Οι δυναμικές φωνές των Ελληνίδων συγγραφέων

Ρέα Γαλανάκη

Πού ζει ο λύκος;
Εκδόσεις Καστανιώτη

Πενήντα χρόνια μετά την κρίσιμη περίοδο στην οποία αναφέρεται, το εξαντλημένο για δεκαετίες βιβλίο είναι εύλογο να αφιερώνεται «στις παρέες από το ’67 ως το ’74» και να συνοδεύεται από ένα «υστερόγραφο» επιβεβλημένο από την άρτι βραβευθείσα με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Γραμμάτων συγγραφέα ως ένα δοκίμιο βαθιάς συνειδητοποίησης και αναστοχασμού για την επάρατο επταετία. Η εμπλουτισμένη από τα συγκεκριμένα συνοδευτικά κείμενα επανέκδοση δεν ταυτίζεται τυχαία με την επέτειο των πενήντα χρόνων απρόσκοπτης δημοκρατικής διακυβέρνησης σε μια χώρα που επιδόθηκε με μανία στην αναζήτηση της ιδανικής ταυτότητας και σήμερα δείχνει να διάγει την πλέον κρίσιμη και μάλλον αδιέξοδη ιδεολογικά και πολιτικά περίοδό της. Όπως υπογραμμίζει σχετικά η συγγραφέας: «Ένα προσωπικό υστερόγραφο ιχνηλατεί τη συμμετοχή μου στα γεγονότα που έζησα – στην Ιστορία με άλλα λόγια, καθώς αυτονομείται πλέον από το βίωμα, ξεχνιέται από τους περισσότερους, μα συνεχίζει να απαιτεί την ενσυναίσθηση, την ταπεινοφροσύνη, την περίσκεψή μας.

Το “Πού ζει ο λύκος” μοιάζει έτσι, μέσα από το μεταφορικό του ερώτημα, να ακούγεται ακόμα πιο καίριο και επιβεβλημένο σήμερα όσο ποτέ». Πρόκειται για ένα από τα πρώτα συγγραφικά εγχειρήματα της Ρέας Γαλανάκη, η οποία, γράφοντας και εκδίδοντας παράλληλα ποιητικές συλλογές, αναζητούσε, αρυόμενη, πάντα μέσα από το αλληγορικό γλωσσικό οπλοστάσιο των μύθων, την καίρια συμβολική έκφραση για τα γεγονότα που στοίχειωναν όχι μόνο την ίδια αλλά ολόκληρη τη γενιά της. Άλλωστε η απεύθυνσή της ήταν πάντοτε συλλογική, ακόμα και όταν επικαλούνταν, με σεφερικό τρόπο, απόντες και γεγονότα που σημάδεψαν ανεξίτηλα ανθρώπους και ψυχές. «Το γένος μου άνυμφη πηγή αιμάτων. Οι φίλοι μόνο ανοίγουν το κλουβί του μύθου και πετάνε», έγραφε χαρακτηριστικά σε μία από τις πρώτες ποιητικές της συλλογές, «Τα ορυκτά».

Έλσα Κορνέτη

Δωμάτια με δόντια και άλλες κοφτερές ιστορίες
Εκδόσεις Μελάνι

Κάθε βιβλίο της Έλσας Κορνέτη αποδεικνύει ότι είναι μία από τις σημαντικότερες συγγραφείς των ημερών μας. Η γραφή της ακροβατεί ανάμεσα στα διαφορετικά είδη, αποτυπώνοντας εικόνες που αναδεικνύουν τη δύναμη της μεταφοράς και το ασφυκτικό αίσθημα των καιρών μας. Τα μοντερνιστικά δείγματα των πρώτων ποιητικών συλλογών της ποιήτριας και συγγραφέως δείχνουν να έχουν πλέον μετασχηματιστεί σε δυνατές αλληγορίες, όπως τις είχαμε διαπιστώσει στο εξαιρετικό προηγούμενο Το νησί πάνω στο ψάρι και άλλες ευφάνταστες ιστορίες, για να καταλήξουν στο Δωμάτιο με δόντια, ιστορίες μεγάλης μεταφορικής δύναμης και αφηγηματικού οίστρου. Από το πολύ μπεκετικό Λίκνισμα έως το καφκικό και υπαρξιακά τρομακτικό Οδοντοστοιχίες, τα διηγήματα της συγκεκριμένης συλλογής αποτυπώνουν συνολικά όχι μόνο το ασφυκτικό κλίμα της εποχής αλλά αναδιαμορφώνουν ένα δυστοπικό κλίμα, σύστοιχο με τα κοινωνικά δεδομένα και καταστάσεις.

Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή της ασφυξίας, που χαρίζει και τον τίτλο στη συλλογή, από την ίδια τη συγγραφέα στην αρχή του βιβλίου: «Ο αυτοεγκλωβισμένος είναι ένας φυλακισμένος που ανακαλύπτει ότι η φυλακή γύρω του δεν έχει κάγκελα αλλά δόντια ενός στόματος –του στόματος της ζωής– κι αυτός συνεχίζει να τρέφεται με τα υπολείμματα από τις σάρκες των αναμνήσεων περασμένων που τώρα κρέμονται κουρελιασμένες στα παράθυρα, ξεφτισμένα κρόσσια από βιώματα και εμπειρίες που ηχηρά φωνάζουν ότι υπήρξαν, σκηνές μιας ζωής με καλές στιγμές, και στιγμές κακές, πολύ κακές, που κι αυτές εξατμίστηκαν μέσα στις αναθυμιάσεις τους». Το βιβλίο δεν βρέθηκε να κοσμεί τυχαία τις διαφορετικές λίστες λογοτεχνικών βραβείων, δίνοντας το στίγμα μιας στιβαρής γραφής, βγαλμένης από το πιο ακραία απτό παρελθόν και πιο αδυσώπητο μέλλον.

Ισμήνη Καρυωτάκη

Φυγόδικος δεν ήμουν
Εκδόσεις Ποταμός

Όλο το ελληνικό σύμπαν χωνεύεται και σμιλεύεται με τρόπο μοναδικό μέσα από τις σελίδες της Ισμήνης Καρυωτάκη, η οποία συνδέει σε μια στιβαρή γραφή όχι μόνο τις υφιστάμενες προσωπικές και κοινωνικές αντιθέσεις αλλά ταυτόχρονα ξεδιπλώνει, καταφεύγοντας στη μυθοπλασία, τα βασικά συστατικά στοιχεία στα οποία διαρθρώνεται. Ο Εμφύλιος, που διαπερνά κάθε έκφραση της ελληνικής Ιστορίας, αποτυπώνεται με συμβολικό τρόπο στην κυρίαρχη ιδέα, στην οποία βασίζεται το μυθιστόρημα που έχει να κάνει με την καθαίρεση του αγάλματος της βασίλισσας Φρειδερίκης σε μια πόλη της Ηπείρου το 1962, τις ίδιες ακριβώς μέρες που στο σινεμά παίζεται η ταινία ο Κατήφορος. Αυτά τα δυο πεδία θα δώσουν την αφορμή ώστε να φανεί το χάσμα μεταξύ των δύο κόσμων που ορίζουν το ερωτευμένο ζευγάρι, τον Σπήλιο και την Εριφύλη ή, για την ακρίβεια, τον φυγά Σπήλιο και την καλοαναθρεμμένη, αν και σε ένα άκρως συντηρητικό περιβάλλον, Εριφύλη.

Κυρίαρχος και ο ρόλος της φύσης, όπως αυτός του ποταμού Αώου, που διαπερνά σαν κεντρική φλέβα τον ηπειρωτικό κόσμο και θα αποτελέσει κεντρικό σκηνικό των εξελίξεων που, ωστόσο, δεν αφορούν μόνο τα πρόσωπα. Άλλωστε, οι αντιθέσεις που διαπερνούν τις ανθρώπινες σχέσεις δεν εμφορούνται μόνο από κυρίαρχα πολιτικά ιδεολογήματα αλλά και από ανθρώπινα πάθη: ο ερωτισμός με τις πολλαπλές συνδηλώσεις, απαγορεύσεις και κανόνες που αφορούν τον τομέα της βιοηθικής τίθεται, ως εκ τούτου, επίσης στο μικροσκόπιο της συγγραφέως, η οποία μας χαρίζει ένα πολύπλευρο και ουσιαστικό μυθιστόρημα. Η πρόσφατη βράβευσή του με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας είναι απλώς η απόδειξη ότι είναι ένα από τα σημαντικότερα βιβλία της ελληνικής παραγωγής των τελευταίων χρόνων.

Μαίρη Κόντζογλου

Από ήλιο σε ήλιο - Ανέσπερος
Εκδόσεις Μεταίχμιο

Είναι προφανές ότι η συγγραφέας έχει αγαπήσει βαθιά το νησί της Σερίφου, η οποία αποτελεί το επίκεντρο της διλογίας της (Από ήλιο σε ήλιο - Αποσπερίτης και Ανέσπερος) και μέρος όπου δημιουργήθηκαν αμέτρητοι μύθοι και προφορικές ιστορίες και προκλήθηκαν τραγικά γεγονότα όπως οι ματωμένοι αγώνες των μεταλλεργατών. Πρόκειται για τους εργάτες που δούλευαν στα ορυχεία του νησιού στις αρχές του 20ού αιώνα και οργάνωσαν τη μεγάλη, ιστορική απεργία του 1916 η οποία οδήγησε στην καθιέρωση καλύτερων συνθηκών εργασίας όχι μόνο για τους μεταλλεργάτες αλλά και συνολικότερα για τους εργάτες που μοχθούσαν σε τέτοιες επικίνδυνες συνθήκες.

Η απεργία οργανώθηκε από τον αγωνιστή Κωνσταντίνο Σπέρα που παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στο βιβλίο και στους αγώνες βρήκε απέναντί του τα μέλη της οικογένειας Γκρόμαν, δηλαδή τους ιδιοκτήτες της Σπηλιαλέζα Α.Ε., γνωστής στην Ελλάδα από τη δραστηριότητά της στα μεταλλεία του Λαυρίου. Πρόκειται για πραγματικά πρόσωπα, όπως αληθινό είναι και το γεγονός ότι ο γιος του αδίστακτου επιχειρηματία φάνηκε να είναι ακόμα πιο σκληρός από τον πατέρα του – δεν δίστασε να οδηγήσει τους εργάτες στον θάνατο. Αλλά επειδή για τη συγγραφέα τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα έχουν ισάξια θέση στην αφήγηση με τους κυρίαρχους μύθους, φροντίζει να συνδέσει το ρεαλιστικό με το φανταστικό στοιχείο, τον μύθο με την πραγματικόκ

Αντιγόνη Ζόγκα

Παλμίτα
Εκδόσεις Ψυχογιός

Ο έρωτας δεν διακρίνει ούτε φύλα ούτε σταθερές, ενίοτε είναι τυφλός ακόμα και απέναντι σε γεγονότα που τραυματίζουν την ψυχή και το σώμα. Αυτό τουλάχιστον φαίνεται να είναι το στοιχείο που ενώνει τις ιστορίες δύο γυναικών – η μια βγαλμένη από το μακρινό παρελθόν της Αργεντινής το 1974, λίγο πριν από το δικτατορικό πραξικόπημα, και η άλλη από την Αθήνα του 2018, δηλαδή δύο χρόνια προτού ενσκήψει στη ζωή μας ο κορωνοϊός. Όμως καμία ιστορική λαίλαπα δεν φαίνεται να μπορεί να συγκριθεί με αυτήν του έρωτα που είναι ικανός να ανατρέψει όχι μόνο τις ασφαλιστικές δικλείδες αλλά και να αλλάξει τη ζωή των ανθρώπων.

Ο πόνος, οι φόβοι, οι ανασφάλειες αλλά και το πάθος διατρέχουν τις σελίδες ενός βιβλίου γραμμένου με οξύτητα και χωρίς αναστολές, με ανατρεπτικές περιγραφές που ξεφεύγουν από τον οριοθετημένο λυρισμό και κυρίως ξεπερνούν τα όρια των δύο φύλων. Γιατί οι γυναίκες μπορούν να ερωτευθούν τους άνδρες αλλά και άλλες γυναίκες· ο έρωτας μπορεί να είναι κακοποιητικός, μπορεί να είναι και σωτήριος. Οι πολλαπλές του όψεις αποκαλύπτονται σε αυτό το βιβλίο από μια συγγραφέα που έχει ζήσει σε δύο πατρίδες, την Ελλάδα και την Αργεντινή.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΔΩΜΑΤΙΑ ΜΕ ΔΟΝΤΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΚΟΦΤΕΡΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ» ΕΔΩ

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΦΥΓΟΔΙΚΟΣ ΔΕΝ ΗΜΟΥΝ» ΕΔΩ

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΑΠΟ ΗΛΙΟ ΣΕ ΗΛΙΟ - ΑΝΕΣΠΕΡΟΣ» ΕΔΩ

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΠΑΛΜΙΤΑ» ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.