Τη Μαρία την ξέρω από 15 χρονών πανκάκι – σε κάποια συναυλία είχαμε, νομίζω, γνωριστεί και δεν θα φανταζόμουν με τίποτα τότε ότι αυτό το «αγριοκόριτσο» θα έφτανε να τιμηθεί τον Μάιο του 2021 με το Βραβείο Γραμμάτων και Τεχνών του υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας! (Της Γαλλίας, γιατί της Ελλάδας παραμένει σε άλλη εξελικτική ζώνη σε τέτοια ζητήματα). Ήταν, ωστόσο, από τότε υπερδραστήρια, ασυμβίβαστη, ακομπλεξάριστη αλλά και πληθωρική, φιλότιμη, καινοτόμα ‒ έδειχνε ότι θα ξεχωρίσει, όπως και έγινε. Δεν τα λες λίγα αυτά με τα οποία καταπιάστηκε στην πορεία: από τα ιστορικά Cybedykes πάρτι, το lesbian.gr, τη μεγαλύτερη διαδικτυακή πύλη για λεσβίες στην Ελλάδα, και το Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Outview (2007-2019), που άφησε εποχή, μέχρι το πρότυπο ιντερνετικό ραδιόφωνο Mindradio.gr, το Gay & Lesbian Pornographic Art Film Festival, το Gender Fest και το glykouli.gr, έναν ιστότοπο για τους ανθρώπους με διαβήτη.
Υπήρξε, επίσης, από τις ελάχιστες Ελληνίδες λεσβίες που ήταν από πολύ νωρίς ανοιχτά out και μιλώντας μαζί της διαπιστώνεις ότι εξακολουθεί να τη διακατέχει το ίδιο πάθος, το ίδιο μεράκι, παρά τις περιπέτειες στις οποίες έχει μπει τα τελευταία χρόνια με την υγεία της. Διαθέτει, επιπλέον, τη γνώση και την εμπειρία που αποκόμισε από μια ολόκληρη λεσβιακή ζωή, για να παραπέμψω στον τίτλο του βιβλίου που μόλις κυκλοφόρησε, με τη Μαρία σε αφηγητικό, κυρίως, ρόλο και την Ειρήνη Δαφέρμου, το Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη και την Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη στη συγγραφή και στην επιμέλεια. Στη Μαρία, που κοντά στα άλλα ασχολήθηκε με τη φωτογραφία, τη γραφιστική και τη σκηνοθεσία (ταινιάκια της έχουν προβληθεί σε φεστιβάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό), ανήκουν και οι περισσότερες από τις φωτογραφίες που περιέχει η έκδοση και, εκτός από βιωματική αναδρομή, αποτελούν κι ένα πολύτιμο τεκμήριο λεσβιακής ορατότητας στα καθ’ ημάς. «Πάρε όχι μόνο να διαβάσεις αλλά και να δεις λεσβία ή μάλλον λεσβίες, πολλές λεσβίες, Ελληνίδες και ξένες!», χωρατεύει. Κάτι άλλο που θεωρεί πολύ σημαντικό είναι ότι για πρώτη φορά δημοσιεύει στο βιβλίο αυτό μέρος του δικού της αρχείου.
Άργησαν οι λεσβίες εδώ να βγουν προς τα έξω, πολύ περισσότερο από τους γκέι άνδρες, όπως και σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ακόμα και σήμερα ελάχιστες είναι οι επώνυμες που είναι «out» και σε αυτές δεν συμπεριλαμβάνεται κανένα από τα τρανταχτά εκείνα ονόματα που όλοι ξέρουμε ‒ κι εκείνες επιμένουν να το κρατάνε κρυφό καμάρι.
Βρεθήκαμε σπίτι της στην Καλλιθέα και με εφαλτήριο κοινές μνήμες πιάσαμε κουβέντα για όλα αυτά, για τις επιθυμίες και τις εμπειρίες που την καθόρισαν, για όλα όσα έκανε τόσο από προσωπική καύλα όσο και από μια ενδόμυχη ανάγκη να προσφέρει, καθώς λέει, για τη λεσβιακή και τη ΛΟΑΤΚΙ+ σκηνή, για ρόλους και για φύλα, για τη σημερινή κατάσταση πραγμάτων, για την ανάγκη να δώσουμε στο αιδοίο την προσοχή αλλά και τη σιωπή που χρειάζεται, «την ίδια σιωπή που χρειαζόμαστε για να αφουγκραστούμε τον πλανήτη και εμάς».
— Πολλά με συγκίνησαν, Μαρία, διαβάζοντας αυτό το βιβλίο, αλλά ξεκινώ με το κεφάλαιο όπου περιγράφεις τη σχέση με τον πατέρα σου, γιατί είναι, νομίζω, από τα πιο δυνατά.
Κοίτα, είναι αλήθεια ότι η σχέση «αγάπης-μίσους» που είχα με τον πατέρα μου έπαιξε μεγάλο ρόλο στη ζωή μου και με επηρέασε σε πολλά. Πριν από λίγο καιρό τού είπα «μπαμπά, βγαίνει το βιβλίο μου, θα το διαβάσεις και δεν θα χαρείς» και μου απάντησε «κορίτσι μου, μην αλλάξεις λέξη, αφού εσύ έτσι τα βίωσες». Το εκτίμησα πολύ αυτό, ασχέτως του όταν τελικά διάβασε τι έλεγα γι’ αυτόν με κατσάδιασε από τηλεφώνου! Τι να τον κάνω, έφτασε 86 χρονών και δεν είναι στην καλύτερη κατάσταση.
— Θυμάμαι που έλεγες ότι όταν έμαθε για σένα αρχικά αντέδρασε βίαια και ότι με τα πολλά σε αποδέχτηκε, ήταν όμως αρνητικός σε οποιαδήποτε συζήτηση.
Ναι, ο ίδιος μιλάει πολύ, αλλά δεν ξέρει να ακούει. Με είχε πιάσει τις προάλλες στην πάρλα πόση ώρα και δεν με άφησε να πάρω ανάσα, δεν ρώτησε έστω πώς είμαι! Τις τυπωμένες καρτούλες, πάντως, με το εξώφυλλο του βιβλίου που του πήγα τις μοίρασε περήφανα σε φίλους του. Ακόμα αναρωτιέμαι τι διάολο έχει μέσα στο κεφάλι του.
— Η μητέρα σου, αλήθεια, το διάβασε;
Προσπαθεί, ένα-δυο κεφάλαια πάντως τα κατάφερε! Τι έχει τραβήξει κι αυτή… «Εδώ με έβγαλες στα περιοδικά και στα κανάλια, αυτό θα με πειράξει;» μου είπε όταν έμαθε ότι «παίζει» κι αυτή μέσα. Είναι θησαυρός η κυρα-Ουρανία!
— Αναμφίβολα! Και σίγουρα αξίζει ένα «μπράβο» στο Ροδακιό που εξέδωσε ένα τέτοιο βιβλίο.
Ήταν ανεκτίμητη η προθυμία και η συνεισφορά και της Τζούλιας Τσιακίρη, της εκδότριας, αλλά και της Αφροδίτης Παναγιωτάκου από τη Στέγη, όπου το φθινόπωρο θα γίνει και η πρώτη παρουσίαση. Δεν έχω λόγια, μόνο ένα τεράστιο «ευχαριστώ» σε αυτές και όσα άλλα άτομα συνεισέφεραν σε αυτό.
— Πότε, όμως, σου μπήκε η ιδέα γι’ αυτό;
Πάνε τώρα τέσσερα χρόνια. Με το που «κονόμησα» τον καρκίνο, λέω «δεν πάει άλλο, πρέπει να το βάλω μπρος όχι μόνο για να πω αυτά που θέλω αλλά και για να δημοσιοποιήσω το αρχείο μου, ένα κομμάτι του έστω». Εν τέλει, μέσα στο 2021 φτιάξαμε ένα team με Ειρήνη Δαφέρμου, Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη, που το προλογίζει κιόλας, και Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη. Οι τρεις τους ανέλαβαν να επιμεληθούν το βιβλίο, με την Κρυστάλλη να μαγνητοφωνεί και να καταγράφει, γιατί περί αυτού πρόκειται ουσιαστικά – λίγα πράγματα έγραψα εγώ, τα περισσότερα τα αφηγούμαι. Από τις φωτογραφίες, τώρα, υπάρχουν ορισμένες οικογενειακές, κάποιες επίσης που άλλοι έχουν τραβήξει εμένα, αλλά τις υπόλοιπες, τις περισσότερες δηλαδή τις τράβηξα εγώ μέσα από τη ζωή, τις παρέες, τους έρωτες, από φεστιβάλ, πάρτι, ταξίδια… Υπόψη δε ότι καμία δεν είναι στημένη, ήταν όλες εμπνεύσεις της στιγμής. Κι αν κάποιες φαίνονται τολμηρές, πού να δεις πόσες αφήσαμε απέξω γιατί παραήταν shocking!
— Κατάφερες, πάντως, μέσα από τη δική σου «αυτοβιογραφία» να παρουσιάσεις κι ένα ιστορικό της λεσβιακής σκηνής στην Ελλάδα από τη δεκαετία του ’80 και μετά, μια ιστορία που σε μεγάλο βαθμό είναι στην αφάνεια.
Να πω καταρχάς ότι με εξέπληξε θετικά το πόσες Ελληνίδες λεσβίες που είχα φωτογραφίσει συμφώνησαν να δημοσιευτούν οι λήψεις σε αυτή την έκδοση. Κατά δεύτερο, ναι, άργησαν οι λεσβίες εδώ να βγουν προς τα έξω, πολύ περισσότερο από τους γκέι άνδρες, όπως και σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ακόμα και σήμερα ελάχιστες είναι οι επώνυμες που είναι «out» και σε αυτές δεν συμπεριλαμβάνεται κανένα από τα τρανταχτά εκείνα ονόματα που όλοι ξέρουμε ‒ κι εκείνες επιμένουν να το κρατάνε κρυφό καμάρι.
— Με εντυπωσιάζει κι εμένα γιατί εξακολουθούν να φοβούνται τόσο την έκθεση πρόσωπα φτασμένα και καταξιωμένα, που θα μπορούσαν να γίνουν και υπόδειγμα για τις νεότερες.
Τι να λέμε, εδώ ακόμα και γυναίκες που έτρεχαν λεσβιακά μπαρ κρύβονταν. Όταν άρχισα τα Cyberdykes πάρτι μαζί με τρεις άλλες κοπέλες, που όμως δεν συνέχισαν, ήταν ένας τρομερός νεωτερισμός για τη σκηνή. Καθώς δεν υπήρχαν οι σημερινές τεχνολογίες κιόλας, πήγαινα η ίδια με το μηχανάκι τα δελτία Τύπου σε εφημερίδες και περιοδικά, μοίραζα μέχρι και τα φλάιερ. Και να με κοιτάνε και σαν ούφο μέσα κι έξω από την κοινότητα καθότι πανκιό – τα ξέρεις κι εσύ! Γι’ αυτό αναφέρθηκα σε θετική έκπληξη, κάτι δείχνει επιτέλους να αλλάζει και θα φανεί πιστεύω καθαρότερα στις γενιές που έρχονται. Για να είσαι, όμως, out and proud πρέπει να είσαι πρώτα in and safe, γι’ αυτό και χρειαζόμαστε τους δικούς μας χώρους, για αλληλοϋποστήριξη και ενδυνάμωση. Μάλιστα, το βιβλίο ήταν να το ονομάσω «Λεσβιακή Ορατότητα», ώσπου αποφασίσαμε ότι το «Μια λεσβιακή ζωή» έγραφε καλύτερα. Αλλά και στην Ευρώπη λίγα ανάλογα βιβλία που να είναι και εικονογραφημένα έχουν κυκλοφορήσει. Το φωνάζω που λες κανονικά, «πάρε όχι μόνο να διαβάσεις αλλά και να δεις λεσβία ή μάλλον λεσβίες, πολλές λεσβίες, Ελληνίδες και ξένες»!
— Ένα παλιό σύνθημα που αναφέρεις έλεγε «Οι λεσβίες είναι η καλύτερή σου φαντασίωση και ο χειρότερός σου εφιάλτης», μιλώντας για τους straight άνδρες. Ισχύει, πιστεύεις, ακόμα αυτό;
Βέβαια. Δεν άλλαξαν και πολλά από την εποχή που το 55% όσων συμμετείχαν στο chat του lesbian.gr ήταν straight άντρες! Στις νεότερες γενιές, ωστόσο, και ειδικά μέσα στην κοινότητα πολλοί, αντί για τις «παραδοσιακές» ορολογίες «gay», «λεσβία», «bi» κ.λπ., προτιμούν πια το non-binary ή το gender neutral. Μέχρι και η έφηβη ανιψιά μου κάτι τέτοιο δηλώνει, το ίδιο και η παρέα της.
— Εσύ, πάλι, λες πως, παρότι πέρασες από διάφορες φάσεις και ταυτότητες και ότι αν ήσουν νεότερη θα αυτοπροσδιοριζόσουν αλλιώς, «επιστρέφεις» στο λεσβία γιατί ο όρος κινδυνεύει να εκλείψει.
Ακριβώς. Εδώ ούτε το «gay» δεν πολυακούς πια! Επικρατεί το queer, που σήμερα όμως έχει γίνει κάτι τελείως απροσδιόριστο και σε αυτό μπορούν όλα να χωρέσουν, έχει χάσει δηλαδή το αρχικό ριζοσπαστικό του πρόσημο. Κι έπειτα, πόσα ακόμα γράμματα να χωρέσει το ΛΟΑΤΚΙ+; Είναι μεγάλη κουβέντα και σίγουρα κάθε άτομο έχει το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού, είμαι περίεργη ωστόσο να δω πώς θα εξελιχθεί όλο αυτό. Κατά τα άλλα, ναι, στηρίζω απόλυτα το «λεσβία», διότι όταν έμαθα ότι είμαι κι εγώ μία από αυτές, το θεώρησα το πιο υπέροχο πράγμα που μου συνέβη!
— Ήσουν, επίσης, μάλλον η πρώτη στην Ελλάδα που μίλησε ανοιχτά για λεσβιακό πορνό, μέχρι φεστιβάλ είχες κάνει στο Gagarin. Ακόμα, ήσουν η πρώτη που προσκάλεσε τρανς άνδρες καλλιτέχνες.
Προσπάθησα να αναδείξω όλες τις σύγχρονες πτυχές και προβληματικές πάνω στη λεσβιακή σεξουαλικότητα και το έμφυλο. Τα ταξίδια στο εξωτερικό μού άνοιξαν τα μάτια κυριολεκτικά, το ίδιο και η κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα της Ερεσού, όταν ακόμα όλη η παραλία ήταν αποκλειστικά «δική μας» όλο το καλοκαίρι και μαζευόντουσαν κάθε λογής λεσβίες απ’ όλο τον κόσμο. Ρουφούσα, που λες, σαν σφουγγάρι ό,τι έβλεπα και κοίταγα μετά να το υλοποιήσω. Κάπως έτσι ξεκίνησε και το κινηματογραφικό Φεστιβάλ Outview.
— Το Outview άφησε εποχή και λείπει πολύ από την πόλη.
Κι εμένα μου λείπει, μη νομίζεις, αλλά είχα κουραστεί πολύ προτού ακόμα αρρωστήσω. Άγχος, τρέξιμο, συνεννοήσεις, έξοδα... Και μέσα σε όλα αυτά να δέχομαι και πόλεμο από κάποια άτομα, τα οποία είχα μάλιστα ευεργετήσει. Δεν ήταν, όμως, μόνο οι ταινίες. Στο πλαίσιο του Outview και άλλων events που διοργάνωσα, όπως το Gender Fest, έφερα στην Ελλάδα συνολικά 152 ΛΟΑΤΚΙ+ προσωπικότητες στην Ελλάδα, από τις οποίες οι 35 ήταν τρανς. Με τα τρανς άτομα ένιωθα πάντα πολύ κοντά. Από τις πρώτες μου ηρωίδες ήταν η Ράντκλιφ Χολ που έγραψε το «Το πηγάδι της μοναξιάς» και επιθυμούσε ουσιαστικά να είναι τρανς άντρας. Φαίνεται και από τις φωτογραφίες της, το είχα μάλιστα πει και σε μια εκδήλωση της Λεσβιακής Ομάδας Αθήνας για τη Χολ, όπου με είχαν καλέσει. Δεν φαντάζεσαι τι κλάμα είχα ρίξει διαβάζοντάς το! Αυτό, δε, το «η έρημη χώρα μεταξύ των δύο φύλων» ήταν από τις ατάκες που μου έμειναν.
— Βρήκα εξαιρετική και την καινούργια ιστοσελίδα που έφτιαξες, το mariacyber.com.
Δυστυχώς ή ευτυχώς, ο καρκίνος μού έδωσε χρόνο να κάνω μερικά πράγματα, όπως αυτό το website, όπου βρίσκεις τα πάντα για μένα. Το σημαντικότερο, βρήκα χρόνο να αναλογιστώ και να βάλω σε μια σειρά όλη μου τη ζωή μέχρι τώρα, τα σωστά, τα λάθη μου, όλα όσα έκανα ή προσπάθησα να κάνω, από το Gay & Lesbian radio show μέχρι το glykouli.gr. Κάτι αδύνατο προηγουμένως, γιατί δούλευα, αλλά και ζούσα ιλιγγιωδώς! Για να βρίσκεις όμως τον εαυτό σου δεν φτάνει να βλέπεις το μπροστά, πρέπει να ξανακοιτάς το πίσω και να μαθαίνεις από αυτό.
— Κοντά σαράντα χρόνια λεσβία και ακτιβίστρια. Τι σου έμεινε, τι θα κρατούσες περισσότερο;
Τη μεγάλη καύλα που είχα να ανακαλύπτω καινούργια πράγματα και να τα φέρνω στον τόπο μου. Δεν με ενδιέφερε απλώς να αποκτώ νέες γνώσεις και εμπειρίες, ήθελα και να τις μοιράζομαι!
— Αναφέρθηκες νωρίτερα σε κάποια άτομα που σε πίκραναν. Εσύ ήσουν πάντα σωστή;
Ίσως φανεί εγωιστικό, αλλά ναι. Με έχουν αδικήσει, παρεξηγήσει, εκμεταλλευτεί ακόμα, προσωπικά ωστόσο δεν ένιωσα ότι αδίκησα ποτέ κανέναν συνειδητά ή ότι φέρθηκα μαλακισμένα. Εξόν ίσως κάποιες γκόμενες που απάτησα, με απάτησαν κι εκείνες όμως! Πάντα έκανα «του μουνιού μου το χαβά» χωρίς να πατάω πάνω σε άλλους ή να τους «ρίχνω». Ποτέ μου, επίσης, δεν φθονούσα, ούτε με ενδιέφεραν τα λούσα. Όταν έφερα, για παράδειγμα, τον σκηνοθέτη Bruce La Bruce στην Αθήνα το 2005, ένιωσα σαν να είχα αποκτήσει Lamborghini – αυτά ήταν τα δικά μου πλούτη!
— Έβγαλες τουλάχιστον κάνα φράγκο από όλες αυτές τις δραστηριότητες;
Υπήρξαν περίοδοι που έβγαζα καλά χρήματα από χορηγίες, όμως γρήγορα εξανεμίζονταν γιατί κοιτούσα να ζω το σήμερα, να χρηματοδοτώ κάποιο επόμενο πρότζεκτ, συνέδραμα επίσης όπου μπορούσα. Επόμενο ήταν να καταλήξω άφραγκη!
— Εκείνο που ονομάζουμε ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα εξελίχθηκε σίγουρα πολύ τις τελευταίες δεκαετίες, με όλα τα «στραβά» του. Αλλά την κοινωνία συνολικά πώς τη βλέπεις σε σχέση με αυτό;
Είναι πολύ ρευστά, πολύ μπερδεμένα τα πράγματα, Θοδωρή. Μιλάμε σήμερα για gender fluid και κάτι ανάλογο συμβαίνει στην πολιτική. Η παραδοσιακή αντίληψη που είχαμε για τη δεξιά και την αριστερά έχει θολώσει εντελώς. Δεν έχει αλλάξει μόνο η έννοια του φύλου, όλα είναι πια αχταρμάς. Βλέπεις, έπειτα, τι γίνεται στην οικονομία, στο κλίμα, στο περιβάλλον… Κάπου θα ξεσπάσει σίγουρα όλο αυτό, το πού και πότε δεν ξέρω. Σημασία έχει πως όποιος είναι σήμερα απόλυτος στις ιδέες του, για μένα είναι χαμένος.
— Αλλά μήπως κι εμείς δεν υπήρξαμε απόλυτοι σε νεότερες ηλικίες;
Δεν διαφωνώ, αλλά τότε τα πράγματα ήταν πολύ συγκεκριμένα, μαύρο - άσπρο κανονικά. Ή έτσι τουλάχιστον τα νομίζαμε. Τώρα πια έχουν περισσότερα χρώματα όχι μόνο από τη rainbow σημαία αλλά και από το χρωματολόγιο της Pantene! Έχει γίνει ο κόσμος πιο πολύπλοκος, πιο ανταγωνιστικός επίσης σε πολλά επίπεδα. Ο μακαρίτης ο Ζακ έλεγε, θυμάμαι, σε ένα βίντεό μου, «ανεβαίνουμε εμείς, ανεβαίνουν και οι κακοί, αλλά στο τέλος εμείς θα κερδίσουμε».
— Θα κερδίσουμε, λες;
Δεν είμαι βέβαιη ποιος θα κερδίσει, γεγονός είναι όμως ότι είμαστε σε πόλεμο, σε πολλά επίπεδα. Το βλέπεις και σε μας, τους ΛΟΑΤΚΙ+. Από τη μια έχουμε πετύχει μια πρωτοφανή αναγνώριση, ορατότητα και αποδοχή συγκριτικά με το παρελθόν, από την άλλη έχει αναδυθεί απέναντί μας ένας τρομερός νεο-συντηρητισμός. Γι’ αυτό χρειάζεται να είμαστε πιο αλληλέγγυοι, ώστε να οργανώσουμε καλύτερα τις αντιστάσεις μας, να μην τρωγόμαστε μεταξύ μας για ασημαντότητες. Αυτό που μένει τελικά και που μπορεί να μπει ανάχωμα στον φόβο, την απογοήτευση, την παραίτηση –και δεν αναφέρομαι μόνο στη δική μας κοινότητα αλλά σε όσους ανθρώπους σκεφτόμαστε και ζούμε διαφορετικά‒, είναι η αγάπη.
— Βρίσκω την αγάπη προτιμότερη από την πίστη.
Εννοείται! Η δεύτερη σίγουρα κάποια στιγμή θα σε απογοητεύσει, είτε μιλάμε για τυφλή πίστη σε θρησκείες και ιδεολογίες είτε σε πολιτικούς και κόμματα. Αυτά έχουν πια απομυθοποιηθεί. Δεν είναι τυχαίο που πλέον ελάχιστοι υποστηρίζουν ένα κόμμα επειδή πιστεύουν πραγματικά στις διακηρύξεις του, ότι οι πολλοί κι αυτό ακόμα που ψηφίζουν το βλαστημάνε από μέσα τους. Η αγάπη, πάλι, αν είναι ειλικρινής, δεν σε απογοητεύει ποτέ.
— Λες κάπου στο βιβλίο ότι έχουμε δώσει απίστευτη ορατότητα στο πέος.
Όσο δεν πάει! Σε αντίθεση, βέβαια, με το αιδοίο που εξακολουθεί να παραμένει στη σκιά, που δεν γνωρίζουμε ουσιαστικά πώς καυλώνει, πώς λειτουργεί. Ούτε καν οι φεμινίστριες δεν μιλάνε γι’ αυτό! Η επιτελεστικότητα του αιδοίου, βλέπεις, δεν είναι εμφανής ούτε κραυγαλέα. Για να το «ακούσεις» πρέπει να είσαι παρών, και σιωπηλός. Και δεν αναφέρομαι εδώ σε φύλα αλλά σε σεξουαλικά όργανα, όποιο άτομο κι αν τα φέρει.
— Αυτό ήταν που σε παρακίνησε να γυρίσεις το 2018 μια ταινία μικρού μήκους πάνω στο αιδοίο;
Ακριβώς. Δεν διεκδικώ σκηνοθετικές δάφνες, το «So quiet – The performativity of a pussy» είναι ένα απλό φιλμάκι που όμως για μένα είναι πολύ σημαντικό γιατί τα λέει όλα. Στην τελική, όλα από το αιδοίο δεν ξεκινάνε; Η ζωή η ίδια καταρχάς. Πιστεύω ότι έστω και αργά οφείλουμε να του δώσουμε την προσοχή αλλά και τη σιωπή που χρειάζεται, την ίδια σιωπή που χρειαζόμαστε για να αφουγκραστούμε τον πλανήτη και εμάς.
— Μετά το «Μια λεσβιακή ζωή» τι, Μαρία;
Νιώθω καταρχάς ότι με το βιβλίο αυτό κλείνω έναν μεγάλο κύκλο και ότι μέσα από αυτό δίνω στο έπακρο τη λεσβιακή ορατότητα. Πλέον περισσότερο με ενδιαφέρει ο άνθρωπος και η σχέση του με τις βαριές νόσους που απειλούν την ίδια του τη ζωή. Αυτό με απασχολεί ήδη απ’ όταν έπαθα τον διαβήτη. Αν αξιωθώ να κάνω ένα επόμενο πρότζεκτ, θα είναι πάνω στον καρκίνο και το βίωμά του, τις θεραπείες, την ανακουφιστική φροντίδα, όλα αυτά. Και τον λόγο θα τον έχει καταρχάς ο ασθενής. Θα πω εδώ κάτι που δεν είναι δικό μου, το βρήκα στο TikTok, αλλά είναι τόσο αληθινό: Έχεις, λέει, δύο ζωές, η δεύτερη ξεκινάει όταν συνειδητοποιήσεις ότι έχεις μία! Είμαστε, βλέπεις, όλοι αναλώσιμοι, όσο καλά κι αν έχεις οργανώσει τη ζωή σου ποτέ δεν ξέρεις τι σου ξημερώνει κι εκεί που πρέπει καθένας μας να κεντράρει είναι το τι κάνει, πώς αξιοποιεί τις μέρες του όσο ζει. Και η προσφορά, το δόσιμο, είναι σίγουρα ένα από αυτά.
ΜΑΣ ΕΙΠΑΝ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Τζούλια Τσιακίρη
Εκδόσεις Το Ροδακιό
Ήταν αληθινή πρόκληση για μας τους τυπολάτρες εδώ στο Ροδακιό ο σχεδιασμός και η ανάδειξη του εξαιρετικά αξιόπιστου υλικού που είχε ετοιμάσει η δημιουργός Maria Cyber με τη χειροπιαστή υποστήριξη από τις τρεις επιμελήτριες, την Ειρήνη Δαφέρμου, το Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη και την Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη. Η πρωτοβουλία του Onassis Stegi να μας αναθέσει την υλοποίηση του βιβλίου «Μια λεσβιακή ζωή» μου φαίνεται, τώρα που το ξεφυλλίζω και το απολαμβάνω σαν απλός αναγνώστης, δαιμονιωδώς επιτυχημένη. Ο αγώνας ενός ανθρώπου με άποψη για τον εαυτό του και για τα πράγματα, η δίψα για την πρωτοπορία στον έρωτα και στην τέχνη, η αρχαία ελληνική πατέντα «να τρέχεις γρηγορότερα από τον θάνατο» [θάττον θανάτου θει], μεταφέρονται ανάλαφρα και δωρικά μέσα από τα κείμενα και τις φωτογραφίες που τις περισσότερες τράβηξε η ίδια και άλλες τις διάλεξε από το αρχείο της. Είναι η φωνή της Μαρίας Cyber που έχει ηχήσει σε αναρίθμητες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, συνάξεις, σπικάζ, ταινίες, γιορτές και πάρτι, και έπρεπε οπωσδήποτε να λάβει και αυτήν τη στέρεη μορφή του βιβλίου, που είναι ο δημοφιλέστερος τρόπος μετάδοσης των ιδεών από το 1455 ως ακόμα σήμερα.
Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη
Συγγραφέας
Η Μαρία βρήκε τ’ όνομά μου από φίλους και μου τηλεφώνησε τον Ιούλιο του 2022. Ήθελε να καταγράψω τις σκέψεις και τις ιστορίες της και να τις κάνω αυτό το βιβλίο ‒ να γίνω ουσιαστικά η ghost writer της. Μες στο μυαλό της είχε υπέροχες, αστείες, συγκινητικές αφηγήσεις (δυστυχώς δεν μπήκαν όλες), τις οποίες είχε συζητήσει και ξανασυζητήσει με το Μυρτώ και την Ειρήνη, τις είχε γράψει κατά καιρούς η ίδια στο blog της, τις είχε πει σε συνεντεύξεις, αλλά ποτέ δεν είχαν πάρει τη φόρμα ενός ενιαίου αφηγήματος. Εκεί ήρθα εγώ: τη συναντούσα τις Τετάρτες του Αυγούστου, συζητούσαμε, μιλούσαμε, ηχογραφούσα· μέσα από αυτές τις συζητήσεις βγήκε η ιστορία που διαβάζετε σ’ αυτό το βιβλίο.
Προφανώς και ήξερα από πριν ποια ήταν η Μαρία: τη δράση της στον λεσβιακό χώρο και στις διεκδικήσεις του, τα φεστιβάλ της, την ορατότητα που πρέσβευε όταν γυναίκες με πολύ μεγαλύτερη δύναμη κι εξουσία από εκείνη έπαιζαν κρυφτούλι με τον ίδιο τους τον εαυτό, δημοσίως και ιδιωτικώς. Δεν την είχα γνωρίσει όμως ποτέ από κοντά. Είμαι πολύ χαρούμενη και πολύ τυχερή που το έκανα: γνώρισα μια μαχήτρια και μια νικήτρια της ζωής. Ό,τι της έχει ρίξει η ζωή στον δρόμο το έχει αντιμετωπίσει με πείσμα και ψυχικό σθένος που φτάνουν για δυο ζωές ή και δυο ανθρώπους. Η συνεργασία με το Μυρτώ και την Ειρήνη, επίσης, είναι κάτι που μου χάρισε την τύχη να δω από κοντά έναν κόσμο που ‒για τον ντροπαλό κι εσωστρεφή άνθρωπο που είμαι‒ μοιάζει μαγικός και ανοίκειος: τον κόσμο των διεκδικήσεων και των κινημάτων, την εμπροσθοφυλακή της ελευθερίας όλων μας. Είμαι τόσο ευγνώμων που υπάρχουν πλάσματα σαν κι αυτά στη χώρα αυτή.
Ειρήνη Δαφέρμου
Μια λεσβιακή ζωή,
έτσι την έζησε, στο φουλ και με τσίτα τα γκάζια,
έτσι τη μοιράστηκε, περήφανα, χωρίς ίχνος μετάνοιας και αναφομοίωτα, μέσα από πάρτι, φεστιβάλ, ταινίες, φωτογραφίες, στήλες και σελίδες στο διαδίκτυο, ραδιοφωνικές εκπομπές,
«ήθελα να φιλήσω ένα κορίτσι», θα πει για την πρώτη της βόλτα στην Αθήνα, «και να ακούω πανκ», για το πώς γεννήθηκε η Cyber,
έτσι τη μοιράστηκε και μαζί μας,
από τον Νοέμβρη του 2021, με εμένα και το Μυρτώ, στο πρώτο από τα πολλά τραπέζια στο σπίτι της, «έχω ένα χάος στο μυαλό μου», κι ένα πολύτιμο αρχείο φωτογραφιών από την εποχή που γεννιέται το κουήρ σε Αθήνα, Λονδίνο, Άμστερνταμ και Βερολίνο, από την εποχή που στήνεται ο μύθος της Ερεσού, ώρες ατέλειωτες, ιστορίες υπέροχες που ξετυλίγονταν πάνω από κάθε φωτογραφία, μεσάνυχτα φεύγαμε,
η Μαρία είναι ένα ζωντανό αρχείο μιας λεσβιακής ζωής, ένα αρχείο συν-αισθημάτων,
κι όταν φτάσαμε στο σημείο να κάνουμε τη μνήμη εξιστόρηση, ήρθε στην παρέα η Κρυστάλλη, και βιβλίο το έφτιαξε η Τζούλια στο Ροδακιό,
κι όχι, δεν ήταν μια straight διαδρομή, πήρε καιρό, ψυχικό απόθεμα, τεράστια υπομονή, είχε μοίρασμα, ανακάλυψη, γέλια και κλάματα, είχε αντιπαραθέσεις, νεύρα και τραύμα διασταυρούμενο, και μια αίσθηση στο τέλος πως, διάολε, τα καταφέραμε παρ’ όλα αυτά, αποτύχαμε μαζί,
Πάει να πει, ζήσαμε μαζί μια αρχειακή αναταραχή, μια λεσβιακή, queer, τρανσφεμινιστική ζωή.
ΥΓ.: Στα υστερόγραφα γράφονται τα πιο σημαντικά. Το βιβλίο υπάρχει γιατί δεκάδες πλάσματα συναίνεσαν να δημοσιευτούν τα πρόσωπά τους στο αρχείο της λεσβιακής ζωής, κι αυτό είναι μια πράξη ορατότητας επαναστατική σε τούτη εδώ την εποχή.
Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη
Μπορεί ένα βιβλίο να λειτουργήσει ως μια αγκαλιά;
Μπορεί οι σελίδες του και οι φωτογραφίες του να βγουν βόλτα στην πόλη;
Σε μια εποχή που η παγκόσμια ακροδεξιά συνασπίζεται κάτω από την anti-gender πολιτική, που οι θηλυκότητες ακόμα ζουν και αγωνίζονται στην εποχή της βαθιάς πατριαρχίας, είναι σημαντικό να συνδεθούμε με τη λεσβιακή* μας ιστορία για να νιώσουμε λιγότερο μόνες και μόνα. Διαλέγω τον όρο λεσβία με αστερίσκο (λεσβία*) για να μιλήσω για ένα ολόκληρο φάσμα λεσβιακών υποκειμένων που δεν αποκλείει αρρενωπότητες και δίνει εξίσου χώρο σε θηλυκότητες και άτομα που βρίσκονται ανάμεσα/ενδιάμεσα/ή πέρα από το δυαδικό φύλο.
Στις συναντήσεις μας με τη Maria Cyber για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου οι αφηγήσεις και η μνήμη λειτούργησαν ως μια συνεκτική ουσία που μας συνέδεσε με μια ιστορία που δεν ξέραμε ότι είχαμε, ένα λεσβιακό παρόν που μοιραζόμασταν, κοιτάζοντας προς το μέλλον που μαζί διεκδικούμε. Δεν θέλουμε να βάλουμε αυτές τις ιστορίες στο μουσείο ούτε και να τις κλείσουμε στο στενό πλαίσιο ενός βιβλίου. Αντ᾽ αυτού, επιθυμούμε να συνδεθούμε μαζί τους έτσι ώστε να ψηλαφίσουμε τα όρια της δικής μας λαχτάρας για απελευθέρωση και ενδυνάμωση. Θέλουμε να βγάλουμε τις ιστορίες αυτές βόλτα στην πόλη, να τις χρησιμοποιήσουμε ως υλικό αγώνα, να τις δέσουμε στα strap-on μας, να χτίσουμε μια συγγένεια και μια γενεαλογία που δεν θα αναζητά πατέρες αλλά απελευθέρωση για τις θηλυκότητες.
Τα πάντα για τη Μαρία Κατσικαδάκου-Cyber στο mariacyber.com
