1.
Πολύτιμη περιπέτεια. Οι μεταφραστές είναι οι χαλκέντεροι ταπεινοί ήρωες των γραμμάτων. Η περιπέτεια της μετάφρασης είναι πολύτιμη και οφείλουμε ευγνωμοσύνη σ' εκείνους τους ρομαντικούς σταχανοβίτες δουλευτές που μεταφέρουν, σαν γεροδεμένοι αγόγγυστοι βαστάζοι των λέξεων, σαν αχθοφόροι των νοημάτων, βιβλία βαριά κι ασήκωτα, από τα γερμανικά, τα γαλλικά, τα ιταλικά, τα ισπανικά, τα ολλανδικά, τα γιαπωνέζικα, τα κινέζικα, τα ρωσικά και πάει λέγοντας, στα ελληνικά, επιτρέποντάς μας έτσι την πρόσβαση στο θησαυροφυλάκιο που είναι η παγκόσμια λογοτεχνία. Κλέβω, δανείζομαι μάλλον, τον τίτλο Με το δάνειο του χρόνου από τον ποιητή Κώστα Μαυρουδή που, μέσα από τις σελίδες του περιοδικού «Το Δέντρο», μας κέρασε πολύτιμα μεταφράσματα. Με το δάνειο του χρόνου, λοιπόν, αναμετριούνται οι μεταφραστές με το εκάστοτε πρωτότυπο, καθώς δανείζονται ώρες και μέρες και βδομάδες και μήνες και χρόνια, αφήνοντας στην άκρη τη δική τους εργασία για να καταπιαστούν με την εργασία άλλων, ζώντων και τεθνεώτων, και να μας την προσφέρουν, με αληθινά απροσμέτρητη ανιδιοτέλεια. Ο Ζήσιμος Λορεντζάτος (1915-2004) και ο Χάρης Βλαβιανός (1957) αναμετρήθηκαν με την παλλόμενη ποιητική σύνθεση The marriage of heaven and hell του William Blake (1757-1827) και μας δώρισαν το έργο Οι γάμοι του ουρανού και της κόλασης, το 1953 ο πρώτος, το 1997 (νέα έκδοση 2014) ο δεύτερος.
2.
Λορεντζάτος. «Τον καιρό της σποράς μάθαινε, το θέρο δίδασκε, το χειμώνα ευφραίνου. Οδήγα το κάρο και το αλέτρι σου πάνω από τα κόκαλα των αποθαμένων./ Ο δρόμος της υπερβολής φέρνει στα παλάτια της σοφίας. Η Σύνεση είναι μια πλούσια ασχημομούρα γεροντοκόρη που τη νοστιμεύεται η Ανικανότη./ Όποιος θρέφει άνεργες επιθυμίες φέρνει την πανούκλα./ Το κομμένο σκουλήκι δίνει συχώρεση στο αλέτρι./ Όποιος αγαπάει το νερό να τόνε βουτάς στο ποτάμι./ Ένας παλαβός δε βλέπει το ίδιο δέντρο που βλέπει ένας γνωστικός».
3.
Βλαβιανός. «Τον καιρό της σποράς μάθαινε, τον καιρό του θερισμού δίδασκε, τον χειμώνα απολάμβανε./ Οδήγησε το κάρο και το αλέτρι σου πάνω από τα κόκαλα των νεκρών./ Ο δρόμος της υπερβολής καταλήγει στο παλάτι της σοφίας./ Η Σύνεση είναι μια πλούσια άσχημη γεροντοκόρη, που τη φλερτάρει η Ανικανότητα./ Αυτός που επιθυμεί αλλά δεν πράττει, γεννάει την πανούκλα./ Το κομμένο σκουλήκι δίνει άφεση στο αλέτρι./ Βούτηξε στο ποτάμι εκείνον που αγαπάει το νερό./ Ο ηλίθιος δεν βλέπει το ίδιο δέντρο που βλέπει ο σοφός».
4.
Γρέζια & σμίλη. Η μετάφραση του Λορεντζάτου έχει γρέζια, είναι σαγρέ, κλοτσάει ενίοτε, και φταίει ο χρόνος γι' αυτό, ο χρόνος που κάνει τις λέξεις πιο τραχιές, πιο αγκωνάρια όσο μένουν απαράλλαχτες. Αλλά ο χρόνος είναι και η σμίλη της γλώσσας, ο χρόνος δουλεύει υπέρ της στιλπνότητας, στιλβώνει ο χρόνος τις λέξεις, και ο Βλαβιανός δουλεύει με τις λείες λέξεις. Κερδισμένοι, και στις δύο περιπτώσεις/εκδοχές/αποδόσεις, εμείς οι αναγνώστες.
5.
William Blake & Jim Morrison. Γράφει ο Blake: «If the doors of perception were cleansed, every thing would appear to man as it is: Infinite». Λορεντζάτος: «Αν οι πύλες της αντίληψής μας καθαρίζανε από τη λοιμική τους, το καθετί θα φανερωνότανε στον άνθρωπο όπως είναι, απέραντο». Βλαβιανός: «Αν οι πύλες της αντίληψής μας αποκαθαίρονταν, το καθετί θα φανερωνόταν στον άνθρωπο όπως είναι, Άπειρο». Ο πολυμαθέστατος (διάβαζε κοντά 1.000 σελίδες το εικοσιτετράωρο ωσότου τυφλώθηκε!) Aldous Huxley (1894-1963) έγραψε, επηρεασμένος από τον Blake, το θρυλικό δοκίμιο The doors of perception (1954) όπου καταπιάνεται με τη μεσκαλίνη. Ο νέος Διόνυσος, ο Jim Morrison (1943-1971), όταν παρέα με τον Ray Manzarek, τον Robby Krieger και τον John Densmore, έφτιαξε την μπάντα που έμελλε να αναστατώσει την υφήλιο, καθώς συνέδεσε για πάντα το ροκ με την ποίηση, εμπνεύστηκε από τον Huxley που είχε εμπνευστεί από τον Blake, κι έδωσε στο συγκρότημά του το όνομα The Doors.
6.
Λορεντζάτος & Βλαβιανός. «Μέσα στην ιστορία του αγγλικού πολιτισμού ο Γουλιέλμος Μπλέηκ είναι μόνος του, σαν τον Προμηθέα στον βράχο» (Ζ.Λ.). «Ο William Blake (1757-1827), ο οραματιστής ποιητής που κάποτε χλευάστηκε ως παράφρων και σήμερα τιμάται ως μεγαλοφυΐα, συγκαταλέγεται ανάμεσα στους μείζονες ποιητές της αγγλικής λογοτεχνίας» (Χ.Β.).
Τα βιβλία της εικόνας:
1. Ζήσιμος Λορεντζάτος, Μεταφράσεις, Εκδόσεις Ίκαρος, Σελίδες: 205
2. William Blake, Οι γάμοι του ουρανού και της κόλασης, Μτφρ.: Χάρης Βλαβιανός, Εκδόσεις Νεφέλη, Σελίδες: 115
σχόλια