' αυτό και η ιστορία του Μέλμοθ του Περιπλανώμενου –που κυκλοφορεί σε πλήρη, επιμελημένη απόδοση από τη Χαρά Σύρου στη σειρά των κλασικών έργων Orbis Literae των εκδόσεων Gutenberg– πολύ γρήγορα ταυτίστηκε με την καθιέρωση της πολυεπίπεδης αφήγησης στην ιστορία της λογοτεχνίας, αποτελώντας κατά κάποιον τρόπο ένα «μεταμοντέρνο» μυθιστόρημα, προτού καν το μοντέρνο ανιχνεύσει τα όριά του. Οι ρομαντικοί, όπως ο Μπάιρον, ο οποίος λάτρεψε τον Μάτσουριν και τον βοήθησε να ανεβάσει το θεατρικό του έργο Bertram στο Ντρούρι Λέιν του Λονδίνου, βρήκαν στο πρόσωπο του Ιρλανδού τον ιδανικό εκφραστή της πιο ριζοσπαστικής πλευράς του ρομαντισμού. Άλλοι, πάλι, ανίχνευσαν στις σελίδες του τις αρετές της «γοτθικής» φαντασίας – αν και οι εσωτερικές του ενατενίσεις ξεπερνούν τα δεδομένα των τρομακτικών υπερβολών. Σίγουρα, πάντως, στην παράφορη ιστορία του Μέλμοθ μπορεί κανείς να βρει διαφορετικές επαναστατικές μετατοπίσεις –από τον τρόπο που επαναπροσδιορίζεται το πρόσωπο σε σχέση με το παντοκρατορικό έως τότε λογοτεχνικά σύμπαν, τις ετερόκλητες φωνές που εισβάλλουν στην αφήγηση, τον τρόπο που συνδέεται η ζωντάνια του προφορικού λόγου με τις χαραγμένες αλήθειες των χειρογράφων, τους ξένους μύθους– από τους μακρινούς Ινδιάνους έως τους Κέλτες μυστικιστές, την κριτική στην κοινωνία και στη θρησκεία, τη σύνδεση της βουλιμίας για γνώση με τις κανιβαλιστικές τελετές, σχεδόν τα πάντα. Όλα, πάντως, ξεκινούν όταν ο Τζον Μέλμοθ –απόγονος του Ιρλανδού Φάουστ–, προσπαθώντας να ανιχνεύσει το μυστήριο του προγόνου του έρχεται αντιμέτωπος με μια σειρά από εγκιβωτισμένες αφηγήσεις των προσώπων που παίζουν ρόλο στο συναρπαστικό ταξίδι του. Στην προσπάθειά του να «κλείσει» τη συμφωνία με τον διάβολο προκειμένου να εξασφαλίσει 150 χρόνια ζωής και γνώσης, ο πρόγονος Μέλμοθ προσεγγίζει διαφορετικούς χαρακτήρες ως υποψήφια θύματά του, ως την «ιδανική» εκείνη ψυχή που θα τον αντικαταστήσει στην κόλαση. Μέσα από τις παράλληλες ιστορίες ο αναγνώστης περιδινείται σε συναρπαστικούς κόσμους και συναντά ανθρώπους απρόβλεπτους – από την Ινδιάνα Ιμαλή που μετεμψυχώνεται στην όμορφη Ισιντόρα, τις οποίες ο Μέλμοθ προσπαθεί αμφότερες να αποπλανήσει, έως τον πάμπλουτο έμπορο Γκούσμαν και την αδελφή του Ινές, από την οποία μαθαίνουμε τα όσα ανήκουστα συμβαίνουν στους κόλπους της καθολικής Ισπανίας αλλά και της Ιεράς Εξέτασης. Τίποτα δεν μένει όρθιο από την καταιγιστική και ισοπεδωτική κριτική του Μάτσουριν, ο οποίος εισβάλλει στα εσωτερικά της Εκκλησίας ουσιαστικά για να φτάσει στην καρδιά του αιώνα που τον έθρεψε και στις σκοτεινές απαρχές της Βιομηχανικής Επανάστασης. Κι αυτή είναι μία ακόμη πρωτοτυπία του έργου του Μάτσουριν: το ατέρμονο παιχνίδι συγχρονικότητας και διαχρονικότητας που αποδομεί τα στεγανά του λογοτεχνικού χρόνου και μας εισάγει σε έναν ανελέητα γοητευτικό κόσμο χωρίς όρια και στεγανά, χωρίς έλεος και προκαταλήψεις, τον οποίο εμπνεύστηκε ο συγγραφέας του μέσα σε ένα ανίκητο κρεσέντο δημιουργικότητας και όπου θα κατοικούμε μέσα του για πάντα.

Βιβλίο
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ηλίας Μαγκλίνης: «Η ανάκριση»

Το Πίσω Ράφι / «Γιατί δεν μου μιλάς ποτέ για τον εφιάλτη σου, μπαμπά;»

Η «Ανάκριση» του Ηλία Μαγκλίνη, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πεζά των τελευταίων χρόνων, φέρνει σε αντιπαράθεση έναν πατέρα που βασανίστηκε στη Χούντα με την κόρη του που «βασανίζεται» ως περφόρμερ στα χνάρια της Μαρίνα Αμπράμοβιτς.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Πέντε κλασικά έργα που πρέπει κανείς να διαβάσει

Βιβλίο / 5 κλασικά βιβλία που κυκλοφόρησαν ξανά σε νέες μεταφράσεις

Η κλασική λογοτεχνία παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη, κι αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς ανατρέχοντας στους τίτλους της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής και σε έργα των Τζόις, Κουτσί, Κάφκα, Αντρέγεφ και Τσβάιχ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τάσος Θεοφίλου: «Η φυλακή είναι το LinkedΙn των παρανόμων» ή «Το πορνό και το Κανάλι της Βουλής είναι από τα πιο δημοφιλή θεάματα στη φυλακή»

Βιβλίο / Τάσος Θεοφίλου: «Όταν μυρίζω μακαρόνια με κιμά θυμάμαι τη φυλακή»

Με αφορμή το βιβλίο-ντοκουμέντο «Η φυλακή», ο Τάσος Θεοφίλου μιλά για την εμπειρία του εγκλεισμού, για τον αθέατο μικρόκοσμο των σωφρονιστικών ιδρυμάτων –μακριά απ’ τις εικόνες που αναπαράγουν σειρές και ταινίες– και για το πώς η φυλακή λειτουργεί σαν το LinkedIn των παρανόμων.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Βιβλίο / Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Chanel, Dior και πολλοί ακόμα οίκοι υψηλής ραπτικής «ντύνουν» τα shows τους με τη μουσική του. Στο «Remixed», την αυτοβιογραφία-παλίμψηστο των επιρροών και των εμμονών του, ο ενορχηστρωτής της σύγχρονης catwalk κουλτούρας μας ξεναγεί σε έναν κόσμο όπου μουσική και εικόνα γίνονται ένα.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Βιβλίο / Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Λίγοι είναι οι ποιητικά γραμμένοι εκκλησιαστικοί στίχοι που δεν φέρουν τη σφραγίδα αυτού του ξεχωριστού υμνωδού και εκφραστή της βυζαντινής ποιητικής παράδοσης που τίμησαν οι σύγχρονοί μας ποιητές, από τον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι τον Νίκο Καρούζο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Βιβλίο / Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Η τελευταία μεγάλη μορφή της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας που πίστευε πως «η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα» έφυγε την Κυριακή σε ηλικία 89 ετών. Ξεχωρίσαμε πέντε από τα πιο αξιόλογα μυθιστορήματά του.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
bernhard schlink

Πίσω ράφι / «Φανταζόσουν ότι θα έβγαινες στη σύνταξη ως τρομοκράτης;»

Το μυθιστόρημα «Το Σαββατοκύριακο» του Μπέρνχαρντ Σλινκ εξετάζει τις ηθικές και ιδεολογικές συνέπειες της πολιτικής βίας και της τρομοκρατίας, αναδεικνύοντας τις αμφιλεγόμενες αντιπαραθέσεις γύρω από το παρελθόν και το παρόν.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Φοίβος Οικονομίδης

Βιβλίο / Φοίβος Οικονομίδης: «Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε σε χίλια κομμάτια»

Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Γιακαράντες», ο Φοίβος Οικονομίδης, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, μιλά για τη διάσπαση προσοχής, την αυτοβελτίωση, τα κοινωνικά δίκτυα, το βύθισμα στα ναρκωτικά και τα άγχη της γενιάς του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Το ηθικό ζήτημα με τις μεταθανάτιες εκδόσεις με αφορμή το ημερολόγιο της Τζόαν Ντίντιον

Βιβλίο / Μεταθανάτιες εκδόσεις και ηθικά διλήμματα: Η Τζόαν Ντίντιον στο επίκεντρο

Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις προσφάτως ανακαλυφθείσες «ψυχιατρικές» σημειώσεις της αείμνηστης συγγραφέως, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία της μεταθανάτιας δημοσίευσης έργων ενός συγγραφέα χωρίς την επίσημη έγκρισή του.
THE LIFO TEAM
Στα «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος

Ηχητικά Άρθρα / Γιάννης Τσαρούχης: «Η ζωγραφική μου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή»

Στα εκπληκτικά «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Γιάννη Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος, από τις μινωικές τοιχογραφίες έως τα λαϊκά δημιουργήματα του Θεόφιλου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
George Le Nonce: «Εκτός από τα φέικ νιουζ, υπάρχει η φέικ λογοτεχνία και η φέικ ποίηση»

Ποίηση / George Le Nonce: «Εκτός από τα fake news, υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση»

Με αφορμή την έκδοση του τέταρτου ποιητικού του βιβλίου, με τίτλο «Μαντείο», ο Εξαρχειώτης ποιητής μιλά για την πορεία του, την ποίηση –queer και μη–, και για την εποχή του Web 2.0, αποφεύγοντας την boomer-ίστικη νοοτροπία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Βιβλίο / Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Μια σειρά από επανεκδόσεις αλλά και νέες εκδόσεις, που αφορούν ποιητές και λογοτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή μάς θυμίζουν γιατί επιστρέφουμε σε αυτούς, διαπιστώνοντας ότι παραμένουν, εν πολλοίς, αναντικατάστατοι.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ