1. Λογική κι ευαισθησία. Τα μεγάλα θύματα κάθε προεκλογικής περιόδου είναι το χιούμορ, η πολιτική, η λογική και η ευαισθησία. Επείγουσα η ανάγκη να επανασυνδεθείς με ό,τι σε συνέχει και σε απαρτίζει, επείγουσα η ανάγκη να ξαναβρείς αυτό που έχασες ή που άφησες αναγκαστικά στην άκρη για ένα διάστημα. Τα βιβλία είναι η καλύτερη μέθοδος επαναφοράς στη νορμάλ (που λέει ο λόγος!) κατάσταση. Τα βιβλία ζητούν χρόνο και απαλλαγή από το λαχάνιασμα που θολώνει μάτια και μυαλό. Έτσι, αργά αλλά σταθερά, αποδιώχνεις το μεθεόρτιο μπλουζ και τον παραλοϊσμένο πεντοζάλη. Έτσι, πιάνεις ξανά τον τουρμποκινητήρα Σλαβόι Ζίζεκ (Σλοβενία, 1949) και τον ψυχωφελή τόμο Τα Ανέκδοτα του Ζίζεκ (μτφρ. Ιωάννα Μιχελάκου, εκδ. Μεταίχμιο), όπου σφιχταγκαλιάζονται λυτρωτικά, για τον μπαϊλντισμένο αναγνώστη, το ακούραστο χιούμορ, η τρομερή ευρυμάθεια, ο διαπεραστικός στοχασμός. Ο Σλαβόι δίνει την εντύπωση ότι έχει διαβάσει τα πάντα, έχει ακούσει τα πάντα, έχει καβγαδίσει για τα πάντα, έχει γελάσει με τα πάντα.
Ανθολογημένα από τα σοβαρά πονήματά του, τα καλαμπούρια του Σλοβένου διανοητή φωτίζουν αυτές τις πτυχές της πραγματικότητας που η φιλοσοφία ενίοτε κωλώνει και διστάζει να καταπιαστεί μαζί τους. Αρχίζει τον χορό το χωρατό, κι ύστερα, οk, ας πιάσει δουλειά ο στοχασμός και η ανάλυση. Πολλά από τα ξεκαρδιστικά αστεία που χρησιμοποιεί ο Ζίζεκ (π.χ. αυτά στις σελίδες 145, 149, 154) θα θυμίσουν στον αναγνώστη κάμποσα ελληνικά ανέκδοτα, κάτι που δείχνει την παγκοσμιότητα ενός είδους χιούμορ, του χιούμορ εκείνου που ξεκινάει από την εντοπιότητα και ανοίγεται, ή μάλλον εκρήγνυται, προς όλες τις κατευθύνσεις. Άλλα έχουν να κάνουν με ταινίες του Άλφρεντ Χίτσκοκ, άλλα με πολιτικές χοντράδες, ιδίως επί σταλινισμού, και άλλα, όπως αυτό που θα σπεύσω τώρα να παραθέσω, καυτηριάζουν ανελέητα τη μεταμοντέρνα κυνική αναισθησία. Ιδού: Στις μέρες μας το παλιό ανέκδοτο όπου ένας πλούσιος λέει στον υπηρέτη του «Πέταξε έξω αυτό τον εξαθλιωμένο ζητιάνο – είμαι τόσο ευαίσθητος, που δεν αντέχω να βλέπω ανθρώπους να υποφέρουν!» είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.
2. Έπος. Επανερχόμαστε σε ό,τι μας κάνει πιο δυνατούς για να διατηρούμε το δικαίωμα στην αδυναμία. Έχουμε δάκρυα για να μπορούμε να γελάμε. Ο άνθρωπος είναι το ον που ζει παράγοντας αναμνήσεις, που προσφεύγει στο μπαούλο της μνήμης για να γίνει όσο πιο ανθρώπινος γίνεται. Ο Χόρχε Σεμπρούν (Μαδρίτη, 1923 - Παρίσι, 2011) διέσχισε τον 20ό αιώνα εμπλεκόμενος σε σημαντικά γεγονότα, παράγοντας σημαντικά γεγονότα, αναμιμνησκόμενος σημαντικά γεγονότα, γράφοντας για σημαντικά γεγονότα. Επίσης, και αυτό τον καθιστά σπουδαίο συγγραφέα, μπόρεσε να διακρίνει τις σημαντικές διαστάσεις στο φαινομενικά ασήμαντο, μπόρεσε να διαυγάσει έτσι τα πράγματα της ζωής ώστε να καταλάβει, και να μας δώσει να καταλάβουμε, το μεγαλείο που κρύβεται κάτω από ένα άθλιο χιτώνιο.
Στις Ασκήσεις Επιβίωσης (μτφρ. Έφη Κορομηλά, εκδ. Πόλις) ο παλαίμαχος Σεμπρούν καταφεύγει, και πάλι, στο οπλοστάσιο της μνήμης, σε αυτές τις αποθήκες του νου όπου φυλάσσεται η ουσία, το μεδούλι της ύπαρξης, πάει να πει η εναντίωσή μας στη φθορά, όλα μας τα πολεμοφόδια κατά της αδυσώπητης ροής του χρόνου. Ο Σεμπρούν θυμάται, κατατάσσει, ταξινομεί, σχολιάζει, γράφει, απαθανατίζει. Όλα παρόντα εδώ: τα χρόνια στην παρανομία, η φρίκη στο Μπούχενβαλντ, οι αντινομίες και η σκλήρυνση στο εσωτερικό του Κόμματος, η πάλη της ελπίδας με την απελπισία. Ένα βιβλίο κιβώτιο και κιβωτός. Όπως και τα άλλα του Χόρχε Σεμπρούν. Με ένα τέλος που χρόνια είχα να δω σε τυπωμένες σελίδες. Ο τρόμος γίνεται ανάσταση, επανάσταση, σωτηρία, πείσμα, ελευθερία, έπος. Ο Σεμπρούν έχει συλλάβει το αδιανόητο μέσα από συμπτώσεις και μικρολεπτομέρειες, και μας το παραδίδει σαν μια επική τοιχογραφία που σε συγκλονίζει καθώς τη βλέπεις και αφουγκράζεσαι πώς προχωράνε τα πράγματα. Από τη σελίδα 124 έως τη σελίδα 137 ο Σεμπρούν ξεδιπλώνει, με τη μαεστρία που διαθέτουν μονάχα όσοι έχουνε περάσει από τα ναρκοπέδια και τους λειμώνες της Ιστορίας, όλο το μεγαλείο τού να είσαι άνθρωπος.
Κρατώ για πάντα εντός μου αυτές τις δέκα, δεκαπέντε σελίδες από τις Ασκήσεις Επιβίωσης, κρατώ για πάντα εντός μου τα ονόματα Ήγκον Γ. Φλεκ και Έντουαρντ Α. Τένενμπαουμ και αυτό που αντίκρισαν από το τζιπ τους καθώς όδευαν προς το ναζιστικό στρατόπεδο του Μπούχενβαλντ.
σχόλια