Οι μεταμορφώσεις στα ελληνικά έθιμα, όπως τις κατέγραψε ο Ανδρέας Εμπειρίκος Facebook Twitter
Φωτ.: Ανδρέας Εμπειρίκος

Οι μεταμορφώσεις στα ελληνικά έθιμα, όπως τις κατέγραψε ο Ανδρέας Εμπειρίκος

0

Ήθη, έθιμα και τελετουργίες μιας ξεχασμένης Ελλάδας. Το γλέντι, ο χορός, οι φαλλοί, η ευθυμία, τα σκωπτικά τραγούδια, η αφθονία, η απέραντη ελευθερία και η γονιμότητα διαπερνούν τις σελίδες της μελέτης του Θάνου Μούρραη-Βελλούδιου που γράφτηκε το 1991 και έχει τον τίτλο Ευγονία και άλλα τινά.


Ο Βελλούδιος (1895-1992) υπήρξε μία από τις πολυδιάστατες και πρωτοπόρες προσωπικότητες στην Ελλάδα. Ως αεροπόρος, διακρίθηκε για τα κατορθώματά του στη Μικρά Ασία, ενώ, ως συνθέτης, υπήρξε ο άνθρωπος που «ξετούρκεψε τον ζεϊμπέκικο», κατά παραγγελία του Άγγελου Σικελιανού και της Εύας Πάλμερ, για τις Δελφικές Εορτές. Παράλληλα, ανέδειξε τις ρίζες της λαϊκής τέχνης και υπήρξε δάσκαλος του Μάνου Χατζιδάκι και του Γιάννη Τσαρούχη.


Ταξίδεψε στα μέρη των εθίμων της ευγονίας και τα περιγράφει μαζί με τους φίλους του που τα φωτογράφιζαν, όπως ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Σουηδός Φινν Στωλ, ο Χ. Γουίνσλω και η Κατερίνα Κακούρη. Στο βιβλίο περιλαμβάνονται περισσότερες από εκατό εξαιρετικές φωτογραφίες τους της δεκαετίας του '50.

Έθιμα φαλλικά, κατάλοιπα της λατρείας του Διονύσου και της Δήμητρας που επιβίωναν έως τη δεκαετία του ’50 –και μερικά επιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας–, αναμειγνυόμενα με σύγχρονα λατρευτικά έθιμα της Ορθοδοξίας. Μένοντας μακριά από τα καλλιτεχνικά στεγανά και χωρίς κανένα ίχνος σοβαροφάνειας, κάτι που εκτιμούσε αφάνταστα ο φίλος του Ανδρέας Εμπειρίκος, αποτυπώνει με τον δικό του τρόπο την ελληνική παράδοση.


Ουσιαστικά, πραγματεύεται έθιμα φαλλικά, κατάλοιπα της λατρείας του Διονύσου και της Δήμητρας που επιβίωναν έως τη δεκαετία του '50 –και μερικά επιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας–, αναμειγνυόμενα με σύγχρονα λατρευτικά έθιμα της Ορθοδοξίας. Μένοντας μακριά από τα καλλιτεχνικά στεγανά και χωρίς κανένα ίχνος σοβαροφάνειας, κάτι που εκτιμούσε αφάνταστα ο φίλος του Ανδρέας Εμπειρίκος, αποτυπώνει με τον δικό του τρόπο την ελληνική παράδοση. Η αγροτική ζωή, τα δρώμενα, οι υπαίθριες γιορτές, το ελληνικό πνεύμα αλλά και οι πανάρχαιες ρίζες των παγανισμού πλαισιώνουν το βιβλίο Ευγονία και άλλα τινά. «Το μουντζούρωμα με καπνιά ή με λουλάκι ή με αλεύρι ή με στάχτη συμβολίζει τις γόνιμες γενετήσιες γυναικείες ορμόνες» σημειώνει ο ίδιος.


Η καλλιτεχνική σύμπραξη του Βελλούδιου με τον Εμπειρίκο ήταν αποτέλεσμα των ταξιδιών τους σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, προκειμένου να καταγράψουν πτυχές της λαογραφικής και τελετουργικής παράδοσης. Για παράδειγμα, την Καθαρά Δευτέρα του 1952 πήγαν εκδρομή στον Τύρναβο με σκοπό τη φωτογραφική τεκμηρίωση του Μπουρανίου. Μάλιστα, όπως γνωρίζουμε, ο Εμπειρίκος ήρθε ειδικά από το Παρίσι γι' αυτό το ταξίδι.


Αναμφίβολα, η φωτογραφική ματιά του ποιητή, η εμβληματική παρουσία του ίδιου του Βελλούδιου και συνολικά η φιλία και η συνεργασία των δύο αυτών προσωπικοτήτων συνέβαλαν στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, στη μακραίωνη λαογραφική έρευνα και στην ανάδειξη της πολιτιστικής παράδοσης των διονυσιακών τελετών που συναντάμε σε τόπους της σύγχρονης Ελλάδας.

Οι μεταμορφώσεις στα ελληνικά έθιμα, όπως τις κατέγραψε ο Ανδρέας Εμπειρίκος Facebook Twitter
Φωτ.: Ανδρέας Εμπειρίκος
Οι μεταμορφώσεις στα ελληνικά έθιμα, όπως τις κατέγραψε ο Ανδρέας Εμπειρίκος Facebook Twitter
Φωτ.: Ανδρέας Εμπειρίκος
Οι μεταμορφώσεις στα ελληνικά έθιμα, όπως τις κατέγραψε ο Ανδρέας Εμπειρίκος Facebook Twitter
Φωτ.: Ανδρέας Εμπειρίκος

Ευχαριστούμε θερμά για την άδεια και την παραχώρηση των φωτογραφιών τους κ. Αντώνη Νταγκαδάκη, Λεωνίδα Εμπειρίκο, Δημοσθένη Αγραφιώτη και Μιχάλη Κατσόγιαννο.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΚΠΤΩΣΗ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Πέθανε ο Σόλων Λέκκας, τελευταίος ερμηνευτής της Λεσβιακής μουσικής παράδοσης

Culture / Πέθανε ο Σόλων Λέκκας, τελευταίος ερμηνευτής της Λεσβιακής μουσικής παράδοσης

Χτίστης και λιθοξόος για το μεροκάματο, Αρβανίτης από μεριάς του πατέρα του και Μικρασιάτης από τη μάνα του, ο Λέκκας έζησε τραγουδώντας, χορεύοντας και παίζοντας τουμπελέκι με αυθεντικό τρόπο
Μια μοναδική φωτογραφική καταγραφή των κατοίκων του Αιγαίου από τον Κωνσταντίνο Σοφικίτη

Φωτογραφία / Μια μοναδική φωτογραφική καταγραφή των κατοίκων του Αιγαίου από τον Κωνσταντίνο Σοφικίτη

Marabou Aegean: Στο νέο του πρότζεκτ ο βραβευμένος φωτογράφος φιλοδοξεί να καταγράψει φιγούρες από όλα τα κατοικημένα νησιά του Αιγαίου. Παρουσιάζουμε τα πρώτα πορτρέτα από την Άνδρο, τη Λήμνο και την Ικαρία.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
«Βαρδιάνος στα σπόρκα» - Διαβάστε το αριστούργημα του Παπαδιαμάντη με θέμα τη χολέρα του 1865

Αναγνώσεις στην καραντίνα / «Βαρδιάνος στα σπόρκα» - Διαβάστε το αριστούργημα του Παπαδιαμάντη με θέμα τη χολέρα του 1865

Η ιστορία της γρια-Σκεύως, που μεταμφιέζεται σε άντρα και γίνεται βαρδιάνος (φύλακας) στα σπόρκα (μολυσμένα καράβια) με σκοπό να σώσει τον γιο της από τη χολέρα που έπληξε την Ευρώπη το 1865

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ηλίας Μαγκλίνης: «Η ανάκριση»

Το Πίσω Ράφι / «Γιατί δεν μου μιλάς ποτέ για τον εφιάλτη σου, μπαμπά;»

Η «Ανάκριση» του Ηλία Μαγκλίνη, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πεζά των τελευταίων χρόνων, φέρνει σε αντιπαράθεση έναν πατέρα που βασανίστηκε στη Χούντα με την κόρη του που «βασανίζεται» ως περφόρμερ στα χνάρια της Μαρίνα Αμπράμοβιτς.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Πέντε κλασικά έργα που πρέπει κανείς να διαβάσει

Βιβλίο / 5 κλασικά βιβλία που κυκλοφόρησαν ξανά σε νέες μεταφράσεις

Η κλασική λογοτεχνία παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη, κι αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς ανατρέχοντας στους τίτλους της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής και σε έργα των Τζόις, Κουτσί, Κάφκα, Αντρέγεφ και Τσβάιχ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τάσος Θεοφίλου: «Η φυλακή είναι το LinkedΙn των παρανόμων» ή «Το πορνό και το Κανάλι της Βουλής είναι από τα πιο δημοφιλή θεάματα στη φυλακή»

Βιβλίο / Τάσος Θεοφίλου: «Όταν μυρίζω μακαρόνια με κιμά θυμάμαι τη φυλακή»

Με αφορμή το βιβλίο-ντοκουμέντο «Η φυλακή», ο Τάσος Θεοφίλου μιλά για την εμπειρία του εγκλεισμού, για τον αθέατο μικρόκοσμο των σωφρονιστικών ιδρυμάτων –μακριά απ’ τις εικόνες που αναπαράγουν σειρές και ταινίες– και για το πώς η φυλακή λειτουργεί σαν το LinkedIn των παρανόμων.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Βιβλίο / Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Chanel, Dior και πολλοί ακόμα οίκοι υψηλής ραπτικής «ντύνουν» τα shows τους με τη μουσική του. Στο «Remixed», την αυτοβιογραφία-παλίμψηστο των επιρροών και των εμμονών του, ο ενορχηστρωτής της σύγχρονης catwalk κουλτούρας μας ξεναγεί σε έναν κόσμο όπου μουσική και εικόνα γίνονται ένα.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Βιβλίο / Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Λίγοι είναι οι ποιητικά γραμμένοι εκκλησιαστικοί στίχοι που δεν φέρουν τη σφραγίδα αυτού του ξεχωριστού υμνωδού και εκφραστή της βυζαντινής ποιητικής παράδοσης που τίμησαν οι σύγχρονοί μας ποιητές, από τον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι τον Νίκο Καρούζο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Βιβλίο / Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Η τελευταία μεγάλη μορφή της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας που πίστευε πως «η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα» έφυγε την Κυριακή σε ηλικία 89 ετών. Ξεχωρίσαμε πέντε από τα πιο αξιόλογα μυθιστορήματά του.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
bernhard schlink

Πίσω ράφι / «Φανταζόσουν ότι θα έβγαινες στη σύνταξη ως τρομοκράτης;»

Το μυθιστόρημα «Το Σαββατοκύριακο» του Μπέρνχαρντ Σλινκ εξετάζει τις ηθικές και ιδεολογικές συνέπειες της πολιτικής βίας και της τρομοκρατίας, αναδεικνύοντας τις αμφιλεγόμενες αντιπαραθέσεις γύρω από το παρελθόν και το παρόν.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Φοίβος Οικονομίδης

Βιβλίο / Φοίβος Οικονομίδης: «Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε σε χίλια κομμάτια»

Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Γιακαράντες», ο Φοίβος Οικονομίδης, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, μιλά για τη διάσπαση προσοχής, την αυτοβελτίωση, τα κοινωνικά δίκτυα, το βύθισμα στα ναρκωτικά και τα άγχη της γενιάς του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Το ηθικό ζήτημα με τις μεταθανάτιες εκδόσεις με αφορμή το ημερολόγιο της Τζόαν Ντίντιον

Βιβλίο / Μεταθανάτιες εκδόσεις και ηθικά διλήμματα: Η Τζόαν Ντίντιον στο επίκεντρο

Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις προσφάτως ανακαλυφθείσες «ψυχιατρικές» σημειώσεις της αείμνηστης συγγραφέως, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία της μεταθανάτιας δημοσίευσης έργων ενός συγγραφέα χωρίς την επίσημη έγκρισή του.
THE LIFO TEAM
Στα «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος

Ηχητικά Άρθρα / Γιάννης Τσαρούχης: «Η ζωγραφική μου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή»

Στα εκπληκτικά «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Γιάννη Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος, από τις μινωικές τοιχογραφίες έως τα λαϊκά δημιουργήματα του Θεόφιλου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
George Le Nonce: «Εκτός από τα φέικ νιουζ, υπάρχει η φέικ λογοτεχνία και η φέικ ποίηση»

Ποίηση / George Le Nonce: «Εκτός από τα fake news, υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση»

Με αφορμή την έκδοση του τέταρτου ποιητικού του βιβλίου, με τίτλο «Μαντείο», ο Εξαρχειώτης ποιητής μιλά για την πορεία του, την ποίηση –queer και μη–, και για την εποχή του Web 2.0, αποφεύγοντας την boomer-ίστικη νοοτροπία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Βιβλίο / Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Μια σειρά από επανεκδόσεις αλλά και νέες εκδόσεις, που αφορούν ποιητές και λογοτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή μάς θυμίζουν γιατί επιστρέφουμε σε αυτούς, διαπιστώνοντας ότι παραμένουν, εν πολλοίς, αναντικατάστατοι.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ