Ήθη, έθιμα και τελετουργίες μιας ξεχασμένης Ελλάδας. Το γλέντι, ο χορός, οι φαλλοί, η ευθυμία, τα σκωπτικά τραγούδια, η αφθονία, η απέραντη ελευθερία και η γονιμότητα διαπερνούν τις σελίδες της μελέτης του Θάνου Μούρραη-Βελλούδιου που γράφτηκε το 1991 και έχει τον τίτλο Ευγονία και άλλα τινά.
Ο Βελλούδιος (1895-1992) υπήρξε μία από τις πολυδιάστατες και πρωτοπόρες προσωπικότητες στην Ελλάδα. Ως αεροπόρος, διακρίθηκε για τα κατορθώματά του στη Μικρά Ασία, ενώ, ως συνθέτης, υπήρξε ο άνθρωπος που «ξετούρκεψε τον ζεϊμπέκικο», κατά παραγγελία του Άγγελου Σικελιανού και της Εύας Πάλμερ, για τις Δελφικές Εορτές. Παράλληλα, ανέδειξε τις ρίζες της λαϊκής τέχνης και υπήρξε δάσκαλος του Μάνου Χατζιδάκι και του Γιάννη Τσαρούχη.
Ταξίδεψε στα μέρη των εθίμων της ευγονίας και τα περιγράφει μαζί με τους φίλους του που τα φωτογράφιζαν, όπως ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Σουηδός Φινν Στωλ, ο Χ. Γουίνσλω και η Κατερίνα Κακούρη. Στο βιβλίο περιλαμβάνονται περισσότερες από εκατό εξαιρετικές φωτογραφίες τους της δεκαετίας του '50.
Έθιμα φαλλικά, κατάλοιπα της λατρείας του Διονύσου και της Δήμητρας που επιβίωναν έως τη δεκαετία του ’50 –και μερικά επιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας–, αναμειγνυόμενα με σύγχρονα λατρευτικά έθιμα της Ορθοδοξίας. Μένοντας μακριά από τα καλλιτεχνικά στεγανά και χωρίς κανένα ίχνος σοβαροφάνειας, κάτι που εκτιμούσε αφάνταστα ο φίλος του Ανδρέας Εμπειρίκος, αποτυπώνει με τον δικό του τρόπο την ελληνική παράδοση.
Ουσιαστικά, πραγματεύεται έθιμα φαλλικά, κατάλοιπα της λατρείας του Διονύσου και της Δήμητρας που επιβίωναν έως τη δεκαετία του '50 –και μερικά επιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας–, αναμειγνυόμενα με σύγχρονα λατρευτικά έθιμα της Ορθοδοξίας. Μένοντας μακριά από τα καλλιτεχνικά στεγανά και χωρίς κανένα ίχνος σοβαροφάνειας, κάτι που εκτιμούσε αφάνταστα ο φίλος του Ανδρέας Εμπειρίκος, αποτυπώνει με τον δικό του τρόπο την ελληνική παράδοση. Η αγροτική ζωή, τα δρώμενα, οι υπαίθριες γιορτές, το ελληνικό πνεύμα αλλά και οι πανάρχαιες ρίζες των παγανισμού πλαισιώνουν το βιβλίο Ευγονία και άλλα τινά. «Το μουντζούρωμα με καπνιά ή με λουλάκι ή με αλεύρι ή με στάχτη συμβολίζει τις γόνιμες γενετήσιες γυναικείες ορμόνες» σημειώνει ο ίδιος.
Η καλλιτεχνική σύμπραξη του Βελλούδιου με τον Εμπειρίκο ήταν αποτέλεσμα των ταξιδιών τους σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, προκειμένου να καταγράψουν πτυχές της λαογραφικής και τελετουργικής παράδοσης. Για παράδειγμα, την Καθαρά Δευτέρα του 1952 πήγαν εκδρομή στον Τύρναβο με σκοπό τη φωτογραφική τεκμηρίωση του Μπουρανίου. Μάλιστα, όπως γνωρίζουμε, ο Εμπειρίκος ήρθε ειδικά από το Παρίσι γι' αυτό το ταξίδι.
Αναμφίβολα, η φωτογραφική ματιά του ποιητή, η εμβληματική παρουσία του ίδιου του Βελλούδιου και συνολικά η φιλία και η συνεργασία των δύο αυτών προσωπικοτήτων συνέβαλαν στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, στη μακραίωνη λαογραφική έρευνα και στην ανάδειξη της πολιτιστικής παράδοσης των διονυσιακών τελετών που συναντάμε σε τόπους της σύγχρονης Ελλάδας.
Ευχαριστούμε θερμά για την άδεια και την παραχώρηση των φωτογραφιών τους κ. Αντώνη Νταγκαδάκη, Λεωνίδα Εμπειρίκο, Δημοσθένη Αγραφιώτη και Μιχάλη Κατσόγιαννο.
ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΚΠΤΩΣΗ ΕΔΩ
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
σχόλια